Morgunblaðið - 25.02.1993, Síða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1993
,,/yiérþykir leitt ab 'cgr ábjloli- fourex, aður
en messunni lAak. í svefrii."
Ast er ...
\c1-22
... aflið sem snýr jörð-
inni í hringi.
TM Rm. U.8 Pat Off.-ail rlflhU rsMrvod
• 1903 Lo* AngMM Tlm®« Syndlcat*
Farðu varlega. Hann hefur ver- Af því þú hefur staðið þig svo
ið lengi í eigu fjölskyldunnar vel í megruninni ákvað ég að
og mér er annt um hann! færa þér bló . . . !
HÖGNI HREKKVlSI
BRÉF TIL BLADSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 681811
Athugasemd
Frá Sveini Einarssyni:
Undirritaður hefur ekki lagt það
í vana sinn að svara skrifum Ólafs
M. Jóhannessonar um fjölmiðlun,
þó að hann hafi oftlega verið þeim
ósammála, enda mundi það æra
óstöðugan; stundum reyndar sam-
mála. En umræddur gagnrýnandi
er nánst í einokunaraðstöðu í út-
breiddasta blaði landsins, sem yfir-
leitt hefur virtan gæðastuðul á
mati sínu, og æ oftar ber á því að
skoðanir rýnis eru settar fram af
sjónarmiðum, sem koma annarlega
fyrir eða einstefnulega og ekki út
frá listrænum forsendum. .
Undanfamar vikur hafa neikvæð
skrif í garð Sjónvarpsins ágerst, svo
að annað hefur ekki verið mark-
tækt, því að allt sem vel er gert,
er gert vegna þess að það á að
heita einkaframtak og allt sem hjá
Sjónvarpinu er gert er vont — vegna
þess að það er gert af ríkisfyrir-
tæki. Sjónvarpið er þó við kröpp
kjör — ög það eru kröpp kjör, þrátt
fyrir afnotagjöld og auglýsingatekj-
ur — að myndast við að reyna að
búa til metnaðarfulla íslenska dag-
skrá í stað þess að hafa 4 morð á
engilsaxnesku á matseðli hvers
kvölds, en þeirri hættu er boðið
heim, ef menn halda ekki vöku
sinni.
í pistli í dag, 19. febrúar, kast-
aði þó tólfunum, og því sting ég
hér niður penna í eitt skipti. Tilefn-
ið er tvær myndir, miðmyndin úr
stuttmyndaröðinni um fisk og há-
lendisþátturinn sem sýndur var sl.
sunnudag. Þar segir orðrétt: „Já, í
þessum myndum komu starfsmenn
ríkissjónvarpsins við sögu, þannig
að segja má að myndimar hafi ver-
ið framleiddar á ábyrgð ríkissjón-
varpsmanna. Vissulega er margt
vel gert hjá Ríkissjónvarpinu en
vekja ekki slík vinnubrögð upp
spumingar um hvort rétt sé að
starfsmenn Sjónvarpsins standi yf-
irleitt í að framleiða leiknar sjón-
varpsmyndir. Er ekki miklu nær að
bjóða slíkar myndir út á almennum
markaði eins og Hrafn Gunnlaugs-
son stefnir að, er hann tekur á ný
við stjórn innlendrar dagskrárdeild-
ar?“
Hér er margs að gæta. í fyrsta
lagi hafa þeir sem gerðu þessar
myndir, Hákon Már Oddsson og
Þór Elís Pálsson, áður gert fjölda
þátta, sem hlotið hafa almennt lof,
ég nefni sem dæmi Síðasta blúsar-
ann (um Bólu-Hjálmar) og Stríðs-
árablús. Þeim er þá ekki alls varn-
ar, bara af því að þeir era starfs-
menn Sjónvarpsins. Báðir fengu
þeir auk þess nýlega stóra styrki
úr kvikmyndasjóði, svo að þeir eru
fleiri en við sjónvarpsmenn, sem
hafa á þeim trú.
í öðru lagi stóðu allir þeir sem
gerðu stuttmyndirnar um fisk eins
að vígi — og þar var einmitt notuð
svipuð aðferð og við lokað útboð:
Þremur ungum kvikmyndagerðar-
mönnum var gefið tækifæri til að
útbúa stuttmyndir algjörlega að
eigin smekk og geðþótta — nema
þemað átti að vera fiskur. Að einn
þeirra var starfsmaður Sjónvarps-
ins hékk saman við það, að Sjón-
varpið hefur reynt að leitast við að
hafa hæfileikafólk í þjónustu sinni
og þarf það svo sem engum að
koma á óvart — andstæðan væri
eftirtektarverðari. Að öðru leyti var
staða þessara ungu kvikmynda-
gerðarmanna eins — því að Hákon
Már vék úr föstu starfi meðan hann
var að gera þessa mynd (ólíkt því
þegar hann var að vinna að Bólu-
Hjálmari). Og svo er óþarfi að
gleyma því að aðrir starfsmenn
Sjónvarpsins unnu að gerð allra
þriggja myndanna.
Hitt er svo annað mál, að mið-
myndin var annars, eðlis en hinar
tvær myndirnar, svo vora í alþýð-
legum raunsæislegum ýkjustíl. En
miðmyndin, sem hér um ræðir, var
gerð eftir handriti Sjón, sem er
svolítið súrrealískt og gerir öðravísi
kröfur til áhorfandans; persónulega
þykir mér meira til þeirrar myndar
koma sem ég sé hana oftar. Sömu-
leiðis þykir mér þáttur ríkisstarfs-
manna í Landinu ókunna einna
bestur, gullfallegar tökur Einars
Rafnssonar og myndryþmi og
myndskyn Þórs Elíss.
í þriðja lagi á eitt ekki að útiloka
annað. Við höfum ágæta reynslu
af því að utanhússmenn útbúi sjón-
varpsmyndir — en við höfum líka
ágæta reynslu af því að innanhúss-
menn geri slíkar myndir. Öll ein-
stefna í þeim efnum er í rauninni
í andstæðu við það sem heilbrigð
samkeppni getur fætt gott af sér.
Samkvæmt því sem Ólafur heldur
fram, ætti Hrafn Gunnlaugsson að
hafa gert vondar myndir þann tíma
sem hann var hér dagskrárstjóri,
aðeins af því að hann vann hér, en
við höfum mörg dæmi að svo var
ekki.
Sú stefna, að leita til utanhúss-
manna, hófst að ég held fyrir tíð
Hrafns Gunnlaugssonar hér í Sjón-
varpinu og mótaðist síðan á hans
árum, enda þá komin fram fag-
kunnátta á þeim bæjum, sem sjálf-
sagt er að virkja. Þeirri stefnu hef-
ur verið fram haldið; t.d. tvöfaldað-
ist hlutur sjálfstæðra kvikmynda-
og sjónvarpsgerðarmanna í dag-
skránni milli áranna 1989 og 90.
Get ég vitnað um það hér, að sam-
vinnan við þessa „utanhússmenn"
hefur verið með því ánægjulegasta
sem ég minnist frá veru minni í
Sjónvarpinu.
En mér sámar þegar samstarfs-
menn njóta ekki sannmælis, aug-
Ijóslega af ástæðum sem verða að
teljast annarlegar eða einstreng-
ingslegar. Yfirleitt er öll einokun
og einstefna af hinu vonda.
Einokun Ríkissjónvarpsins var
aflétt sem öll fjölmiðlaþróun gerði
sjálfsagt og óhjákvæmilegt, en hins
vegar gegnir það hlutverki, sem
enginn annar fjölmiðill hefur tekið
að sér eða virðist jafnvel fær um í
dvergsamfélagi okkar. Ég veit að
Ólafur M. Jóhannesson er sammála
mér um þetta. Vil því hvetja hann
að láta af neikvæðum órökstuddum
skrifum, en taka upp baráttuna með
góðum mönnum, því að hér er
hvorki meira né minna en andlegt
sjálfstæði þjóðarinnar í húfí.
SVEINN EINARSSON,
dagskrárstjóri
innlendrar dagskrárdeildar.
Víkveiji skrifar
Fámenni íslensku þjóðarinnar
gerir það að verkum að al-
menn viðbrögð við einhveiju sem
sem hana snertir verða oft sterkari
en víðast hvar annarstaðar: Allir
fyllast stolti og sigurgleði ef íslend-
ingar ná að standa sig vel í sam-
keppni við fulltrúa stórþjóðanna en
skammast sín niður í tær ef illa
gengur. Þetta kemur einnig fram í
viðkvæmni okkar fyrir umtali ann-
arra þjóða um ísland og þeirri til-
hneigingu til að mikla fyrir okkur
áhrif þess að eitthvað neikvætt birt-
ist um ísland eða íslendinga í er-
lendum fjölmiðlum. Stundum hafa
viðbrögð okkar við slíku gengið út
í öfgar.
X X x
Um þetta eru til ýmis dæmi. í
nýju hefti tímaritsins Sagna
rifjar Eggert Þór Bernharðsson til
dæmis upp hálfrar aldar gamalt
mál af þessu tagi, nefnilega fjaðra-
fokið sem varð hér á landi vegna
kvikmyndarinnar Iceland. Sú mynd
var frumsýfid í Hollywood árið 1942
með norsku skautadrottninguna
Sonju Heine í hlutverki íslensku
blómarósarinnar Katinu Jonsdottur.
Þessi kvikmynd átti að gerast í
Reykjavík skömmu eftir að banda-.
rísku landgönguliðssveitirnar komu
til íslands árið 1941. Helstu kenni-
leyti Reykjavíkur í myndinni era
Hótel Jorg (!) og Tjörnin, þar sem
haldin er heilmikil snjóhátíð um
miðjan júlí. Þá eru „íslenskar" sögu-
persónur myndarinnar heldur
álappalegar og fráhrindandi, auð-
vitað að Katinu Jonsdottur frá-
taldri. Og síðast en ekki síst vora
Islendingar í myndinni látnir tala
ensku með hreim sem minnti á
þýskan, og það þótti ekki smekk-
legt á þessum tíma.
xxx
Víkveija rámar í að hafa séð
Iceland í sjónvarpinu fýrir
nokkrum áram, hlegið með sjálfum
sér að afbökunum hollywoodsku
kvikmyndagerðarmannanna á ís-
lenskum staðháttum og talið þær
fyrst og fremst merki um menning-
ar- og menntunarskort þeirra. En
íslendingum var ekki hlátur í hug
árið 1942, þegar fréttir af þessari
kvikmynd bárast hingað til lands.
íslenska utanríkisráðuneytið fól
meðal annars sendiherra Islands í
Bandaríkjunum að gera viðeigandi
ráðstafanir þar sem lýsing myndar-
innar á landi og þjóð væri engan
veginn viðunandi. Atti sendiherrann
að sjá til þess að sýning myndarinn-
ar yrði hindrað eða að myndinni
yrði breytt. íslendingar voru raunar
ekki einir um að hneykslast á mynd-
inni og eftir að Bandaríkjastjóm lét
málið til sín taka munu framleið-
endur Iceland hafa lofað því að
breyta nafni myndarinnar og taka
það úr úr henni sem benti til þess
að hún gerðist á íslandi. Við það
loforð var þó ekki staðið og myndin
er enn sýnd í uppranalegri útgáfu.
Höfundur greinarinnar í Sögnum
segir að íslendingar virðist hafa
tekið ótrúlega alvarlega áhrifin sem
ein kvikmynd gat hugsanlega haft
á viðhorf heimsbyggðarinnar til
þeirra. „Kannski helgaðist það af
því hversu mótandi áhrif kvikmynd-
ir höfðu á hugarheim þeirra
sjálfra,“ segir greinarhöfundur að
lokum.