Morgunblaðið - 21.06.1992, Side 22

22
23
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR. 21. JÚNÍ 1992

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JUNI 1992
fltorgiittMiiifrií
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen,-
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Lækkun á
símgjöldum
Fyrir nokkrum misserum
birti brezka blaðið Financ-
ial Times, greinaflokk, sem
vakti heimsathygli, þar sem
færð voru gild rök fyrir því, að
símafyrirtæki um allan heim
stunduðu ótrúlega okurstarf-
semi á símgjöldum vegna sim-
tala á milli landa. Uppljóstranir
Financial Times höfðu mikil
áhrif og hafa áreiðanlega stuðl-
að að lækkuðum símgjöldum
víða um heim.
Hér á íslandi hafa notendur
orðið að greiða ótrúlega há
gjöld vegna símtala við útlönd.
Skýringar stjórnenda Pósts og
síma á þessum gjöldum hafa
verið ósannfærandi, ekki sízt,
þegar sýnt hefur verið fram á,
að það hafí t.d. verið ódýrara
á vissum tímabilum að hringja
frá Bandaríkjunum til íslands
en frá íslandi til Bandaríkj-
anna! Röksemdirnar fyrir þess-‘
um háu gjöldum haýa einnig
verið mismunandi. Á undan-
fömum mánuðum hefur hvað
eftir annað komið fram, að
Póstur og sími stefndi að lækk-
un þessara gjalda og nú hefur
verið tilkynnt um verulega
lækkun frá næstu mánaðamót-
um.
Það var tími til kominn. Mik-
il samskipti við útlönd eru orðin
verulegur þáttur í viðskipta- og
atvinnulífi landsmanna. Sá
kostnaður, sem af þessu hefur
leitt vegna einokunar Pósts og
síma, hefur verið óheyrilegur.
Raunar má furðu gegna, að
bæði stjórnmálamenn og for-
ystumenn í viðskiptalífi hafí
ekki haft uppi margfalt harðari
kröfur um lækkun á þessum
gjöldum.
Póstur og sími hefur tilkynnt
um lækkun, sem nemur frá
10-26% og sýnir það eitt út
af fyrir sig, hvað álagningin á
þessa þjónustu hefur verið mik-
il, að stofnunin skuli treysta sér
til að lækka þessi gjöld svo
mjög og jafnframt er þessi
lækkun vísbending um hvað
atvinnulífíð í landinu hefur
þurft að greiða mikla ijármuni
til Pósts og síma að ástæðu-
lausu.
Þessi mikla lækkun á sím-
gjöldum til útlanda er að sjálf-
sögðu fagnaðarefni en hún ætti
jafnframt að verða til þess að
kannað verði, hvort rök séu til
að lækka þessi gjöld enn frek-
ar. Sívaxandi samskipti landa
í milli kalla á stóraukna notkun
þessarar þjónustu. Hvorki fyrir-
tæki né einstaklingar geta sætt
sig við að greiða há gjöld fyrir
þjónustu, sem vitað hefur verið
misserum ogjafnvel árum sam-
an, að hægt væri að selja á
lægra verði. Ef skattlagning
ríkissjóðs á Póst og síma er
orðin óhóflega mikil fer betur
á því, að stjórnmálamennirnir
sjálfir beri ábyrgð á því að
skattieggja þessi samskipti
landa í milli. Þjóð sem lifir á
útflutningi þarf á því að halda
að geta stundað samskipti við
önnur ríki án þess að því fylgi
sá ótrúlegi kostnaður, sem
lagður hefur verið á atvinnu-
og viðskiptalíf hingað til.
í FRAM-
UU.haldi af því
sem ég hef vitnað til
Poppers hér að fram-
an er ekki úr vegi að
minna á merka ræðu
sem Jóhannes Nordal
flutti á afmælisfundi SH 7. maí ’92
en þar talar hann um „sigur mark-
aðshagkerfísins í samkeppni við
áætlunarbúskap og miðstýringu"
og telur að ekki sé um neitt tízku-
fyrirbrigði að ræða „sem byggist á
tímabundnum vinsældum fijáls-
hyggjukenninga, heldur eru hér
tvímælalaust að verki djúpstæð öfi,
sem eiga sér rætur í hinum öru
tæknibreytingum nútímans“. Jó-
hannes minnir á hve lífseig trúin á
miðstýringu hafi verið á Vestur-
löndum og víðar og næsta ótrúlegt
„að þessum miklu þjóðfélagsátök-
um virðist nú vera lokið með algjör-
um sigri markaðsbúskapar og hruni
kommúnismans bæði í Austur-Evr-
ópu og Sovétríkjunum". Hann sagði
að það hefði verið ógleymanleg
upplifun að sitja fundi alþjóðagjald-
eyrissjóðsins þegar Rússland og
nær öll þau ríki sem áður héyrðu
Sovétríkjunum til höfðu verið sam-
þykkt sem fullgildir aðlar að Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum og Alþjóða-
bankanum. „Varaforsætisráðherra
Rússlands gerði við það tækifæri
ekki aðeins grein fyrir algjöru gjald-
þroti þess efnahagskerfis, sem
reynt hafði verið að byggja upp í
Sovétríkjunum í meira en sjö ára-
tugi, heldur lýsti yfir um leið, að
eina hugsanlega lausnin á vanda
þeirra fælist í ftjálsum viðskiptum
og markaðsbúskap." Dr. Jóhannes
varaði okkur við viðskiptatakmörk-
unum og kvað óhugsandi að ein-
angra mikilvæga þætti þjóðarbús-
ins frá erlendum áhrifum og sam-
keppni einsog hann komst að orði.
„Sjálfstæð efnahagsstefna,“ eins
og nú háttar í heiminum geti hvorki
talist eftirsóknanverð né arðvænleg
og það sé raunar sjálfsblekking að
ætla sér að búa við einskonar ein-
angrun í viðskiptum og óráðlegt að
nota fullveldið til þess að velja okk-
ur verndarstefnu sem er úr takt við
efnahagsþróun í heiminum „en slík
einangrunarstefna
mundi ekki aðeins
leiða til efnahagslegr-
ar stöðnunar eða jafn-
vel hrörnunar, heldur
mundi hún alls ekki
vera framkvæmanleg
til lengdar í því litla, opna þjóðfé-
lagi sem við opnum í.“ „Þótt við
gætum ef til vill lokað landinu með
lagaboði fyrir erlendu vinnuafli og
erlendu fjármagni, getum við ekki
stöðvað þá, sem vilja flytja héðan
til annarra landa, og höft duga
ekki lengur til þess að loka fjár-
magn íslendinga hér inni. Ef við
ætlum að halda til jafns við aðrar
þjóðir í lífskjörum, en það er for-
senda þess að við höldum besta
fólkinu hér heima og fáum menn
til að festa fé sitt í íslenskum at-
vinnurekstri, er aðeins ein fær leið
framundan, en hún er sú að reyn-
ast samkeppnishæfir á opnum
markaði jafnt hér á landi sem er-
lendis.“
En sú ábending Jóhannesar Nor-
dals er ekkisízt athyglisverð að við
getum lært af reynslu Finna því
tijávöruframleiðsla þeirra sé undir-
staða sífellt vaxandi útflutnings-
starfsemi, einsog hann komst að
orði, þótt hún sé byggð á takmark-
aðri auðlind eisog fiskveiðar íslend-
inga. Ástæðan er bæði fólgin í verð-
mætari úrvinnslu hráefnisins en
áður en þó ekkisíður forystu Finna
í tækniþróun og framleiðslubúnaði
á öðrum sviðum tijávöru- og papp-
írsiðnaðar. „Með þátttöku í atvinnu-
starfsemi á þessu sviði víðsvegar
um heim hafa þeir auk þess fest sig
í sessi og tryggt samkeppnisstöðu
sína á erlendum mörkuðum.
Margt bendir ti! þess, að svipuð
tækifæri bíði íslendinga á sviði sjáv-
arvöruframleiðslu og allrar þeirrar
margvíslegu starfsemi, sem henni
tengjast, og má þegar sjá vaxandi
áhuga á þeim hjá fyrirtækjum í
iðnaði og sjávarútvegi. Við ættum
ekki aðeins að geta orðið leiðandi
í vinnslu og gæðum sjávarafurða,
heldur í öllu sem að fiskveiðum og
fiskvinnslu lýtur og til þeirrar starf-
semi þarf. Lykiilinn að árangri í
þeim efnum felst hins vegar í því
að hasla sér völl á erlendum mörk-
uðum, eignast þar dótturfyrirtæki,
ekki aðeins til sölu og frekari fram-
leiðslu á eigin útflutningsvörum,
heldur til að tryggja markaðsstöðu
og jafnvel taka þátt í skyldri starf-
semi, þar sem þekking okkar og
fjármagn getur gefið góðan arð.
Ekkert ætti að vera því til fyrir-
stöðu að Islendingar geti með tím-
anum orðið eigendur öflugra fyrir-
tækja erlendis í þessum greinum,
sem mundu gefa atvinnuuppbygg-
ingu og tækniþróun hér á landi
ómetanlegt tækifæri."
Hér ijallar Jóhannes Nordal um
svipuð atriði og áherzla hefur verið
lögð á í Morgunblaðinu og þá ekki-
sízt á þessum vettvangi. Við eigum
ekki einungis að vera hráefnisút-
flytjendur heldur eigum við að nota
þekkingu okkar og yfirburði til að
fullvinna sjávarútvegsframleiðslu
okkar og auka verðmæti hennar
einsog unnt er. Þá hættum við að
flytja út atvinnu en aukum verð-
mæti afurða okkar. Við eigum að
breytast úr magnþjóðfélagi í gæða-
þjóðfélag. Líftæknin mun ýta undir
þessa þróun einsog ég hef áður
bent á og raunar er hún hafin og
engin ástæða til að ætla hún verði
stöðvuð. Slík nýting auðlinda. okkar
ýtir ekkisízt undir sjálfstraust þjóð-
arinnar og sjálfstæði hennar gagn-
vart öðrum ríkjum. Það er semsagt
varðveizla fullveldis í reynd. Þegar
ákveðið var að byggja álver ísals
hér heima var mikið talað um það
yrði undirstaða nýs iðnaðar, og þá
ekkisízt útflutningsiðnaðar. Jafn-
framt því sem við flyttum ál út sem
hráefni gætum við fullunnið það
hér heima og lagt grunn að nýjum,
arðbærum útflutningsiðnaði í
tengslum við mikilvæga tækniþekk-
ingu. Þetta hefur því miður farizt
fyrir að mestu en við hljótum að
stefna að því að nýta auðlindir okk-
ar sem mest í landinu sjálfu og
selja orkuiðnað með góðum ábata,
ekkisíður en hráefni sjávarins sem
nú er heimsþekkt fyrir gæði.
M
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 20. júní
FREKARI niðurskurð-
ur þorskveiða er stærsta
ákvörðun, sem íslenzk
ríkisstjórn og ráðherrar
hafa staðið frammi fyrir
um mjög langt skeið.
Efnahagslegar afleiðing-
ar þeirrar ákvörðunar að
fylgja ráðum Hafrannsóknastofnunar
verða mjög þungbærar og pólitísk áhrif
eða afleiðingar slíkrar ákvörðunar eru
ófyrirsjáanlegar. Engu að síður hníga allar
umræður, sem fram hafa farið um ráðlegg-
ingar Hafrannsóknastofnunar og erlendra
ráðgjafa að sömu niðurstöðu, þ.e. að tak-
marka þorskveiðarnar svo mjög, sem lagt
er til. Ástæðan fyrir því, að þessar tillögur
eru ekki umdeildari en raun ber vitni er
einfaldlega sú, að bæði stjórnmálamenn
og forystumenn í atvinnulífi telja, að verði
ráðleggingar Hafrannsóknastofnunar
hafðar að engu sé mikil hætta á því að
efnahagslegar afleiðingar slíkrar ákvörð-
unar verði enn alvarlegri, jafnvel skelfileg-
ar, þegar horft er til framtíðar þjóðarinnar
í þessu landi.
Sérfræðingar Hafrannsóknastofnunar
hafa legið undir harðri gagnrýni á síðustu
mánuðum og misserum. Ýmsir aðilar, sem
tengjast sjávarútvegi, bæði þeir, sem
starfa við atvinnugreinina í landi og aðrir,
sem hafa getið sér orð, sem fiskimenn og
skipstjórar, hafa dregið niðurstöður Haf-
rannsóknastofnunar í efa og talið, að sér-
fræðingar hennar væru á rangri leið í rann-
sóknum og þeim ályktunum, sem dregnar
væru af niðurstöðum þeirra. Síðasta loðnu-
vertíð ýtti mjög undir þessa gagnrýni á
Hafrannsóknastofnun og upphafleg ráð-
gjöf stofnunarinnar í sambandi við loðnu-
veiðarnar reyndist ekki byggð á nægilega
traustum grunni.
Þessir gagnrýnendur Hafrannsókna-
stofnunar hafa fengið öfluga stuðnings-
menn til liðs við sig síðustu vikur, þar sem
eru þeir Matthías Bjarnason, fyrrverandi
sjávarútvegsráðherra og Einar Oddur
Kristjánsson, útgerðarmaður á Flateyri.
Matthías Bjarnason var sá sjávarútvegs-
ráðherra, sem stóð frammi fyrir fyrstu
svörtu skýrslunni frá Hafrannsóknastofn-
un fyrir rúmum einum og hálfum áratug.
Til viðbótar efasemdum um fiskifræðina
finnst ýmsum nóg um þau miklu völd, sem
vísindamenn Hafrannsóknastofnunar hafa
fengið í hendur, ekki vegna þess, að þeir
hafi sótzt eftir þeim völdum, heldur vegna
hins að atburðarásin hefur fært þeim völd,
sem þýða, að ráðgjöf þeirra setur ram-
mann utan um alla starfsemi þjóðfélags-
ins, ef svo má segja. Þær raddir hafa
heyrzt, að þjóðin geti ekki átt alla afkomu
sína undir rannsóknum, niðurstöðum og
ráðleggingum einnar stofnunar. Sjónarmið
af þessu tagi eða önnur áþekk eru vafa-
laust ástæðan fyrir því, að Landssamband
íslenzkra útvegsmanna hefur ráðið fiski-
fræðing í sína þjónustu og Þorsteinn Páls-
son, sjávarútvegsráðherra, hefur ákveðið
að leita umsagnar erlendra sérfræðinga
um niðurstöður Hafrannsóknastofnunar.
Þetta eru eðlileg og skynsamleg viðbrögð
og ekki til marks um vantraust á sérfræð-
inga Hafrannsóknastofnunar. Þvert á móti
má ætla, að það verði stofnuninni til styrkt-
ar að leitað sé eftir slíkum umsögnum úr
öðrum áttum. Betur sjá augu en auga.
Það er nánast ómögulegt fyrir stjórnmála-
menn að byggja svo alvarlega ákvörðun. á
ráðleggingum og niðurstöðum úr einni átt.
Umræðurnar undanfarnar vikur hafa
ekki orðið til þess að auka trú almennings
á þau sjónarmið, sem gagnrýnendur Haf-
rannsóknastofnunar hafa sett fram. Þeir
gegna hins vegar afar þýðingarmiklu hlut-
verki í þessum umræðum. Gagnrýni þeirra
og efasemdir hafa leitt til þess og munu
leiða til þess, að umræður um þetta mikla
mál, sem varðar framtíð þjóðarinnar, verða
á þeim breiða grundvelli, sem er nauðsyn-
legur undanfari ákvörðunar sjávarútvegs-
ráðherra og ríkisstjórnar. Það væri slæmt,
ef slíkar umræður færu ekki fram. Þær
auðvelda fólki að gera upp hug sinn. Af-
staða almennings skiptir miklu máli eins
og Davíð Oddsson, forsætisráðherra, benti
réttilega á í þjóðhátíðarræðu sinni 17. júní.
Meginþorri þjóðarinnar þarf að vera sann-
færður um réttmæti þeirrar ákvörðunar,
sem ríkisstjórnin tekur.
Afstaða Kristjáns Ragnarssonar, for-
manns LÍÚ hefur vakið verulega athygli.
Hann hefur gerzt einn eindregnasti tals-
maður þess, að fylgt verði ráðum fiskifræð-
inga í öllum megindráttum. Sú afstaða
formanns LÍÚ vekur ekki sízt athygli
vegna þess, að innan samtakanna hlýtur
að vera mikill þrýstingur frá félagsmönn-
um á forystumenn þeirra að gera harða
atlögu að tillögum og ráðgjöf Hafrann-
sóknastofnunar. Útgerðarmenn standa
frammi fyrir svo miklum vanda í rekstri
fyrirtækja sinna vegna niðurskurðar á
þorskveiðum, að ekki er við öðru að búast
en að einhveijir úr þeirra hópi hafi ýmis-
legt við sjónarmið fiskifræðinga Hafrann-
sóknastofnunar að athuga. Þessi kjark-
mikla afstaða Kristjáns Ragnarssonar hef-
ur hins vegar verulega pólitíska þýðingu
fyrir ríkisstjórnina og auðveldar henni að
taka erfiðar ákvarðanir.
Á tímum stöðugrar íjölmiðlunar, sveiflu-
kennds almenningsálits og skoðanakann-
ana, sem mæla í sífellu vinsældir og óvin-
sældir ríkisstjórnar, stjórnmálaflokka og
stjórnmálamanna er við öllu að búast í
pólitískum efnum, þegar siglt er hraðbyri
inn í erfíðustu kreppu á íslandi í aldarfjórð-
ung. Þess vegna er ekki við öðru að búast
en stuðningsmenn núverandi ríkisstjórnar
velti fyrir sér framtíð hennar við þessar
erfiðu aðstæður, hvort hún ráði við þann
vanda, sem við blasir og hvort hún muni
uppskera eins og efni standa til í lok kjör-
tímabils, ef henni tekst að leiða þjóðina
út úr þessum ógöngum.
Um þetta verður engu spáð. Hitt er
ljóst, að það er engin önnur ríkisstjórn lík-
legri til að takast á við þennan vanda, en
núverandi ríkisstjórn. Síðasta ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar tókst ekíri á
við vandamálin heldur reyndi að breiða
yfir þau og ýta þeim á undan sér. Núver-
andi ríkisstjórn hefur stöðvað við og held-
ur uppi markvissum tilraunum til þess að
takast á við aðsteðjandi vanda. Hún er á
réttri leið, þótt á ýmsu hafi gengið. Hún
á þann eina kost nú að horfast í augu við
vaxandi kreppuástand, takast á við það
með nánu samráði við öflugustu félaga-
samtökin í landinu og láta lönd og leið
allar vangaveltur um skoðanakannanir eða
úrslit næstu kosningu.
mmmmm^m hins vegar
Alhliúa að- dugar ekki fyrir
/umnoa d,U ríkisstjórnina að
gerðir taka ákvörðun um
niðurskurð þorsk-
veiða í samræmi við tillögur Hafrann-
sóknastofnunar og láta þar við sitja. Sam-
hliða þeirri ákvörðun verður hún að gefa
ti! kynna, hvernig við verði brugðizt að
öðru leyti. Hvaða áhrif hefur þessi niður-
skurður á stöðu ríkissjóðs á þessu ári og
næstu árum og hvaða ráðstafanir þarf að
gera í því sambandi? Hvaða kröfur er rétt-
mætt að gera til sveitarfélaganna? Hvaða
kröfur er réttmætt að gera til banka og
annarra lánastofnana? Og hvaöa kröfur
er réttmætt að gera til sjávarútvegsins
sjálfs, þeirra fyrirtækja, sem verða fyrir
niðurskurðinum sjálfum?
Fyrsta spurningin er auðvitað sú, hver
viðbrögð sjávarútvegsins sjálfs verða.
Skilja mátti ummæli talsmanna hans í
upphafi á þann veg, að nú væri tilefni til
launalækkunar. Það voru óskynsamleg við-
brögð eins og Morgunblaðið benti þá þeg-
ar á. Fyrst verða sjávarútvegsfyrirtækin
að svara þeirri spurningu, hvað þau geti
gengið langt í hagræðingu í eigin rekstri
til þess að mæta niðurskurðinum. Stærri
fyrirtæki í útgerð hljóta að taka ákvörðun
um að fækka skipum í rekstri. Smærri
fyrirtæki, sem gera kannski út einn tog-
ara eiga ekki þann kost. Þeirra möguleiki
er hins vegar sá, að semja sín í milli um
útgerð eins togara í stað tveggja. Það
ætti að vera framkvæmanlegt víða um
landið. Útgerðarfyrirtækin geta út af fyrir
sig farið að huga að slíkum ráðstöfunum
strax, þótt hin endanlega ákvörðun hafi
ekki verið tekin vegna þess, að yfirgnæf-
andi líkur benda til, að hún verði í sam-
ræmi við ráðleggingar Hafrannsókna-
stofnunar í öllum grundvallaratriðum
a.m.k., þótt útfærslan geti orðið önnur.
Vandi fískvinnslustöðvanna er einnig
mikill. Þær búa nú við sívaxandi sam-
keppni frá frystitogurum, sem virðist
fjölga stöðugt. Jafnframt eiga þær við þá
samkeppni að stríða, sem felst í útflutn-
ingi á ferskum fiski í gámum, flugvélum
eða með siglingum fískiskipa. Sú spurning
er áleitin, hvað gerast mundi, ef skylt
væri að landa öllum fiski á fískmörkuðum
hér heima fyrir en starfsemi fískmarkað-
anna virðist fara stöðugt vaxandi. Hvað
mundi gerast? Gæti slík krafa verkað eins
og vítamínssprauta á fiskvinnslu í landi
og orðið til þess, að hún blómstri á nýjan
leik? Hvaða vit er í því, að ísland verði
eins konar hráefnanýlenda fyrir Evrópu-
bandalagið eins og vikið var að í Reykjavík-
urbréfí fyrir nokkru?
Bæði sjávarútvegsráðherra og formaður
LÍÚ hafa haft tilhneigingu til þess í um-
ræðunum nú eins og sl. haust, þegar efnt
var til umtalsverðs niðurskurðar á þorsk-
veiðunum að segja sem svo: Þarna sjáið
þið. Þetta þýðir, að ekki má hrófla við
kvótakerfínu, það eru engin efni til að
leggja nýjar álögur á sjávarútveginn. Mál-
flutningur af þessu tagi er vísasti vegurinn
til þess að efna til sundrungar en ekki
samstöðu. Hér verður ekki tekið upp karp
um það, hvort gjaldtaka vegna aðgangs
að takmarkaðri auðlind feli í sér nýjar
álögur, sem hún gerir að sjálfsögðu ekki.
En ein af afleiðingum kvótakerfísins er
sú að því er almannarómur hermir, að
gífurlegu magni af fiski er hent í sjóinn.
Þetta viðurkenna sjómenn og skipstjórnar-
menn í einkasamtölum en aldrei opinber-
lega og ástæðan er sú, að sá sjómaður,
sem staðfestir þessar sögusagnir opinber-
lega veit, að hann á yfír höfði sér umsvifa-
lausan brottrekstur. Þetta er ekki sérís-
lenzkt vandamal. Innan Evrópubandalags-
ins er talið, að fískiskip bandalagsins hendi
jafnvel jafnmiklu magni af fiski í sjóinn
eins og þau koma með að landi. Þær ásak-
anir, sem hafðar eru uppi í þessum efnum
alls staðar annars staðar en á opinberum
vettvangi eru svo alvarlegar, að þá kröfu
verður að gera til stjórnvalda, að þau finni
leiðir til þess að fá úr því skorið hver sann-
leikurinn er.
Friðrik Sophusson, fjármálaráðherra,
lýsir því yfir í laugardagsblaði Morgun-
blaðsins, að ekki komi til greina að veita
þeim fyrirtækjum, sem verða fyrir afla-
samdrætti aðstoð úr ríkissjóði. Þetta er
eðlileg afstaða hjá fjármálaráðherra. í rík-
issjóði eru engir peningar. Ríkisstjórnin
þarf þvert á móti að beita sér fyrir frek-
ari niðurskurði ríkisútgjalda á næsta ári.
Flokksþing Alþýðuflokksins snerist að
verulegu leyti um það, hvort annar stjórn-
arflokkurinn væri tilbúinn til að halda
áfram á sömu braut og hingað til. í tengsl-
um við ákvörðun um niðurskurð þorskveiða
er nauðsynlegt, að ríkisstjórnin gefi til
kynna að hverju hún stefnir í fjárlaga-
afgreiðslu fyrir næsta ár. Jafnframt þarf
að koma fram, hvaða kröfur eðlilegt er
að gera til sveitarfélaga í þeirri stöðu, sem
sjávarútvegurinn er nú og hvort sveitarfé-
lögin leggja einhver þau gjöld á atvinnu-
greinina, sem hugsanlegt er að létta af
við núverandi aðstæður. Sannleikurinn er
sá, að sveitarfélögin hafa komizt hjá því
að axla sinn hluta af byrðum efnahagssam-
dráttar á undanförnum árum eins og
Vinnuveitendasambandið hefur raunar
ítrekað bent á. Þess vegna er ekki óeðli-
legt að spurt sé hver þeirra hlutur geti
orðið.
Það þarf líka að koma fram í tengslum
við þessa ákvörðun, hver hlutur banka og
lánastofnana getur orðið í að auðvelda
sjávarútveginum að lifa þessa kreppu af.
Þar er áreiðanlega við mikinn vanda að
stríða. Væntanlega er staðan sú, að bank-
Morgunblaðið/Sverrir
arnir standi frammi fyrir spurningu um
uppgjör á fjölmörgum sjávarútvegsfyrir-
tækjum víða um land, jafnvel þótt ekki
kæmi til víðtækari niðurskurðar á þorsk-
veiðum. Hér þarf að efna til viðræðna á
milli forystumanna í sjávarútvegi, forráða-
manna bankanna og ríkisstjórnar til þess
að kanna hvaða möguleikar eru fyrir
hendi. Það má ekki gleyma því í þessu
sambandi, að stórfelldur nýr vandi sjávar-
útvegsfyrirtækjanna getur þýtt stórfelldan
vanda bankanna sjálfra.
Það er þýðingarmikið m.a. til þess að
stappa stálinu í fólkið í landinu, sem á
eftir að verða fyrir enn aukinni kjaraskerð-
ingu á næstu mánuðum, misserum og
árum vegna niðurskurðar á þorskveiðum,
að ríkisstjórnin taki skýra og markvissa
forystu, þegar á þessu sumri í því að vísa
veginn út úr ógöngunum og gefi einhverj-
ar vísbendingar um það, að hveiju hún
stefnir á svipuðum tíma og aflaniðurskurð-
ur verður tilkynntur formlega.
ÞAÐ LIGGUR í
augum uppi, að
breytingar á upp-
byggingu og þjón-
ustu velferðarkerf-
is, heilbrigðiskerfís
og að nokkru leyti skólakerfís eru við-
kvæmari fyrir Alþýðuflokkinn en flesta
aðra flokka. Því veldur saga flokksins og
hlutur hans að uppbyggingu sérstaklega
tryggingakerfisins. Það var því varla við
því að búast, að sú stefnubreyting, sem
er að verða i þessum efnum á vegum núver-
andi ríkisstjórnar gengi hljóðalaust fyrir
sig í Alþýðuflokknum og raunar engin
ástæða til að hún g^rði það. Umræður eru
af hinu góða. Þótt skoðanir geti verið skipt-
ar eru umræður styrkur fyrir stjórnmála-
flokk.
Flokksþing
Alþýðu-
flokksins
Það er ómögulegt að skilja niðurstöður
fiokksþings Alþýðuflokksins á annan veg
en þann, að flokkurinn hafí tekið afdráttar-
lausa afstöðu með þeirri stefnu, sem ríkis-
stjómin hefur þegar markað í breytingum
á velferðarkerfínu og heilbrigðiskerfinu,
enda hafa ráðherrar flokksins verið stefnu-
markandi í þeim málaflokkum, þar sem
þeir heyra undir ráðuneyti Alþýðuflokksins
í núverandi ríkisstjórn. Sighvatur Björg-
vinsson, heilbrigðis- og tryggingaráðherra
Alþýðuflokksins hefur verið merkisberi
þeirrar stefnu og staðið fastur íyrir, hvað
sem á hefur dunið.
Flokksþingið sýndi jafnframt, að það
er kominn meiri breidd í Alþýðuflokkinn
en verið hefur um langt skeið. Þetta er
ekki lengur lítill og notalegur klúbbur held-
ur stjórnmálaflokkur með nokkuð breitt
skoðanasvið innan sinna vébanda. Þetta
er verulegur styrkur fyrir flokkinn, svo
lengi, sem sá skoðanamunur, sem þar er
á ferðinni fer ekki út fyrir ákveðin mörk.
Hins vegar gæti tónninn í greinaskrifum
tveggja Alþýðuflokksmanna, Ólínu Þor-
varðardóttur og Ámunda Ámundasonar, í
Morgunblaðinu í gær, föstudag, og í dag,
laugardag, benti til þess að meiri harka
sé á ferðum en jafnvel kom fram á flokks-
þinginu.
Með þeirri afdráttarlausu afstöðu, sem
mörkuð var á flokksþinginu hefur Alþýðu-
flokkurinn sýnt, að hann er gjaldgengur
til þess að taka þátt í stjórn landsins á
erfiðum tímum. Alþýðubandalagið stendur
frammi fyrir áþekku prófí í sambandi við
afstöðu þess flokks til Evrópska efnahags-
svæðisins. Taki flokkurinn afstöðu gegn
þátttöku íslands í því samstarfí jafngildir
það yfírlýsingu um, að flokkurinn hafi
ekki áhuga á virkri þátttöku í landsstjórn.
Alþýðuflokkurinn hopaði ekki á flokks-
þinginu. Hikar Alþýðubandalagið gagnvart
EES?
„Umræðurnar
undanfarnar vikur
hafa ekki orðið til
þess að auka trú
almennings á þau
sjónarmið, sem
gagnrýnendur
Hafrannsókna-
stofnunar hafa sett
fram. Þeir gegna
hins vegar afar
þýðingarmiklu
hlutverki í þessum
umræðum. Gagn-
rýni þeirra og efa-
semdir hafa leitt til
þess og munu leiða
til þess, að umræð-
ur um þetta mikla
mál, sem varðar
framtíð þjóðarinn-
ar, verða á þeim
breiða grundvelli,
sem er nauðsyn-
legur undanfari
ákvörðunar sjáv-
arútvegsráðherra
og ríkisstjórnar.
Það væri slæmt, ef
slíkar umræður
færu ekki fram.
Þær auðvelda fólki
að gera upp hug
sinn.“