Morgunblaðið - 30.04.1994, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. APRIL 1994
Landsbókasafn íslands
- Háskólabókasafn
rými sem í húsinu verður fyrir
notendur bókasafnsins og ætti ekki
síst að bæta mjög námsaðstöðu
háskólanema. Þá verður safninu
ætlað að stuðla að fræðslu- og
menningarstarfsemi, meðal annars
með því að standa að fyrirlestrum,
sýningum og öðrum menningarvið-
burðum.
Fjárframlag frá ríki og
Háskóla
Gjöf til bókaþjóðar
eftir Olaf G.
Einarsson
Ný lög um Landsbókasafn ís-
lands - Háskólabókasafn hafa ver-
ið samþykkt á Alþingi. A sama
tíma er framkvæmdum við bygg-
ingu Þjóðarbókhlöðu að ljúka og
verður hún vígð 1. desember næst-
komandi. Gamall draumur þjóðar-
innar er að rætast en nærfellt 37
ár eru síðan Alþingi lýsti fyrst
vilja sínum um sameiningu þess-
ara tveggja helstu vísindabóka-
safna landsins og bráðum aldar-
fjórðungur frá því að þingið álykt-
aði um byggingu þjóðarbókhlöðu
til að hýsa bæði söfnin. Er það
vel við hæfi að þessi ósk þjóðarinn-
ar sé uppfyllt á 50 ára afmælisári
lýðveldisins.
Suðurveá Stigahlíð 45, sími 34852
Ljósmyndastofa
Gunnars Ingimarssonar
Aukið fé til byggingar
bókhlöðu
í ráðherratíð minni hef ég unnið
að því að efla rannsóknir og þróun-
arstarf hér á landi en leit að þekk-
ingu og nýjum lausnum er nauð-
synleg forsenda fyrir framþróun
þjóðarinnar. Það er alkunn stað-
reynd meðal þjóða sem standa
framarlega á sviði vísinda að fátt
er jafn nauðsynlegt fyrir menntun
rannsóknarmanna og vel búið
bókasafn. Skömmu eftir að núver-
andi ríkisstjórn var mynduð ákvað
hún að beita sér fyrir auknu fjár-
framlagi svo ljúka mætti við bygg-
ingu Þjóðarbókhlöðu á kjörtímabil-
inu. Fjárframlag var hækkað til
muna og tryggt var að sérstakur
eignaskattsauki samkvæmt lögum
frá 1989 rynni óskiptur til Þjóðar-
bókhlöðu. Framtak ríkisstjómar-
innar hefur tryggt að hin glæsilega
bygging, Þjóðarbókhlaðan, sem
verða mun borgarprýði, stendur
fullgerð innan skamms.
Góð samstaða ríkti um frum-
varpið á Alþingi. Helsta breytingin
sem gerð var á því í menntamála-
nefnd þingsins var fólgin í breyt-
ingu á nafni safnsins en nefndin
taldi fara betur á því að kalla safn-
ið Landsbókasafn íslands - Há-
skólabókasafn heldur en Þjóðar-
bókhlöðu, þar sem það væri heiti
byggingarinnar sem hýsa mun hið
nýja safn. Hin nýju lög gera ráð
fyrir að um sjálfstæða háskóla-
stofnun sé að ræða, sem ætlað sé
að vera í senn þjóðbókasafn og
háskólabókasafn og heyri það und-
ir menntamálaráðherra. Safninu
Sýning um helgina!
Opið frá kl. 13-17
Sólstofur Svalahýsi Rennihurðir
Rennigluggar Fellihurðir Útihurðir o. m. fl.
Ekkert viðhald
Islensk framleiðsla
Gluggar og Garöhús
hí
Dalvegi 2A, Kópavogi, Sími 44300
Ólafur G. Einarsson
„Þannig hefur það ver-
ið eitt af helstu stefnu-
málum mínum að lokið
yrði við byggingu Þjóð-
arbókhlöðu sem fyrst.“
er samkvæmt þessu í senn ætlað
að sinna þjónustu við almenning
og efla rannsóknir og starfsemi
háskólamanna og er mikilvægt að
bæði þessi hlutverk verði rækt af
kostgæfni.
Dagleg stjórn stofnunarinnar
verður í höndum landsbókavarðar,
sem skipaður verður til sex ára
að fenginni rökstuddri umsögn
stjórnar bókasafnsins. Fimm
manna stjórn bókasafnsins mun
sinna stefnumörkun og hafa eftir-
lit með starfsemi safnsins, meðal
annars með aðild að gerð starfs-
og fjárhagsáætlana.
Fræðsla og menningar-
starfsemi
Landsbókasafn íslands - Há-
skólabókasafn verður rannsókna-
bókasafn og verður sú starfsemi
sem fram fer innan veggja safnsins
afar fjölbreytt. Eitt meginmarkmið
bókhlöðunnar verður að halda uppi
fjölbreyttri upplýsingaþjónustu á
sviði vísinda og fræða, stjórnsýslu
og atvinnulífs. Þrátt fyrir að til
bókasafnsins sé stofnað með sam-
einingu tveggja safna sem fyrir
eru, þá er hinni nýju stofnun ætlað
að verða annað og meira en söfnin
tvö samanlögð. í bókhlöðunni verð-
ur búið í haginn fyrir mun fjölþætt-
ari og öflugri starfsemi og þjón-
ustu en kostur er á við núverandi
skilyrði í Landsbókasafni og Há-
skólabókasafni. Þar er meðal ann-
ars um að ræða þætti í tengslum
við nútíma upplýsingatækni sem
valdið hefur gjörbreytingu á starfs-
skiiyrðum bókasafna. Einnig ber
að hafa í huga það mikla vinnu-
Að því er fjármögnun á rekstri
og starfsemi safnsins lýtur er ætl-
að að auk beinna fjárveitinga úr
ríkissjóði njóti það árlegs framlags
frá Háskóla Islands samkvæmt
sérstöku samkomulagi milli safns-
ins og háskólans. Einnig er í lögum
um safnið heimild til að bjóða út
ákveðna stoðþjónustuþætti eða
semja við aðrar stofnanir um að
annast verkefni á vegum bóka-
safnsins. Þá er gert ráð fyrir að
bókasafnið geti tekið gjald fyrir
ýmsa sérhæfða þjónustu sem ekki
varðar almennan aðgang að safn-
kostinum.
Miðstöð mennta og vísinda
Ég hef talið það afar brýnt að
sem fyrst yrði hægt að taka í notk-
un þessa helstu miðstöð mennta
og vísinda í landinu, sem Þjóðar-
bókhlaðan mun hýsa. Þannig hefur
það verið eitt af helstu stefnumál-
um mínum að lokið yrði við bygg-
ingu hennar sem fyrst. Þetta
stefnumál er nú að verða að veru-
leika og mun safnið standa full-
gert að mestu og tilbúið til starf-
semi 1. desember 1994. Óhætt er
að segja að safn sem koma mun
til með að uppfylla menntunarþarf-
ir Islendinga um ókomna tíð sé væn
gjöf til bókaþjóðar á afmælisári
lýðveldisins.
Höfundur er menntamála-
ráðherra.
Erum við að heltast úr
velferðarlestinni?
eftir Pál Theodórsson
I leiðara Morgunblaðsins 9. apríl
sl. var rætt um vísindi, tækni og
nýsköpun. Um menntun segir þar:
„Reynslan sýnir að þær þjóðir
sem verja hvað mestum íjármun-
um til menntunar fólks, almennrar
og sérhæfðrar, til vísinda, rann-
sókna og þróunar, ekki síst í þágu
atvinnulífsins, skila mestum verð-
mætum á hvern vinnandi einstakl-
ing og búa þar af leiðandi við bezt
atvinnuöryggi."
Daginn eftir hlustaði ég á út-
varpsviðtal sem Ævar Kjartansson
átti við Jón Orm Halldórsson.
Umræðan beindist þar að sama
efni, en þá í alþjóðlegu samhengi.
Jón Ormur sagði að á komandi
árum yrði það góð menntun sem
mundi skilja milli fátækra og ríkra
þjóða frekar en náttúrulegar auð-
lindir. Hann benti síðan á að nýleg
úttekt á skólakerfi okkar hefði leitt
í ljós að við veijum hlutfallslega
mun minna fé til skólamála en
flestar nágrannaþóðir okkar. Ég
hlustaði á síðasta hluta þessa út-
varpsviðtals í bifreið minni á leið
til Fjölbrautaskólans í Breiðholti,
þar sem starf skólans var kynnt
þennan dag.
Þegar ég gekk inn í þennan
stóra skóla fór ég að velta því fyr-
ir mér hvort fyrmefnd úttekt gæfi
í raun rétta mynd af skólakerfi
okkar. Getur það verið að við reis-
um vegleg skólahús en vanrækjum
síðan innra starfið? Eftir að hafa
skoðað lauslega nokkrar deildir
skólans beindi ég athygli minni að
þeirra grein sem ég þekki best,
eðlisfræði. Á rúmum og vistlegum
gangi fyrir framan raungreinastof-
urnar voru skápar þar sem
kennslutæki voru geymd á bak við
Páll Theodórsson
„Hvar voru stafrænu
mælarnir og tæki með
nýrri kynslóð mæli-
nema? Og hvar voru
tölvurnar? Sárafá tæki
voru nýleg, þrátt fyrir
að bylting- hafi orðið í
framleiðslu mæli-
tækja.“
gler. Þarna blasti við safn traustra
eðlisfræðitækja, fá þeirra voru
reyndar nýleg. En greinilegt var
að skólinn hafði verið vel búinn
tækjum til verklegu kennslunnar í
upphafi. Þetta voru vönduð tæki
ætluð til fjölbreytilegra viðfangs-
efna. Ég gekk síðan inn í eðlis-
fræðistofuna. Þar voru uppsett
tæki sem sýndu nokkur eðlisfræði-
leg fyrirbæri. Þetta var snyrtilega
og fagmannlega unnið. Var ekki
nokkuð vel að kennslunni búið?
Nú fór ég að leita að nýlegri
tækjum og tók að skoða betur í
skápa og hillur. Hvar voru staf-
rænu mælarnir og tæki með nýrri
kynslóð mælinema? Og hvar voru
tölvurnar? Sárafá tæki voru nýleg,
þrátt fyrir að bylting hafi orðið í
framleiðslu mælitækja. Meginhluti
þeirra hlaut að vera frá fyrstu
árum skólans, um fimmtán ára
gömui. En þá hefur skólinn verið
ágætlega búinn tækjum. Ég heyrði
tölu nefnda sem raungreinar skól-
ans fengju samanlagt árlega til
viðhalds og endurnýjunar tækja.
Þessa tölu þori ég ekki að nefna,
ég trúi henni varla.
Það þætti ekki góður útgerðar-
maður sem léti togara sinn notast
við gömlu tækin ein, gömlu fisk-
sjána og gömlu talstöðina, en án
nútíma staðsetningartækis, án far-
síma og án tölvu. Er skólinn
kannski án útgerðarmanns sem
fylgist með tólum og tækjum og
tryggir endurnýjun þeirra?
Um þessar mundir er mikið
rætt um margvísleg skyndiátök til
að draga úr atvinnuleysi. Hætt er
við að slíkar ráðstafanir skili okkur
skammt til lengri tíma litið. Ég vil
enn vitna í fyrmefndan leiðara
Morgunblaðsins:
„Vegurinn til framtíðarsældar
er varðaður menntun, þekkingu,
vísindum. og rannsóknum. Þær
þjóðir sem ekki halda vöku sinni í
þessum efnum heltast einfaldlega
úr velferðarlestinni.“
Erum við ekki að heltast úr lest-
inni? Og hver er útgerðarmaður
framhaldsskólanna?
Höfundur er efllisfræðingur og
starfar við Raunvísindastofnun
liáskólans.