Morgunblaðið - 17.09.1994, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1994
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Herlög í
Tsjetsjníu
DZHOKHAR Dudayev, ráða-
maður í Tsjetsjníu, setti her-
lög í landinu í fyrradag en
hann óttast jafnt uppreisnar-
menn innanlands sem íhlutun
rússnesks herliðs. Er ríkið
hlutiaf Russlandi en lýsti yfir
sjálfstæði 1991. Samkvæmt
herlögunum verður útgöngu-
bann frá 10 á kvöldin til fímm
á morgnana en ekki hefur
verið ákveðið hve lengi lögin
eiga að gilda. Sl. miðvikudag
sprengdu uppreisnar menn
upp tvo sjónvarpssenda og er
það haft eftir tsjetsjenskum
leyniþjónustumönnum, að þar
hafí verið að verki flokkur,
sem Rúslan Khasbúlatov,
fyrrverandi forseti rússneska
þingsins, styður.
Tekið í taum-
ana á Krím
ÚKRAÍNSKA þingið ógilti í
gær yfirlýsingu yfírvalda á
Krím um að hafnarborgin
Sevastopol væri rússneskt
landsvæði og Krímarþing
samþykkti einnig vantraust á
stjóm héraðsins. Náðu deil-
umar hámarki fyrr í vikunni
þegar Júrí Meshkov, forseti
Krímar, meinaði þingmönnum
þingsetu í tvo daga en þingið
hefur komið í veg fyrir til-
raunir hans og annarra
stjómmálamanna af rúss-
neskum ættum til að losa um
böndin við Úkraínu og tengj-
ast Rússlandi nánar. Rússar
færðu Úkraínu Krím að gjöf
1954 en tveir þriðju hlutar
íbúanna eru Rússar.
Mitsotakis
fyrir rétt
GRÍSKA þingið hefur sam-
þykkt, að höfðað verði mál á
hendur Constantine Mitsotak-
is, fyrrver-
andi for-
sætisráð-
herra, en
ákæruatrið-
in eru Qög-
ur, þar á
meðal, að
hann hafi
þegið 22,5
milljón doll-
ara í mútur
þegar gríska ríkið seldi ítölsku
fyrirtæki sementsverksmiðju.
Mitsotakis bíður auk þess
annarra réttarhalda vegna
ákæru um ólöglegar símahler-
anir á árunum 1988 til 1990.
Fljótandi
kjarnorkuver
RÚSSAR ætla að smíða fjög-
ur fljótandi kjarnorkuver til
að sjá afskekktum héruðum
í Síberíu fyrir rafmagni. Tal-
maður kjamorkumálastofn-
unarinnar rússnesku sagði,
að með kjarnorkuverunum
sparaðist dýr og erfíður olíu-
og kolaflutningur og því um
að ræða gífurlegt, efnahags-
legt hagræði. Sagði hann, að
verunum yrði fleytt frá einum
stað til annars eftir þörfum
en eftir öðrum er haft, að þau
verði aðeins á ákveðnum
stöðum.
Mitsotakis
Stuðningur við
innrásjókstvið
ræðu Clintons
Washington. Reuter.
BILL Clinton Bandaríkjaforseta
virðist hafa tekist að minnka and-
stöðu við fyrirhugaða innrás banda-
ríkjahers á Haítí með sjónvarps-
ræðu sinni í fyrrinótt. Samkvæmt
skoðanakönnun sem gerð var á
vegum fjölmiðlanna CNN og USA
Today eftir ávarp Clintons sýnir að
56% voru samþykkir innrás og 41%
andvígir en könnun stöðvarinnar
fyrir ávarpið var á þá leið að 40%
voru fylgjandi innrás en 48% and-
víg.
Samkvæmt könnun sem ABC-
sjónvarpsstöðin gerði eftir ræðuna
sögðust 54% þeirra sem hlýddu á
forsetann vera samþykk innrás en
38% andvíg. Ef taldir em með þeir
sem ekki sáu sjónvarpsræðuna eru
sex Bandaríkjamenn af hverjum 10
ennþá andvígir hugsanlegri innrás
á Haítí, samkvæmt könnun ABC.
í ræðunni sagði Clinton að úr
þessu yrði ekki aftur snúið með
innrás, færi herforingjastjómin ekki
að úrslitakostum Bandaríkjamanna
og kæmu sér úr landi. „Tíminn er
útrunninn. Komið ykkur úr landi
núna ellegar munum við neyða ykk-
ur frá völdum,“ sagði Clinton er
hann beindi orðum sínum til Raouls
Cedras, leiðtoga herforingja-
stjómarinnar á Haítí.
Cedras sagði í viðtali við CBS-
sjónvarpsstöðina að hann myndi
ekki verða við úrslitakostum
Bandaríkjastjórnar, heldur veijast
og láta lífið fremur en að flýja af
hólmi.
Haft var eftir ónafngreindum
embættismönnum í vamarmála-
ráðuneytinu, að flotinn sem stefndi
að ströndum Haítí yrði reiðubúinn
til innrásar í dag eða morgun,
sunnudag. Þeir sögðu að innrásin
yrði gerð að næturþeli.
BANDARÍKIN UNDIRBUA INNRAS A HAITI
Port-au-
Prince
Forsetahöllin
ÚWarps- og
sjónvarpsstöð
Byggingar hersins
Flest bendir nú til innrásar Bandaríkjamanna
á Haítí til að koma herforingjastjórninni þar
frá völdum.
Möguleg atburöarás
Sjóher og sérsveitir veröa sendar
til að ná flugvöllum, byggingum
hersins og lögreglu- og
fjarskiptastöðvum
a sitt vald.
Duvalier-flugvöllur
Höfuö-
stöðvar lögreglu

Herflugvöllur
15.000 til
20.000 fallhlíta-
hermenn og fleiri her-
sveitir munu gæta öryggis
á eyjunni í allt að sex mánuði
eöa þar til lýðræöi verður komiö á.
HerHaiti
Hermenn
7,000
Flugher
2 orrustuþotur
Bandaríkjaher
Hermenn
1,800 landgönguliðar
Að minnsta kosti 20,000
fallhlífahermenn og aðrir
Eisenhower:
81 flugvél og þotur
66 þyrlur
Önnur skip:
9 herskip og12 fylgiskip
USS Eisenhower
REUTER
Bandaríkin ráðgera afskipti af málefnum Haítí öðru sinni
Saga grimmdarverka,
einræðis og fátæktar
Saga Haítí einkennist af óstöðugleika og
ofbeldi enda þekkja íbúamir lýðræði vart
nema af afspum. Urður Gunnarsdóttir
gluggaði í sögu fátækasta Ameríkuríkisins
BANDARÍSKI sjóherinn heldur til Haítí árið 1915. Nítján ár Iiðu
áður en Bandaríkjamenn sáu sér fært að halda þaðan aftur.
HAÍTÍ er fátækasta land Ameríku
og þjóðarframleiðsla með því lægsta
í heiminum, var tæpir 2,5 milljarðar
dala árið 1992, um 380 dalir á íbúa
á ári. Gríðarlegur straumur fólks frá
Haítí flýr því ekki síður ömurleg lífs-
kjör en ógnarstjórnina. Heilsufar er
slæmt og eru lífslíkur karla 54 ár
og kvenna 56 ár. Um 40% þjóðarinn-
ar er undir 15 ára aldri. Nær allir
Haítíbúar eru afkomcndur þrælanna,
sem fengu frelsi í kjölfar þrælaupp-
reisnarinnar 1804 en um 5% þjóðar-
innar eru múlattar.
Lítið er vitað um sögu Haítí fyrir
iandafundi Kólumbusar 1492. í lok
16. aldar höfðu Spánveijar nær út-
rýmt frumbyggjum eyjarinnar Hisp-
aníu, Arawak-indjánum. Sjálfir voru
Spánveijar fáir og aðallega á austur-
strönd eyjarinnar, 1 Dóminíska lýð-
veldinu. Mikill efnahagsuppgangur
var á 18. öld en í upphafi þeirrar
19. gerðu svartir þrælar Frakka upp-
reisn, og er það eina þrælauppreisnin
sem ekki hefur verið kveðin niður.
Stjómarfarið næsta árhundraðið ein-
kenndist af tíðum stjómarskiptum
og valdaránum.
Innrás Bandaríkjamanna
I upphafi þessarar aldar nutu
Bandaríkjamenn mikilia forréttinda
í viðskiptum á Haítí. Til að veija
hagsmuni sína og vernda siglinga-
leiðinga um Panamaskurðinn, hertók
bandaríski flotinn eyjuna árið 1915.
I fyrstu var Bandaríkjamönnum tek-
ið vel en brátt magnaðist andstaða
gegn þeim, sérstaklega utan borg-
anna. Vom þeir m.a. sakaðir um að
hygla yfírstétt múiatta og hrökkluð-
ust burt nítján árum eftir að þeir
hernámu landið.
Ótryggt stjómarfar og deilur við
nágrannaríkið Dóminíska lýðveldið
tóku við eftir brottför Bandaríkja-
manna. Breyting varð á þessu er
iæknirinn Francois Duvalier, „Papa
Doc“, komst til valda 1957. Hann
kom á fót einkaher, svokölluðum
Tontons Macoutes, til að kveða niður
andstöðu og varð hann illræmdur
fyrir grimmdarverk. Papa Doc lést
1971 en hafði þá skipað son sinn,
Jean-Claude, sem arftaka. „Baby
Doc“ var aðeins 19 ára er hann tók
við og urðu litlar breytingar með til-
komu hans.
Baby Doc steypt af stóli
Árið 1986 hafði andstaðan við
ógnarstjórn Baby Doc, sem var að
undirlagi kaþólsku kirkjunnar, aukist
svo mjög, að hann hraktist frá völd-
um og lifir nú í vellystingum praktug-
lega í útlegð í Frakklandi. Við tók
herforingjastjórn sem hefur haldið
völdum að mestu leyti fram til dags-
ins í dag. Stjóm háskólakennararns
Leslies Manigats, var aðeins við völd
í ijóra mánuði árið 1988 eftir að
hann sigi'aði í kosningum. Þá sigraði
vinstrisinnaður prestur, Jean-Bertr-
and Aristide, í forsetakosningum árið
1990 en komst ekki til valda fyrr en
í febrúar 1991. Seta hans á valda-
stóli varð þó stutt, því Raoul Cédras
hershöfðingi rændi völdum í septem-
ber sama ár.
Samkomulag rofið
Valdaránið var fordæmt um heim
allan og til að koma til móts við lýð-
ræðiskröfur, skipaði Cédras stjórn
um mitt ár 1992, undir forsæti Marc
Bazin. Hún hlaut þó aðeins viður-
kenningu Páfagarðs. Ári síðar komu
Bandaríkin á refsiaðgerðum gegn
þeim sem viðskipti áttu við Haítí og
varð það ti! þess að Cédras féllst á
viðræður um að koma Aristide aftur
til vaida. í júlí 1993 var samkomulag
um að Aristide tæki við embætti 30.
október undirritað í New York.
Ofbeldi jókst hins vegar sífellt og
um miðjan október neitaði Cédras
að láta af völdum og sagði ástæðuna
þá að samkomulagið tryggði ekki
öryggi fráfarandi stjórnar. Síðan
hefur herforingjastjómin látið alþjóð-
legan þrýsting sem vind um eyru
þjóta.
Tæknival býður HP litaprentara
HP DeskJet 500C. Góður litaprentari.
300 dpi* í svörtu eöa lit. 3 slöur á mín.
HP DeskJet 310 er einn sá sniöugasti
á markaðnum. Fyrirferöalítill, vandaöur,
hljóölátur og auöveldur í notkun.
Álitlegur kostur meðal litaprentara.
öll verö eru staögreiösluverð meö vsk.
E3EE0B
Munið slaðgreiðslusamninga Glitnls.