Morgunblaðið - 19.03.1992, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. MARZ 1992
Liechtenstein:
Þjóðaratkvæði
vegna EES?
Umbótastefna de Klerks sigrar í Suður-Afríku:
Ztírich. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttarit-
ara Morgunblaðsins.
MEIRIHLUTI kjósenda í Liecht-
enstein samþykkti um helgina að
þjóðaratkvæðagreiðsla skuli hald-
in um milliríkjasamninga þjóðar-
innar í framtíðinni ef þingið, eða
minnst 1.500 manns, óska þess.
Sams konar tillaga var felld fyrir
þremur árum.
Samtök smærri atvinnurekenda
stóðu að tillögunni. Þingið og ríkis-
stjórn landsins voru andvíg henni.
Andstæðingar hennar óttast að
möguleikar dvergríkisins í utanríkis-
málum minnki við það að þjóðin geti
krafist beinna afskipta af samninga-
gerð. Hans Adam fursti lýsti því
nýlega yfir að Liechtenstein myndi
samþykkja samninginn um evrópskt
efnahagssvæði. Nú virðist blasa við
að ríkisstjórnin verði að upplýsa þjóð-
ina betur um stefnu sína og sann-
færa hana um ágæti EES.
Forseti Suður-Afríku hampar dagblaði þar sem skýrt er frá niðurstöðum þjóðaratkvæðagreiðslunnar.
Forsetinn fékk umboð til áfram-
haldandi umbóta í afmælisgjöf
F.W. DE Klerk, forseti Suður-
Afríku, hafði ærna ástæðu til
að halda uppi á daginn í gær.
Hann varð 56 ára gamall og
fékk líklega stórbrotnustu af-
mælisgjöf ævi sinnar þó ekki
væri um stórafmæli að ræða.
íslendingar í
Suður-Afríku:
Úrslitin
gleðileg
Á ÞRIÐJA tug Islendinga eru
búsettir í Suður-Afriku, að
sögn Hilmars Kristjánssonar,
ræðismanns íslands í Jóhann-
esarborg, og voru þeir sem
Morgunblaðið ræddi við í gær
ánægðir með úrslit þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar á þriðju-
dag. Hilmar sagði að mikil
spenna hefði ríkt í kringum
kosningarnar og aldrei hefðu
auglýsingar verið jafn mikið
notaðar.
Þórarinn Guðmundsson, sem
rekur bólstrunarverkstæði í Jó-
hannesarborg, sagði að sér litist
mjög vel á úrslit þjóðaratkvæða-
greiðslunnar. „Þetta eru mjög
góð úrslit. Ég held að það sé
minni hætta á upplausn í landinu
eftir þetta. Við vonum bara að
Sameinuðu þjóðimar fari ekki að
skipta sér af málum. Þetta er
hlutur sem við verðum að ráða
úr héma sjálf,“ sagði Þórarinn.
Sjálfur sagðist hann lítið skipta
sér af stjómmálum og ætti það
almennt við um íbúa landsins.
„Ég held samt að það verði ein-
hver innbyrðis átök blökkumanna
hér þegar þeir fara að taka við
völdum. Hér í landinu búa þrettán
mismunandi ættbálkar en í t.d.
Ródesíu voru þeir einungis tveir.“
Sólveig Pétursdóttir, sem búið
hefur í Jóhannesarborg síðan
1968, sagði alla sem hún þekkti
vera mjög ánægða með úrslitin.
„Það höfðu reyndar fæstir
áhyggjur af' þvl að de Klerk
myndi tapa en fæstir töldu að
sigurinn yrði svona afgerandi."
Hún sagði fæsta óttast breyting-
ar á stjórnskipan landsins. Allir
gerðu sér grein fyrir því að til
dæmis yrði minna fjármagni var-
ið til menntunar fyrir hvít börn
í framtíðinni.
Sigur umbótastefnu hans í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni meðal
hvítra Suður-Afríkubúa á
þriðjudag var ótvíræður. Um
70% þeirra sem greiddu atkvæði
studdu forsetann og hann hefur
því fengið óskorað umboð til að
halda áfram á þeirri braut sem
leiða mun til meirihlutastjórnar
svertingja í Suður-Afríku.
De Klerk þurfti nauðsynlega á
þessu umboði að halda. Stefna
forsetans hefur sætt harðri gagn-
rýni frá hægri og hann og Þjóðar-
flokkurinn hafa þurft að sitja und-
ir ásökunum um að hafa farið á
bak við kjósendur. Þannig hefur
því verið haldið á lofti af andstæð-
ingum de Klerks að hann hafi
ekki minnst einu orði á áform sín
fyrir síðustu kosningar og því hafi
hann engan rétt haft ti! að semja
um afnám pólitískra forréttinda
hvítra.
Sá flokkur sem harðast hefur
barist gegn umbótunum er Ihalds-
flokkurinn, sem upphaflega var
stofnaður af óánægðum þing-
mönnum úr Þjóðarflokknum, sem
ekki gátu sætt sig við fyrstu vark-
áru skrefin burt frá aðskilnaðar-
stefnunni, sem stigin voru á sínum
tíma af forvera de Klerks í forseta-
embætti, Pieter Botha.
Eftir að íhaldsflokkurinn vann
sigur í nokknjm aukakosningum
í vetur jókst þrýstingurinn á de
Klerk. Vissulega var hægt að
benda á að þó svo að þessi kjör-
dæmi hefðu ávallt verið sterk vígi
íhaldsflokksins þá höfðu þau orðið
mjög illa úti í þeirri efnahags-
kreppu sem Suður-Afríka hefur
átt við að etja síðustu ár. Það
breytti því hins vegar ekki að sí-
fellt fleiri fóru að spyija sig spurn-
inga um hve vel forsetinn stæði í
raun að vígi. Óróleika fór að gæta
meðal viðsemjenda hans og á al-
þjóðavettvangi og íhaldsmenn
sóttu enn frekar í sig veðrið. De
Klerk varð að bera stefnu sína
undir kjósendur en hann kaus að
gera það ekki í almennum þing-
kosningum þar sem óánægja með
efnahagsmál og önnur mál gæti
skipt sköpum. í staðinn stillti hann
hvíta minnihlutanum upp við vegg
og spurði hvort halda ætti áfram
umbótastefnunni. „Já“ eða'„nei“.
Hann tefldi djarft og vann.
En þó 70% hafi staðið með hon-
um verður hann áfram að hafa
áhyggjur af þeim sem sögðu nei.
Úrslitin jafngilda því að um ein
milljón hvítra Suður-Afríkubúa sé
ekki reiðubúin að veita svertingj-
um aðild að stjórn landsins.
Til að slá á ótta hvíta minnihlut-
ans kynnti de Klerk ýmsa var-
nagla í kosningabaráttunni sem
hann sagðist leggja áherslu á í
samningaviðræðunum við blökku-
menn. Þannig segist hann einung-
is geta fallist á nýja stjórnarskrá
ef þar sé að finna hömlur á valdi
þjóðhöfðingja landsins, hann setji
það skilyrði að einn flokkur geti
ekki farið með allt framkvæmda-
valdið og að sérstök þingdeild sjái
um að tryggja réttindi minnihluta-
hópa og fijálst markaðskerfi. Þessi
skilyrði kunna að hafa róað marga
hvítra en það gæti reynst torsótt
að ná þeim fram við samninga-
borðið.
Skilhaður í vændum
hjá Andrew prins?
London. Reuler.
HJÓNABAND Andrews Bretaprins, hertoga af Jórvík, og Sarah
Ferguson virðist á enda, en breskir fjölmiðlar skýrðu frá því í gær
að fyrir helgi væri von á yfirlýsingu frá konungsfjölskyldunni um
skilnað þeirra hjóna. Hefur kosningabaráttan vegna þingskosning-
anna 9. apríl nk. fallið í skugga af skilnaðarfregninni.
Blaðið Daily Mail fullyrti reyndar
að samkomulag hefði náðst um
skilnaðinn og Elísabet drottning
undirbyggi að gefa út formlega til-
kynningu þess efnis.
Hermt er að lögfræðingar kon-
ungsijölskyldunnar hafi setið á rök-
stólum um síðustu helgi og skipst
á skoðunum um það á hvaða laga-
legu forsendum ætti að byggja
skilnaðinn. Sömuleiðis hefðu her-
togahjónin af Jórvík rætt einslega
um framtíð sína á heimili þeirra í
gær.
Sarah Ferguson, sem gjaman er
kölluð Fergie, var föl og mædd að
sjá að sögn blaðaljósmyndara sem
fylgdust með er hún fór með yngri
dóttur sína á barnaheimili í gær-
morgun.
Andrew og Sarah voru gefin
saman i Westminster Abbey í júlí
1986 og þótti brúðkaupið og um-
gjörð þess minna helst á ævintýri.
Fergie hefur verið undir smásjá íjöl-
miðla og sætt gagnrýni fyrir klæða-
burð, líkamsburði og framkomu.
Það sem þó er talið hafa leitt til
hjúskaparörðugleika þeirra hjóna
er samband hennar við bandarískan
olíukóng, Steve Wyatt frá Texas.
Varð samband þeirra opinbert í jan-
úar sl. en þá skýrðu fjölmiðlar m.a.
frá því að til væru ljósmyndir sem
sýndu Fergie og Wyatt svo gott sem
í faðmlögum á laugarbakka við
Miðjarðarhaf á sama tíma og
Andrew hefði verið við skyldustörf
á hafí úti en hann er sjóliðsforingi
í breska flotanum.
Reynist fregnirnar á rökum reist-
ar yrði það ekki í fyrsta sinn sem
Elísabet drottning stendur frammi
fyrir ósætti í hjónabandi ríkiserf-
ingjanna. Anna prinsessa, elsta
bam hennar, skildi við Mark Phillips
í ágúst 1989 og undanfarið hafa
breskir íjölmiðlar flutt hverja fregn-
Reuter
Andrew Bretaprins og Sarah
Férguson ganga út kirkjugólfið
eftir að hafa verið gefin saman
í Westminster Abbey.
ina af annarri um stirða sambúð
Karls Bretaprins og Díönu konu
hans, sem gengu í hjónaband fyrir
áratug en eru tæpast sögð lengur
í sambúð. Yngsti sonur hennar,
Játvarður, er ólofaður en hefur ver-
ið orðaður við samkynhneigð sem
hann hefur hins vegar neitað. Þessu
til viðbótar endaði hjónaband
Margrétar prinsessu drottningar-
systur með skilnaði árið 1978.
Boða þriggja
þjóða sljórn
í Bosníu
LEIÐTOGAR þjóðernishóp-
anna í Bosníu-Herzegovínu -
múslima, Serba og Króata -
hafa samþykkt að mynda
sameiginlega stjórn, að því er
Muhamed Cengic, aðstoðar-
forsætisráðherra landsins,
sagði í gær. Þeir hafa einnig
undirritað samning um að
landinu verði skipt í þrjú
svæði eftir þjóðerni meirihluta
íbúanna. Þetta er árangur
tveggja daga samningavið-
ræðna leiðtoganna fyrir til-
stilli Evrópubandalagsins sem
lauk í Sarajevo í gær.
Rússar semja
um Tsjetsjen
HÁTTSETTUR embættis-
maður rússneska þingsins,
Víktor Zhígúlín, sagði í gær
að rússnesk stjórnvöld væru
reiðubúin að semja við leið-
toga sjálfstjómarlýðveldisins
Tsjetsjen um sjálfstæði þess
á fundi þeirra í næsta mánuði.
Hann lagði þó áherslu á að
fyrst þyrftu Tsjetsjen-búar að
leysa flóknar landamæradeil-
ur við aðrar Kákasusþjóðir.
Cheney gaf út
gúmmítékka
DICK Cheney, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, upp-
lýsti á~ blaðamannafundi í
Washington í fyrrakvöld að
hann hefði gefið út 25 inni-
stæðulausar ávísanir á reikn-
ing sinn í sérstökum banka
fyrir þingmenn fulltrúadeildar
Bandaríkjaþings sem hefur
verið lokað vegna fijálslegrar
ávísanaútgáfu þingmanna.
Hann sagði að bankinn hefði
geymt ávísanirnar í allt að
fimm daga og sú hæsta hefði
hljóðað upp á 2.000 dali. Hann
hefði gefið ávísanirnar út frá
júlí 1988 þar til hann lét af
þingmennsku vorið 1989.
Bankinn hefði aldrei látið sig
vita af því að ávísanirnar
væru innistæðulausar.
Um 500 fórust
í skjálftanum
TALA látinna í landskjálftan-
um í Tyrklandi á föstudag var
komin í 479 í gær en ólíklegt
var talið að hún yrði hærri
en 500. Litlar sem engar líkur
eru taldar á að fleiri finnist á
lífi í rústunum þótt leit verði
haldið áfram næstu daga.
Skjálftinn olli mestu tjóni í
borginni Erzincan, þar sem
um 100.000 manns misstu
heimili sín.
Heggur Bush
á hnútinn?
HELMUT Kohl, kanslari
Þýskalands, kvaðst í gær bú-
ast við því að George Bush
Bandaríkjaforseti myndi fall-
ast á málamiðlun til að
höggva á hnútinn í GATT-við-
ræðunum um aukið fijálsræði
í milliríkjaviðskiptum. Hann
vildi þó ekki tjá sig um þetta
frekar. Kohl heimsækir Bush
um helgina.