Morgunblaðið - 27.01.1993, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27, JANÚAR 1993
15
Úrræði eða úrræðaleysi
Atvlnnuleysi á Islandl 1992
íoooo-/
9000-
8000-
7000-
6000-
“ 5000-
Í9.4000-
3000-
2000-
1000
^ W Z 1 i-. V-
0*3 2 3- E ,‘l •* o X5 2
£ n £ 00 ® E « _
— Q. O >
© c
w
e s
8 1
* 3
•8
Skráöir atv.lausir Q Óskráöir atv.lausir
eftir Reyni Hugason
Hvernig getum við skapað meiri
atvinnu? - Hvernig stendur á því
að það er ekki meiri umræða um
þessa mikilvægu spurningu en raun
ber vitni? I lok ársins má ætla að
um 9.500 manns hafi verið atvinnu-
lausir, þar af voru 7.000 skráðir
hjá Vinnumiðlunum. Þetta er um
7,2% atvinnuleysi. Atvinnuleysið
nú er þegar erfiðasti vandi sem
þjóðin hefur staðið frammi fyrir í
tíð núlifandi manna.
Upphæðirnar sem eyða verður
til atvinnuleysisbóta á árinu eru svo
geigvænlegar að það virðist sem
stjórnmálamenn forðist að hugsa
um vandamáiið eða að ræða það.
Hver atvinnulaus og á bótum fær
46.000 kr. á mánuði. Ef 10.000
manns eru atvinnulausir verða
þetta 460 milljónir á mánuði sem
við þurfum að greiða í atvinnuleys-
isbætur! Það eru 6 milljarðar á ári.
Við höfum ekki beinlínis verið
þekktir fyrir það íslendingar að
vera framsýnir eða forspáir, en
hvert mannsbarn má samt auðveld-
lega sjá að við getum fljótlega á
þessu ári siglt inn í það atvinnu-
ástand að greiða verði 500 milljón-
ir eða meira í atvinnuleysisbætur
á mánuði, en það samsvarar þó
ekki nema 7,6% skráðu atvinnu-
leysi.
Það vill auðvitað enginn henda
500 milljónum á mánuði út um
gluggann með því að borga þær í
atvinnuleysisbætur. Það er jafn-
framt auðvelt að sjá fram á að fjár-
hagsbyrðarnar verði fljótt óbæri-
legar fyrir þjóðina ef atvinnuleysið
nær ofannefndu stigi. Peningarnir
til að greiða atvinnuleysisbætur
koma frá þeim sem enn hafa vinnu.
Skattbyrðar þeirra þyngjast því
beinlínis í takt við aukið atvinnu-
leysi.
Við megum víst sjá að vandamál-
ið er ógnvænlegt en verðum að
treysta því að ötullega sé unnið að
því að greiða úr vandanum. Við
megum umfram allt ekki missa
móðinn og verðum að vera tilbúin
í þann uppskurð á íslensku atvinnu-
lífi sem nauðsynlegur kann að
reynast til þess að ná á ný fótfestu
í efnahagsmálum þjóðarinnar.
Þar sem vandinn er óvenjulegur
og óhugnanlega mikill verðum við
að vera tilbúin til þess að fara
óhefðbundnar leiðir til þess að leysa
hann. Við höfum til þessa farið
troðnar slóðir í leit að lausnum, en
greinilegt er að þær virka ekki.
Forsætisráðherra sagði í ára-
mótaræðu sinni að störfum hefði
ekki fjölgað síðastliðin 6 ár í land-
inu. Hver árgangur sem kemur út
á vinnumarkaðinn er þó milli 3.000
og 4.000 manns. Með þessu er
verið að segja að vandamálin hafi
undið upp á sig ár frá ári. Það er
greinilegt á þessu að við þurfum
að taka atvinnumálin öðrum tökum
en hingað til.
Ein hlið vandamálsins er hið
efnahagslega umhverfi atvinnulífs-
ins, skattar og gjöld. Við það er
glímt ötullega. Við höfum á síðustu
mánuðum létt af atvinnulífinu tals-
verðu af álögum og síðan íþyngt
því aftur rneð öðrum sköttum og
gjöldum. Útkoman í heild er óviss,
en skiptir tæplega sköpum fyrir
framkvæmdaviljann og getuna til
þess að skapa ný störf í þjóðfélag-
inu.
Það sem við kunnum best eru
fiskveiðar og vinnsla. Þessar grein-
ar búa við mikið jafnvægisleysi sem
endurspeglast í öllu þjóðfélaginu.
Störfum fækkar jafnt og þétt í
báðum þessum greinum. Iðnaður
hefur dregist saman um 4.000 störf
á 5 árum. Byggingastarfsemi hefur
dregist saman um 30% á einu ári
eða svo. Landbúnaður býr við of-
framleiðsluvandamál og búum
fækkar hægt og bítandi. Verslun
og þjónusta dragast saman í takt
við minnkandi kaupmátt almenn-
ings. Hjá hinu opinbera hefur fyrir
þó nokkru verið tekin sú stefna að
fjölga ekki opinberum starfsmönn-
um.
Ofannefndar atvinnugreinar
mynda kjarnann í hefðbundinni
skiptingu þjóðarinnar eftir atvinnu-
greinum. Það er greiniiegt að innan
þessara greina gengur ekki allt sem
skyldi. Hvaðan eiga þá ný störf að
koma? .
Svarið við þessu er kannski að
það gangi ekki lengur að hugsa
um vandamálin á hefðbundinn hátt.
Við þurfum uppskurð á okkar at-
vinnumálum. Við getum ekki skellt
nema að hluta til skuldinni á bágt
efnahagsástand erlendis. Við kom-
umst ekki hjá því að viðurkenna
að við höfum dregist aftur úr ná-
lægum þjóðum í lífskjörum á und-
anförnum árum. Við verðum að
hafa kraft og vilja tii að grafast
fyrir um hvers vegna það er, og
hafa kjark og þor til að taka á
vandanum til þess að auka hlut
okkar og bæta samkeppnisstöðuna.
Atvinnuskapandi aðgerðir
Hér verður reynt að setja fram
örfáar tillögur um atvinnuskapandi
aðgerðir sem myndu þó breyta að-
stæðum okkar umtalsvert ef þær
kæmust í framkvæmd:
Greiða mætti atvinnuleysisbætur
beint til atvinnurekenda í stað laun-
þega þegar unnt er að sýna fram
á að skapa megi ný framtíðarstörf,
sem annars yrðu ekki til, og að
atvinnulausir yrðu ráðnir í störfin.
Þetta er hugsað sem tímabundinn
styrkur og bein innspýting ljár-
magns til atvinnurekenda til þess
að efla atvinnu í landinu, og kæmi
að mestum notum í þeim greinum
þar sem vaxtarvon væri og þar sem
erfiðast er oft að fá fjármagn.
Þessi leið hefur verið reynd er-
lendis og er notuð á Norðurlöndum.
Það er auðvelt að falla fyrir þess-
ari hugmynd og erfitt að setja
skynsamlegar reglur um fram-
kvæmdina, en miklu betra er aug-
ljóslega að atvinnurekendur séu
styrktir til að halda uppi vinnu en
að atvinnulausum sé greitt fyrir
að sitja heima og rífa í hár sér.
Hér er auk þess verið að tala um
verulega fjármuni, verulegan styrk.
í Noregi hefur komið fram að
rannsóknir að 30% nýrra starfa
verða til vegna þess að fólk er at-
vinnulaust og neyðin rekur menn
til þess að finna sér eitthvað til að
gera. Lítil fyrirtæki skipta líka
miklu máli og miklu meira máli en
við íslendingar höfum almennt gert
okkur grein fyrir. í Bandaríkjunum
verða 80% nýrra starfa til hjá frum-
kvöðlum og smáfyrirtækjum.
Ofannefndar staðreyndir ættu
að vera nægilegt tilefni til þess að
vilja styðja fólk til þess að koma
undir sig fótunum af eigin ramm-
leik. í fyrsta lagi ætti að vera unnt
fyrir atvinnulaust fólk að komast
á námskeið þar sem það getur lært
að vinna viðskiptahugmynd sinni
brautargengi, þ.e. er lært að gera
markaðsrannsókn og viðskiptaá-
ætlun og að finna fjármagn. Einnig
þarf það að læra undirstöðuatriðin
í því að reka fyrirtæki, ef það kann
það þá ekki þegar.
Þeir atvinnulausu ættu auðvitað
að geta lært á þennan hátt að koma
undir sig fótunum á fullum atvinnu-
leysisbótum, enda þarf það ekki
að taka nema fáar vikur og allt
að sex mánuðum. í Noregi geta
atvinnulausir fengið allt að
2.000.000 ísl. kr. í styrk til að koma
á fót eigin fyrirtæki við sambæri-
legar aðstæður.
íslendingar eru því miður svo
einangraðir að þeir halda að góðar
viðskiptahugmyndir séu torfengin
Reynir Hugason
„Greiða mætti atvinnu-
leysisbætur beint til at-
vinnurekenda í stað
launþega þegar unnt er
að sýna fram á að skapa
megi ný framtíðarstörf,
sem annars yrðu ekki
til, og að atvinnulausir
yrðu ráðnir í störfin.“
hlunnindi. Þetta er alls ekki rétt.
Sumir hreinlega finna sína syllu
sjálfir, en aðrir þurfa að leita að
hugmyndunum. Að leita sér að við-
skiptahugmynd til að vinna úr er
lítið þekkt tækni hér á landi, en
úr því er auðvelt að bæta. Vandinn
er ekki að nálgast góða viðskipta-
hugmynd. Vandinn er að vinna úr
henni og gera hana að góðu fyrir-
tæki.
Atvinnuleysið minnkar ekki
nema ný störf verði til. Ný.störf
þurfa einnig að verða til hraðar en
fólk kemur nýtt út á vinnumark-
aðinn. Við getum ekki treyst því
að þetta gerist af sjálfu sér og án
aðstoðar. Það er engin goðgá að
veita atvinnurekstrinum skynsam-
legan stuðning. Blómlegur atvinnu-
rekstur er hagur okkar allra. Hann
tryggir okkur best gegn atvinnu-
leysi. Við þurfum tvímælalaust að
búa þannig í haginn fyrir atvinnu-
reksturinn í landinu að hann búi
við að minnsta kosti sambærileg
skilyrði og atvinnurekstur í nálæg-
um löndum. Ef við gerum það ekki
er hætt við að hnignunin haldi
áfram hjá hinum hefðbundnu
greinum atvinnulífsins.
Höfundur er formaður
Landssamtaka atvinnulausra.
Vilt þú lækka
bifreiðatrygginga-
iðgjöldin þín?
Varkáru ökumennirnir fá aö njóta sín hjá okkur því þeir ganga
aö hagstæðari kjörum vísum. Réttlátt ekki satt?
Og þeir sem eru félagar í FÍB fá 10% afslátt á iðgjaldið!
Við hvetjum þig til að gera verðsamanburð á
bifreiðaiðgjöldum tryggingafélaganna.
Munurinn kemur þér örugglega á óvart!
Við minnum á að þú verður að segja
upp tryggingunni þinni mánuði fyrir
endurnýjunardag.
Skandia
Lifandi samkeppni
- lægri iögjöld!
VÁTRYGGINGARFÉLAGIÐ SKANDIA HF.