Morgunblaðið - 11.02.1992, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRUAR 1992
Nauðsynlegar lagabreytingar
í framhaldi af búvörusamningi
- Frumvarp landbúnaðarráðherra
HALLDOR Blöndal landbúnaðarráðherra mælti í gær fyrir frum-
varpi til laga um breytingu á lögum um framleiðslu, verðlagningn
og sölu á búvörum. Frumvarpið gerir ráð fyrir nauðsynlegum laga-
breytingum í framhaldi af búvörusamningi þeim sem var undirritað-
ur í mars síðastliðnum. Steingrímur J. Sigfússon fyrrverandi landbún-
aðarráðherra telur að með samþykkt þessa frumvarps sé Alþingi
að samþykkja búvörusamninginn allan. Ekki sé hægt að velja atriði
til samþykktar en vanefna annað.
í upphafi framsöguræðu sinnar
sagði Halldór Blöndal landbúnað-
arráðherra tilgang þessa frumvarps
vera þann að gera nauðsynlegar
lagabreytingar í framhaldi af bú-
vörusamningnum sem undirritaður
var af landbúnaðarráðherra og fjár-
málaráðherra f.h. ríkisstjórnarinnar
og samninganefnd Stéttarsam-
bands bænda í mars síðastliðnum.
Það lagafrumvarp sem hér væri
til umræðu tæki fyrst og fremst til
búvörusamningsins sjálfs og við-
auka I (aðlögun fullvirðisréttar í
sauðfjárframleiðslu að innanlands-
markaði). Akvæði viðauka II
(stuðningsaðgerðir) yrðu lögð fyrir
Alþingi með frumvarpi til fjárlaga
og réðust af samþykkt þeirra hveiju
sinni. Landbúnaðarráðherra rakti
nokkuð aðdraganda þessa búvöru-
samnings og skuldbindingar og
helstu efnisatriði frumvarpsins,
m.a. 6. gr.; „um aðlögun og stjórn
framleiðslu sauðfjárafurða 1991-
1998.“ Þar væri í a-lið vikið að
þeim hluta búvörusamnings sem
fjallaði um tilboð ríkisins um að
greiða fyrir allt að 3.700 tonn full-
, virðisréttar í sauðfjárframleiðslu og
^allt að 55.000 ær. En Alþingi hefði
við gerð lánsfjárlaga fyrir árið 1991
heimilað fjármálaráðherra að stofna
til skuldbindinga þess vegna. Land-
búnaðarráðherra lét þess getið að
síðastliðið haust hafi náðst samn-
ingar um minnkun fullvirðisréttar
um 1.709 tonn, auk þvingaðrar nið-
urfærslu um 138 tonn. Fargað var
42-43 þúsund fjár í tengslum við
þær aðgerðir. Asetningarskýrslur
sem lægju fyrir bentu til að fé
myndi fækka um allt að 40 þúsund
milli ára, þrátt fyrir að margir
bændur hefðu tekið fé að nýju eftir
riðuniðurskurð eða tímabundna
leigu fullvirðisréttar til Framleiðni-
sjóðs landbúnaðarins. Hvað varðaði
markmið búvörusamningsins um
aðlögun fullvirðisréttar að innan-
landsmarkaði, stæðu eftir 1.853
tonn sem yrði að ná út, annaðhvort
með samningum eða seinni niður-
færslu næsta haust.
Landbúnaðarráðherra lagði
áherslu á markmið búvörusamn-
ingsins og lagafrumvarpsins sem
hér væri fram lagt; að aðlaga
sauðfjárframleiðsluna innanlands-
markaði, draga úr kostnaði hins
opinbera og stuðla að aukinni ha-
græðingu, þannig að greinin standi
sterkari eftir og vöruverð lækki.
Búvörusamningurinn kvæði á um
að útfiutningsbætur væru felldar
niður, verðábyrgð ríkissjóðs væri
felld niður og beinar greiðslur til
bænda kæmu í stað niðurgreiðslna.
Landbúnaðarráðherra stiklaði á
nokkrum þeim lagabreytingum sem
lagðar eru til i frumvarpinu til að
ná þessum markmiðum. Landbún-
aðarráðherra benti á að ekki væri
fjallað um mjólkurframleiðsluna en
í 5. gr. frumvarpsins væri landbún-
aðarráðherra heimilað að semja um
beinar greiðsl-
ur til kúa-
bænda. Ráð-
herra lét þess
getið að eftir
stjórnarskipti í
vor hafí hann
falið sjö-
mannanefn-
dinni svo-
nefndu að
halda áfram
starfi sínu, þ.á m. að móta tillögur
um nýtt fyrirkomulag í mjólkur-
framleiðslu og mjólkuriðnaði.
Nefndin hefði enn ekki lokið störf-
um varðandi þessa þætti, en hann
vænti þess að hún skilaði skýrslu í
þessum mánuði, enda mætti það
ekki dragast lengur að unnt yrði
að hefja samninga við Stéttarsam-
band bænda um nýskipan þessara
mála.
Landbúnaðarráðherra sagði það
ljóst að landbúnaðurinn stæði
frammi fyrir gjörbreyttum aðstæð-
um. Almenn þróun í heiminum
væri í átt til fijálsari viðskipta-
hátta. Aðild okkar að Evrópsku
efnahagssvæði, EES, og nýjum
GATT-samningi muni óhjákvæmi-
lega leiða til aukinnar samkeppni á
matvörumarkaði hér. Svar landbún-
aðarins hlyti að verða það að hag-
ræða á öllum sviðum, og stjórvalds-
aðgerðir yrðu að miðast við að
stuðla að slíku og styrkja sam-
keppnisstöðu landbúnaðarins, jafn-
framt því að milda þau áhrif sem
umrótið hefði óhjákvæmilega á ein-
staka bændur og byggðarlög.
Það kom einnig fram í ræðu ráð-
herra að með þessu frumvarpi væri
einungis stefnt að breytingum á
lögum sem nauðsynlegar væru til
að framkvæma búvörusamninginn.
Heildarendurskoðun laganna um
framleiðslu, verðlagningu og sölu á
búvörum frá 1985 yrði eftir sem
áður að fara fram. Sú endurskoðun
væri ekki tímabær fyrr en sjö-
mannanefndin hefði lokið störfum
sínum varðandi aðrar greinar land-
búnaðarins en sauðfjárrækt og til-
lögur lægju fyrir um fyrirkomulag
Halldór Blöndal
afurðasölu.
Óvissan í
GATT-við-
ræðunum ylli
því einnig að
ekki væri í dag
unnt að ganga
frá lagasetn-
ingu til fram-
búðar.
Að endingu
lagði fram-
sögumaður til að frumvarpinu yrði
vísað til landbúnaðarnefndar. Hann
lagði áherslu á að nefndin og Al-
þingi hraðaði afgreiðslu frumvarps-
ins sem verða mætti, enda væri ráð
fyrir því gert að beinar greiðslur
til bænda hæfust í næsta mánuði.
Jólagjafir og blessun Alþingis
Páll Pétursson (F-Nv) tók undir
með landbúnaðarráðherra að brýnt
væri að hraða afgreiðslu frum-
varpsins sem unnt væri. En ýmis-
legt þyrfti að skoða. Með búvöru-
samningnum hefðu bændur fært
miklar fórnir umfram aðrar stéttir.
Páll átaldi og ásakaði stjórnarliðið
um standa ekki við búvörusamning-
inn; „hýrudraga" bændur þessa
lands með því að fresta hluta af
beinum greiðslum til bænda fram
á næsta fjárlagaár. Bændur yrðu
að standa skil á sínum rekstrar-
reikningum á þessu ári en ættu
hins vegar að halda jólin í von um
greiðslur á næsta ári. Páll óttaðist
að jólagjafír yrðu færri á mörgum
sveitaheimilum næstu jól.
Fyrrverandi landbúnaðarráð-
herra, Steingrímur J. Sigfússon
(Ab-Ne) benti á að Alþingi hefði
gert ráð fyrir framkvæmd búvöru-
samningsins við gerð lánsfjárlaga í
vor og einnig við gerð fjárlaga þessa
árs. Steingrímur leit svo á að með
afgreiðslu þessa frumvarps væri
Alþingi endanlega að veita full-
nægjandi lagaheimildir til að fram-
kvæma búvörusamninginn. Leitað
væri lagaheimilda til að fullnusta
aðalhluta búvörusamningsins.
Samningurinn yrði ekki í sundur
slitinn, þar með og í raun fælist
Þingsályktunartíllaga um út-
flutning á raforku um sæstreng
Á ALÞINGI eru menn áhugasamir um útflutning á raforku um
sæstreng. Svavar Gestsson (Ab-Rv) mælti síðastliðinn fimmtudag
fyrir tillögu til þingsályktunar um þetta efni. Iðnaðarráðherra
fagnaði því að tónn Alþýðubandalagsins væri nú hljómþýður en
taldi nokkra meinbugi á þessari tillögu.
Svavar Gestsson (Ab-Rv) mælti
fyrir þingsályktunartillögunni sem
hann flytur ásamt Steingrími J.
Sigfússyni (Ab-Ne) þess efnis: „Al-
þingi ályktar að láta fara fram ítar-
lega könnun á tæknilegum og fjár-
hagslegum forsendum þess að selja
raforku til útlanda um sæstreng.
Könnunin verði unnin af óháðum
aðilum en í samvinnu við Lands-
virkjun, rannsóknarstofnanir og
aðra þá aðila sem hagsmuna eiga
að gæta á þessu sviði og búa yfir
sérfræðiþekkingu. Könnuninni
verði lokið á svo skömmum tíma
að unnt verði að hafa niðurstöður
hennar til samanburðar í heildar-
samhengi efnahags-, atvinnu-, og
örkumála. Iðnamefnd Alþingis hafi
forastu um könnun þessa.“
Framsögumaður taldi að útflutn-
ingur raforku um sæstreng væri
fyllilega raunhæfur kostur. Islensk
raforka ætti að vera samkeppnis-
fær í verði og markaður væri fyrir
hendi. Ræðumaður dró enga dul á
að hér væri um gríðarlega dýrt
fyrirtæki að ræða; kostnaður yrði
í minnsta lagi á annað hundrað
milljarða króna. Það væri augljóst
mál að við ákvörðun um lagningu
sæstrengs yrðu menn að ná samn-
ingum við ríki og/eða alþjóðleg
fyrirtæki af einhveiju tagi. Það
yrði að vinna mikið undirbúnings-
starf. Svavar Gestsson vitnaði til
orða Jakobs Björnssonar orkumála-
stjóra á orkumálaþingi í haust að
strax ætti að byija að undirbúa
þetta verkefni. Að endingu lagði
framsögumaður til að þessu máli
yrði vísað til iðnaðarnefndar.
Jón Sigurðsson iðnaðarráð-
herra fagnaði því að ræða Svavars
Gestssonar hefði verið í betri tón
en greinargerð sú sem fylgdi þessu
frumvarpi. Þar er m.a. sagt að
orkumálayfirvöld og iðnaðarráðun-
eyti hefðu brugðist. Þessu vildi
hann vísa á bug. Þetta mál hefði
verið athugað öðra hvoru í ráðu-
neyti og Landsvirkjun. Hér væri
um dýrt fyrirtæki að ræða og
kostnaður meiri en svo að Lands-
virkjun réði þar ein við. Og auk
fjárhagslegra atriða yrði einnig að
líta til ótal lögfræðilegra og tækni-
legra atriða, m.a. um eignarhald
og auðlindagjald, ef orka úr sam-
eiginlegri auðlind landsmanna væri
látin streyma óunnin úr landi.
Ráðherra taldi ást-æðu til að gera
athugasemdir við nokkur atriði í
greinargerð með frumvarpinu, m.a.
það atriði að gert væri ráð fyrir
að þingnefnd ráðstafaði fjáraeit-
ingum ráðuneyta. Iðnaðarráðherra
taldi þá tillögu að iðnaðarnefnd
stæði beinlínis fyrir framkvæmd
þessarar könnunar ekki heppilega
formlega. Ákvæði í þingskaparlög-
um um frumkvæði þingnefnda ætti
alls ekki við um þá tillögu sem nú
væri til umræðu. Þarna blönduðu
flutningsmenn saman frumkvæði
og framkvæmd. Iðnaðarráðherra
taldi fyllstu ástæðu fyrir Islendinga
til að vera vakandi gagnvart öllum
möguleikum. En könnun þessara
mála væri nú þegar í farsælum
farvegi.
Þingmenn skiptust nokkrar
stundir á skoðunum um nýtingu
íslenskra orkulinda og útflutning.
Einnig um kost og löst á tillög-
unni, m.a. um frumkvæði iðnaðar-
nefndar Alþingis. Svavar Gests-
son (A-Rv) taldi það nefndinni til
tekna að formannssætið væri vel
skipað. Ossur Skarphéðinsson
(A-Rv) formaður iðnaðarnefndar
taldi batnandi mönnum best að lifa
og fagnaði framsögu Svavars. For-
maður iðnaðarnefndar var þó ekki
þess fullviss að það hlutverk sem
flutningsmenn ætluðu nefndinni
væri það rétta. Össur Skarphéðins-
son vildi vara menn við að falla
fyrir „patenthyggju“ og óhóflegri
bjartsýni eins og honum þætti
t.a.m. gæta í ummælum formanns
Alþýðubandalagsins, Ólafs Ragn-
ars Grímssonar (Ab-Rn): „Gull-
strengur nýrrar aldar“.
Steingrímur J. Sigfússon
(A-Ne) vildi vísa því á bug að Al-
þýðubandalagið hefði fallið fyrir
„patenthyggjunni" eða „einsmáls-
hyggju" eins og hann kaus að nefna
þessa hugsanabrenglun sem hann
taldi m.a. hafa birst í ofuráherslu
á álver. Flutningsmenn færu ekki
fram á annað en að allir valkostir
yrðu heildstætt kannaðir. Páll Pét-
ursson (F.-Nv) og Kristín Einars-
dóttir (SK-Rv) töldu tillöguna í
sjálfu sér þarfa og vöruðu við ein-
hliða áherslum og hvöttu til þess
að við hygðum að nýtingu hennar
innanlands samhliða beinum út-
flutningi. Ræðumenn allir voru
þess fýsandi að Alþingi reyndi að
ná sem breiðastri samstöðu um ís-
lenska „iðjustefnu" á sviði orku-
og atvinnumála. Umræðu varð lok-
ið en atkvæðagreiðslu frestað. í
gær var frumvarpinu vísað með 45
samhljóða atkvæðum til iðnaðar-
nefndar.
endanlegt samþykki Alþingis við
framkvæmd þessa samnings. Al-
þingi væri að leggja blessun sína
yfir gjörninginn í heild.
Steingrímur tók undir gagnrýni
Páls Péturssonar á frestun á hluta
af beinum greiðslum til bænda og
bendi á að e-liður 6. greinar gerði
ráð fyrir að fullnaðargreiðsla skyldi
innt að hendi eigi síðar en 15. des-
ember. Ræðumaður hafði veika von
um að sá texti fengi að standa, og
eftir honum farið fremur en því sem
fjárlagaframvarpið gerði ráð fyrir
um frestun á greiðslum. Ef það
væri ekki ætlun ríkisstjórnarinnar
yrði að breyta orðalagi svo ekki
hlytist 'af lagaklúður af meintu
samningsbroti og smásmygli ríkis-
stjórnarinnar.
Osæmileg stjórn-
sýsluvinnubrögð
Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra leit þannig á að
þetta frumvarp kvæði á um lág-
marksbreytingar á lögum til að
geta staðið við búvörusamninginn.
En í sjálfu sér segði frumvarpið
ekkert um staðfestingu eða lög-
mæti búvörasamningsins. Úr því
sem komið væri yrði það mál ekki
til lykta leitt nema á það yrði látið
reyna fyrir dómstólum.
Utanríkisráðherra sagði að eng-
inn ágreiningur hefði verið um að
nauðsynlegt hefði verið að veita
heimildir til að kaupa upp fullvirðis-
rétt, hins vegar hefði verið ágrein-
ingur um hvort það væru sæmileg
stjómsýsluvinnubrögð að ríkisstjórn
sem væri að ljúka sínum ferli, ætl-
aði sér að binda hendur þeirra sem
við tækju næstu tvö kjörtímabil.
Ráðherrar Alþýðuflokksins hefðu
gert grein fyrir þessum sjónarmið-
um í þáverandi ríkisstjórn.
Ræðumaður lagði áherslu á að
mikið verk væri óunnið við heildar-
endurskoðun búvörulaga. En
markmið þeirrar endurskoðunar
væri að hagræða í framleiðslu,
vinnslu og sölu búvara. Stefnt væri
að því að draga úr sjálfvirkni í út-
gjöldum ríkissjóðs. Utanríkisráð-
herra rakti í nokkru máli hvernig
unnið hefði verið að því að halda
til haga þeirri stefnu sem kæmi
fram í frumvarpi til fjárlaga og
einnig í stefnu og starfsáætlun rík-
isstjórnarinnar; „Velferð á var-
anlegum grunni“.
Páll Pétursson (F-Nv) greindi
þingmönnum frá því að bændur
' Tortryggðu stefnu Alþýðuflokksins
í landbúnaðarmálum og hefðu af
því áhyggjur að Jón Baldvin
Hannibalsson færi með þeirra mál
á erlendum vettvangi. Kristinn H.
Gunnarsson (Ab-Vf) vildi geyma
sér það að ræða frumvarpið ítarlega
til annarrar umræðu. Hann kom
þó með nokkrar spurningar, athug-
asemdir og ábendingar. Hann benti
t.a.m. á að frumvarpið gerði ráð
fyrir að við aðilaskipti að fullvirðis-
rétti væri ríkissjóði heimilt sam-
kvæmt ákvörðun landbúnaðarráð-
herra að fella niður allt að 20%
fullvirðisréttarins gegn greiðslu.
Kristinn vildi fá nánar upplýst við
hvað yrði miðað.
Halldór Blöndal landbúnaðar-
ráðherra taldi sér skilt að svara
ræðum fyrri ræðumanna. Hann vís-
aði því á bug að bændur væru
„hýrudregnir“; ríkissjóður myndi
standa skil á beinu greiðslunum
þótt hluti þeirra kæmi eftir áramót-
in. Landbúnaðarráðherra féllst á
aðfinnslu eða ábendingu Steingríms
J. Sigfússonar um að texti frum-
varpsins gengi á skjön við það sem
fjárlagafrumvarpið kvæði á um.
Landbúnaðarráðherra sagði einnig
að ákveðið hefði verið að nýta ekki
ákvæði um að leysa til sín fullvirðis-
rétt við aðilaskipti, þegar þannig
stæði á að viðkomandi bú væri að
80% sauðfjárbú. Steingrímur J.
Sigfússon vildi ítreka þá skoðun
sína að með afgreiðslu þessa frum-
varps væri Alþingi að taka afstöðu
til búvörusamningsins í heild. Það
væri ekki á valdi manna að taka
einstök atriði út úr en vanefna önn-
ur. Steingrímur vildi ekki lengja
þessa umræðu meira, hvatti til þess
að málið fengi skjóta afgreiðslu og
færi til landbúnaðarnefndar, þar
sem það væri í góðum höndum.
Umræðu var lokið en atkvæða-
greiðslu frestað.