Morgunblaðið - 30.04.1994, Side 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1994
27
Hvað er að marka
fiskifræðinga II
eftir Einar Júlíusson
Að margra mati er ekki mikið
að marka fiskifræðinga og tillögur
þeirra óskiljanlegar eins og rætt
var í fyrri grein.
Tillögur Alþjóða
hafrannsóknaráðsins
Ef tiltrú manna á fiskifræðing-
um minnkar er helst að spyija
útlenda sérfræðinga ráða, sem var
reyndar gert 1992. Ráðgjafanefnd
Alþjóða hafrannsóknaráðsins
ályktaði þá að áframhald núver-
andi sóknar mundi valda hruni
þorskstofnsins og lagði til veiðar
upp á 150 þús. tonn 1993, 180
þús. tonn 1994 og 200 þús. tonn
1995. En íslenskir fiskifræðingar
fullyrtu að þó að fullri sókn væri
haldið áfram væru ekki nema 30%
líkur á hruni stofnsins og lögðu í
raun til 55 þús. tonnum meiri afla
1993 en þeir erlendu. Auðvitað
hefur ráðherra farið í kringum
allar þessar tillögur og sókn sí-
stækkandi flotans var semsagt
haldið áfram og þorskstofninn er
að hrynja sem og efnahagslífið.
Hvað leggja fiskifræðingar
til næst?
Væru fiskifræðingar sjálfum
sér samkvæmir þá þyrftu menn
ekki að bíða svo spenntir eftir til-
lögum þeirra nú. Þeir hafa þegar
komið fram með tillögur sínar,
gerðu það 1992 fyrir 1993-1995,
og við vitum nákvæmlega hvað
eftir er af þeim kvóta.
Hvaða ástæða er til að auka
kvótann?
Það voru lögð til 530 þús. tonn
þá og það hefur alls ekkert komið
fram sem gefur tilefni til að auka
þann kvóta. Öllu heldur hafa kom-
ið fram fleiri afleitir árgangar, og
sterkari sannanir fyrir því að léleg
hrygning þorskstofnsins sé smæð
hans og aldursamsetningu um að
kenna. Sá árgangur sem kemur
inn í veiðistofninn 1995 þ.e. ár-
gangurinn frá 1991 er vissulega
ekkert stærri en þessir útlendu
fiskifræðingar reiknuðu með 1992
þegar þeir voru að reyna að hafa
vit fyrir íslendingum, bjarga þeim
frá sjálfum sér og segja þeim hve
mikið þeir mættu veiða. Þvert á
móti verður nýliðun veiðistofnsins
árið 1995 minni en hún hefur
mælst nokkurt ár síðan mælingar
hófust fyrir 70 árum. En flotinn
hefur ekkert minnkað undir „fisk-
veiðistjórn". Flotinn stækkar stöð-
ugt, sjálfsagt hefur sóknargeta
hans tvöfaldast og hann heimtar
stærri kvóta. .
Eru íslendingar ekki
sjálfbjarga?
Vitanlega ættum við sjálfir að
sjá sóma okkar í því að taka ekki
allan þann hámarkskvóta sem Al-
þjóða hafrannsóknaráðið heimilaði
á forsendum sem hafa ekki stað-
ist. Við höfum alls engan rétt til
þess að stela svo blygðunarlaust
frá afkomendunum, enda er ávinn-
ingur okkar örlítill og skammvinn-
ur miðað við það tap sem þeir
mega þola. Hefðum við komið á
alvöru stjórnun og byggt þorsk-
stofninn upp strax hefði það kost-
að nokkra skerðingu á fyrstu árum
fiskveiðistjórnunarinnar. En við
værum síðan búnir að vinna það
upp og fá a.m.k. mestallan þann
afla sem fengist hefur með minni
tilkostnaði þannig að tekjur væru
vafalaust þegar orðnar meiri. Það
kostar hinsvegar. sjálfsagt a.m.k.
400 milljarða króna að byggja upp
þorskstofninn nú eins og fyrir
; honum er komið. Þetta er það sem
„fiskveiðistjórnun“ sem hefur
enga stjórn á fiskveiðunum og
skipakaupunum kostar okkur. Það
er ekkert hægt að komast hjá því
að greiða fyrr en síðar þessa 400
milljarða og reikningurinn hækkar
hratt eins og aðrar vanskilaskuld-
ir.
Er ofveiðin eitthvað að
minnka?
Segjum samt í bili að við höldum
okkur við tölu ráðsins, 530 þús.
tonn fyrir árin 1993-1995. Hvað
er búið að veiða mikið af þessum
530 þús. tonnum og hvað er mikið
eftir til að taka 1995? Það er ljóst
hve mikið hefur verið veitt en hitt
virðist jafnvel ekki fiskifræðingum
jafnaugljóst að það er ekki sama
hvenær þessi 530 þús. tonn eru
tekin. Það átti að taka 150 þús.
tonn 1993 samkvæmt ráðlegging-
um dr. Popes og Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins sem lögðu ríka
áherslu á tafarlausa uppbyggingu
hrygningarstofnsins í 400 þús.
tonn til að forða hruni. En veiðarn-
ar fóru hvorki meira né minna en
108 þús. tonn eða rúmlega 70%
fram úr tillögum þeirra og það
slær öll fyrri met. Ofveiðin er ekk-
ert að minnka, flotinn er enn á
fullu og stækkar jáfnhratt og
þorskstofninn minnkar.
Fiskur í sjóerféávöxtum '
Það ætti þá að vera einfalt að
draga þau 108 þús. tonn frá 200
þús. tonna kvótanum 1995, en
reikna verður samt með vexti
þorsksins. Hve mikið þessi 108
þús. tonn hafa rýrt kvótann 1995
fer í fyrsta lagi eftir vexti og
dánartölu þorsksins sem fer aftur
eftir aldurssamsetningu stofnsins
1993-1994 en allar upplýsingar
um þessa þætti er að finna í
skýrslu Hafró.
Samband nýliðunar og
stofnstærðar
Það fer í öðru lagi eftir því
hvað stofnstærðin hefur mikil
áhrif á nýliðunina en skýrsla Hafró
segir ekkert beint um það. Ef
stofnstærðin hefur alls engin áhrif
á nýliðunina, þá svara 108 þús.
tonn 1993 til um 135 þús. tonna
1995. En það er útilokað að
minnkun stofnstærðarinnar
minnki ekkert nýliðunina og
reyndar var samband nýliðunar
og stofnstærðar uppgötvað þegar
árið 1989. Nú er því hægt að spá
fyrir um meðalnýliðun og stærð
þorskstofnsins marga áratugi
fram í tímann. Meðalnýliðun eftir
1985 er innan við 120 milljónir
fiska en meðalnýliðunin á árunum
1945-1973 var yfir 240 milljónir
fiska enda þorskstofninn þá þre-
falt stærri og golþorskar tuttugu
sinnum fleiri þá en nú á hrygn-
ingaslóð. Hrygningarstofninn var
líka þrefalt til sjöfalt stærri þá
þrátt fyrir það mótspil þorsk-
stofnsins við þessari ofsókn að
verða nú kynþroska yngri og
yngri. Sjálfsagt svara 108 þús.
tonn 1993 því til a.m.k. 150 þús.
tonna 1995.
Veit einhver hver aflinn
verður í ár?
Halda mætti að aflakvótakerfi
geti sagt fyrir um aflann, en því
hefur þó farið fjarri hingað til.
íslendingum var ráðlagt að veiða
180 þús. tonn 1994. Úthlutaður
kvóti er að vísu aðeins 165 þús.
tonn en þar við bætist kvóti hag-
ræðingasjóðs og annar kvóti frá
fyrra ári, veiðar út á næsta árs
kvóta, tvöföldun línuaflans, van-
metinn afli smábátanna, undan-
skotinn afli og úrkast og e.t.v.
eitthvað meira, jafnvel viðbótark-
vóti að kröfu Vestfirðinga. Lang-
flest skip verða vafalaust búin með
kvótann í þessum mánuði (mars),
en verður varla lagt strax og hvað
á þá t.d. að gera við aukaaflann,
þorskinn sem slæðist í netin þó
ekkert sé verið að veiða þorsk?
Ætli það verði ekki veidd ein 40
þús. tonn eða meira framyfir til-
lögu ráðgjafanefndarinnar því afl-
inn er enn síst minni en í fyrra.
Það samsvarar þá hátt í 50 þús.
tonnum 1995. Þannig veiðum við
sennilegast 200 þús. tonn af kvót-
anum 1995 á þessu og fyrra ári.
Þar við bætast svo þau 15 þús.
tonn sem farið var framyfir 1992
eftir að tillögur ráðsins lágu fyrir
og það reiknaði ekki með. Þau
ættu að jafngilda hátt í 25 þús.
tonnum 1995. Alls yrði þá í lok
fiskveiðiársins búið að veiða hátt
í 225 þús. tonn af 1995 kvótanum.
Og hvað mundi þá mikið eftir af
þeim 200 þús. tonna kvóta sem
Alþjóða hafrannsóknaráðið úthlut-
aði okkur fyrir árið 1995? Minna
en alls ekki neitt.
Veit einhver hver
sóknin er nú?
Það má reikna þetta öðru vísi
og nákvæmar. Tillaga fiskifræð-
inga 1992, sem gekk skemur en
tillaga Alþjóða hafrannsóknaráðs-
ins var um sókn (dánartölu) upp
á 1,39 (0,53 + 0,46 + 0,40) þessi
3 ár 1993-1995. Þá var þó reikn-
að með sókn 0,77 árið 1992 en
hún var aukin í 0,88 þannig að
eftir standa sóknartillögur upp á
1,28 fyrir árin 1993-1995. Því
miður er ekkert fylgst með sókn
fiskiskipaflotans, hvað þá að henni
sé eitthvað stjórnað. Fiskifélagið
skráir að vísu togtímana og út-
haldsdagana en það er ekkert
unnið úr þeim tölum eða t.d. skoð-
uð vörpustækkunin og þróunin í
fiskleitartækninni. Ekkert leitað
að sambandi sóknar og dánartalna
svo hægt sé að fýlgjast með því
hvort náttúrulega dánartalan hafi
eitthvað breyst. Það er ekki auð-
velt að fá Vísindasjóðstyrk til
slíkra rannsókna og það hefur víst
lítið verið litið á sóknina síðan Jón
Jónson gerði það fyrir daga VP
greiningarinnar fyrir 30 árum og
uppgötvaði þar með bæði Græn-
landsgöngurnar (sem heyra nú
sögunni til) og náttúrulegan dán-
arstuðul þorsksins (sem gæti hafa
breyst síðan). Þess verður því að
bíða í nokkur ár að lesa megi ná-
kvæmar sóknartölur út úr aldurs-
aflagreiningu fiskifræðinganna.
En sóknin er vafalaust ekkert að
minnka og sóknin 1993 og 1994
mun alveg örugglega reynast
meiri en 1,28 etv. allt að 2,0 þeg-
ar upp er staðið. Enda gefur síð-
asta skýrsla Hafró og þorskaflinn
1993 sókn upp á 0,95 fyrir það
ár og sú tala gæti enn hækkað.
Það er þá minna, líklegast miklu
Einar Júlíusson
„Ég óttast að fiskifræð-
ingar leggi samt til tals-
verðan þorskafla á fisk-
veiðárinu 1995 sem
hefst reyndar strax 1.
september nk. Þá taka
þeir ekki mark hvorki
á sjálfum sér, né heldur
Alþjóða hafrannsókna-
ráðinu.“
minna, en ekki neitt eftir af sókn-
artillögu fiskifræðinga fyrir 1995.
Ekki verður feigum forðað
Ég óttast að fiskifræðingar
leggi samt til talsverðan þorskafla
á fiskveiðárinu 1995 sem hefst
reyndar strax 1. september nk.
Þá taka þeir ekki mark hvorki á
sjálfum sér, né heldur Alþjóða
hafrannsóknaráðinu né páfanum
sjálfum og geta ekki vænst þess
að aðrir taki mark á þeim. Auðvit-
að ber þeim að taka í taumana,
en þeir hafa látið spila með sig í
hálfan annan áratug af stjórn-
málamönnum sem eru ekkert að
stjórna því sem þeir em kjörnir
til að stjórna. Það er komið á leið-
arenda og ef fiskifræðingar leggja
til áframhaldandi þorskveiðar
hljóta þeir að teljast bera mikla
ábyrgð á yfirvofandi hruni ís-
lenska efnahagslífsins.
Hvernig á að stöðva
þorskveiðarnar?
Það er ekki mál fiskifræðing-
anna en það nægir ekki að stöðva
kvótaúthlutunina. Það verður að
stöðva flotann, sem er ekkert allur
á aflamarki og gæti einnig veitt
mikinn aukaafla af þorski við aðr-
ar veiðar. Það er líka ástæða til
að stöðva aðrar veiðar því flestir
fiskstofnar eru að hrynja. Botn-
fiskaflinn í heild fyrir utan þorsk
er t.d. fjórðungi minni það sem
af er þessu fiskveiðiári en í fyrra
og lúðan, verðmætasti fiskurinn,
er alveg horfin af dragnótarmið-
um.
En telur ekki útgerðin
aflabrögð með ágætum?
Það getur vel verið, en árvissar
upphrópanir Vestfirðinga um stór-
kostlegt vaninat Hafró á þorsk-
stofninum og gríðarlegt fiskmagn
út af Vestfjörðum (t.d. DV
15/7/92) hafa alltaf verið hraktar
og því er heldur ekki minnsta
mark á þeim takandi nú. Auk þess
safnast fiskarnir saman og það
er ekkert hægt að gefa sér fyrir-
fram um áhrif stofnminnkunar á
aflabrögðin. Nema þá veiðar séu
alltaf stundaðar eins svo sem í
togararallinu. Þetta er samt engin
afsökun fyrir því að fylgjast ekki
betur með sókn flotans og auðvit-
að er möguleiki að fiskifræðingar
hafi einhversstaðar vantalið eða
oftalið einhveija þorska. Það er
algjört aukaatriði hér eða aðeins
spurning um tíma. Þótt nú kæmi
risaganga frá Grænlandi eða úr
Barentshafi geturliún hvorki rétt-
lætt fyrri ofveiði né bjargað neinu
til frambúðar. Methrygning má sín
einskis móti ráðherrum sem taka
alltaf meira en jafnstöðuafla. Slík
fiskveiðstefna getur aðeins endað
á einn veg. Aðalatriðið er að sjáv-
arútvegsráðherrar hafa alltaf bar-
ist gegn alvöru fiskveiðistjórnun
þ.e. auðlindaskatti og hafa hver
og einn verið fúsir til stækka flot-
ann og taka margfaldan kjörafla
og meira en jafnstöðuafla úr
þorskstofninum á hveiju einasta
ári alla sína ráðherratíð. Þessu
verður að linna því þótt íslensk
fiskveiðistjórnun sé eins og sú
færeyska aðhláturefni fýrir hag-
spekinga GATT-samkomulagsins
er hún dauðans alvara fyrir íslend-
inga.
Af hverju er hér allt á
niðurleið?
Við höfum ekki aðeins sóað
auðlindum okkar heldur beinlínis
safnað skuldum til þess að eyði-
leggja þær á ineðan framsýnni og
þróaðri þjóðir eins og t.d. írakar
í Kúveit safna innstæðum til að
lifa af þegar olían þrýtur óhjá-
kvæmilega. Ekki getum við heldur
borið okkur saman við Færeyinga
sem hafa helmingað togaraflota
sinn á sama tíma og íslenskir út-
gerðarmenn flytja inn togara hver
í kapp við annan. Auðvitað hlýtur
efnahagur þjóðarinnar að hrynja
niður á menntunar- og menningar-
stig hennar. í hvaða öðru landi
mundu ómenntaðir togarasjómenn
sem framleiða alls engin verðmæti
heldur eyðileggja einungis auð-
lindina hver fýrir öðrum fá marg-
falt hærri laun en heimskunnir
háskólaprófessorar og skattaaf-
slátt að auki? Enda eru vísinda-
menn Háskólans, hagfræðingar
Seðlabankans og fiskifræðingar
Hafrannsóknastofnunar hundsaðir
en hlaupið er eftir kröfum útgerð-
ar um stærri kvóta, fleiri skip, ný
lán og niðurfellingu gamalla
skulda, styrki _og ókeypis auðlind
til að selja. Á því verður e.t.v.
engin breyting í bráð en fari ráð-
herra ekki eftir tillögum fiskifræð-
inga nú fremur en endra nær, þá
bera fiskifræðingar a.m.k. ekki
sömu ábyrgð á afleiðingunum sem
hljóta að verða skelfilegar og gera
ísland að fátækasta elliheimili álf-
unnar. Menn geta þá lítið annað
gert en að reyna að koma eigum
sínum í verð meðan þær hafa eitt-
hvert verð og forða sér burt með-
an fært er.
Höfundur er eðlisfræðingur.
Fermingar sunnudaginn 1. maí
Ferming í Kristskirkju, Landa-
koti, kl. 10.30. Fermd verða:
Ana Milena Delgado Aponte,
Rauðarárstlg 20.
Anna Li)ja Oddsdóttir,
Bollagötu 6.
Berglind María Jóhannsdóttir,
Víkurströnd 8, Seltj.
Hjördís Hjörleifsdóttir Kvaran,
Nesvegi 55.
Karólína Karlsdóttir,
Fannafold 78.
Nína Margrét Jónsdóttir,
Vífilsstöðum, Starfsmannah. L.
Ólöf H. Einarsdóttir Amalds,
Bugðulæk 6. eei
Ragna Kjartansdóttir,
Austurgerði 6, Kóp.
Rakel Ósk Þórhallsdóttir,
Sogavegi 158.
Sylvía Kristín Ólafsdóttir,
Sólvallagötu 32.
Theodóra Jóhanna Gunnarsdóttir,
Dalseli 34.
Ferming í Brautarholtskirkju,
Kjalarnesi kl. 14. Prestur sr.
Gunnar Kristjánsson. Fermd
verða:
Kata Gunnvör Magnúsdóttir,
Gili.
Kolbrún Ásta Jónsdóttir,
Esjugrund 49.
Kristján Ragnarsson,
Esjugrund 84.
Kristján Valgeir Þórðarson,
Esjugrund 36.
Olga Ellen Þorsteinsdóttir,
Esjugrund 5.
Ólafur Geir Ottósson,
Naustanesi.
Ómar Bjöm Ragnarsson,
Esjugrund 84.
Sveinbjörn Kári Haraldsson,
Esjugrund 31.
Þórunn Björk Einarsdóttir,
Álfsnesi.