Morgunblaðið - 27.01.1993, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. JANÚAR 1993
Jón Páll Sigmars-
son - Minning
Mín fyrstu viðbrögð við andláts-
frétt Jóns Páls voru: Nei, svona
fréttir vil ég ekki fá. Þessi frétt var
einfaldlega of sorgleg. Þessi öðling-
ur dáinn. Já, það er ekki of sagt,
Jón Páll, sem öllum vildi vel og var
alltaf reiðubúinn að hjálpa til, þó
að stundum væri ieitað til hans með
stuttum fyrirvara. Það er svo sann-
arlega mannbætandi að kynnast
mönnum eins og Jóni Páli. Umburð-
arlyndur, spaugsamur og alltaf með
jákvætt hugarfar við úrlausn verk-
efnanna. Betri og skemmtilegri
jKsamferðamenn er ekki hægt að
hugsa sér. Við íslendingar eigum
ekki marga einstaklinga sem eru
þekktir erlendis fyrir afrek sín. Jón
Páll var einn þeirra.
Ég var svo heppinn að vera sam-
ferðamaður Jóns Páls í þremur ferð-
um erlendis og upplifa þá feikna-
lukku sem hann gerði. Á slíkum
stundum var maður stoltur af að
vera íslendingur og afkomandi vík-
inga og sagnaskálda. Samfara
glæsimennsku og hrikalegum til-
burðum inn á veili var framkoma
Jóns Páls utan vallar ávallt mótuð
af kurteisi og lítillæti, sem gjarnan
einkennir þá sem náð hafa toppnum
á sínu sviði.
't Ég minnist þess þegar Jón Páll
kom til mín með fimm vini sína þar
sem ég sat í matsal hótels í Glasgow.
Fimm heljarmenni með Jón Pál og
stórvin hans Douglas Edmunds í
fararbroddi þröngvuðu sér inn í
glæsilegan matsalinn. Undrun mat-
argesta var slík að allir hættu að
snæða og það hefði mátt heyra
saumnál detta, þótt gólfið væri
teppalagt.
Jón Páll var einnig hetja í Græn-
landsferð 1989 og frammistaða
Jjans þar var slík að í mínum huga
er ekki hægt að gera betur. I Jap-
ansferð var leikur og galsi Jóns
Páls við litla fararstjórann slík að
sá maður mun seint gleyma Jóni
Páli.
Allir samferðamenn Jóns Páls
áttu pínulítið í honum og minnast.
hans með stolti. Sigmar, pabbi Jóns
Páls, var einstaklega stoltur af syni
sínum og hafði til þess ríka ástæðu.
Nú sitja menn hljóðir. Dauðinn
hefur svo óvænt kvatt dyra. Vinir
Jóns Páls í K-1933 í Julianeháb á
Grænlandi sameinast mér um að
senda ættingjum og vinum Jóns
Páls okkar innilegustu samúðar-
kveðjur. Guð blessi minningu góðs
_,drengs.
Halldór Einarsson,
Odessa.
Það er sárt til þess að hugsa að
við eigum aldrei framar eftir að sjá
hann eða heyra, drenginn bjarta
og sterka, þennan öðlingsstrák, sem
við ætluðum að yrði öllum mönnum
eldri. Það er oft ekki fyrr en fólk
hverfur okkur, að við gerum okkur
grein fyrir hve rík áhrif það hafði.
Þá áttum við okkur á því hve mikið
við höfum misst.
Það var sómi að kallinum, hvað
sem hann gerði, hvar sem hann
kom. Hann hafði sterkan persónu-
leika, kom ávallt til dyranna eins
og hann var klæddur, var jákvæður
og drífandi, en umfram allt hlýr og
gefandi. Það sem okkur fannst þó
mest áberandi í fari hans var hve
góður vinur hann var. Fyrir honum
voru allir jafnir, jafnt háir sem lág-
ir, ungir sem eldri. I augum barn-
anna var hann nánast guð og við
getum sagt fyrir okkur stóru böm-
in að það var hann líka í okkar
augum. Á æfingum var hann óspar
á hvatningar til félaga sinna og
VliitcUlCL
Heílsuvörur
nútfmafólks
_______L_______
alltaf reiðubúinn til að aðstoða ef
leitað var til hans. Hann var hrókur
alls fagnaðar, hvar sem hann kom
og hreif alla með sér. Við erum
þakklát fyrir að hafa þekkt Jón
Pál. Við minnumst hans með stolti,
þessa góða drengs; sem dó langt
fyrir aldur fram. I hugum okkar
lifír hann að eilífu.
Við viljum votta ástvinum hans
öllum okkar dýpstu samúð. Missir
þeirra er mikill.
Jón, Soffía, Oli, Magga,
Alfreð og Sigrún.
Harmur berst um hyggjusvið.
Sorg og tómleiki skárust gegnum
huga manns og hjarta, þegar hin
lamandi harmafregn barst að Jón
Páll væri allur. Okkur félagana,
sem staddir voru í Orkulind á æf-
ingu síðla dags laugardaginn 16.
janúar, setti hljóða, og við vorum
hnípnir er staðfestingin á því kom
að Jón Páll væri rétt í þessu látinn.
Öll orð féllu máttvana og tilgangs-
laus niður og æftngu varð sjálfhætt.
Öllu er afmörkuð stund og allir
hafa sinn vitjunartíma. Enginn fær
stöðvað örfleygan dauðann sem
spyr hvorki kóng né prest þegar
hann sækir heim líf jafnt ungra
manna sem gamalla.
Jón Páll Sigmarsson fæddist í
Hafnarfirði 28. apríl 1960, frum-
burður Sigmars Jónssonar og Dóru
Jónsdóttur. Jón var þannig aðeins
32ja ára er hann féll svona skyndi-
lega frá, en hver segir að það sé
betra að verða ellinni að bráð 100
eða 200 ára? Jón Páll afrekaði
meira á sinni stuttu ævi en mörgum
tekst á löngum tíma.
Afreksferill hans í íþróttum var
óvenju glæsilegur og vakti honum
virðingu og aðdáun ekki aðeins hér
á landi heldur víða um heim. Fyrir
afrek sín í aflraunum varð hann
einn þekktasti og dáðasti íslending-
ur sem nokkru sinni hefur verið
uppi. Hin galsvaska og líflega fram-
koma hans samfara afburðagetu
og glæsilegum líkamsvexti urðu til
þess að hann varð svona óhemju
vinsæll.
Jón Páll kynntist íþróttum ungur
að aldri, var aðeins 5 ára þegar
fósturfaðir hans, Sveinn Guð-
mundsson þekktur sem glímukóng-
ur íslands, kynnti honum þjóðar-
íþróttina, íslensku glímuna. Sem
bam og unglingur stundaði Jón
boltaíþróttir og síðar karate.
íþróttaáhuginn og kappsemin voru
honum í blóð borin.
Árið 1976 kynntist hann fýrst
lyftingaíþróttinni er hann mætti á
námskeið í Sænska frystihúsinu,
en við lyftingamenn höfðum þá
aðsetur þar. Námskeiðið stóð aðeins
í viku því húsið var að hruni kom-
ið. Þaðan lá leiðin í Ármannsheimil-
ið þar sem Jón æfði með okkur
Guðmundi Sigurðssyni í fokheldu
íþróttahúsinu við svo frumstæðar
aðstæður að fólk trúir því varla í
dag. Við þurftum oft að æfa kapp-
dúðaðir með trefil um háls vegna
kuldans. Jón æfði þarna í 2 mánuði
en hætti síðan alveg um tima. Hann
var alltaf harðákveðinn í því að
byija aftur um leið og aðstæður
leyfðu. Þráin til að verða sterkur
og líta vel út blundaði í honum. í
janúar 1978 hóf Jón Páll aftur að
lyfta, en að þessu sinni í Jakabóli,
frægum samastað lyftingamanna í
Laugardalnum. Þar tók hann þátt
í sínu fyrsta lyftingamóti og stóð
sig mjög vel og vann til sinna fyrstu
gullverðlauna af mörgum. Áhuginn
og eljan hjá þessum unga pilta
magnaðist mjög eftir þetta svo að
eftir var tekið, alltaf mætti Jón á
æfingar hvemig sem viðraði.
Árið 1979 sneri hann sér alfarið
að kraftlyftingum, þeirri íþrótt sem
hann fann sig verulega í og færði
honum landsfrægð á tiltölulega
skömmum tíma. I september það
ár vann hann til fyrstu verðlauna
á alþjóðlegu móti er hann hlaut silf-
ur á Norðurlandamótinu sem haldið
var hér heima og vakti Jón þá geysi-
mikla athygli fyrir keppnishörku
sína. Á næstu árum fóru í hönd
gífurlegir velgengnistímar hjá Jóni
Páli í kraftlyftingunum. Hann vann
ótal meistaratitla og verðlaun hér
heima og erlendis og setti met af
öllu tagi. Af helstu afrekum hans
má nefna: Þijá Norðurlandameist-
aratitla, þar af einn unglinga; þrenn
silfurverðlaun á Evrópumótum og
ein á heimsmeistaramótinu 1981 í
Indlandi þar sem hann var óumdeil-
anlega vinsælasti keppandinn. Ég
minnist þess að hafa lesið í erlendu
blaði sem fjallaði um mótið, að hinn
ljóshærði, glæsilega vaxni íslend-
ingur, Sigmarsson hefði heillað við-
stadda.
Ymis minningarbrot í þessum dúr
þyrlast um hugann þegar maður
lítur yfir feril þessa mikla afreks-
manns. í júlí 1984 vorum við stadd-
ir í Skotlandi á Landskeppni íslands
og Skotlands í kraftlyftingum. Jón
Páll hafði þegar tryggt sér gullverð-
laun með því að setja glæsilegt
Evrópumet í samanlögðu í 125 kg
flokki, 970 kg. Eftir keppnina
flykktust skosk börn í tugatali að
Jóni og báðu hann um eiginhand-
aráritun.
Jón Páll var sérstaklega vel gerð-
ur maður sem bar ætíð af sér ein-
stakan þokka þar sem glaðværð og
gamansemi voru í fyrirrúmi. Þetta
gerði það meðal annars að verkum
að hann var ávallt geysivinsæll á
meðal bama og unglinga og var
þeim fyrirmynd. Jón hafði sjálfur
mikið dálæti á börnum og kunni á
þeim lagið.
Kraftlyftingametin sem hann
setti voru í tugatali: íslandsmet,
Norðurlandamet og Evrópumet. Á
árunum 1981-84 setti Jón fjölda
Evrópumeta sem juku mjög orðstír
hans og hróður. Sum metin voru
sett í beinni útsendingu íslenska
ríkissjónvarpsins og á einni slíkri
stundu varð til á vörum hans setn-
ingin: „Þetta er ekkert mál fyrir
Jón Pál!“ Setning sem meitlaðist inn
í hina íslensku þjóðarsál og er orðin
að nokkurs konar máltæki síðan.
Jón Páll var þegar orðinn tákn
og stolt íslenskrar æsku þegar hann
var heiðraður með því að verða kjör-
inn íþróttamaður ársins á íslandi
fyrir árið 1981. Það var einmitt á
því ári sem Jón tók þátt í sinni
fyrstu kraftakeppni en það var í
Svíþjóð í keppninni „Víkingur Norð-
urlanda". Hann lenti þarna í öðm
sæti og þar með var tónninn sleg-
inn. Honum var boðin þátttaka í
helstu aflraunamótum heimsins á
næstu árum og Jón stóð sig þar
jafnan frábærlega vel samfara ár-
angrinum í kraftlyftingum. Alhliða
kraftar hans ásamt einstæðu
keppnisskapi, lífslgeði og íþrótta-
anda varð til þess að hann naut sín
best í slíkum kraftakeppnum.
í janúar 1985 hlaut Jón Páll laun
erfiðis og fómfýsi. Honum tókst að
sigra í keppninni um Sterkasta
mann heims sem fram fór í Mora
í Svíþjóð. Þarna vann hann fræki-
legan yfirburðasigur og heims-
frægðin varð staðreynd. I kjölfarið
varð Jón svo vinsæll og dáður að
hann varð einskonar almennings-
eign á íslandi sem hélst alla tíð síð-
an. Hann ferðaðist víða um veröld
og vann frækna sigra. Þrisvar sinn-
um í viðbót sigraði hann í keppn-
inni „Sterkasti maður heims“ eða
fjórum sinnum alls, oftar en nokkur
annar maður til þessa. I meira en
áratug var Jón Páll ómetanleg land-
kynning fyrir ísland, hvar sem hann
fór hafði hann ísland á vörunum.
Víða um lönd var hann kynntur
sem: „The Icelandic Viking" eða
bara sem „Iceman“. Jón var einnig
oft á forsíðum erlendra íþróttablaða
og tímarita.
En frægðinni fyigir oft öfundin
fast að baki og illmælgin og rógur-
inn í humátt þar á eftir. Allt slíkt
stóð Jón vel af sér og um það að
hann væri í montnara lagi sagði
hann: „Ég vil frekar vera álitinn
montinn heldur en einhver leið-
indapúki!" Jón var kunnur fyrir
kímni og tvíræðni í svörum, og
ósigrum tók hann drengilega. Dæmi
um þetta er þegar hann sagði eitt
sinn í sjónvarpi: „Ég er kannski
sterkasti maður heims, en ég er
ekki ósigrandi."
þar sem keppa átti um titilinn Vík-
ingur 1982. Ég sá strax, að enginn
annar en Palli kæmi til greina.
Hann var til og við fórum saman
styrktir af ýmsum KR-ingum.
Keppt var í kraftlyftingagreinunum
þremur og svo ýmsum aflrauna-
greinum og átti samanlagður þungi
þess, sem lyft væri að ráða sigri.
Palli vann kraftlyftingagreinarnar,
setti heimsmet í réttstöðulyftu með
annarri hendi, en í síðustu grein-
inni, víkingalyftunni vann Svíi og
hún vó það þungt í samtölunni, að
Palli varð af sigrinum. Þrátt fyrir
þetta hafði hann sigrað áhorfendur,
sem töldu hann víkinginn og aftur
varð ekki snúið. Jón Páll var orðinn
víkingurinn, sem hann var æ síðan,
allt til dánardægurs, er hann féll á
vígvelli sínum í hita þess leiks, sem
honum var kærastur.
Eftir þetta voru örlög Palla ráð-
in. Honum var boðið í keppnina
Sterkasti maður í Evrópu og síðan
í keppnina Sterkasti maður í heimi,
sem hann átti eftir að vinna í fjög-
ur skipti. Oftar en nokkur annar.
Síðustu árin hafði hann framfæri
sitt af aflraunum og var atvinnu-
maður á því sviði.
Sagt er að Ari fróði hafi ritað
íslendingabók til að uppfræða um
göfugan uppruna íslendinga og
reyna að eyða villukenningum um,
að hingað hafi aðallega fluttst úr-
kast frá nágrannaþjóðunum. Ekki
veit ég hvort Ara tókst sitt ætlunar-
verk, en alla tíð síðan hefur verið
barist gegn ýmsum bábiljum um
land og þjóð. Við minnumst skrifa
Arngríms lærða og fjölda annarra
mætra íslendinga. Nú minnist ég
Jóns Páls Sigmarssonar, sem svo
sannarlega lagði sig alltaf í fram-
króka við að kynna land og þjóð á
jákvæðan hátt. Honum hefur tek-
ist, t.d. á Bretlandseyjum að kynna
svo sjálfan sig og sitt land, að far-
ið er að kalla landið land víking-
anna og það þykir fínt meðal Breta
að vera afkomandi víkinga. Sama
hefur Palli gert í nálægum löndum.
Hann var frekar hryggur í bragði
í haust nýkominn frá Finnlandi
þegar hann tjáði mér, að sýning
myndarinnar Hvíti víkingurinn,
hefði stórlega skaðað ímynd Islands
og víkinganna í hugum Finna. Þar
var íslendingum lýst sem skítugu
illþýði, sem bjó í hellum og holum
og víkingar voru stráklingar í ævin-
týraleit, en ekki hetjur og heims-
menn eins og fræðimenn telja nú
staðreynd. Eins og víkingarnir, sem
Palli vildi líkjast var hann hetja og
heimsmaður og eins og þeir orð-
heldinn drengskaparmaður. Síðustu
árin dvaldi hann bróðurpart hvers
árs erlendis og háði marga hildi,
en því miður hefur aldrei verið neinn
fréttaflutningur af flestum hans
afrekum, hveiju sem veldur. Nú er
hann allur og sjálfur rekur hann
ekki æviferil sinn meir en hann
þegar hefur gert.
Mikið gjömingaveður hefur verið
í kringum kraftlyftingamenn und-
anfarið og gammar tilbúnir að
leggjast á hvern þann, sem þeir ná
til og notfæra sér í sínum galdra-
brennum. Þegar ég frétti lát Palla
óttaðist ég, að hann fengi ekki að
deyja og hvíla í friði. Sama er um
aðstandendur og alla vini. Því verð-
ur nákvæm rannsókn framkvæmd
til að eyða öllum efasemdum, sem
upp kynnu að koma svo minningin
um góðan dreng verði ekki saurguð.
Palli var ímynd hreystinnar.
Reglumaður á vín og tóbak og tók
lýsið á morgnana og borðaði hollan
mat, sérstaklega síðari árin, þegar
þekkingin í næringarfræði jókst.
Hann lét reglulega athuga hjá sér
líkamsstarfsemina, sem var óað-
finnanleg allt til dánardægurs. Mik-
ið hafði gengið á og við félagarnir,
sem árum saman fylgdumst með
ofurmannlegum æfingum Palla
héldum að úr því ekkert hafði látið
undan hlyti hann að vera ódauðieg-
ur. Okkur skjátlaðist því er nú verr
svo nú er Palli ekki lengur meðal
okkar. Hann sjálfur lagði alltaf
meira kapp á gæði en magn og það
var ekkert sérstakt takmark hjá
honum að verða langlífur.
Þegar við æfingafélagarnir fyrir
um tólf árum horfðum á Palla æfa
réttstöðulyftu með upp í tólf endur-
tekningar, héldum við líkama hans
íslendingar eiga ótal minningar
um Jón Pál þar sem hann hreif
landsmenn upp úr skónum á ýmsum
uppákomum og keppnum. Hver
man t.d. ekki eftir því er hann velti
bílnum niður götuna Nóatún? Eða
þegar hann setti heimsmet í rétt-
lyftustöðu með annarri hendi 250
kg í Laugardalshöllinni? Eða þegar
hann dansaði valsinn með Húsa-
fellshelluna á sama stað? Og fleira
og fleira.
Þótt ótrúlegt sé, naut Jón aldrei
nokkurra styrkja frá íþróttahreyf-
ingunni, utan Kraftlyftingasam-
bandsins, eða hlaut opinbera viður-
kenningu frá íslenskum yfirvöldum.
Þessi kotungsháttur hinnar íslensku
þjóðar er varla okkur eðlilegur og
hlýtur að skoðast sem arfleifð frá
kúgun og undirokun fyrri alda. Jón
Páll braust til frægðar og frama
af eigin rammleik og varð átrúnað-
argoð þúsunda manna úti í hinum
stóra heimi. Hann var íslensk þjóð-
hetja sem féll fyrir aldur fram.
Ég vil votta öllum aðstandendum
og þá sérstaklega syni Jóns Páls,
Sigmari Frey, mína dýpstu samúð.
Blessuð sé minning Jóns Páls
Sigmarssonar. Hann mun lifa að
eilífu í hjörtum sannra íslendinga.
Kári Elíson.
í Egils sögu er greint frá harmi
Egils yfir sonamissi. Slíkur var
hann, að karlmennið og hetjan lagð-
ist í lokrekkju og hugði ekki á frek-
ara líf. Dóttir hans sneri á þann
gamla og fékk hann til að yrkja
kvæðið Sonatorrek til minningar
um syni sína og brá þá svo við, að
lífslöngun kviknaði að nýju. Síðan
hafa Islendingar ritað minningar
um þá, sem þeim eru kærir og nú
ætla ég að bæla harm minn vegna
kærs vinar og félaga og rita eftir-
farandi línur til minningar um góð-
an dreng, Jón Pál Sigmarsson, er
varð bráðkvaddur hinn 16. janúar
sl.
Það slær ekki á harminn að rekja
ætt hans og uppruna. Aðrir munu
gera það. Þó vil ég geta þess, að
báðir erum við af Deildartunguætt
og eitthvað er líkt með skyldum.
Við áttum kraftadelluna sameigin-
lega, ást á þjóðinni, landinu og forn-
sögunum. Kraftadellan varð til þess
að leiðir okkar lágu saman á árinu
1978, en þá hafði ég æft og keppt
í kraftlyftingum í um 10 ár og hef
ég þvi einhveiju getað miðlað af
reynslu. Ekki man ég þó sérstak-
lega eftir Palla í fyrstu, en hann
var nú einu sinni þannig gerður,
að hann vildi láta taka eftir sér og
hefur alltaf tekist, og svo sann-
arlega fór ég að taka eftir honum.
Ég sá mikið um starfsemina á þess-
um árum og 1980 fórum við saman
á Norðurlandamót og Evrópumeist-
aramót í Sviss og síðan á annað
slíkt mót á Ítalíu árið eftir. Á þess-
um mótum vann Jón Páll til verð-
launa og fram kom sá hæfíleiki
hans að afla sér vina og athygli
ijöldans. Æ síðan hefur það verið
regla, að þeir andstæðingar, sem
hann hefur jafnað um í harðri
keppni hafa orðið hans kærustu
vinir til lífstíðar, líka þeir sem borið
hafa af honum sigurorð.
Árið 1981 var heimsmeistara-
mótið í kraftlyftingum haldið í
Calcutta í Indlandi. Palli var kominn
í fremstu röð í heiminum á sama
hátt og Skúli Óskarsson hafði verið
í nokkur ár. Ekki kom því annað
til greina, en þeir kepptu þar. Ég
fór með sem fararstjóri og báðir
unnu þeir til verðlauna. Það eru þó
ekki þau, sem hugurinn minnist,
heldur ungi maðurinn ljóshærði,
bláeygði og hávaxni, sem átti hug
og hjörtu þúsunda áhorfenda. I
hvert sinn, sem hann kom á sviðið
ætlaði allt að ærast, en undarlega
hljóðlátt var hjá keppinautunum.
Áhorfendur gerðu honum meira að
segja til geðs að snæða hjá honum
harðfisk, sem hann hafði ríkulega
í fórum sínum. Á götum úti gerðist
sama. Múgur allt í kringum hann,
en alltaf stóð hann langt upp úr
þvögunni. Svona mann þurfti að
skoða.
Á árinu 1982 var haft samband
við mig frá Svíþjóð og ég beðinn
að útvega keppanda í aflraunamót,