Morgunblaðið - 22.05.1993, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. MAI 1993
40
Minning
Axel Thoraren
'sen frá Gjögri
Fæddur 24. október 1906
Dáinn 14. maí 1993
Þú sæla heimsins svalalind,
ó, silfurskæra tár,
er allra svalar ýtakind
og ótal læknar sár.
Æ, hverf þú ei af auga mér,
þú ástarblíða tár,
^ er sorgir heims í burtu ber,
þótt blæði hjartans sár.
Mér himneskt ljós í hjarta skín
í hvert sinn, er ég græt,
því drottinn telur tárin mín,
ég trúi og huggast læt.
(Kristján Jónsson)
Þegar ég minnist ástkærs afa
míns, Axels Thorarensen frá Gjögri,
koma þessar ijóðlínur upp í hugskot
mitt, því ósjaldan heyrðist hann
raula þær þar sem hann sat í sæti
sínu við eldhúsborðið og lá með
brjóstkassann fram á borðið og
hendur fram að sér. Þá var svo mik-
il ró og friður yfír honum, þessum
gamla manni sem lifað hafði tímana
svo sannarlega tvenna.
Hann verður borinn til grafar í
dag, laugardaginn 22. maí, eftir að
hann varð bráðkvaddur á heimili
sínu að morgni dags þann 14. maí
sl. rúmlega 86 ára að aldri.
Með þessum fátæklegu orðum
langar mig að kveðja hann og þakka
honum fyrir að fá að vera svo lán-
söm að hafa átt hann fyrir afa og
eiga með honum margar skemmti-
legar stundir, sem gefíð hafa mér
—ííieira en nokkur sá skóli sem ég hef
stundað sl. 15 ár. Ailur sá fróðleikur
og ekki síður sú ást og umhyggja
sem hann átti svo mikið af og spar-
aði ekki, því afi var þannig að ef
þú gafst honum eitthvað fékkstu það
margfalt borgað til baka. Minningin
um afa er vel geymd á góðum stað
þar hún mun fylgja mér alla tíð.
Ég vil enda þetta á orðum ungs
sonar míns: „Hann langafi er farinn
til Guðs, þar sem langamma er og
þar ætla þau að passa hann fyrir
okkur.“
Far þú í friði,
friður guðs þig blessi.
Hafðu þökk fyrir allt og ailt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V.Briem)
Agnes G. Benediktsdóttir,
Almar Snær.
Um leið og lífsbók tengdaföður
míns er lokað vil ég þakka honum
fyrir mig. Þegar ég fyrst kom á
Gjögur 1961, þá erlendur ríkisborg-
ari fjarri heimalandi mínu, tók Axel
Thorarensen á móti mér á bryggj-
unni á Gjögri, af einstakri hlýju og
var engu líkara en við værum
bemskuvinir. Þetta hafði djúpstæð
áhrif á mig og snart mig mjög.
Alla tíð síðan hafa móttökur hans
á Gjögri verið á sama veg. Fyrir það
er mér ljúft að þakka.
Bent.
í dag verður til moldar borinn frá
Ámeskirkju í Trékyllisvík afi minn,
Axel Thorarensen frá Gjögri.
Hann var fæddur á Gjögri 24. dag
októbermánaðar árið 1906, þriðja
barn hjónanna Jóhönnu Sigrúnar
Guðmundsdóttur og Jakobs Jens
Thorarensen, úrsmiðs og sjómanns.
Að honum stóðu sterkar ættir Thor-
arensena, Hafsteina og Viborgara í
föðurætt pg hin fjölmenna ætt Páls
í Kaldbak í móðurætt. Allt fólk sem
lét mikið að sér kveða í sinni sveit
á sínum tíma, þekkt af ósérhlífni og
dugnaði jafnt til sjávar sem lands í
einhverri harðbýlustu sveit landsins.
Afí bjó alla tíð á Gjögri í ein-
stakri tryggð við staðinn og vildi
hann helst ekki víkja þaðan um lang-
an tíma. Hann hélt þar heimili ásamt
Agnesi, ömmu, frá því um 1930 og
saman ólu þau upp fjölmennan
barnahóp við erfið skilyrði. Frá
Gjögri reri hann til fiskjar frá
bamsámm til dánardægurs. Á
Gjögri leið honum vel og þar hafði
hann allt til alls, að eigin sögn, hann
þurfti ekki að leita annað. Þar var
mannlífið, jörð til að yrkja, stutt á
fengsæl fiskimið, fjölskrúðugt dýra-
líf, stórkostleg og hrikaleg fjöll, ofsa-
fengin veður og falleg veður. Nátt-
úrubarnið hann afi var blanda af
þessu öllu.
Eiginkona afa, Agnes Guðríður
Gísladóttir, lést í fyrrasumar, en þau
höfðu búið saman i rúm sextíu ár,
eins og að framan greinir. Þau eign-
uðust níu börn og lifa sjö þeirra for-
eldra sína, Fyrsta bam þeirra lést
óskírt nokkurra vikna gamalt árið
1931. Var það drengur. Annað bam
þeirra var Jóhanna Sigrún, fædd
1932, búsett í Mosfellsbæ, gift Bene-
dikt Bent ívarssyni, þriðji í röðinni
var Ölver, fæddur 1935, hann lést
1982, ógiftur. Því næst fæddist Ólaf-
ur Gísli árið 1938, hann býr á Gjörgi,
ókvæntur. Fimmta í röðinni var
Steinunn, fædd 1940, búsett í Mos-
fellsbæ, gift Ólafi Grétari Óskars-
syni. Næst í röðinni kom Kamilla,
fædd 1943, búsett á ísafirði, gift
Rósmundi Skarphéðinssyni. Sjöunda
í röðinni var Olga Soffía, fædd 1945,
til heimilis á Krossi, A-Landeyjum,
gift Sveinbimi Benediktssyni. Jakob
Jens fæddist 1949, hann eins og
Ólafur býr á Gjögri. Jakob er
ókvæntur. Yngst systkinanna er
Elva, fædd 1955, býr hún á ísafirði
og er hún ógift. Áfkomendur afa og
ömmu em nálægt fjömtíu. Fylgdist
afi vel með lífshlaupi allra afkom-
enda sinna og mundi alla tíð fæðing-
ardag þeirra flestra og sló gjaman
á þráðin við þau tilefni, hversu ung
sem afabömin vom.
Afi var sjómaður alla ævi. Reri
hann á eigin trillu, þó hann hafi ein-
stöku sinnum, á sínum yngri ámm,
farið róður og róður sem háseti á
hinum ýmsu útgerðum í Ámes-
hreppi. Hann eignaðist ekki vélbát
fyrr en nokkuð var liðið á sjötta
áratuginn. Fram til þess tíma reri
hann tveimur höndum einn eða
ásamt bömum sínum út í opinn
Húnaflóann vetur, vor, sumar og
haust og þá var allur fiskur dreginn
á höndum.
Eins og nærri má geta þá þótti
honum það mesti lúxus þegar hann
fékk vélbátinn og handrúllurnar
komu til sögunnar. Hvert vor lagði
afi rauðmaga- og grásleppunet. Svo
var einnig nú í vor og daginn fyrir
andlát sitt hafði hann einmitt verið
að fjölga netum sínum í sjó vegna
þess að útlit var fyrir að veiðin væri
loksins að glæðast eftir trega byij-
un. Afi var afburða skytta og þekkt-
ur veiðimaður. En hann skaut ekki
meira í einu en nýttist. Skot óg
matur var of dýrmætt til að eyða
að ástæðulausu. Hann var mjög fær
að flá seli og tófur. Á meðan eitt-
hvað verð fékkst fyrir selskinn fékk
afí yfírleitt fyrsta flokks verð fyrir
sín skinn og tófurnar hans voru eftir-
sóttar. Afi hafði aldrei margt sauðfé,
en nóg til heimabrúks. Að föður sín-
um gengnum tók afi við sem vita-
vörður á Gjögri. Þá tók hann einnig
veður fyrir Veðurstofu íslands frá
1971 til æviloka. Rekinn hefur alla
tíð verið góð búbót á Ströndum og
fram á síðustu ár hleypti afi rekavið
og seldi víða um land.
Áhugamál hans afa voru margvís-
leg. Auk veiðimennskunnar og nátt-
úrufræði var það þjóðlegur fróðleik-
ur og sögur sem hann las mikið og
var hann vel lesinn. Afi var einnig
músíkalskur og lék bæði á harmon-
ikku og munnhörpu. Kunni hann
fjölmörg lög og lék á dansleikjum á
Minning
Guðrún Ingibjörg
Jónsdóttir frá Asp-
arvík á Ströndum
Fædd 24. mars 1917
Dáin 13. apríl 1993
Guðrún Ingibjörg Jónsdóttir frá
Asparvík á Ströndum verður jarð-
sungin frá Bjamarhafnarkirkju í
dag, laugardaginn 22. maí.
Gauja, eins og hún var alltaf köll-
uð af frændfólki og vinum, fæddist
i Asparvík 24. mars 1917, ein 16
systkina.
í Asparvík ólst hún upp í stórum
og glaðværum systkinahópi við ástúð
og umhyggju foreldranna, Jóns
Kjartanssonar og Guðrúnar Guð-
mundsdóttur. Sem fulltíða fluttist
hún til Reykjavíkur og bjó þar til
æviloka.
Gauja átti lengst af við mikla van-
heilsu að stríða og allmörg síðustu
ár var hún blind og að mestu líkam-
lega ósjálfbjarga og bundin við hjóla-
stól. Hún sofnaði burt að morgni
hins 13. aprfl síðastliðinn.
Kveðjultundir eru oft sárar, en
þær geta einnig verið þrungnar gleði,
virðingu og þökk. Þannig er í huga
okkar, þegar Gauja frænka er til
moldar borin hér í Bjamarhafnar-
kirkjugarði. Svo mjög var líf hennar
samofið tilveru okkar og sporum í
þessu jarðneska lífi. Sumum okkar
tók hún á móti, öðrum bjó hún fyrstu
laugina, öllum okkur gaf hún af
sjálfri sér frá fyrsta degi til hins síð-
asta.
Gauja elskaði lífið, alla litina, nátt-
úruna, æskuna, allt sem bar með sér
ást og umhyggju, von og trú og þrótt
til að njóta og miðla. þama var hún
sjálf hluti af.
Þeir, sem farið hafa norður
Strandir, norður Bala og framhjá
Asparvík og sjá þar lítinn tanga út
í kaldranalegan Húnaflóann, geta
trauðla séð fyrir sér garð prýddan
fegurstu blómum, laukum og ljúf-
fengum matjurtum.
Sem ung stúlka í Asparvík kom
hún þar upp. sínum unaðsreit. Hún
sótti fjölær blóm út til stranda og inn
til heiða og dala. Pantaði fræ erlend-
is frá, sáði til og uppskar hin feg-
urstu blómstur, sem uxu þar norður
undir heimskautsbaug, ættuð frá
suðrænum heitum löndum. í minn-
ingu okkar er garðurinn hennar
Gauju hreint eins og ævintýri úr
öðrum hejmi. Við krakkamir biðum
alltaf með óþreyju eftir því að Gauja
kæmi heim í stuttum sumarfríum,
hvort heldur var í Asparvík eða síðar
í Bjamarhöfn. Með henni kom ný
veröld, nýjar víddir, annar skilningur
á lífinu, umhverfmu, fegurðinni. Hún
leiddi okkur að blómunum og fræddi
okkur á hvemig blómálfamir byggju
um sig. Hún benti okkur á myndir
og svipi sem mátti sjá úr klettum
og skýjum. Hún sagði okkur að fugl-
amir gætu talað og ættum við gott
hjarta og fallegar hugsanir mundum
við skilja fuglamál. Marga stundina
sátum við í grasinu kringum máln-
ingartrönumar hennar og horfðum á
myndir festast á léreft, svipi úr nátt-
úrunni sem okkur voru huldir sjón-
um.
Já, það var unaðslegt að vera spur-
ult bam og fá að halda í höndina á
Gauju frænku og labba út um tún
og móa, niður í fjöru eða uppað fossi.
Eitt af öðru fórum við systkinin
suður í skóla eða til vinnu, óframfær-
in, uppburðarlítil, oft einmana í hinni
stóru Reykjavík. Þá stóð húsið henn-
ar Gauju okkur alltaf opið. Og oft
lágu þangað sporin. Gera við saum-
sprettu, pressa föt, sjóða nýfenginn
kjötbita að heiman, deila kökunum
frá mömmu eða njóta hennar matar-
rausnar. Heimili Gauju var athvarf
hins stóra hóps af ungu frændfólki
sem var að freista gæfunnar í höfuð-
borginni. Þar var setið og spjallað
um ljóðagerð, myndlist, gömul ís-
lensk orð og hugtök, foma þjóðdansa
og vikivaka eða bara óbreytt við-
fangsefni dagsins. í hennar félags-
skap, í lítilli íbúð í miðborg Reykja-
víkur, gleymdist tíminn. Við urðum
aftur spuralu bömin sem þótti svo
gott að halda í höndina á henni Gauju
þótt nú væri völlurinn Laugavegur-
inn og Hverfísgatan.
Gauja dáði vonir gróandans og
hina blómstrandi náttúru. Trú henn-
ar var sterk. Líf hvers og eins er
gjöf guðs, óðurinn til eilífðarinnar,
öllu æðra.
Hún átti sér unaðsreit, lítinn sum-
arbústað uppi við Elliðavatn, sem
hún kallaði Ásparlund. Þar gat hún
haldið beinu sambandi við blómin og
fuglana, sem svo sannarlega svöruðu
kalli hennar. Undanfarin vor var hún
flutt af góðum vinum frá Vara upp
í Asparlund þar sem hún naut sum-
arsins, blind og farlama í hjólastóln-
um sínum. Hún var mjög þakklát
þessum vinum sínum fyrir þeirra alúð
og umhyggju alla.
Við kveðjum hina stoltu og göfugu
frænku okkar með einlægri þökk og
djúpri virðingu. Hún veitti okkur og
við nutum. Saman áttum við stundir,
sem aldrei gleymast.
Jón Bjarnason.
Vari, góðan dag.
Halló, þetta er hún Guðrún Ingi-
björg.
Þannig hófust fyrir rúmum tveim-
ur áram kynni mín af Guðrúnu Ingi-
björgu Jónsdóttur frá Asparvík.
Fyrir 10 árum fékk Guðrún, fyrst
íslendinga, neyðarhnapp sjúklinga
tengdan við öryggismiðstöð Vara.
Jafnframt fylgdumst við með henni
tvisvar á sólarhring, að allt væri í
lagi hjá henni. Þrátt fyrir mikla fötl-
un af völdum erfiðra sjúkdóma, vildi
Guðrún fá að vera heima hjá sér og
Gjögri á sínum yngri áram. í seinni
tíð er það enginn vafi að skák var
eitt af hans aðalhugðarefnum. Tefldi
hann mjög mikið við gesti og gang-
andi. Hygg ég að hann hafi kennt
öllum bömum sínum mannganginn,
auk fjölmargra barnabama og
barnabamabarna. Hann eignaðist
skáktölvu fyrir nokkrum áram og
notaði hana mikið á vetuma. Afi var
allt til dánardægurs stálminnugur
og skýr, þakkaði hann ekki síst tafl-
áhuga sínum fyrir það. Afí hafði
mikla og góða frásagnargáfu og var
hrein unun að fá hann til að segja
sér frá liðinni tið jafnt sem nútíma-
lífi á Ströndum. Hann var alla tíð
hressilegur í máli og málfari og var
ekkert að skafa utan af hlutunum
ef honum fannst gengið á rétt ein-
hvers. Hygginn og rökfastur stóð
hann á skoðunum sínum. Hreinskil-
inn var hann og hégóma þoldi hann
ekki. Hann var skapmikill, væri því
að skipta, en reiðin rauk yfirleitt
jafnskjótt úr honum og hún rann á
hann. Neðanritaður var nokkur sum-
ur hjá afa og ömmu sem barn og
unglingur. Alltaf var afi tilbúinn að
hafa mig með í hverskonar veiði-
skap. Óþreytandi við að leiðbeina
um rétt handtök, segja frá umhverf-
inu, kostum þess og göllum.
Helgina fyrir andlát afa var ég í
heimsókn á Gjögri. Við tefldum og
skiptumst á skoðunum um lífíð og
tilverana og síðast en ekki síst skim-
uðum við eftir kríunni. Krían var
uppáhaldsfuglinn hans afa. Og loks
tókst okkur að koma auga á hana
og þá ljómaði afi. Kvað hann þá
uppúr um að nú væri komið vor hjá
sér, nú þegar krían væri farin að
stinga sér í voginn hjá sér, rétt fyr-
ir framan eldhúsgluggann hjá hon-
um. Einnig þá leit út fyrir að grá-
sleppuvertíðin væri að lifna. Náttúr-
an var að stilla upp leiksviði sínu
fyrir veiðimanninn og náttúrabamið
Áxel Thorarensen eitt vorið enn.
Púsluspilið var að ganga upp, en þá
kom kallið. Afi var kvaddur á vit
feðra sinna að morgni 14. maí. Ég
vil að endingu kveðja minn ástkæra
afa, Axel Thorarensen, með tveimur
erindum úr ljóðinu Afaminning eftir
Jakob Thorarensen skáld, en afi og
Jakob voru hálfbræður.
Dægurglamm og gleymskunótt
geta seint mér dulið
afa minn, þó margt sé fljótt
mistri tímans hulið.
bjarga sér sjálf eins lengi og hún
gæti „með Guðs og góðra manna
hjálp í Vara“, eins og hún sagði allt-
af. _
Á kvöldin, eftir að Guðrún var
búin að láta vita að hún væri komin
í rúmið, áttum við oft gott spjall
saman. Það leyndi sér ekki að Guð-
rún var gáfuð og fróðleiksfús kona,
sem fylgdist með mönnum og mál-
efnum og hafði á þeim eindregnar
skoðanir. Hún hafði mikinn lífskraft
sem hélt henni gangandi langt um-
fram það sem heilsan megnaði. Guð-
rún var mikill náttúraunnandi. Á
sumrin fór hún alltaf í sumarbústað-
inn sinn, Asparlund við Elliðavatn.
Einsömul, nær blind, með heyrnar-
tæki og bundin í hjólastól, naut hún
þess að skyrija ilm gróðursins, söng
fuglanna, fjallahringinn og sólsetrið
speglast í vatninu. Guðrún málaði
meðan hún hafði sjón til. Myndir
hennar vora fullar af litagleði, meira
að segja af snjónum, Guðrún var í
senn lífsþyrst og sátt við dauðann.
Hún var þess fullviss í trú sinni á
Guð og Jesú Krist að hennar biði
sælla líf. Hún átti líka von á endur-
fundum við ástvini sína, enda sá hún
fleira en augað sér, en „þú geymir
það allt saman hjá þér“ og því ekki
fleiri orð um það.
Nú þegar þetta er ritað, tístir
klukkan sem minnir á timana hennar
Guðrúnar. En það verður ekki hringt
til hennar meir og vaktin er ekki söm
og var. Ég skila innilegri kveðju frá
öllum „góðu strákunum" í Vara. Vin-
konu mína Guðrúnu Ösp kveð ég
með kærri þökk fyrir okkar stuttu
kynni.
Soffía.
Elsku Gauja frænka er dáin eftir
löng og mikil veikindi og þjáningar.
Loksins fékk hún hvíld og bata og
nú líður henni öragglega vel.
Ég á svo margar minningar um
þessa elsku frænku mína. Við vorum