Morgunblaðið - 12.08.1992, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1992
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1992
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Erum við að verð-
leggja okkur út af
markaðinum?
A
Ifyrsta sinn í áratugi eru heilu
vikurnar lausar í mörgum
beztu laxveiðiám landsins,
sagði Árni Baldursson, leigu-
taki Laxár í Kjós, í viðtali við
Morgunblaðið síðastliðinn
sunnudag. „Venjulega þættu
það fréttir að dagar væru laus-
ir á bezta tíma árs, en núna
er hægt að ganga að þeim
,flestum.“ í svipaðan streng
tekur Jón G. Baldvinsson, for-
' maður Stangveiðifélags
Reykjavíkur: „Samdrátturinn
er verulegur," segir hann. „Ef
ég á að skjóta eftir tilfinning-
unni er ég viss um að ferðum
útlendinga hingað til lands í
laxveiði hefur fækkað um
þriðjung frá árinu 1988. Bara
frá því í fyrra hefur samdrátt-
urinn verið 15-20%.“ í grein
um minnkandi laxveiðieftir-
spum útlendinga hér í blaðinu
er haft eftir einum skipuleggj-
anda laxveiði fyrir útlendinga
„að við höfum hreinlega verð-
lagt okkur út af markaðinum“.
Ástæða minnkandi laxveiði-
eftirspumar hér á landi er tví-
þætt; aukin samkeppni og of
hátt verðlag. Veiðileyfm hafa
einfaldlega hækkað umfram
það sem markaðurinn vildi
taka við. Ámar þykja of dýrar
og almennt verðlag í landinu
of hátt.
Aukin samkeppni um lax-
veiðimenn hefur og áhrif á eft-
irspumina. Það er búið að
leggja mikla fjármuni í að
rækta upp ár í Alaska og
Kanada. Þar em veiðidagar
ódýrari en hér, og ferðakostn-
aður minni fyrir veiðimenn
búsetta í Norður-Ameríku.
Auk þess hafa ný og fjölbreytt
veiðisvæði opnast í Rússlandi.
„Bandaríkjamenn fá ferðir
þangað fyrir 60-70% af því
sem þeir þurfa að borga hér á
íslandi," segir Jón G. Baldvins-
son í tilvitnuðu samtali. „Það
hefur eiginlega ekki verið
kvartað af neinni alvöra yfir
neinu á íslandi nema verði,“
segir hann. En verðlagið skipt-
ir nú einu sinni, ásamt gæðum
vöra og þjónustu, meginmáli í
allri markaðssetningu í sam-
keppni og frjálsum viðskiptum
manna og þjóða í milli.
Michael Fitzgerald, forstjóri
bandarísku ferðaskrifstofunn-
ar Fishing Frontiers, sem selt
hefur veiðiferðir til íslands í
rúma tvo ártugi, telur að ís-
lendingum stafí mest hætta af
samkeppni frá Kólaskaga, en
sumar ár þar era komnar und-
ir stjóm bandarískra aðila með
tilheyrandi markaðssetningu.
„Vandamálið er í hnotskurn,“
segir Fitzgerald, „að krafíst er
of hás verðs fyrir of fáa físka.
Ég held þó að við eigum eftir
að sjá breytingu til hins betra
á næsta ári, en í millitíðinni
verða landeigendur að gera sér
grein fyrir hvernig efnahagur-
inn og markaðurinn er ...
Styrkur íslands er í því fólginn
að þangað er auðvelt að kom-
ast, fólkið vingjarnlegt og
gestrisið, maturinn góður,
skipulag traust og auðvelt að
veiða í ánum.“
Veiði í ám og vötnum er
hluti af íslenzkri ferðaþjónustu
sem á heildina litið skilaði um
12 milljarða króna gjaldeyris-
tekjum af þjónustu við erlenda
ferðamenn á síðastliðnu ári.
Talið er að tuttugasti hver ís-
lendingur hafí atvinnu af því
að selja ferðamönnum einhvers
konar vöra og þjónustu. Það
skiptir því miklu máli fyrir
þjóðarbúskapinn og atvinnu-
stigið í landinu á næstu misser-
um og áram að allar greinar
ferðaþjónustunnar „geri sér
grein fyrir hvernig efnahagur-
inn og markaðurinn er“, svo
vitnað sé til orða forstjóra Fish-
ing Frontiers. Erlendir ferða-
menn kvarta yfir háu verði á
fleiri tegundum vöra og þjón-
ustu en laxveiðileyfum, svo
sem á mat og drykk á hótelum
o g veitingastöðum. Við þurfum
að varast að verðleggja okkur
út af markaðinum á fleiri sölu-
sviðum en í laxveiðinni.
Það má heldur ekki gleyma
því að fjölmargir íslendingar
hafa áhuga á því að veiða lax
og langflestir á því að njóta
þess sem landið okkar hefur
upp á að bjóða. Reyndar bygg-
ist velgengni í viðskiptum og
markaðssetningu hér á landi
fyrst og síðast á innlendri eftir-
spurn. Það þarf því ekkert síð-
ur að taka tillit til þess, hver
er veruleiki íslenzks efnahags
og innlends markaðar. Ef ís-
lenzk ferðaþjónusta, íslenzk
hótel og íslenzkir matsölustaðir
vilja færa út kvíamar — ná
meiri markaðssetningu og
deila þjónustu á alla mánuði
ársins — verða þessir aðilar að
bjóða upp á áhugaverða kosti
fyrir heimamenn, einnig að því
er verð varðar.
TILLOGUR BYGGÐASTOFNUNAR UM JOFNUN AFALLS VEGNA ÞORSKVEIÐIBRESTS
Sjávarútvegsráðherra um tillögur Byggðastofnunar:
Sáttur við að samstaða
sé um jöfnunaraðgerðir
Fjármálaráðherra segir aðgerðirnar ekki bundnar við
kaup fyrirtækja á aflaheimildum Hagræðingarsjóðs
ÞORSTEINN Pálsson sjávarút-
vegsráðherra segist vera mjög sátt-
ur við að samstaða sé orðin um að
koma fram með jöfnunaraðgerðir
vegna hins mikla niðurskurðar á
þorskveiðum en enn vanti tillögur
um hvemig standa eigi að fjár-
mögnun þeirra. „Eg setti fram hug-
myndir um þetta fyrir skömmu.
Þessar nýju hugmyndir Byggða-
stofnunar eru byggðar á nákvæm-
lega sömu grundvallaratriðum, en
i staðinn fyrir að deila út 12 þús-
und þorskígildaaflaheimildum er
gert ráð fyrir að greiða út jafn-
virði þeirra í peningum," sagði
Þorsteinn. Tillögur Byggðastofn-
unar um áhrif þorskbrests á byggð-
arlög og tillögur um aðgerðir vora
til umræðu á ríkisstjórnarfundi í
gær en þar voru þó engar ákvarð-
anir teknar og verða málin áfram
tilskoðunar.
„Enn vantar tillögur um hvemig
eigi að standa að fjármögnuninni. Þær
voru ekki lagðar fram í ríkisstjóminni
í morgun og því er ekki mikið um
þessar tillögur að segja fyrr en þær
tillögur liggja fyrir. Þær eru auðvitað
kjötið á beininu,“ sagði Þorsteinn.
„Þetta eru tillögur Byggðastofnun-
ar, í framhaldi af bókun ríkisstjórnar-
innar. Þær verða áfram til umræðu í
ríkisstjóminni og meðal einstakra ráð-
herra. Mér líst auðvitað vel á ef ein-
stakir sjóðir geta lagt þeim fyrirtækj-
um lið sem verst fara út úr þorsk-
skerðingunni. Það er hins vegar al-
gengur misskilningur að þetta sé
tengt Hagræðingarsjóði. Svona að-
gerðir gætu hjálpað einstökum fyrir-
tækjum að neyta forkaupsréttar síns
og jafnframt að kaupa kvóta á al-
mennum markaði - þar á meðal þann
kvóta sem forkaupsréttarhafar nýta
ekki í Hagræðingarsjóði," sagði Frið-
rik Sophusson fjármálaráðherra í sam-
tali við Morgunblaðið. TiIIögur Byggðastofnunar miðast við að kvóti einskis skips skerðist um
Friðrik vildi ekkert segja að svo meira en 5%.
stöddu um hvort af því yrði að ríkis-
sjóður tæki þátt í styrkveitingum til
sjávarútvegsins en benti á að gera
mætti ráð fyrir að ríkissjóður muni
tapa nokkrum fjármunum þar sem
gangverð á kvóta í dag er lægra en
áætlað var þegar fjárlög voru sam-
þykkt. „Þar getur skakkað tugum
milljóna sem ríkissjóður tekur á sig
en ætlunin var að sjávarútvegurinn
greiddi vegna reksturs Hafrannsókn-
arstofnunar," sagði Friðrik Sophus-
son.
Hugmyndir um að styrkirnir til út-
gerðarfyrirtækja komi að þriðjungi frá
Fiskveiðasjóði, að þriðjungi frá At-
vinnutryggingasjóði og með 150 millj.
kr. framlagi úr ríkissjóði eru ekki sett-
ar fram í greinargerð Byggðastofnun-
ar en samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins hafa þær verið kynntar
stjórnvöldum með óformlegum hætti
og eru til skoðunar meðal ráðherra.
Þorsteinn sagði að engar slíkar til-
lögur hefðu verið settar fram á ríkis-
stjórnarfundinum í gær. „Ég hef ekki
séð neina útfærslu á þessu og að því
er Fiskveiðasjóð varðar byggist það
alfarið á afstöðu stjórnar stofnunar-
innar. Á meðan engar útfærslur liggja
fyrir á slíkum hugmyndum er ekki
hægt að taka neina afstöðu til þeirra,"
sagði hann.
Már Elísson, framkvæmdastjóri
Fiskveiðasjóðs, sagðist ekkert hafa
heyrt um þessar hugmyndir um að
Fiskveiðasjóður láti af hendi 150 millj-
ónir króna í styrki og vildi ekkert tjá
sig um þær fyrr en hann hefði séð
tillögurnar.
í greinargerð Byggðastofnunar er
sett fram sú hugmynd að til álita
komi að frystitogarar beri skerðing-
una á þorskígildum sjálfir en hlutur
þeirra í aðgerðunum er talinn vera
um það bil 50 millj. kr. „Ef þetta yrði
niðurstaðan yrði ekki hægt að tala
um að þetta væri almenn aðgerð held-
ur sértæk. Ég býst við að mönnum
sé verr við að koma fram með endan-
legar tillögur sem væru taldar sértæk-
ar í þessum skilningi," sagði Þorsteinn
Pálsson um þessar hugmyndir
Byggðastofnunar.
DÆMIl DÆMI2 DÆMIl DÆMI2
SVEITARFÉLAG % breyting frá 1991 Skerðing umfram 5%* SVEITARFÉLAG % breyting frá 1991 Skerðing umfram 5%*
Vestmannaeyjar 0,4 -237 Djúpavík -8,2 -4
VíkíMýrdal -2,3 0 Drangsnes 2,2 -154
Stokkseyri 1,3 -12 Hólmavik -8,4 -23
Eyrarbakki -2,5 -6 Hvammstangi 2,2 -8
Selfoss 4,9 0 Blönduós 2,9 -7
Þorlákshöfn -1,8 -125 Skagaströnd -9,0 -313
Grindavík -3,5 -381 Sauðárkrókur -6,0 -195
Sandgerði -0,5 -39 Hofsós -12,9 -27
Garður -8,8 -248 Siglufjörður -8,6 -430
Keflavík -3,8 -396 Ólafsfjörður -8,6 -544
Njarðvík 0,3 -4 Grímsey -16,8 -113
Vogar -2,9 -55 Hrísey -4,5 -80
Hafnaiflörður -2,3 -301 Dalvíic -9,2 -489
Garðabær -13,4 -3 Litli Árskógss. -7,2 -11
Kópavogur -9,3 -33 Árskógsströnd -10,0 -96
Seltjamames 8,5 -3 Hauganes -11,7 -61
Reykjavík 0,5 -188 Hjalteyri -25,5 -2
Akranes -1,9 -158 Akureyri -4,8 -646
Borgames -27,0 0 Svalbarðsströnd -26,5 -2
Amarstapi -24,2 -14 Grenivík -11,4 -160
Hellnar -16,2 -12 Húsavík -6,2 -357
Hellissandur -10,8 -73 Kópasker -24,9 -16
Rif -14,1 -361 Raufarhöfn -15,8 -302
Ólafsvík -11,6 -605 Þórshöfn -11,5 -173
Grundarfjörður -4,2 -138 Bakkaíjörður -16,6 -106
Stykkishólmur -10,2 -352 Vopnaflörður -12,2 -228
Flatey -15,5 -1 Borgarfj. eystri -21,1 -64
Reykhólar -27,0 -2 Seyðisfjörður -12,9 -340
Barðaströnd 0,7 0 Mjóifíörður -19,3 -14
Patreksfjörður -14,0 -452 Neskaupstaður -7,1 -322
Tálknafjörður -13,4 -246 Eskifjörður -3,9 -184
Bíldudalur -7,0 -104 Reyðarfjörður -8,3 -56
Þingeyri -9,0 -261 Fáskrúðsprður -3,9 -173
Flateyri -9,5 -118 Stöðvarfjörður -7,0 -33
Suðureyri -11,9 -159 Breiðdalsvík -3,6 -7
Bolungarvík -6,8 -235 Djúpivogur -10,5 -146
ísaijörður -8,8 -948 Homaprður -4,1 -196
Súðavík -6,7 -118 Samtals -4,9 -12.471
♦Skerðing umfram 5%. Þessi tala er samanlögð skerðing þeirra skipa í viðkomandi verstöð sem
verða fyrir skerðingu umfram 5%.
Kristján Ragnarsson:
Fagna skilningnum
sem í tíllögunum liggur
„ÞAÐ ber að fagna þeim skilningi sem kemur fram í tillögunum á
þörf á bótum til handa þeim sem verða fyrir mestri skerðingu,"
sagði Kristján Ragnarsson, formaður LÍÚ í samtali við Morgunblað-
ið. „Jafnframt fagna ég því að hámarksskerðingin er miðuð við
hvert skip. Hins vegar hafna ég hugmyndum sem reifaðar eru í
tillögunum að mönnum sé mismunað eftir því hvort þeir frysti um
borð eður ei.“
„Ég tel að sú
aðferð að selja út-
gerðarmönnum
aflaheimildir Hag-
ræðingasjóðs og
greiða þeim svo til
baka í stað þess
að veita þeim
heimildimar beint
nýtist útgerðar-
mönnum jafn vel,
Kristján
þrátt fyrir að
mér þætti eðlilegra ef heimildum
Hagræðingasjóðs yrði deilt beint
út án endurgjalds," sagði Kristján.
Hann hafnaði því að Fiskveiða-
sjóður tæki þátt í fíármögnun þess-
ara aðgerða ef til þeirra skyldi
koma. „Ég á erfitt með að sjá
hvemig fíármögnun á þessum að-
gerðum á að fara fram. Að því
marki sem Fiskveiðasjóður getur
hjálpað til á hann að greiða fyrir
lengingu lána, og bæta þannig
greiðslustöðu fyrirtækja. Ég fagna
því hins vegar að í tillögunum kem-
ur fram að þær eigi ekki að leysa
vanda sjávarútvegsins, heldur sé
hér um einstaka aðgerð að ræða,
vegna úthlutunar aflaheimilda fyrir
næsta fiskveiðiár. Eftir stendur svo
mikill hallarekstur útgerðarinnar,
sem er vandi sem ekki verður leyst-
ur án aðgerða af hálfu stjórn-
valda,“ sagði Kristján ennfremur.
Matthías Bjarnason:
Allt gott sem dreg-
ur úr óréttlætinu
Aætluð skerðing kvóta um-
fram 5% í sveitarfélögum
TILLÖGUR Byggðastofnunar miðast við að skerðing hvers fiskiskips í
þorskígildum sé umreiknað í krónur miðað við 40 krónur á kíló. Viðkom-
andi útgerð fái þá upphæð bætta í peningum svo hún geti leigt sér afla-
heimildir þannig að ekkert skip og þar með ekkert byggðarlag þurfi
að þola meira en u.þ.b. 5% skerðingu í aflaheimildum. Viðkomandi fyrir-
tækjum verði þannig gert kleift að kaupa um 12 þús. þorskigildi.
Eru útreikningarnir miðaðir við
skip og að því leyti í samræmi við
kvótakerfið. í töflunni er að finna
upplýsingar um áætlaða skerðingu
kvóta umfram 5% eftir sveitafélögum
í þorskígildum. Tölurnar í töflunni
sýna samanlagða skerðingu þeirra
skipa í viðkomandi verstöð sem verða
fyrir skerðingu umfram 5%. Af henni
má ráða að útgerðir á Norðurlandi
eystra þyrftu að kaupa mest, eða rúm-
lega þijú þúsund þorskígildi til að
skerðingin í kjördæminu verði ekki
meiri en 5%. Vestfírðingar þyrftu
2.824 þorskígildi en fyrirtæki á höfuð-
borgarsvæðinu þyrftu að afla sér 527
þorskígilda ef þau eiga ekki að þurfa
að þola meira en 5% samdrátt.
„ÉG fagna öllum þeim peningum sem veitt er til að draga úr áfall-
inu,“ sagði Matthías Bjarnason, þingmaður Vestfjarðakjördæmis og
formaður sljórnar Byggðastofnunar. „Ég hef hins vegar ekki séð
þessar tillögur, sem er vart hægt að kalla tUIögur heldur beina-
grind að tillögum. Það vantar á þetta allt kjöt. Eg vil sem minnst
um málið segja á þessu stigi annað en að mér finnst meðferð þessa
máls öll afskaplega undarleg.” Matthías telur líklegt að lagabreyt-
ingu þurfi til svo Atvinnutryggingarsjóður geti tekið þátt í fjármögn-
un tíllagnanna, auk þess sem hann sé uppurinn.
„Ef ríkissjóður
ætlar að leggja
Atvinnutrygg-
ingasjóði til pen-
inga til að taka
þátt í þessari fjár-
mögnun líst mér
ekkert illa á það,“
sagði Matthías.
„Ekki á sjóðurinn
peninga sjálfur, hann er í raun
Matthfas
gjaldþrota. Hins vegar finnst mér
líklegt að lagabreytingu þurfi svo
sjóðurinn geti yfirleitt veitt fé til
slíkra verkefna."
Matthías sagði að sér litist illa á
ef 500 milljónir væru allt sem veita
ætti til aðstoðar sjávarútveginum í
landinu.
„Ég gleðst hins vegar yfir öllu
sem gert er til að draga úr vandan-
um,“ sagði hann.
Greinargerð Byggðastofnunar:
Þörf á sameiningu og uppstokkun
HÉR fer á eftir bréf Byggðastofn-
unar til ríkisstjórnarinnar um áhrif
þorskbrests á byggðarlög og hugs-
anlegar fyrstu aðgerðir:
Inngangur
„Með bréfi dags. 29. júlí 1992 var
Byggðastofnun kynnt eftirfarandi
ákvörðun ríkisstjórnarinnar sem tekin
var í tengslum við ákvörðun leyfilegs
heildarafla á komandi fiskveiðiári:
„Ríkisstjómin samþykkir að fela
Byggðastofnun að gera rækilega at-
hugun á áhrifum þorskbrests á einstök
byggðarlög og svæði og vinna álits-
gerð um þær ráðstafanir sem mögu-
legar eru til að mildá það áfall sem
af þorskbresti leiðir."
Byggðastofnun er nokkur vandi á
höndum því hér er um viðkvæmt deilu-
mál að ræða þar sem takast á ýmis
mikilvæg markmið í byggðamálum og
atvinnumálum. Einnig koma þar til
álita markmið kvótakerflsins og deilur
um réttlæti innan þess. Byggðastofn-
un lítur svo á að henni sé ekki einvörð-
ungu ætlað að fjalla um með hvaða
hætti stofnunin geti gripið til að-
gerða. Á þessu ári hefur stofnunin
áðeins yfir að ráða ónotuðum lánsfjár-
heimildum. 180 m.kr. framlagi sem
stofnunin fær á fjárlögum á þessu ári
hefur þegar verið ráðstafað. Stofnun-
inni er ekki kunnugt um hvort hún
fær aukin framlög á næsta ári. Ekki
er fjallað um möguleika á að jafna
áhrif þorskskerðingarinnar innan
kvótakerfísins enda lítur Byggða-
stofnun svo á að ríkisstjómin hafí
áður fjallað um þá leið.
Mikilvægt var talið að verkinu yrði
hraðað þannig að fyrstu tillögur lægju
fyrir áður en Alþingi kæmi saman um
miðjan ágúst. Vegna þess og þar sem
tillögur um fyrstu aðgerðir eru ein-
faldar og fjalla aðeins um lítinn hluta
vandans er greinargerðin höfð stutt.
Lögð var áhersla á stefnumörkun
þannig að aðgerðir verði samkvæmt
sem almennustum reglum. Tekið skal
fram að greinargerðin er unnin af
starfsmönnum Byggðastofnunar en
stjóm hennar hefur ekki fjallað um
hana.
2.0 Tillögur
Byggðastofnun lítur svo á að skipta
megi tillögugerð í þrennt:
1) Ráðstafanir vegna þorskskerðing-
ar.
É) Endurskoðun á rekstrargrundvell-
inum.
3) Sameiningaraðgerðir.
Þessi greinargerð fjallar aðallega
um fyrstu aðgerðir til að milda áfallið
hjá þeim sem orðið hafa fyrir hlutfalls-
lega mestri skerðingu í aflaheimildum
á næsta fískveiðiári. Ekki er tekið á
þeim vanda sem kann að skapast ef
þorskstofninn verður áfram í lægð
næstu árin.
Tekið skal skýrt fram að neðan-
greinóar tillögur um miidun á þorsk-
skerðingunni taka aðeins á litlum
hluta vandans. Eftir sem áður verður
sjávarútvegurinn í heild rekinn með
miklum halla og mörg fyrirtæki geta
ekki greitt af skuldum sínum. Á þeim
vanda þarf að taka með endurskoðun
á rekstrargrundvellinum og hugsan-
lega sameiningaraðgerðum eins og
rætt er síðar. Akvarðanir um slíkt eru
eðlilega teknar af ríkisstjóm en
Byggðastofnun er reiðubúin til að
leggja síðar fram greinargerðir þar
að lútandi.
2.1 Ráðstafanir vegna
þorskskerðingar
Gerð er tillaga um að gera framan-
greindum fyrirtækjum kleift að kaupa
aflaheimildir fyrir um 500 m.kr. Enn-
fremur beini Byggðastofnun nýjum
lánum fyrst og fremst til sameiningar
sjávarútvegsfyrirtækja.
Aflaheimildir í þorsk hafa verið
skertar á hveiju ári síðan 1988 og
verða nú um fjórðungi lægri en þær
voru þá. Mörg fyrirtæki hafa orðið
fyrir meiri skerðingu. Svigrúm margra
fyrirtækja til að mæta skerðingunni
nú er því minna en áður og miklar
skuldir gera þeim erfitt fyrir. Þau
fyrirtæki eru sum hver á stöðum sem
byggja allt sitt á sjávarútvegi. Nýj-
asta skerðingin kemur ójafnt niður á
landsvæðum vegna þess hve misjafnt
þorskurinn vegur í aflaheimildum
landsvæða.
Byggðastofnun telur að í ljósi fyrri
niðurskurða á aflaheimildum og
byggðasjónarmiða eigi stjómvöld að
grípa til aðgerða til að milda áfallið
hjá þeim sem verst fara út úr þorsk-
skerðingunni. Byggðastofnun miðar
við að fjárhæð almennra aðgerða sé
um hálfur milljarður. Það ætti að gera
viðkomandi fyrirtækjum kleift að
kaupa um það bil 12.000 þorskígildi
sem eru álíka mikiar aflaheimildir og
Hagræðingarsjóður hefur yflr að ráða.
Jafnframt beini Byggðastofnun lán-
veitingum sínum í sjávarútvegi fyrst
og fremst til fyrirtækja sem samein-
ast.
Nánar tiltekið miðast tillögumar
við að skerðing hvers skips í þorsk-
ígildum umfram 5% sé umreiknuð í
krónur miðað við 40. kr. á kg. Viðkom-
andi útgerð fái þá upphæð bætta svo
hún geti leigt sér aflaheimildir þannig
að ekkert skip og þar með ekkert
byggðarlag þurfí að þola meira en
u.þ.b. 5% skerðingu í aflaheimildum.
Bæturnar eru reiknaðar með sama
hætti fyrir alla þannig að aðgerðin
sé sem almennust. Utreikningamir
miðast við skip og eru að því leyti í
samræmi við kvótakerfið. Fjármögn-
unin er auðvitað megin vandamálið
og Byggðastofnun hefur gert grein
fyrir nokkrum hugmyndum í þeim
efnum. Ákvörðun um hvaða leið verði
farin er hins vegar eðlilega í höndum
ríkisstjórnar. Hlutur fiystitogara er
talinn vera um það bil 50 m.kr. í ofan-
greindri aðgerð og kemur til álita að
þeir bæru skerðinguna á þorskígildum
sjálfír.
Þá er gert ráð fyrir að Byggðastofn-
un beini lánveitingum sínum í sjávar-
útvegi fyrst og fremst til fyrirtækja
sem sameinast. Byggðastofnun og
aðrar lánastofnanir skuldbreyti enn-
fremur þegar veittum lánum í slíkum
tilvikum. Vegna erfiðrar lausafjár-
stöðu margra fyrirtækja má ætla að
þessi tillaga sé hvetjandi fyrir fyrir-
tæki að sameinast að eigin frumkvæði.
2.2 Endurskoðun á
rekstrargrundvelli
sjávarútvegs
Nú er áætlað að rekstrartap í grein-
inni gæti orðið 6-8% á næsta ári sem
samsvarar um 3-4 milljörðum króna
á ári. Er þá miðað við rekstrarstöðuna
í dag að teknu tiliiti til þorskskerðing-
arinnar og án greiðslna úr Verðjöfn-
unarsjóði sem verður lokið á næst-
unni. Hér er því ekki einvörðungu um
vanda einstakra fyrritækja að ræða.
Nettóskuldir eru áætlaðar 70 milljarð-
ar króna og greiðsluhalli því mikill.
Þá er þess að geta að sú breyting
hefur orðið á rekstrarumhverfí sjávar-
útvegsfyrirtækja að ekki er lengur í
neina lánasjóði að sækja til að fá
skuldbreytt lánum. Ofangreindar til-
lögur um mildun þorskskerðingar
leysa jiví aðeins lítinn hluta af vandan-
um. Á þessum vanda verður ekki tek-
ið nema með heildstæðri endurskoðun
á rekstrargrundvelli sjávarútvegsins.
Byggðastofnun er fyrir sitt leyti reiðu-
búin að taka þátt í því starfí.
Jafnvel þótt mál skipuðust þannig
að sjávarútvegurinn í heild yrði rekinn
að meðaltali taplaust er ljóst að helm-
ingur fyrirtækja verður áfram í tap-
rekstri og sum þeirra fá ekki staðist
til lengdar, m.a. vegna mikillar skuld-
setningar. Nauðsynlegt er að því sé
mætt með sameiningu og hagræðingn
innan greinarinnar svo sem hægt er.
Öllum gjaldþrotum verður þó ekki
forðað.
2.3 Sameiningaraðgerðir
Vegna byggðasjónarmiða og vegna
þess að það getur í sumum tilvikum
þjónað best hagsmunum kröfuhafa
telur Byggðastofnun koma til greina
að gera tillögur um sameiningarað-
gerðir. Þar væri horft'til sameiningar
og uppstokkunar í sjávarútvegi á at-
vinnusvæðum. Markmiðið væri að
aflaheimildir haldist á atvinnusvæðinu
í heild frekar en að forða eigendum
frá áföllum. í meginatriðum felast þær
hugmyndir í skuldaskilasamningum
við lánastofnanir. Gert er ráð fyrir
að unnið sé með þau lán sem þegar
er búið að veita. Þessar hugmyndir
um sameiningaraðgerðir eru umdeil-
anlegar og flóknar og því verður að
gera þeim skil síðar óski ríkisstjómin
eftir því.
3.0 Áhrif þorskbrests á
byggðalög
Byggðastofnun hefur skoðað út-
hlutun aflaheimilda eftir sveitarfélög-
um svo sem fram kemur síðar. Er þá
átt við úthlutun án Hagræðingarsjóðs.
Reynt hefur verið að meta áhrifin á
atvinnu í landi en fiskvinnsla er víða
ekki í réttu hlutfalli við aflaheimildir
staðarins. Ekki landa allir bátar í
heimahöfn og sums staðar byggist
fiskvinnsla á kaupum á fískmarkaði.
Ekki er þó auðvelt að láta tölur um
aflaheimildir samsvara tölum um físk-
vinnslu nema með nánari skoðun á
hveijum stað og eru þær töflur því
ekki birtar hér. Vegna þeirrar al-
mennu tillagna sem settar voru fram
hér að ofan var ekki talið að þyrfti
ítarlegri skoðun að svo komnu máli.
Ef unnið yrði að sameiningaraðgerð-
um þyrfti hins vegar að skoða hvern
stað betur með tilliti til fjárhagsstöðu
fyrirtækja, atvinnuástands og fleira.
Eins og komið hefur fram í fjölmiðl-
um kemur skerðing aflaheimilda mest
fram á Snæfellsnesi, Vestfjörðum,
Norðurlandi og Austfjörðum. Fyrir því
er aðallega sú ástæða að veiðar á
þeim fískistofnum sem aflaheimildir
voru auknar í eru frekar stundaðar
frá Suður- og Suðvesturlandi. Skerð-
ingin eftir einstökum stöðum og kjör-
dæmum kemur fram í meðfylgjandi
töflum. Þar er einnig að fínna upplýs-
ingar um samanlagða áætlaða skerð-
ingu umfram 5% eftir sveitarfélögum.
Skerðingin er hlutfallslega mest hjá
smábátum með aflahlutdeild eða
16,7% en þá er þess að geta að sum-
ir smábátar eru með svokallað króka-
leyfi. Þau eru ekki skert enda ekki
með aflamark og hjálpar það þeim
stöðum sem mest byggja á smábátaút-
gerð. ísfísktogarar á norðursvæðinu
skerðast um 7,9% en 0,3% á suður-
svæðinu. Ýmsir bátar sem mikið hafa
byggt á þorskveiðum skerðast einnig
mikið, jafnvel yfir 20%.
í heild er skerðingin um 21.000
þorskígildi sem er tæp 5,0% af heildar-
þorskigildum.