Morgunblaðið - 17.09.1994, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR17. SEPTEMBER 1994 27
MINNINGAR
MARÍA ALDÍS
PÁLSDÓTTIR
+ María Aldís
Pálsdóttir
fæddist í Borgar-
gerði í Höfða-
hverfi, S.-Þingeyj-
arsýslu, 28. maí
árið 1904. Hún
andaðist á Hrafn-
istu í Hafnarfirði
8. september síð-
astliðinn.
LÍF sérhvers manns
er líf þjóðar, því án
manna er engin þjóð.
Velmegun á líðandi
stund byggist á striti gærdagsins.
Sífellt er höggvið stærra skarð í
raðir aldamótakynslóðarinnar, sem
varð vitni að byltingu í lífsháttum
þessarar þjóðar. Menntun, húsa-
kosti og verktækni fleygði fram á
örskömmum tíma. Börnin okkar
eiga bágt með að gera sér grein
hver breyting er á orðin og skilja
eðli þeirrar gjafar, sem gefin var.
Því það er ekki nema skrefið milli
fátæktar og allsnægta. Mér þykir
gleymast um of að segja börnunum
okkar af lífsskilyrðum ömmu og
afa, langömmu og langafa. Þó er
það svo að hið hversdagslega var
ævintýr fyrir ekki margt löngu.
I dag er til moldar borin María
Aldís Pálsdóttir, bam þessarar
aldamótakynslóðar. Hún fæddist
árið 1904. Þetta ár gekk ný stjóm-
skipun í gildi á íslandi. Landshöfð-
ingjaembættið hvarf úr sögunni en
Hannes Hafstein tók við embætti
sem íslandsráðherra. Sama ár
veitti Alþingi styrk til að kaupa
hingað til landsins fyrstu bifreiðina
og hafinn var unchrbúningur að
lagningu ritsíma til íslands.
Fjórtán ára fór hún í vist að
Kljáströnd til Sigurðar Ringsted
og Guðrúnar konu hans. Þar var
hún rúmt ár, en föður sinn missti
hún um fermingaraldur. Um 18 eða
19 ára aldur hóf hún starf á Hótel
Goðafossi hjá Jónínu Sigurðardótt-
ur og var þar um tveggja ára skeið.
Þá flutti hún til Hríseyjar og dvaldi
þar nokkum tíma.
Næst lá leiðin til Reykjavíkur. í
tvö ár vann hún við gömlu Gróðrar-
stöðina við Laufásveg hjá Einari
Helgasyni og konu hans, Kristínu.
Að liðnum tveimur ámm sneri hún
norður í land til Hríseyjar, rétt
23ja ára gömul. Þar kynntist hún
mannsefninu, Jörundi Jóhannes-
syni, sem þá var rúmlega þrítugur.
Foreldrar hans voru Jóhannes Jör-
undsson, hafnsögumaður í Hrisey,
og Jórunn Jóhannsdóttir.
Þau gengu í hjónaband tæpum
tveimur áram síðar, 1928, og hófu
búskap á efri hæð í húsi Brynjólfs
Jóhannessonar og konu hans, Sig-
urveigar Sveinbjörnsdóttur, sem
áttu heimili sitt á neðri hæð húss-
ins. Brynjólfur var bróðir Jörundar.
Fljótlega réðst Jörundur í að reisa
hús næst húsi Brynjólfs. Það var
uppsteypt en eftir að setja þakið
þegar geysiharður og snöggur jarð-
skjálftakippur reið yfír Eyjafjarðar-
svæðið. Þetta var 2. júní 1934.
Þefesi skjálfti var sá mesti, sem
komið hafði í minnum elstu manna
á þessum slóðum. Fjöldi húsa, bæja
og annarra mann-
virkja stórskemmdist.
Verst var ástandið í
Svarfaðardal, á Dalvík
og í Hrísey. Þau hjón-
in María Aldis og Jör-
undur fóru ekki var-
hluta af þessum ham-
föram. Hús þeirra
skemmdist svo illa, að
það varð að bijóta nið-
ur að kjallara. Eftir
það reisti hann hæð-
ina ofan á kjallarann,
en úr timbri. Þau
fluttu í það tveimur
áram síðar og stendur
það enn. Húsið fékk nafnið Bára.
Þeim Maríu Aldísi og Jörandi
Jóhannessyni varð fimm barna auð-
ið, sem öll komust á legg og vel
til manns. Mikil og gjörvileg ætt
er frá þeim komin. Jörundur var
dugnaðarforkur, skipstjóri og út-
gerðarmaður í Hrísey. Hann andað-
ist langt um aldur fram 1. júní
1952.
Nokkru síðar flutti María Aldís
til Akureyrar með tvö yngstu börn-
in, þau Pál Trausta og Jóruftni. Þar
vann hún ýmis störf, en fiutti svo
til Reykjavíkur 1958. Hún vann í
Framsóknarhúsinu um árabil en
þar hét m.a. Storkklúbburinn og
Glaumbær. Þá starfaði hún hjá SÍS
nokkur ár. Hún réðst í að kaupa
íbúð í stórhýsi, sem var að rísa í
Austurbrún 2. Þetta var eitt af
fyrstu stórhýsum Reykjavíkur, sem
stóð undir nafni. Hún flutti í hana
fullfrágengna um 1960 og bjó þar
allt til ársins 1986.
Sá sem hér stýrir penna kynntist
Maríu Aldísi þegar hún var 67 ára
að aldri og hafði þá sjálfur fundið
sína Maríu Aldísi, dótturdóttur
þessarar heiðurs- og sómakonu;
dóttur Margrétar og Kristins. Mér
er það mjög í minni er ég þá rétt
tvítugur ól með mér nokkurn kvíða
að vinna hylli tilvonandi tengda-
móður en hafði þó ekki minni
áhyggjur af því hvernig ég ætti að
efla kynni við Maríu Aldísi Páls-
dóttur. Ég kynntist því miður hvor-
ugri ömmu minni og taldi mig ekki
kunna að umgangast ömmu.
En sá kvíði var tilefnislaus. Hún
var að sönnu orðvör kona og flík-
aði lítt skoðunum sínum um menn
og málefni nema í lokuðum hóp.
En hún var orðheppin; ég leyfí mér
að segja launfyndin og hnyttin í
athugasemdum sínum. Ég gætti
þess jafnan að hafa með mér blað
og blýant þegar ég fór að hitta
hana, því aldrei var að vita hvað
fyki. Onefndur stjórnmálamaður
fór mikinn í sjónvarpi með gaspur
og lélegan málstað. Ég hafði orð á
þessu við hana. „Já, það er naum-
ast opinn á honum austari fjörður-
inn,“ svaraði María Aldís.
Meðan hún bjó í Austurbrún var
það venja hennar að bjóða til sín
börnum og tengdafólki með ört
vaxandi afkomendahóp á jóladag.
Þar voru fram reiddar ljúfar krásir
og veisluborðið svignaði undan
gómsætum íslenskum mat: hangið
ket, laufabrauð, soðið brauð, harð-
fiskur og góðmeti meira en upp
verði talið. Þar ríkti gleði og friður
með samhentum ættboga. Rausnin
og mjmdarskapurinn var í öllum
Á níræðisafmæli hennar í maí
sl. var efnt til veglegrar veislu.
Niðjar og venslafólk áttu þar gleði-
ríka stund og yngstu gestirnir
skriðu um á gólfinu. Þar sat hún
á friðarstóli glöð og stolt og fylgd-
ist með afkomendum sínum. Þá var
hlátur, grátur og söngur, enda
kosningadagur. Það var bjart yfir
þessum afmælisdegi og þeirri birtu
stafaði ekki síst frá afmælisbarninu
sjálfu.
Síðustu árin bjó María Aldís á
Hrafnistu, DAS, í Hafnarfirði. Það
er bæði rétt og skylt að flytja
starfsfólki þar þakklæti fyrir frá-
bæra umönnun, aðstoð og hlýhug,
sem á allan hátt voru til fyrirmynd-
ar. Slíkt verður áldrei þakkað sem
skyldi. Nú er hún sofnuð burt úr
þessum heimi inn í geislaflóð eilífð-
arinnar. En minningin lifir björt
og tær í hugum þeirra sem til
þekktu. Blessuð sé minning hennar.
Haraldur G. Blöndal.
Síminn hringir snemma morguns
frá íslandi. Það er pabbi og ég
veit strax að það hlýtur að vera
út af Maríu ömmu. Jú, það reynist
rétt, hún er dáin. Á slíkri stundu
verður fátt um orð, en hugurinn
þeim mun fyllri af hugsunum og
minningabrotum. Ég finn að það
er sárt að vera víðs fjarri og geta
ekki tekið þátt í sorginni með fjöl-
skyldunni. Ég ákveð því að fara
heim frá Noregi og fylgja elsku
ömmu minni ásamt ykkur hinum.
Svo nú er ég hér stödd. Minning-
arnar sækja á mig, um sterka,
góða konu sem lokið hefur löngu
lífshlaupi.
Fyrsta minningin: Ég er fjögurra
ára. Þú situr við rúmið mitt að
kvöldlagi og ert að kenna mér
„Faðirvorið" og tvær aðrar bænir.
Myndin er skýr, mikil ró og mikil
hlýja. Þetta einkennir í heild sinni
minninguna um þig. Hlý, róleg og
traust kona varstu, amma mín.
Ég minnist þess, hve gott það
var að koma til þín á Austurbrún-
ina. Sér í lagi þótti mér gott að
koma og geta veitt þér hjálparhönd
og samtímis lært af þér að steikja
soðið brauð og kleinur. Oftast nær
vorum við ánægðar með útkomuna,
brögðuðum á bakstrinum og drukk-
um kaffið sem hvergi var betra.
Þú helltir alltaf upp á á gamla
mátann.
Síðustu árin hef ég búið í Nor-
egi, þannig að heimsóknirnar hafa
orðið færri. Hins vegar tókstu okk-
ur alltaf opnum örmum þegar við
komum heim, með sömu hlýjunni
og fyrr.
Síðasta heimsókn okkar hingað
stendur mér skýr í hugskoti. Ég
og Anja Rún dóttir mín, komum
til að kveðja þig, áður en við sner-
um út aftur. Hún sat lengi í fang-
inu á þér og þið sunguð margar
vísur saman. Ég finn að slík minn-
ing vermir, einmitt nú. Þessi litlu
augnablik, hvað þau geta verið
stór.
Fjölskyldan var þér mjög mikils
virði. Þú sýndir það í orði og á
borði. Enda er óhætt að fullyrða
að þú hafir uppskorið væntum-
þykju, virðingu og stuðning frá
allri fjölskyldunni.
Með þessum orðum kveð ég þig,
elsku María amma. Ég er þakklát
fyrir allt sem þú hefur gefið mér
og minningarnar um þig munu lifa
með mér.
Séifræðingar
í l)lomaskr<'\liiiiíiiin
\ iO öll lirkilirri
Skólavöröustíg 12,
á horni Bergstadastrætis,
sími 19090
hennar verkum.
Valgerður.
t
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
EYJÓLFOR GÍSLASON,
Njálsgötu 82,
lést á Hrafnistu í Reykjavík, föstudaginn 16. september.
Gísli Eyjólfsson, Sigríður R. Guðnadóttir,
Alfreð Eyjólfsson, Guðjónfa Bjarnadóttir,
Guðmundur I. Eyjólfsson, Kristín Sigrún Bjarnadóttir,
Gylfi Eyjólfsson, Guðrún Þorgeirsdóttir,
Ásgeir Eyjólfsson, Sjöfn Eyfjörð,
barnabörn og barnabarnabörn.
GUÐMUNDUR
MAGNÚSSON
+ Guðmundur
Magnússon
fæddist í Skinnalóni
á Melrakkasléttu
10. desember 1921.
Hann lést á heimili
sínu 9. september
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin frá Skinna-
lóni Magnús Stef-
ánsson, f. 1. júní
1889, d. 21. október
1963, og Hólmfríð-
ur Guðmundsdótt-
ir, sem hélt upp á
100 ára afmæli sitt
8. ágúst síðastlið-
inn. Eiginkona Guðmundar var
Jóna Nikulásdóttir og lifir hún
mann sinn. Þau eignuðust þrjú
börn sem eru Sævar, sjómaður
og útgerðarmaður, Jakobína
húsmóðir og Kristján sjómaður.
Þau eru öll búsett á Raufar-
höfn. Einnig gekk hann syni
Jónu, Nikulási Kaisyni, í föður-
stað, en hann fórst með báti
sínum út af Akranesi fyrir
tveimur árum. Systkini Guð-
mundar voru Rannveig Ólöf,
dáin 14. september 1988, Sig-
ríður, dáin 11. nóvember 1979,
Hörður, dáinn 25. júní 1970.
Tvö systkini hans eru á lífi, en
þau eru Stefán og Kristín. Ut-
för Guðmundar fer fram frá
Raufarhafnarkirkju í dag.
GUÐMUNDUR eða Mundi eins og
hann var ætíð kallaður, fæddist í
Skinnalóni og ólst þar upp til 16
ára aldurs er fjölskylda hans flutt-
ist til Raufarhafnar. Hann var fjórði
af sex börnum þeirra hjóna Magn-
úsar Stefánssonar og Hólmfríðar
Guðmundsdóttur, og eru nú aðeins
eftir á lífi þau Stefán og Kristín.
Mundi ólst upp við venjuleg
sveitastörf, en hann hafði þó fljótt
meiri áhuga á veiðiskap, að veiða
í soðið silung og lax úr ám og vötn-
um var hans yndi. Svo þurfti að
halda tófu og mink frá æðarvarp-
inu. Á þessu hafði Mundi meiri
áhuga en að eltast við kindur og
kýr.
Eftir að fjölskyldan fluttist til
Raufarhafnar varð sjómennskan
ævistarf Munda, hann varð það sem
kallað er trillukarl í bestu merkingu
þess orðs. Magnús faðir hans smíð-
aði sjálfur bátinn sem Mundi reri á
í mörg ár og hét Vonin, þriggja
tonna trilla. Seinna eignaðist hann
svo stærri trillu, Otto, sem Sævar
sonur hans rær enn þá á.
Veiðimennskan var Munda í blóð
borin, ef ekki var sjóveður var lagt
land undir fót og farið að veiða
tófu eða mink. Eg man að sem
smástrákur fannst „
mér oft skrýtið að
Mundi væri að fara
eldsnemma á morgn-
ana kannski í kol-
svarta myrkri með
byssu sína á veiðar,
en venjulega kom
hann að kveldi með
eina eða tvær tófur
eða mink, svo næsta
morgun var farið á
sjóinn, því engan tíma
mátti missa, hann
varð alltaf að vera að.
Mundi var líka með
duglegustu mönnum
sem eg hef þekkt.
Erfiðleikar trillukarla vora miklir
á þessum áram, allt dregið á hönd-
um, kannski eitt til tvö tonn eftir
daginn. Þá vora ekki komin til sög-
unar hjálpartæki eins og raf-
magnsrúllur. Mundi var mjög fisk-
inn eins og það er kailað, kom oft-
ast með fullan bát, en þá var held-
ur ekki kominn kvóti á aflann. Það
era örugglega fáir sem þekktu mið-
in betur en Mundi gerði alveg frá
Rifstanga að Rakkanesi en það var
svæðið sem hann sótti á. Mundi var
líka einn af fáum sjómönnum spm
stunduðu hákarlaveiðar, hann
veiddi hákarlinn og verkaði hann
sjálfur, hákarlinn hans Munda var
líka landsfrægur og mjög eftirsótt-
ur. Hann sagði mér að erfiðasta
veiðiferðin hefði verið þegar hann
fékk þrjá hákarla í sömu veiðiferð-
inni og tveir af þeim vora stærri
en trillan hans, en með útsjónarsemi
og ótrúlegu harðfylgi kom hann
þeim öllum í land í sömu ferðinni,
ánægjan yfír velheppnaðri veiðiferð
geymdist en erfiðleikarnir gleymd- -w
ust, þannig var Mundi.
í síðasta skiptið sem eg hitti
Munda var á hundrað ára afmæli
mömmu hans, og ömmu minnar 8.
ágúst síðstliðinn. Hann var þá hress
og kátur, og hafði mikil áform um
framtíðina. Engum gat dottið í hug
að mánuði síðar yrði hann bráð-
kvaddur, en enginn veit sína ævina
fyrr en öll er, en þannig hefði Mundi
viljað kveðja þennan heim, alltaf
sama hamhleypan á hveiju sem
gekk.
Eg kveð Munda frænda minn
með söknuði og þakka honum sam-
fylgdina. Við vottum ekkju hans
Jónu, börnum, tengdasyni, barna-
börnum, móður og öðram ástvinum
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Að friðarins landi mig báturinn ber
þótt bylgjumar risi við stafn.
Minn Drottinn og frelsari innanborðs er.
Ég elska og lofa hans nafn.
(Þýð. S.S.)
Jóhannes K. Guðmundsson
og fjölskylda.
t Faðir okkar,
BENEDIKT SIGURÐSSON,
Króki,
Borgarhöfn,
lést þann 13. september. Jarðarförin auglýst síðar. Synir hins látna.
Hjartkær dóttir okkar, systir og dótturdóttir,
GUÐBJÖRG ANNA ÞORSTEINSDÓTTIR,
Syðra-velli,
lést á Gjörgæsludeild Landspítalans 12. september.
Jarðsett verður fró Gaulverjabæjarkirkju, þriðjudaginn 20. septem-
ber kl. 14.00.
Margrét Jónsdóttir, Þorsteinn Ágústsson
og litla systir,
Gunnþórunn Hallgrímsdóttir, Jón Ólafsson.