Morgunblaðið - 08.09.1993, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. SEPTEMBER 1993
Hákon Sigurgrímsson
„Það fé sem ríkissjóður
ver nó til beinna
greiðslna til bænda var
áður notað til að greiða
niður verð þessara
sömu afurða á heild-
sölustigi.“
greiðslan sem útflutningsbætur á það
sem flutt er út. Beingreiðslur eru
einnig vaxandi þáttur í landbúnaðar-
stefnu Evrópubandalagsins og hafa
lengi tíðkast á hinum Norðurlöndun-
um.
Undarleg sinnaskipti
Lagaákvæði um beinar greiðslur
til bænda voru samþykkt á sl. ári.
Var um þau víðtæk samstaða á Al-
þingi. Því vekur það furðu að núver-
andi viðskiptaráðherra sem sjálfur
greiddi lagabreytingu þessa efnis
atkvæði sitt athugasemdalaust í des-
ember sl. skuli nú finna þessu fyrir-
komulagi flest til foráttu og reyna
allt hvað hann getur til þess að gera
það tortryggilegt í augum þjóðarinn-
ar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Stéttarsambands bænda.
junni ‘ ‘
„Þau telja það óþolandi
að bankarnir greiði nið-
ur sinn eigin fortíðar-
vanda með því að skatt-
leggja hagræðingu í
bankakerfinu og láta
fyrirtæki og einstak-
linga greiða. Þessi
hæpna gjaldtaka mun
fyrirsjáanlega leiða til
hækkunar vöruverðs í
landinu."
vænta þess jafnframt að sparnaður-
inn við umskiptin skili sér til neyt-
enda í ódýrari þjónustu og lægri
vaxtamun. En hvað ætla bankarnir
að gera? í stað þess að láta viðskipta-
vini sína njóta sparnaðarins sem af
umskiptunum hlýst, þá ætla þeir sér
að nýta það fé í eigin þágu. Væntan-
lega til að rétta við slæma fjárhags-
stöðu og greiða niður fortíðarvand-
ann.
Stjórnendur bankanna hafa því
ákveðið að láta verslunina og aðrar
þjónustugreinar leggja út stórar fjár-
hæðir með breyttum greiðslumáta
því ljóst er að neytendur borga brús-
ann að leiðarlokum í hærra vöru-
verði. Jafnframt á að þvinga þá sem
fram að þessu hafa notað ávísana-
hefti til að breyta greiðslumáta sín-
um. í fyrsta lagi er áætlað að taka
upp svokallað færslugjald fyrir hvert
ávísanablað og er ákveðið að það
AF INNLENDUM
VETTVANGI
ÓMAR FRIÐRIKSSON
Stefna McDonald’s er að hafa engin formleg tengsl við verkalýðsfélög
Deilt um skyldu til greiðslu
félagsgjalda stéttarfélaga
ÞAÐ er stefna McDonald’s-veitingahúsakeðjunnar að vera ekki að-
ili að samtökum atvinnurekenda og að gera ekki kjarasamninga við
verkalýðsfélög. Lyst hf., leyfishafi McDonald’s á íslandi, lýsti því
yfir að það ætlaði að gera sérstaka ráðningarsamninga við starfs-
fólk sitt, án tillits til kjarasamninga, á grundvelli sérstakrar starfs-
mannahandbókar þar sem starfsskyldur og vinnureglur eru settar
fram. Fyrirtækið hefur talið sér með öllu óskylt að halda eftir gjöld-
um til stéttarfélaga af launum starfsmanna sinna. Þetta hefur vak-
ið hörð viðbrögð verkalýðsforystunnar sem telur að verið sé að
ráðast gegn grundvallarreglum á vinnumarkaði og lágmarkskjörum
sem launþegar njóta skv. kjarasamningum og Iögum. Síðdegis í gær
náðist hins vegar samkomulag mili Lystar hf., Félags starfsfólks í
veitingahúsum og ASÍ um að ganga í dag til samninga um kaup
og kjör starfsfólks fyrirtækisins.
Meginágreiningurinn að undan-
förnu hefur verið annars vegar um
hvort fyrirtækinu sé skylt að greiða
í sjúkra- og orlofssjóði viðkomandi
stéttarfélaga og innheimta félags-
gjöld til þeirra. Hins vegar hefur
verkalýðsforystan gagnrýnt harð-
lega þau starfskjör sem starfsfólki
Lystar hf. standa til boða og telur
þau brjóta gegn ákvæðum um lág-
markskjör í kjarasamningum og
jafnvel gegn lögum.
Félagafrelsi
Enginn vafi leikur á að McDon-
ald’s er fijálst að standa utan VSÍ,
sem þvingar atvinnurekendur ekki
til þátttöku í samtökunum. Jakob
Möller, lögmaður Lystar hf., segir
að sér virðist það líka vera óumdeilt
að fyrirtækinu sé ekki skylt að gera
kjarasamninga við stéttarfélög. Lyst
hf. telur það alfarið mál starfsmann-
anna sjálfra hvort þeir kjósa að vera
félagar í stéttarfélögum. Hrafnhildur
Stefánsdóttir, lögfræðingur VSÍ,
tekur undir að enginn geti skyldað
atvinnurekendur til að gera kjara-
samninga. Lögin um stéttarfélög og
vinnudeilur kveða hins vegar á um
að vinnuveitendum sé óheimilt að
skipta sér af stéttarfélagsaðild
starfsmanna eða láta þá gjalda þess
á einn eða annan hátt, s.s. með
launakjörum eða uppsögn.
Lágmarkskjör
Halldór Grönvold, skrifstofustjóri
ASI, segir að það geti verið umdeilan-
legt hvort öllum sé skylt að gera
kjarasamninga við stéttarfélög. Hann
vísaði hins vegar í lögin um starfs-
kjör launafólks frá 1980 sem kveði á
um lágmarksréttindi launafólks. Þar
segir að laun og önnur starfskjör, sem
aðildarsamtök vinnumarkaðarins
semja um, skuli vera lágmarkskjör
fyrir alla launamenn í viðkomandi
starfsgrein á því svæði, sem samning-
urinn taki til og að samningar launa-
manna og atvinnurekenda um lakari
kjör séu ógildir. „Hugmyndin á bak
við þessi lög er einfaldlega að kjara-
samningar móti lágmarksrétt á
vinnumarkaði," segir hann.
Samtök vinnuveitenda og verka-
lýðshreyfingin hafa verið ósammála
um hvaða atriði kjarasamninga skuli
teljast lágmarkskjör. Segir Hrafn-
hildur að það sé sjónarmið VSÍ að
aðeins kjaraatriði samninganna séu
lögbundin að þessu leyti en hins veg-
ar ekki samskiptareglurnar á milli
vinnuveitenda og verkalýðsfélag-
anna. Jakob Möller fullyrðir að þau
atriði sem varði lágmarkskjör starfs-
fólksins verði leyst hvernig svo sem
málið fari að öðru leyti.
Stéttarfélagsgj öld
í veigamiklum atriðum snýst deil-
an um það hvort McÐonald’s beri
að greiða félagsgjöld af launum
starfsfólks fyrirtækisins til stéttarfé-
laga og halda eftir gjöldum í sjúkra-
og orlofssjóði stéttarfélaganna. Er
deilt um túlkun á 6. grein laga um
starfskjör launafólks og skyldu-
Magnús E. Finnsson
verði um 40 kr. fyrir hvert blað. Það
þýðir að notandinn mun greiða um
2.000 kr. fyrir ávísanaheftið í stað
250 kr. í öðru lagi ætla bankarnir
að leggja niður bankakortin sem
hafa verið í notkun undanfarin ár
og á debetkortið að leysa það af
hólmi. Fyrir debetkortið þarf síðan
korthafi að greiða árgjald til bank-
ans eins og áður hefur komið fram.
Þegar þessi kostnaður er metinn í
heild sinni má gera ráð fyrir að not-
endur þurfi að greiða fyrir kortin
allt að einum milljarði króna á ári.
Til þess að almenningur geti staðið
undir þessum kostnaði þarf tekju-
aukning heimilanna í landinu að
verða samtals 1,4 milljarðar kr. og
það á tímum atvinnuleysis og sam-
dráttar. I því sambandi má minna
á, til samanburðar, að nú fyrir
skömmu ákvað ríkisstjórnin að veita
sem nemur einum milljarði króna til
atvinnuskapandi verkefna í landinu.
Er ekki rétt að ráðamenn þjóðarinn-
ar skoði þessar fyrirætlanir bank-
anna sérstaklega með það í huga
að bankarnir hafa legið undir mjög
harðri gagnrýni að undanförnu varð-
andi útlánstefnu og háa vexti?
Skyldi ekki einhverjum detta í hug
að bankarnir hafi í hyggju að ná sér
á strik fjárhagslega á nýjan leik,
með því að verðleggja þjónustu sína
á þennan hátt? Þá hljóta menn einn-
ig að skoða þessar fyrirætlanir bank-
anna með það til hliðsjónar að bank-
arnir standa allir saman um þessar
aðgerðir og beita fyrir sig kortafyri-
tækjunum sem þeir allir eiga.
I ljósi nýrra reglna um samkeppni
og einokunarstarfsemi vakna efa-
semdir. Má því spyija, hvað segja
verkalýðsfélögin og aðrir viðsemj-
endur þeirra um þessa skattlagn-
ingu? Nú er það ekki svo að Kaup-
mannasamtök íslands og samstarfs-
hópur þeirra í þessu máli vilji standa
í vegi fyrir hagræðingu og nútíma-
þægindum. Þau hafa ávallt haft for-
ystu um að miðla nýrri tækni til
kaupmanna og munu áfram sinna
því hlutverki sínu. Þá er rétt að geta
þess að verslunin hefur í gegnum
tíðina átt gott samstarf við bankana
enda verið stór viðskiptavinur frá
upphafi. Nú er svo komið að verslun-
in í landinu á ekki sinn eigin banka
og skiptir við banka sem hafa aðrar
áherslur. Þvi hafa komið á óvart þær
aðferðir sem stjórnendur bankanna
hafa falið starfsmönnum sínum að
nota í viðræðum við Kaupmanna-
samtökin og samstarfsaðila þeirra á
þessum vettvangi. Vegna þeirrar
reynslu hafa mörg fyrirtæki viljað
eiga fleiri kosta völ hvað varðar þjón-
ustu.
í versluninni er orðið viðskiptavin-
ur í hávegum haft enda væri engin
verslun án viðskiptavinar. Það vita
kaupmenn og haga sér samkvæmt
því. Stjórnendur bankanna ættu þess
vegna að hugleiða í alvöru hvaða
merkingu orðið viðskiptavinur hefur
í reynd. í þessu sambandi skal vakin
athygli á því að bankarnir í landinu
eyða árlega tugum milljóna í nám-
skeiðahald til þess að auka þekkingu
og þjónustulund starfsmanna sinna.
Að lokum þetta
Kaupmannasamtökin vilja ekki að
félagsmenn þeirra ásamt öðrum
þjónustufyrirtækjum og almenningi
taki á sig aukinn kostnað sem er
breyttum greiðslumáta samfara.
Kaupmannasamtök íslands vilja enn
síður taka þátt í aðgerðum sem leiða
til rýrnunar kaupmáttar. Þess vegna
hafa þau haft forgöngu um að beij-
ast gegn þessari einhliða ákvörðun
bankanna. Þau telja það óþolandi að
bankarnir greiði niður sinn eigin
fortíðarvanda með því að skattleggja
hagræðingu í bankakerfinu og láta
fyrirtæki og einstaklinga greiða.
Þessi hæpna gjaldtaka mun fyrirsjá-
anlega leiða til hækkunar vöruverðs
í landinu.
Samstarfsaðilar Kaupmannasam-
takanna í þessu máli eru m.a.:
ÁTVR, Apótekarafélag íslands,
Landssamband ísl. iðnaðarmanna,
Félag ísl. stórkaupmanna, Bílgreina-
sambandið, Fríhöfnin í Keflavík,
Samband veitinga- og gistihúsa,
Kaupfélögin í landinu, Olíufélögin
og allir stórmarkaðir.
Það er einróma álit þessara aðila
að debetkortin séu allt of dýru verði
keypt. Þeir hvetja alla til þess að
gera ekki samning við kortafyrirtæk-
in á þeim kjörum sem í boði eru,
heldur staldra við og bíða eftir niður-
stöðum viðræðna Kaupmannasam-
takanna og samstarfsaðila við korta-
fyrirtækin um málið.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Kaupmannasamtaka ísiands.
tryggingu Iífeyrisréttinda frá 1980
sem segir: „Öllum atvinnurekendum
er skylt að greiða í sjúkrasjóði og
orlofssjóði viðkomandi stéttarfélaga
iðgjöld þau, sem aðildarsamtök
vinnumarkaðarins semja um hverju
sinni, og samkvæmt þeim reglum,
sem kjarasamningar greina.
Atvinnurekanda er skylt að halda
eftir af launum starfsmanns iðgjaldi
hans til viðkomandi stéttarfélags
skv. þeim reglum, sem kjarasamn-
ingar greina.“
Jakob Möller segir að rétt túlkun
á þessari lagagrein leiði í ljós, að
vinnuveitandi, sem ekki sé félagi í
samtökum atvinnurekenda og er
ekki aðili að kjarasamningum, þurfi
ekki' að greiða sjúkra- eða orlofs-
sjóðsgjald. Hann þurfi heldur ekki
að draga iðgjöld af launum starfs-
fólks til viðkomandi stéttarfélaga.
„Lyst hf. er það alveg ljóst að þetta
er umdeild skoðun en það er rétt að
benda á að þessi ágreiningur um
sjúkra- og orlofssjóðsgjöldin breytir
engu um það að starfsfólk McDon-
ald’s mun fá greidd laun í veikindum
líkt og aðrir launþegar,“ segir Jakob.
Fulltrúar verkalýðshreyfingarinn-
ar halda því ekki fram að öllum
starfsmönnum sé skylt að vera í
stéttarfélögum, en Halldór Grönvold
telur að ekki leiki minnsti vafi á að
McDonald’s beri skýr lagaskylda til
að greiða þessi gjöld til stéttarfélag-
anna samkvæmt 6. grein laganna.
ASÍ telur að öllum sé skylt að greiða
félagsgjald til stéttarfélags hvort
sem þeir eru félagar í þeim eða ekki.
Að sögn Hrafnhildar hefur það verið
sjónarmið VSÍ að atvinnurekendum
sé því aðeins skylt að halda eftir
iðgjaldi þeirra starfsmanna sem
sannanlega eru félagar í stéttarfé-
lagi eða þegar slíkt sé tekið sérstak-
lega fram í kjarasamningi þeirra.
VSí hefur aftur á móti litið svo á
að öllum atvinnurekendum sé skylt
að greiða í sjúkra- og orlofssjóði
vegna starfsmanna, hvort sem þeir
eru aðilar að stéttarfélagí eða ekki
svo framarlega sem tryggt sé að
viðkomandi starfsmaður njóti líka
þeirra réttinda sem viðkomandi sjóð-
ur veitir, skv. upplýsingum Hrafn-
hildar.
Skv. upplýsingum Morgunblaðsins
eru allar líkur taldar á að niðurstaða
samningaviðræðnanna sem hefjast í
dag verði m.a. að félagið muni sam-
þykkja að greiða gjöld í sjúkra- og
orlofssjóð. Hins vegar kann að verða
tekist á um hvort félagið fellst á að
innheimta félagsgjöld til stéttarfé-
lagsins.
Forgangur til vinnu
Forystumenn ASÍ hafa einnig
haldið því fram að ákvörðun McDon-
ald’s bijóti gegn forgangsrétti félaga
í stéttarfélögum til vinnu. Þótt fyrir-
tækið standi utan VSÍ gildi kjara-
samningar gagnvart því eins og öðr-
um. Jakob Möller segir alveg Ijóst
að ákvæði um forgang félaga í stéíl-
arfélögum að vinnu séu ekki lög-
bundin heldur sé þau eingöngu að
finna I kjarasamningum, þ.á m. í
samningi Félags starfsfólks í veit-
ingahúsum. Það sé því hreinn mis-
skilningur að halda því fram að
McDonald’s þurfi að fara eftir for-
gangsréttarákvæðum sem finna
megi í kjarasamningum þar sem fyr-
irtækið sé ekki aðili að kjarasamn-
ingum.