Morgunblaðið - 13.07.1993, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚLÍ 1993
Ottusöngvar að vori
_________Tónlist____________
Jón Ásgeirsson
Seinni stórviðburður Sumar-
tónleikanna í Skálholti um síð-
ustu helgi, var frumflutningur
söngverksins Óttusöngvar að
vori, eftir Jón Nordal. Verkið er
samið við texta úr fornkvæðinu
Sólarljóðum, latneskum messu-
texta og við kvæðið Sólhjartar-
ljóð, eftir Matthias Johannessen.
Flytjendur voru félagar úr
Mótettukór Hallgrímskirkju,
Inga Rós Ingólfsdóttir á selló,
Eggert Pálsson á slagverk og
Hilmar Örn Agnarsson á orgel.
Einsöngvarar voru Þóra Einars-
dóttir sópransöngkona og Sverrir
Guðjónsson kontratenor en
stjórnandi Hörður Áskelsson.
Óttusöngvar er þrískipt að
efni og er um margt ólíkt því
sem Jón er þekktur fyrir í eldri
söngverkum sínum. Mottó verks-
ins er vísa úr Sólarljóðum, „Sólar
hjört leit ek sunnan fara“, sem
er eins konar rammi um tvo
meginþætti verksins, þann fyrri,
þrjú atriði úr kaþólskri messu,
Kyrie, Sanctus og Agnus dei og
seinni, við Sólhjartarljóð eftir
Matthías Johannessen.
Óttusöngvar að vori er fallegt
verk og í messuköflunum, sem
sungnir voru að mestu af kórn-
um, gat að heyra mjög innilega
tilbeiðslu, sérstaklega þó í Agnus
Dei, sem er afar fallegt, Ljóð
Matthíasar var borið uppi af
mikilli reisn í glæsilegri ein-
söngslínu. Hljóðfærin voru mjög
sparlega notuð en á áhrifamikinn
máta.
Flutningur verksins í heild var
mjög góður, bæði hjá kórnum (16
manns), einsöngvurum og hljóð-
færaleikurum. Mottóið var
glæsilega sungið af Sverri Guð-
jónssyni en hann opnaði verkið
með undirleikslausri tónun og
Þóra Einarsdóttir söng frábær-
lega vel glæsilega sönglínuna í
ljóði Matthíasar. Þar er sannar-
lega á ferðinni mjög efnileg
söngkona. Inga Rós Ingólfsdóttir
átti og fallegan sellóeinleik í eins
konar „intermezzo“ en sá sem
hélt öllum þráðum versins ein-
staklega vel saman og þakka
Jón Nordal
ber, auk annarra flytjenda, fyrir
frábæran flutning, er stjórnand-
inn Hörður Áskelsson, en hann
átti sinn þátt í að móta þetta
fallega, tilfinningalega við-
kvæma og íhugandi verk og gefa
því þá sterku stemmningu, sem
hver og einn sem á hlýddi, mun
geyma með sér og muna.
Goldbergtilbrigðin
Sumartónleikarnir að Skálholti
hófust með glæsibrag um þar
síðustu helgi. Inngangur að sjálf-
um tónleikunum var fróðlegt er-
indi, sem Jón Þórarinsson, tón-
skáld, flutti um tónlistariðkun í
Skálholti til forna. Jón leitaði
fanga í tónlistarsögu Evrópu og
íslenskum heimildum og brá upp
myndum úr íslenskum handritum
og gömlum prentunum, m.a.
teikningu af svo nefndri „Guido-
hendi“, sem hér á landi gæti
hafa verið notuð með öðrum
hætti en í Evrópu.
Eftir þetta fróðlega erindi
hófust Sumartónleikarnir á því
að Helga Ingólfsdóttir flutti
Goldberg tilbrigðin, eftir Johann
Sebastian Bach. Þetta meistara-
verk er ekki aðeins krefjandi á
köflum, hvað varðar tækni, held-
ur og einnig um músikalska
mótun og andlegt þol, til að
halda þessu margslungna verki
saman sem tónrænni heild. Að
leika Goldberg tilbrigðin, er í
raun hólmgönguáskorun við
sjálfa tónlistina og þar til leiks
veljast aðeins þeir, sem eldskírð-
ir hafa verið af listagyðjunum.
Helga lék tilbrigðin af miklu
listfengi, þó heyra mætti í örfáum
köflum undir það síðasta, örstutt
þungtekin þreytuspor, er aðeins
undirstrikuðu, skapkraft hennar,
vilja og vald yfir tónmáli verks-
ins, að ljúka því með þeim glæsi-
brag, sem raun varð á. Síðasta
tilbrigðið (nr. 30) er sem frelsun,
að þrautin sé unnin og til marks
um það, er Iítil vögguvísa frá
Thúringen, þrædd saman við tón-
vefin. Þessi vögguvísa er einnig
þekkt við textann Bí, bí og blaka
og sem íslenskt þjóðlag, með ör-
litlum frávikum í seinni tónhend-
ingunni. Vögguvísan og þjóðsag-
an um tilorðningu þessa meist-
araverks, haldast í hendur. Tón-
skipan vögguvísunnar er jafn al-
þjóðleg og í A, b, c, d og til í
ýmsum útgáfum barnalaga um
allan heim.
Arían, sem að hljómskipan er
undirstaða verksins, er sara-
banda í tvenndarformi og það
sama má segja um tilbrigðin^
jafnvel fúghettuna (nr. 10). I
raun er hér um að ræða stór-
brotna Chaconne, þar sem aðeins
er stuðst við hljómskipanina en
ekki sjálft lagferlið. Innan þessa
forms smíðar Bach kanóna af
ýmsum gerðum, sem heijast í
þriðja tilbrigði í einundum og síð-
an í stækkandi tónbilum (þriðja
hvert tilbrigði) upp í níund, í til-
brigði nr. 27. Á milli kanónanna
er leikjð með alls konar tónmynd-
ir og tónrænar stemmningar, eins
og t.d. í „svörtu perlunni" (nr.
25), þar sem meistarinn leikur
sér að því að spá fyrir um róman-
tíkina.
Leikur Helgu Ingólfsdóttur,
mótun einstakra kafla og sam-
skipan þeirra sem heild, vitnar
um listfengi hennar, því það er
fátítt, fyrir undirritaðan, að hitta
fyrir gamlan vin, Goldberg til-
brigðin og vera jafn sáttur við
endurfundina og raun varð á í
Skálholti um síðustu helgi. Flutn-
ingur þessa meistaraverks var
mikill listaviðburður og má segja
að Helga Ingólfsdóttir standi á
hátindi ferils síns sem afburða
semballeikari og listamaður.
Píanóeinleikur
Sænski píanóleikarinn Mona
Sandström hélt tónleika í Lista-
safni íslands sl. fimmtudag. Á
efnisskránni voru verk eftir
Brahms, Beethoven, Prokofjev
og Rakhmanínov. Tónleikarnir
hófust á tveimur rapsódíum, op.
79, eftir Brahms. Mona ræður
yfir mikilli tækni en lék rapsód-
íurnar nokkuð hörkulega.
Brahms má leika með þungum
og voðfelldum en ekki hvellsterk-
um hljómblæ, sem var áberandi
í fyrri rapsódíunni (h-moll). Sú
seinni, í g-moll, var skýrlega leik-
in en án dulúðar, sem finna má
sérstaklega í miðhluta verksins.
Es-dúr sónatan (op. 7) eftir
Beethoven var að mörgu leyti vel
leikin. Að sleppa endurtekningu
framsögunnar (í 1. þætti) raskar
formjafnvægi kaflans og hvað
snertir hraðaval, vantaði að gera
meira. úr andstæðunum. Fyrsti
kaflinn er glæsilegur og leik-
andi, annar þungbúinn og litaður
sterkum andstæðum í styrk og
leikmáta, þriðji er í menúettformi
og millikaflinn (minore) er bæld-
ur en rís þó upp um miðbikið og
hjaðnar síðan aftur til fyrra
forms, flórði er glæsilegt rondó,
þar sem skiptist á falleg sönglína
og teknískur leikur með ýmsar
einfaldar tónhugmyndir. Þrátt
fyrir tæknilega vel útfærðan leik
vantaði skáldskapinn í skýrlega
mótað tónmálið.
Sjöunda píanósónatan, sem
Prokofjev fullgerði 1942, en hafði
gert fyrstu drög að 1939, er
glæsilegt verk og lék Mona
Sandström það sérlega vel. Þar
naut sín kraftmikill, hvellskýr og
hrynsterkur leikur hennar. Tón-
leikunum lauk með þremur verk-
um eftir Rakhmanínov. Það
fyrsta var píanóraddsetning, sem
Rakhmariínov gerði 1921 á Li-
ebesieid, eftir fiðlusnillinginn
Frítz Kreisler. Þessi raddsetning
er meistaralega vel gerð og var
frábærlega vel leikin. Sama má
segja um tvæ prelúdíur, op. 23,
nr. 7, og op. 32, nr. 12, en þar
kom einkar vel fram glæsileg
tækni hennar í þeirri fyrri og
sterk tilfinning fyrir rómantísku
Mona Sandström
tónmáli Rakhmanínovs í þeirri
síðari.
Mona Sandström er afburða
góður píanóleikari og sýndi það
svo sannarlega í sónötunni eftir
Prokofjev og verkunum eftir
Rakhmanínov. Það sem vantaði
á Brahms og Beethoven, var að
hún dveldi meira við túlkunaratr-
iði, skáldskap tónlistarinnar, því
tæknilega og músíklega er hún
vel búin til ferðar um vandrataða
refilstigu listarinnar.
Menningarstofnun Bandaríkjanna
Landslags-
myndir af lífi
ELÍN Jakobsdóttir heitir ung
listakona sem sýnir nú málverk
í Menningarstofnun Bandaríkj-
anna við Laugaveg. Hún er bú-
sett og uppalin í Skotlandi en
af íslenskum ættum eins og
nafnið ber með sér. Myndirnar
hennar eru fígúratívar og fyrir
þær hefur hún fengið margvís-
leg verðlaun og styrki.
Elín er fædd á Selfossi 1968
og tveggja ára fluttist hún með
foreldrum sínum til Skotlands.
Móðir hennar er þaðan en faðirinn
íslenskur. Síðan hefur Elín oft
komið til íslands og er mælt á
íslensku.
Hún útskrifaðist á síðasta ári
úr téikningu og málaradeild Mynd-
listarskólans í Glasgow og tók með
sér verðlaun sem kennd eru við
W.O. Hutchison. í apríl 1992 fékk
Elín verðlaun þekktra uppboðs-
haldara, Christies, í Glasgow og
brá sér til Bandaríkjanna fyrir vik-
ið. Áður hafði hún komið til Amer-
íku miklu sunnar, til Perú og Bóliv-
íu, með styrk bæjarráðs í Strat-
hclyde.
Tilefnið var að hún komst í
kynni við listfenga flóttamenn frá
Chile í Glasgow og stofnaði með
þeim vinnuhóp. Eftir ferðalagið
hélt Elín sýningu á eigin myndum
og ljósmyndum auk viðtala sem
hún átti við handverksmenn í Suð-
ur-Ameríku. Hún segir að eftir
þetta hafí myndirnar hennar
breyst, hún hafi heillast af litadýrð
og dirfsku í handverki og list
þarna, og leyft sér meira sjálf.
„Skosk myndlist virðist grá og
brún og þunglamaleg þegar komið
er til þessara heitu landa.“
Sýningu Elínar í Reykjavík lýk-
ur 30. júlí og hún hefur tvennt
niðurneglt fyrir veturinn. Annars
vegar á hún inni boð um að sýna
í Tom Allen Arts Center í Strat-
ford í London og hins vegar um
að dveljast sem -gestalistamaður
við Felsted-menntaskólann í
Essex. Þar fær hún íbúð og vinnu-
Morgunblaðið/Júlíus
Elín Jakobsdóttir
stofu þar sem nemendur geta
fylgst með henni mála og býst við
að kenna einhverja teiknitíma líka.
Þótt Elín sé ekki eldri hefur hún
sýnt málverk og teikningar í átta
ár, sex sinnum með öðrum og
tvisvar ein, að sýningunni í Menn-
ingarstofnun meðtalinni. Hún býr
í lítilli íbúð í Glasgow og vinnur
heima hjá sér. Hún segir að það
krefjist vissulega sjálfsaga, en
þetta sé nú samt það sem hún
vilji. Ákvörðunin um að verða
málari hafi verið erfið en henni
lítist ágætlega á framtíðina.
Hvernig lýsir þá listakonan
myndunum sínum? „Þær eru fíg-
úratívar,“ segir hún, „stórar og
unnar í olíu. Ég nota liti talsvert
og reyni að skilja og skýra líf í
ólíkum myndum. Hvernig dýr og
fólk og plöntur geta lifað hvert
innan um annað. Myndirnar
spretta úr ímyndun og verða sum-
ar eins og landslag. Eiginlega
hugarlandslag."
Þ.Þ.
Bandalag íslenskra leikfélaga
Hundrað verkefni
áleikárinu
ÍSLENSK áhugaleikfélög hafa
nú lokið leikárinu og hefur
Bandalag íslenskra leikfélaga
unnið upplýsingar úr ársskýrsl-
um aðildarfélaganna sem sýna
að 58 Ieikfélög settu upp 100
verkefni á leikárinu. Lætur
nærri að 2.500 manns hafi lagt
hönd á plóg við upspetningar
þessar og heildarfjöldi áhorf-
enda er ekki undir 45 þúsund.
Af þessum 100 verkefnum eru
um 20 barna- og unglingaverk, 40
hefðbundnar leiksýningar, 25 ein-
þáttungar og fjöldinn allur af sam-
settum dagskrám, höfundakynn-
ingum, ljóðakvöldum, revíum, kaba-
rettum og götuleiksýningum.
Aðildarfélög Bandalagsins eru
nú 80 talsins. Á síðasta aðal-
fundi BÍL í Vestmannaeyjum kaus
áhugaleikhúsfólk sér nýjan for-
mann, Kristján Eldjárn Hjartarson,
bónda að Tjörn í Svarfaðardal. Þá
lét af störfum Guðbjörg Árnadóttir,
sem gegnt hafði formennsku í
bandalaginu sl. 6 ár. Stjórn banda-
lagsins er núna þannig skipuð:
Kristján Eldjárn Hjartarson, Leik-
félagi Dalvíkur, formaður; Einar
Rafn Haraldsson, Leikfélagi Fljóts-
dalshéraðs, varaformaður; Katrín
Ragnarsdóttir, Freyvangsleikhús-
inu, ritari; Guðrún Halla Jónsdóttir,
Kristján Eldjárn Hjartarson, ný-
kjörinn formaður Bandalags ís-
lenskra leikfélaga.
Leikfélagi Selfoss og Suðurlands-
leikhúsinu, meðstjórnandi, Bjarni
Guðmarsson hjá Leikfélagi Kópa-
vogs og ritstjóri Leiklistarblaðsins,
meðstjórnandi.
Bandalag íslenskra leikfélaga
rekur þjónustumiðstöð fyrir áhuga-
leikfélög í Hafnarstræti 9.