Morgunblaðið - 30.04.1994, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1994
Bjami Kristjánsson Ólafur Karvel Pálsson
Opið bréf til al-
þingismanna
Hinn 18. apríl vorum við undirrit-
*• aðir á fundi með umhverfisnefnd
hins háa Alþingis, boðaðir sem fyrr-
verandi og núverandi formenn Skot-
veiðifélags íslands. Eitt mál var á
dagskrá, þ.e. embætti veiðistjóra í
tengslum við frumvarp til laga um
vernd, friðun og veiðar á villtum
fuglum og villtum spendýrum, öðr-
um en hvölum (svonefnt „villidýra-
frumvarp"). Okkur þykir nauðsyn-
legt að allir alþingismenn fréti af
afstöðu Skotvís til málsins og því
er þetta bréf skrifað.
Aðalfundur Skotveiðifélags Is-
lands 16. apríl 1994 samþykkti eft-
irfarandi ályktun einróma:
„Fundurinn átelur harðlega fyrir-
ætlan umhverfisráðherra um að
leggja niður embætti veiðistjóra með
áætlun um að setur Náttúrufræði-
stofnunar á Akureyri yfirtaki hlut-
verkið. Það er ótrúlegt gerræði að
ætla að rífa upp með rótum margsl-
ungið og árangursríkt vísindastarf
sem nærst hefur af samvinnu og
aðstöðu við margar stofnanir á höf-
uðborgarsvæðinu. Eðlilegra væri að
huga að uppbyggingu á Akureyri
án þess að fremja óbætanleg spell-
\nrki í Reykjavík."
Skýringar okkar til umhverfis-
verndar Aiþingis með þessari álykt-
’un Skotvís voru einkum eftirfarandi:
Embætti veiðistjóra er virk og vel
rekin eining með aðstöðu við nokkr-
ar aðrar stofnanir á höfuðborgar-
svæðinu. Verkefni embættisins
verða því ekki án áfaila flutt út á
land jafnvel þótt miklu fé yrði til
kostað og jafnvel þótt starfsmenn
flyttu, en svo er ekki.
Refarannsóknir veiðistjóra eru
með því vandaðasta sem gert er á
þessu sviði í heiminum. Ýmsar aðrar
rannsóknir hafa farið vel af stað
og eru í fullum gangi. Þess vegna
blasir við að botninn dettur úr rann-
sóknum og íslendingar hljóta álits-
hnekki víða um heim þar sem emb-
ætti veiðistjóra er í tengslum við
einstaklinga og stofnanir.
í „villidýrafrumvarpinu" er emb-
ætti veiðistjóra algjört lykilatriði
varðandi rannsóknir á veiðidýra-
stofnum og eftirlit með veiðum.
Undirtektir íslenskra skotveiði-
manna við frumvarpið byggjast á
tiltrú þeirra á þetta embætti og
starfsmenn þess. Hér er mikilvægri
tiltrú og samstarfsvilja stefnt í voða.
Nú situr þriðja þingið sem hefur
„villidýrafrumvarpið" til meðferðar.
Allan tímann hefur embætti veiði-
stjóra verið sú fasta stærð sem öll
framkvæmd laganna hefur hvílt á.
Umrædd breyting kemur því eins
og skrattinn úr sauðarleggnum og
er almælt meðal skotveiðimanna að
aðförin að embætti veiðistjóra sé
sprottin af hefnigimi eins ráðherra.
Víst er að það verður engum alþing-
ismanni til sóma að ljá slíku ger-
ræði stuðning sinn.
Áreiðanlega er nóg um markverð
verkefni fyrir setur Náttúrufræði-
stofnunar á Akureyri, m.a. í sam-
vinnu við embætti veiðistjóra í
Reykjavík. Nýjungar úti á landi eiga
til að koma án þess að spillt sé
góðu og rótgrónu starfi annars veg-
ar. Glænýtt dæmi þar um er jökla-
rannsóknastöð í Kvískerjum í Oræf-
um.
Reykjavík 22. apríl 1994.
Bjarni Kristjánsson,
fráfarandi formaður
Skotveiðifélags íslands.
Ólafur Karvel Pálsson,
formaður Skotveiðifélags
Islands.
Safnkassinn - jarðgerð
________Blóm___________
Umsjón Ágústa Björnsdóttir
285. þáttur
Nú eru liðin hátt í 30 ár síðan
fyrstu greinamar um endurvinnslu
garðaúrgangs birtust í Garðyrkju-
ritinu og nokkram sinnum hafa
greinar um notkun safnkassa birst
í Blómi vikunnar.
Auðlindir jarðar era ekki ótak-
markaðar, og jarðvegur er ein dýr-
mætasta auðíindin. Hver einasti
garðeigandi, já, hvert einasta heim-
ili, getur lagt sitt af mörkum til
að varðveita þessa auðlind. Safn-
kassi eða safnhaugur ætti að vera
í hverjum garði. Hinn hefðbundni
safnkassi er þriggja hólfa rimla-
kassi úr fúavörðu timbri, þar sem
framhlið kassans er unnt að losa
með lítilli fyrirhöfn. í litlum görðum
mætti vel notast við tveggja hólfa
kassa, sem gæti líka verið trégrind
með hænsnaneti. Ýmsar bygginga-
vöruverslanir í Reykjavík selja til-
sniðna safnkassa, en eins er unnt
að kaupa alls kyns tilbúna safn-
kassa. Kassanum er komið fyrir á
sléttum stað, gjaman í skuggsælu
skoti og gott er að helluleggja í
kringum hann, en kassinn sjálfur
er botnlaus, til að ánamaðkar og
aðrar jarðvegslífverar geti skriðið
um hann. I safnkassann má setja
hvers kyns garðúrgang, svo sem
lauf og barr, greinar, gras, gras-
torfur og sölnaða jurtahluti. Helst
ber að varast illgresisplöntur með
fræi og sýkta plöntuhluta. í safn-
kassanum geijast líka þessar jurta-
leifar og ánamaðkar og aðrar smá-
verar hjálpa líka til að breyta úr-
ganginum aftur í mold. Geijunin
er loftháð og því er mikilvægt að
gott loftstreymi sé um innihald
kassans. Því er gott að setja neðst
í kassann tijágreinar eða kvisti.
Æskilegt er að setja á víxl það sem
til fellur úr garðinum og lag af
mold eða gömlum safnhaugi. Til
að niðurbrotið gangi sem hraðast
er best að brytja niður tijágreinar
o.þ.h. til dæmis með greinakvörn.
Innihald safnkassans þarf að vera
hæfilega rakt, en úrkomuskortur
er sjaldnast vandamál hjá okkur.
Við geijunina myndast hiti sem
getur orðið allt að 60-70°. Þá
fjölga hitakærar örverar sér hratt
og starfa af miklum móð og jafn-
framt sótthreinsast massinn af
sýklum og illgresifræi. Innihaldi
safnkassans er æskilegt að bylta
eða stinga upp til að súrefni bland-
ist aftur saman við það, en súrefn-
ið notast við geijunina og þvi hæg-
ir á henni ogjafnframt jarðmyndun
úrgangsins.
Gróðurvörur sf. og efalítið fleiri
verslanir selja efnið fertosan, sem
er blanda af örverum sem bijóta
niður sellulósa og binda köfnunar-
efni. Búin er til stofnlausn og síðan
er henni blandað saman við volgt
vatn í ákveðnum hlutföllum. í safn-
kassann er sett u.þ.b. 20 sm lag
af affalli, það vætt með fertosan-
blöndunni og síðan sett þunnt lag
af mold yfir. Með þessu móti á jarð-
myndunin að ganga hraðar fyrir
sig og ekki á að þurfa að stinga
upp innihald safnkassans. Ná-
granni minn gefur þessu góð með-
mæli, en ég hef ekki prófað það
sjálf.
Sorpförgun verður stöðugt
stærra vandamál hjá sveitarfélög-
um. Nú stendur yfir tilraunaverk-
efni hjá Seltjamamesbæ og Hólma-
víkurhreppi um notkun heimilis-
safnkassa. 20 fjölskyldur taka þátt
í tilrauninni á Hólmavík. Lífrænum
úrgangi heimilanna var skipt í fjóra
flokka:
1. Garðaúrgangur (laufblöð,
kvistir, greinar, afklippur, hey og
hvers kyns jurtaleifaij.
2. Jurtaleifar úr eldhúsi (græn-
metis- og ávaxtaleifar, kaffikorgur,
telauf, brauðafgangar o.fl. + eggja-
skurn).
3. Pappír (bylgjupappír, skrif-
pappír, eggjabakkar úr pappír o.fl.
— ekki glanspappír og dagblöð).
4. Dýraleifar úr eldhúsi (kjöt og
fiskafgangur).
Fjölskyldurnar fengu ýmist ein-
angraða eða óeinangraða kassa og
eiga síðan að setja flokka 1-2, 1-3
eða 1-4 í kassann. Jafnframt skrá
þær í stórum dráttum hvað er sett
og hvenær. Þessi tilraun verður
métin í sumar og verður fróðlegt
að fá niðurstöðurnar.
í sveitarstjórnarmálum, 1. tbl.
1994, er góð grein eftir Björn Guð-
brand Jónsson um sorpförgun með
jarðgerð. Þar kemur fram að
70-80% úrgangs frá heimilum og
atvinnurekstri er hægt að breyta í
jarðveg, en pappír, pappi og timbur
era um 50% alls úrgangs. Með því
að sveitarfélögin noti jarðgerð
markvisst má verulega draga úr
þeim vanda sem fylgir urðun sorps.
Efnum sem er hægt að breyta í
jarðveg má skipta í 3 flokka, a)
blautan N-ríkan úrgang, s.s. mat-
arleifar, b) stoðefni, stórar og þétt-
ar agnir, t.d. trékurl, c) þurran
C-ríkan úrgang úr jurtaríkinu, t.d.
pappír eða sag. Þessum þrem flokk-
um þarf að blanda saman í réttum
hlutföllum og gæta þess að loftun
og rakastig í blöndunni sé hæfílegt
til að æskileg geijun verði í blönd-
unni. Tæki sem til þarf er kvöm
til að mylja upphaflega massann í
hæfilega agnastærð, tæki til að
bylta honum öðra hvoru og sigti
til að sigta massann að lokinni jarð-
gerð ... Sé vel að hlutunum staðið
tekur ferlið allt um 20 vikur.
Jarðvegs- og gróðureyðing er
stærsta umhverfisvandamál á ís-
landi, því hlýtur jarðgerð úr sorpi
að vera rökrétt og skynsamleg leið
til sorpförgunar. Þijú notkunarsvið
a.m.k. era fyrirsjáanleg; sekkjuð
mold, eða kompóstmold, blönduð á
margan hátt, ósekkjaður jarðvegs-
bætir og mold til landgræðslu og
skógræktar. Það er sannfæring
mín að íslendingar munu flokka
sorp með glöðu geði þegar þeir
sannfærast um að sveitarfélögin
demba ekki flokkuðu sorpu í einn
og sama urðunarhauginn, heldur
nýta það til jarðgerðar. S.Hj.
Lausnin finnst aðeins
með samvinnu aðila
eftir Egil Jóhannsson
Nú eru liðnar rúmar þijár vikur
frá því deilan um kjaramál meina-
tækna komst á það stig að verkfall
þeirra varð staðreynd og hafa
samningaumleitanir ekki borið
árangur.
Það þarf ekki að fjölyrða um þau
áhrif sem staðan í kjaradeilu meina-
tækna hefur haft þessar vikur. Þau
áhrif geta aðeins aukist ef staðan
helst óbreytt. Röskun á starfi
sjúkrahúsa hefur orðið veraleg og
sá fjöldi skjólstæðinga heilbrigði-
skerfisins sem bíður í skugga deil-
unnar eykst dag frá degi. Síðar-
nefnda atriðið hefur vart farið
framhjá neinum, þar sem fjölmiðlar
hafa lagt verulega áherslu á það í
umfjöllun sinni um málið.
Meinatæknar og __ viðsemjendur
þeirra standa nú frarhmi fyrir marg-
þættum valda sem ekki verður auð-
velt að fínna lausn á. Hefðbundin
verkfallsbarátta, þar sem deiluaðil-
ar láta einfaldlega reyna til þrautar
hvor á hins þolgæði, má ekki verða
ofan á.
Þótt þess beri að gæta að láta
leikræna túlkun fjölmiðla á deilunni
ekki ná áhrifum í úrvinnslu hennar,
má öllum vera ljóst að of mikið er
í húfí tii þess að deiluaðilar megi
hleypa samskiptum sínum yfir í
langvinnan skotgrafahernað. Af
honum getur enginn ávinningur
orðið, síst fyrir fjármálaráðuneytið,
sem er viðsemjandi fyrir hönd ríkis-
„Frekari röskun á
starfi heilbrigðisstofn-
ana og þar með hags-
munum sjúklinga vegna
einhverra smáatriða er
ekki viðsættanleg.“
ins. Það eru sjúklingar sem verkfall-
ið bitnar mest á.
Langavarandi vinnudeilur heil-
brigðisstétta og ríkisins hafa verið
allt of algengar á undanförnum
árum. Hvernig sem á því stendur
virðist starfsfólk heilbrigðiskerfís-
ins þurfa að sækja leiðréttingar á
kjörum sínum upp meiri bratta en
Egill Jóhannsson.
flestir aðrir. Kjör flestra starfshópa
á heilbrigðisstofnunum eru rýr og
margra svo að þau eru langt fyrir
neðan öll velsæmismörk. Það
fjaðrafok sem alltaf virðist mæta
þessum hópum, þegar þeir krefjast
einhverra úrbóta, vekur þeim mun
meiri furðu. Ef til vill breytist það
ekki fyrr en þeir sem njóta þjón-
ustu þessara hópa, sjúklingarnir,
almenningur í landinu, tekur í
taumana.
Það er sameiginleg ábyrgð deilu-
aðila að leiða deiluna til lykta svo
fljótt sem auðið er. Ef deiluaðilar
hafa nálgast hvor annan eins og
unnt er með hefðbundnum aðferð-
um, geta þeir þurft að leita út fyr-
ir hefðina. Sérstaklega ef lítið ber
á milli, eins og skilja má af fréttum.
Frekari röskun á starfi heilbrigðis-
stofnana og þar með hagsmunum
sjúklinga vegna einhverra smáat-
riða er ekki viðsættanleg. Meina-
tæknar hafa í kröfugerð sinni
greinilega komið verulega til móts
við viðsemjendur sína. Oneitanlega
virðist það því vera ríkisins að sýna
nú samningavilja í verki á móti.
Höfundur er umsjónarmaður
húseigna Landspítala og
formaöur starfsmannaráðs
Landspítala.