Morgunblaðið - 30.04.1994, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1994
Formaður utanríkismálanefndar Al-
þingis um kosningarnar í Suður-Afríku
Andrúmsloftið ein-
kennist af bjartsýni
og miklum væntmgum
BJORN Bjarnason, formaður utanríkisnefndar Alþingis, segir mikla
bjartsýni vera ríkjandi í Suður-Afríku vegna kosninganna þar í landi
og berí menn miklar væntingar til framtíðarinnar. Hann segir að
mikilvægasta verkefni nýrra valdhafa að loknum kosningum verði
að tryggja frið í landinu enda sé það forsenda efnahagslegra fram-
fara. Björn fylgdist með framkvæmd kosninganna fyrir hönd Evrópu-
ráðsins.
„Upphafið að þessu öllu var í febr-
úar 1990 þegar de Klerk lýsir því
yfir að hann ætli að afnema aðskiln-
aðarstefnuna. Viðræður helstu
flokka leiddu til þess að menn kom-
ust að sameiginlegri niðurstöðu varð-
andi kosningar og stjóm landsins
næstu fímm árin.“ Sagði Björn að
það hefði ekki síst tekist vegna sam-
starfs de Klerks og Mandela en eins
konar bandalag þeirra hefði verið við
lýði frá því Mandela var sleppt úr
haldi. Hann sagði kosningabaráttuna
vera háða innan þess ramma, sem
um hefði verið samið, og myndi þjóð-
stjóm, þar sem ættu sæti fulltrúar
allra stjómmálaflokka sem fengju
meira en 5% atkvæða í kosningunum,
taka við stjóm landsins. 27 flokkar
buðu fram í kosningunum og er búist
við að Afríska þjóðarráðið og Þjóðar-
flokkurinn fái flest atkvæði.
„Það er innan þessa ramma sem
stjómmálaþróunin í Suður-Afríku á
sér stað og markar þáttaskil í stjóm-
málum í heiminum öllum. Við vitum
að ástandið hér undir minnihluta-
stjóm hvítra hefur verið þannig að
það hefur haft áhrif á alla stöðu
heimsmálanna. Þessi sögulegu um-
skipti hér em ekki einungis fyrir
þetta land heldur fyrir allan heim-
inn,“ segir Bjöm Bjamason.
Svartir íbúar Suður-Afríku eru
74,8% þjóðarinnar og hvítir 14,1%.
Þá býr nokkur fjöldi Asíubúa og lit-
aðra i landinu. „Það em þessi 14,1%
sem hafa stjómað öllum hinum frá
1948. Svertingjar fá nú að kjósa í
fyrsta sinn og Nelson Mandela er
nú til dæmis að kjósa í fyrsta sinn,
þannig að það er engin furða að
þetta hafí verið mikið tilfínningamál.
Það er enginn ósnortinn sem hefur
verið að fylgjast með því sem er að
gerast hér. Bæði hefur þetta gífur-
legt pólitískt gildi utan Suður-Afríku
og ekki síður em menn nú að losa
um fjötra á þessum tæplega þrjátíu
milljónum manna, sem hafa verið í
þeim í 350 ár en með þessum skýra
og stranga hætti frá því aðskilnaðar-
stefnan kom til framkvæmda árið
1948.“
Bjöm segir að deilur stjómmála-
flokkanna snúist ekki um grundvall-
arþætti stjórnarskrárinnar enda sé
þegar búið að semja um slík mál.
Fyrst og fremst hafí verið deilt um
efnahagsmál.
Hann segir að upp á framtíðina
skipti mestu máli hvemig tekst til
með að draga úr ofbeldi í landinu.
Ofbeldi hafí til þessa verið mikið í
Suður-Afríku, jafnt af hálfu stjórn-
arinnar til að halda svertingjum niðri
sem og vegna innbyrðis deilna svert-
ingja. „Það verður prófsteinninn eft-
ir að ANC hefur háð stjómmálabar-
áttu utan stjómarskrár á undanförn-
um áratugum hvemig til tekst í þess-
um efnum. Mun ANC og Mandela
takast að halda þannig á málum að
það skapist forsendur fyrir efnahags-
legum framfömm í friðsamlegu þjóð-
félagi? Þama er komið að mjög stórri
spumingi því ofbeldi og glæpir eru
hér meiri en nokkurs staðar annars
staðar. Atvinnuleysi meðal svertingja
er um 60% og það er því mikið verk
fyrir höndum að skapa hér friðsam-
legar aðstæður. Þetta var líka einnig
hugsanlega helsta ástæðan fyrir
ákvörðun de Klerks á sínum tíma.
Hann skynjaði að það var ekki leng-
ur hægt að viðhalda þessu þjóðfélagi
óbreyttu. Landið sjálft og efnahag-
skerfið var komið í slíkar skorður
að ekki var lengur hægt að halda á
sömu braut.“
Bjöm segir að dagarnir tveir sem
aðalkosningamar stóðu yfir hafí ver-
ið þeir friðsamlegustu um langt
skeið. Það ætti þó eftir að koma í
ljós hvort þetta markaði upphafið að
nýju tímabili í samskiptum manna
eða hvort þetta væri einungis vegna
kosninganna. Mikil bjartsýni ríkti í
landinu og fólk hefði miklar vænting-
ar. Sumir óttuðust jafnvel að vænt-
ingar margra svertingja væru óraun-
hæfar. Það myndi taka langan tíma
áður en hægt yrði að uppfylla þær
væntingar og forsenda þess væri að
friður ríkti í landinu. „Ég held að
enginn geti verið hér án þess að fá
það staðfest að það eru miklar vonir
bundnir við kosningarnar og enginn
ótti ríkjandi."
Reuter
Teygjustökk í Oporto
NÁMSMENN við Lusiada-háskólann í Oporto í Portúgal gerðu tilraun til
þess í fyrradag að slá heimsmetið í teygjustökki og stukku úr krana, sem
jcomið hafði verið fyrir uppi á brú í borginni. Reyndist stökkið 110 metrar
en hvort það nægði 4*1 að-setja nýtt met er ekki vitað.
Reuter
Ungverjar í kosningaham
UNGVERSKUR drengur gengur framhjá einu af fjölmörgum kosningaspjöldum í höfuðborginni, Búdapest, en
8. maí nk. fer fram fyrri umferð þingkosninga í Ungveijalandi. Hér hefur Davíðsstjarnan verið krotuð yfir
andlit eins frambjóðendanna, Ivans Patos, formanns fijálsra demókrata.
Leit o g greining erfðagalla í heilbrigðum einstaklingum
Unnið að mótun sam-
norrænna vmnureglna
LEIT og greining erfðagalla í heilbrigðum einstaklingum var um-
ræðuefnið á ráðstefnu eða fundi, sem haldinn var í Osló nú í vik-
unni. Var hann á vegum einnar nefndar Norðurlandaráðs, sem fjall-
ar um þau siðfræðilegu álitamál, sem upp kunna að koma við erfða-
fræðilegar rannsóknir, en fulltrúar íslands í nefndinni eru þau Jór-
unn Erla Eyfjörð erfðafræðingur og Erlendur Jónsson heimspeking-
ur. Auk þess sat fundinn að þessu sinni Reynir Tómas Geirsson,
yfirlæknir á fæðingardeildinni. Að sögn Jórunnar snerust umræðurn-
ar annars vegar um leit í fjölskyldum og hins vegar um það hvort
leita mætti þeirra, sem hættast er við einhveijum erfðasjúkdómi,
innan stórra hópa eða jafnvel heilla samfélaga.
„Tilgangurinn með leit að erfða-
göllum í fólki er að sjálfsögðu von-
in um, að unnt verði að koma í veg
fyrir eða draga úr einkennum sjúk-
dómsins kemi hann upp. Til dæmis
væri þá hægt að ráðleggja þeim,
sem greindust með galla, ákveðinn
lífsstíl, annað mataræði svo dæmi
sé nefnt, en stundum getur verið
um að ræða samspil við ákveðna
umhverfisþætti. Verið getur, að ein-
hveijir þoli alls ekki reykingar án
þess að eiga mikið á hættu að fá
lungnakrabbamein þótt aðrir geti
reykt til níræðs eins og Churchill.
Sumum er hættara við ristilkrabba-
meini eða hjartasjúkdómum en öðr-
um. Áhættan er einfaldlega mis-
mikil eftir fjölskyldum," sagði Jór-
unn Eyfjörð.
Jórunn segir, að hér á landi hafi
farið fram leit að erfðagöllum innan
fjölskyldna, ýmist að eingena- eða
fjölgenasjúkdómum. í fyrra tilfell-
inu er um að ræða, að sjúkdómur-
inn erfíst beint vegna gallaðs gens
en í því síðara er fyrir hendi gallað-
ur erfðaþáttur, sem eykur líkur á,
að viðkomandi fái sjúkdóminn þótt
engin vissa sé fyrir því.
„Á fundinum voru flutt mörg
erindi um þessi mál og síðan fjallað
um ýmsar spurningar eða vanda-
mál, sem upp geta komið. Loka-
spurningin, sem við glímdum við
að þessu sinni, var hvort unnt væri
að móta samnorrænar vinnureglur
á þessum vettvangi. Var komist að
eins konar samkomulagi um hvað
skipti mestu máli í því efni en þeirri
vinnu er þó ekki lokið," sagði Jór-
unn.
Tímamótaúrskurður stjórnlagadómstólsins í Þýskalandi
Slakað á fíkniefnalögnnum
Bonn. The Daily Telegraph.
EKKI er rétt að ákæra þá, sem
teknir eru með lítið magn af
hassi eða maryúana til einka-
nota. Komst sfjórnlagadómstóll-
inn, æðsti dómstóll í Þýska-
landi, að þeirri niðurstöðu í
fyrradag. Eftir sem áður verður
þó bannað að eiga þessi fíkni-
efni en lögreglunni var ráðlagt
að kæra ekki væri um lítið
magn að ræða og ekki talið, að
öðrum stafaði hætta af.
Dómurinn var kveðinn upp eftir
að Wolfgang Nescovic, dómari við
áfrýjunardómstól í Liibeck, úr-
skurðaði, að það færi í bága við
jafnréttisákvæði stjórnarskrárinn-
ar að leyfa borgurunum að eiga
áfengi en banna kannabisefni.
Sagði Nescovic, að einn eða tveir
kannabisvindlingar væru ekki
hættulegri en dagleg áfengis-
neysla eða einn pakki af venjuleg-
um vindlingum og benti á, að ár-
lega drægi áfengið 40.000 manns
til dauða í Þýskalandi.
Þetta mál er mjög viðkvæmt í
Þýskalandi vegna þess hve auð-
velt er að komast yfir fíkniefni í slaka neitt á í baráttunni gegn
Hollandi og Helmut Kohl kanslari þeim. Jafnaðarmenn vilja hins
ogkristilegirdemókratarviljaekki vegar kanna að leyfa sum þeirra.
Papandreou rek-
ur sj ónvarpsstj óra
Aþenu. Reuter.
YFIRMAÐUR gríska ríkissjónvarpsins hefur verið rekinn úr emb-
ætti að kröfu Andreas Papandreous forsætisráðherra. Er ástæðan
sú, að útför fyrrverandi efnahagsmálaráðherra stjórnarinnar þótti
ekki gerð nógu góð skil í sjónvarpsfréttunum.
Dimitris Katsimis sjónvarps-
stjóra var tilkynnt í fyrradag, að
hann væri hér með rekinn en sl.
þriðjudag krafðist Papandreou
„mannfóma" vegna þess, að frá-
sögn af útför George Yennimatas
efnahagsmálaráðherra hefði ekki
verið fýrsta fréttin í sjónvarpinu.
„Þessi afgreiðsla hefur aukið mjög
á harm minn vegna fráfalls Yenni-
rnatas," sagði Papandreou og bætti
því við, að ríkissjónvarpið væri
„ekki í takt við tilfioningar
Grikkja“.
í dagblöðum stjómarandstöð-
unnar er Papandreou sakaður um
nota þetta tækifæri til að ná fram
pólitískum hefndum á ríkissjón-
varpinu en hann var kunnur fyrir
að ráðskast með rfkisfjölmiðlana á
fyrri valdaárum Sósíalistaflokksins
1981-’89. :r,r|í'1 -