Morgunblaðið - 02.02.1994, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 1994
Ingibjörg Einars-
dóttir - Minning
Fædd 3. maí 1908
Dáin 22. janúar 1994
Inga vinkona mín hringdi til
mín miðvikudaginn 19. janúar síð-
astliðinn og skammaði mig elsku-
lega fyrir að hafa ekki látið sjá
mig síðan fyrir jól. Ég vissi að
henni hlaut að liggja eitthvað á
hjarta því hún var löngu hætt að
hringja í mig, sjónin var orðin af-
leit og hún þurfti hjálp við að velja
númerið. „Heyrðu elskan,“ sagði
hún með sinni sérkennilega hásu
rödd sem minnti mig alltaf á Bette
Davis og aðrar frægar Hollywood-
leikkonur meðan Hollywood var
og hét: „Ég var úti að ganga áðan,
og þá datt mér svo margt í hug
sem ég verð að segja þér. Nú þarft
þú nefnilega að fara að skrifa
ævisögu mína.“
Ég játaði því fúslegá, og datt
ekki í hug að minna hana á að
ég hefði tekið við hana viðtal og
gefið út á bók bara fyrir fáeinum
árum. Enda sit ég nú hér og ætla
að skrifa ævisögu hennar í minn-
ingargrein. Þetta hefur hún áreið-
anlega verið að segja mér undir
rós. Hún var ekkert mótfallin því
að fara að fara, var orðin óttalega
þreytt á lífinu; fátt við að vera
svona hvunndags nema þrefa við
stúlkumar á Hrafnistu sem hún
hældi svo á milli fyrir hvað þær
væru fjarskalega góðar við hana.
En ekki fannst henni gaman á
Hrafnistu. „Það er eintómt gamalt
fólk hérna,“ sagði hún hneyksluð,
og þó vissi hún vel hvað tímanum
leið. „Veistu hvað ég er orðin göm-
ul?“ sagði hún stundum, „áttatíu
og fimm ára! Geturðu trúað
þessu?“ Hún var í mesta lagi rúm-
lega fertug í andanum.
Ingibjörg Einarsdóttir fæddist í
Reykjavík 3. maí 1908, dóttir Ein-
ars Amórssonar sem þá var kenn-
ari við Lagaskólann og konu hans,
Sigríðar Þorláksdóttur Johnson.
Þegar Inga var sjö ára varð pabbi
hennar ráðherra íslands og Inga
mundi vel eftir sér í Ráðherrabú-
staðnum við Tjarnargötu. Hann
gegndi því embætti í tvö ár, en
var lengst af hæstaréttardómari.
Inga var elst sex barna Einars
og Sigríðar, „elst, minnst, frekust
og Ijótust," eins og hún sagði sjálf.
Altént orðheppnust. Systkinin ól-
ust upp við Laufásveginn þar sem
barnmargt fólk var að koma sér
upp þaki yfir höfuðið upp úr 1910.
Og hún lék sér með hinum börnun-
um í óbyggða holtinu fyrir austan
heimili sitt, þar sem var svo gott
beijaland. Það átti eftir að hverfa
undir Landspítalann nokkmm
ámm seinna. Hún gekk í Barna-
skóla Reykjavíkur og var afskap-
lega góð í leikfimi og sundi. Svo
fór hún í Verslunarskólann og
lærði alltaf vel fyrir tíma hjá
Magnúsi Ásgeirssyni skáldi af því
hún var svo hrifin af honum. Ekki
fer sögum af öðrum kennslustund-
um. Hún stundaði framhaldsnám
í London og notaði menntunina
vel, vann skrifstofustörf alla
starfsævi sína, lengst á Skattstof-
unni.
Sextán ára hitti hún á Þingvöll-
um ungan rithöfund sem æflaði
að sigra heiminn strax næsta dag.
Hann hét Halldór Guðjónsson og
kallaði sig Halldór Kiljan Laxness
eftir að hann skírðist til kaþólsku.
Þau urðu ástfangin, en hún var
ósköp ung og langaði til útlanda,
og honum var í mun að komast
til Ameríku svo að tilhugalíf þeirra
varð langt. í sex ár voru þau sam-
an þegar bæði vom heima en
skrifuðust á milli landa þess utan.
Svo giftust þau vorið 1930. „Ég
er hrædd um að ég hafi spillt fyr-
ir honum kaþólskunni,“ sagði hún
hæversk. Hann tók sterkar til orða
í bréfi frá Ameríku: „Þú bjargar
íslandi frá því að týna mér — og
mér frá því að týna íslandi." —
Og kannski er það rétt að hún
hafi gefið okkur Halldór Laxness.
Um tíma bjuggu ungu hjónin í
leiguíbúðum, en fljótlega létu Ein-
ar og Sigríður gera íbúð handa
þeim í risinu á Laufásvegi 25 og
studdu duglega við bakið á þessu
hæfileikaríka fólki. Eftir að Einar
sonur þeirra fæddist var hann allt-
af velkominn hjá afa og ömmu.
Halldór var eldri en Inga og
hafði geysileg áhrif á hana; en hún
hafði líka áhrif á hann. Árin sem
þau vom saman las hún yfir allt
sem hann skrifaði og vélritaði flest
handrit hans, og víða má sjá merki
hennar sérstæða persónuleika í
kvenhetjum bóka hans. Þau nutu
lífsins saman og ferðuðust um
hálfan hnöttinn á þessum áram.
En Inga var ekki alin upp til
að verða þæg eiginkona, og Hall-
dór var kannski ekki tilbúinn til
að eiga sjálfstæða konu sem lang-
aði líka til að skapa. Þau slitu
samvistir 1940. Þá vatt Inga sér
í leiklistina eins og hana hafði
lengi langað til, hóf nám við leik-
listarskóla Lárasar Pálssonar og
hoppaði nánast rakleiðis upp á
svið í óperettunni Nitouche hjá
Leikfélagi Reykjavíkur í Iðnó við
góðan orðstír. Hún lék Hlaðgerði
í Dansinum í Hruna og ýmis
smærri hlutverk, en 1943 lék hún
í fyrsta sinn sitt eftirlætishlutverk
sem fylgdi henni lengi: frú Mann-
ingham í Gasljósum (sem Ingrid
Bergman lék í frægri bíómynd).
Það hlutverk lék Inga bæði á ís-
landi og í Englandi, og bæði á
íslensku og ensku. „Þú hefðir átt
að sjá mig í Gasljósum, elskan!“
sagði hún stundum þegar minn-
ingarnar sóttu á, „mér var sagt
að ég hefði verið frábær!“ Hún
dvaldi um nokkurra mánaða skeið
í Englandi 1943-4, en eftir stríð
fór hún til Bandaríkjanna og lærði
hjá Tamöru Daykaranovu sem
sjálf hafði verið nemandi Stan-
islavskís. Þar mættust tvær konur
sem kunnu að túlka tilfinningar
sínar.
Inga var viðloðandi leiklistina,
sem leikari, leikstjóri og þýðandi,
fram undir 1960 en var alltaf í
fullri vinnu með henni, enda voru
laun óveraleg fyrir sýningar og
engin á æfingartíma. Og hún
fylgdist með leiklist meðan sjónin
leyfði. „Leikhúsið var mitt líf,“
sagði hún, „og ég er alltaf glöð
þegar leikhúsin okkar gera vel.“
Arið 1960 giftist Inga í annað
sinn, Óskari Gíslasyni kvikmynda-
gerðarmanni, og þau áttu saman
þijátíu ár áður en Óskar lést 1990.
Inga tók af áhuga þátt í vinnu
hans við kvikmyndirnar og ferða-
lög voru áfram yndi hennar. Þau
Óskar fóru víða saman bæði inn-
anlands og út um heim. Hún var
ákaflega elsk að Einari syni sínum
og hann var henni æ dýrmætari
vinur og félagi með áranum. Börn
hans og Elsu konu hans, Sigríður,
Halldór, Margrét og Éinar, og
þeirra börn, vora stolt hennar.
Við Inga kynntumst sumarið
1983 þegar hún kallaði saman
nokkra ættingja sína sem hana
lan'gaði til að kynnast og ég fylgdi
með sem maki. Ég heillaðist ger-
samlega af þessari orðhvötu og
sjarmerandi konu sem kærði sig
svo skemmtilega kollótta um hvað
aðrir hugsuðu. Hún var þá þegar
orðin of sjónlítil til að lesa að ráði
og það fór óskaplega í taugamar
á henni. Lestur hafði verið hennar
helsta yndi frá barnsaldri og hún
var óvenju víðlesin. Við gerðum
tvær atrennur á fimm árum að
því að búa til bók um hana, en
það gerði ekkert þótt það tæki
tíma, hver stund er mér ógleyman-
leg. Síðan þá hefur hún verið einn
minn besti gagnrýnandi á allt sem
ég hef tekið mér fyrir hendur,
ekki síst eftir að ég fór að þenja
mig um leikhús. Hún var fegin
að það skyldi vera í útvarpi, því
heyrn hennar var í góðu lagi, og
hún var ófeimin að láta mig vita
ef henni fannst ég taka ógáfulega
til orða.
Inga hætti aldrei að vonast eft-
ir einhveiju óvæntu; „mér fínnst
alltaf eitthvað bíða mín handan
við næsta horn,“ sagði hún oft.
Ég vona innilega að hún skemmti
sér vel handan við þetta síðasta
horn.
Silja Aðalsteinsdóttir.
Erfidrykkjur
(ilæsileg kaíli-
hlaðborð Megir
salir og mjög
gpð þjóiiusta.
Upplýsingar
ísínia22322
FLUGLEIDIR
HÍTEL LOFTLEliIR
Ástkær eiginmaður minn og faðir minn,
ÓLAFUR GÍSLASON
raftæknifræðingur,
lést í Borgarspítalanum þann 30. janúar.
Lise Gislason,
Eva Ólafsdóttir.
Konan mín,
ÁSDÍS ÞORSTEINSDÓTTIR,
Skálpastöðum,
Borgarfirði,
andaðist á heimili okkar að kvöldi 31. janúar.
Fyrir hönd annarra aðstandenda,
Þorsteinn Þorsteinsson.
+
Ástkær eiginmaður minn,
KRISTJÁN ÁSMUNDSSON,
Kirkjuvegi 1,
Keflavík,
lést í Sjúkrahúsi Keflavíkur mánudaginn 31. janúar.
Fyrir hönd ættingja,
Ragnheiður Þórunn Guðmundsdóttir.
+
Konan mín og móðir okkar,
INGIBJÖRG JÓNSDÓTTIR
frá Laufási,
lést í sjúkrahúsinu Hvammstanga 29 janúar. Útförin verður ,frá
Vfðidalstungukirkju 5. febrúar kl. 14.00.
Björn Guðmundsson og börn.
+
Móðir mín, tengdamóðir, amma og langamma,
GUÐRÚN BEBENSEE,
Hábæ 30, Reykjavík,
andaðist hinn 23. janúar sl.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey.
Karl A. Ágústsson,
María Ó. Magnúsdóttir,
barnabörn, makar þeirra
og barnabarnabörn.
+
Bróðir okkar,
ÖLAFUR GUÐMUNDSSON
kaupmaður,
Sörlaskjóii 62,
lést í Landakotsspítala 1. febrúar.
Systkinin.
+
Móðir okkar, tengdamóðir, amma og langaifima,
SIGRÍÐUR JÓNA JÓNSDÓTTIR
frá Höfða
í Dýrafirði,
lést laugardaginn 29. janúar sl. í Sjúkraskýlinu, Þingeyri.
Útförin verður gerð frá Mýrakirkju laugardaginn 5. febrúar
kl. 14.00.
Þeim, sem vildu minnast hennar, er bent á Mýrakirkju.
Þórarinn Sighvatsson,
Valgeir Sighvatsson,
Jóna M. Sighvatsdóttir,
tengdabörn, barnabörn
og barnabarnabörn.
+
Móðir mín og tengdamóðir,
STEINUNN BJARNFRÍÐUR KRISTJÁNSDÓTTIR,
Týsgötu 4c,
verður jarðsett frá Fossvogskapellu fimmtudaginn 3. febrúar
kl. 15.00.
Kristjana Sólbjört Guðmundsdóttir, Haukur ísleifsson.
+
Ástkær eiginkona mín, móðir, tengda-
móðir og amma,
STEINUNN BJARNADÓTTIR,
Espigerði 2,
verður jarðsungin frá Hallgrímskirkju
föstudaginn 4. febrúar kl. 10.30.
Valdimar Karlsson,
Helga Rakel Stefnisdóttir, St.Ruth Stefnis.,
Ásdís Brynja Vaidimarsdóttir,
tengdasynir og barnabörn.