Morgunblaðið - 08.02.1995, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SNJOFLOÐAVARNIR
MIÐVIKUDAGUR 8. FEBRÚAR 1995 13

„Kennum fólkí
að forðast
hættuna“

DÆMI um lítið
snjóflóð af
mannavöldum.
Myndin er tekin
i nágrenni ísa-
fjarðar og not-
aði Einar Torfí
hana til að
hnykkja á máli
sínu í fyrir-
lestrinum á
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson Seyðisfirði.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
BJÖRGUNARSVEITARMENN í Isólfi leggja Einari Torfa Finnssyni leiðbeinanda lið og grafa si\jó-
gryfju í hliðunum fyrir ofan Seyðisfjörð. Sveinn Óskarsson er fremstur á myndinni.
menn átta sig ekki á yfirvofandi
snjóflóðahættu og gera mistök í
leiðarvali." Einar segir að svipaðrar
þróunar gæti hér á landi; það verði
sífellt algengara að fjallamenn
lendi í snjóflóðum þó banaslys hafi
sem betur fer ekki verið mörg.
Einar telur að fræðsla sé besta
leiðin til að sporna við þessari þró-
un. „Björgunarsveitarmenn hafa
oft sloppið með skrekkinn, bæði á
æfingum og í útköllum. Það þarf
því að breiða fræðsluna út og það
er ekki síst mikilvægt að byggja
upp yfirgripsmikla þekkingu á snjó-
flóðum á þeim stöðum þar sem
yfirvofandi snjóflóðahætta er yfir
byggð. Fólk hefur ekki verið nógu
meðvitað og í sumum tilfellum
reiðst þegar hættumat hefur gert
eignir verðlausar. Fræðslan getur
því augljóslega komið að gagni víð-
ar en í starfi björgunarsveitanna."
í stöðugri hættu
Seyðfírðingar fjölmenntu á nám-
skeiðið og voru björgunarsveitar-
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Á SAMA tíma og Seyðfirðingar sóttu námskeið í mati á si\jó-
flóðahættu kynntu félagar í Hjálparsveit skáta á Fyótsdalshér-
aði sér skyndihjálp. Námskeiðið var ekki á vegum Björgunar-
skólans en er dæmi um námskeið sem sveitirnar koma sjálfar
í kring enda er fullgildur leiðbeinandi, sem brautskráðst hefur
frá skólanum, innan hópsins.
menn þar fremstir í flokki. Fyrir
hádegi hlýddu þeir á fyrirlestur Ein-
ars en að loknu matarhléi var haldið
til fjalla þar sem fram fór verkleg
æfing. í máli sínu lagði Einar mikla
áherslu á að björgunarsveitarmaður-
inn væri sjálfur í stöðugri hættu
þegar snjóflóð væri yfír-
vofandi. Meðal þess sem
hann fjallaði um í fyrir-
lestrinum voru veður-
fræði, snjóþekjan, flokkun
snjóflóða og hvenær
hætta væri á flóði, landslag, mat á
aðstæðum, skoðun á snjóalögum,
leiðarval í fjalllendi, viðbrögð við
snjóflóði, lífslíkur manna sem graf-
ast í snjóflóði og öryggisbúnaður.
í erindi Einars kom fram. að lands-
byggðarfólk fylgist mun betur með
veðri en fólk á höfuðborgarsvæðinu
og kann því frekar að hlusta á veður-
spár. Þetta sagði hann að væri ótví-
ræður kostur. Hann fjallaði einnig
um muninn á lausasnjóflóði og flek-
asnjóflóði; hið fyrra hefst á einum
punkti á eða við yfirborð en hið síð-
ara þegar heill snjófleki rennur af
stað samtímis. Þá gat Einar um
mikilvægi þess að vera öllum hnút-
um kunnugur í landslaginu; sérstak-
lega hvernig það snýr gagnvart vindi
og sól. Varðandi snjóþekjuna sjálfa
sagði leiðbeinandinn að flest snjóflóð
féllu í hríðarveðri eða skafrenningi
og að í asahláku eða rigningu ykist
snjóflóðahætta tii muna.
Lífslíkur minnka hratt
í seinni hluta fyrirlestrarins lagði
Einar höfuðáherslu á matið sjálft
og kenndi nemendum sínum meðal
annars að taka snjógryfju til að leita
að veikum lögum í snjóþekjunni. Þá
kenndi hann þeim að greina hörku
einstakra snjólaga og framkvæma
skóflupróf sem er til þess fallið að
meta bindingu laga. Þá kom Einar
inn á viðbrögð við snjóflóði og lagði
áherslu á atriði sem aukið gætu líf-
slíkur þess sem grefst í
flóðinu. í þessu samhengi
hamraði hann á mikilvægi
réttra hjálpartækja, svo
sem snjóflóðaýlis.
Varðandi lífslíkur fólks
sem grefst í snjóflóðum kom fram
hjá Einari að svissneskar rannsóknir
á 332 fjallamönnum sýndu að 93%
þeirra sem grafnir eru upp á fyrstu
fímmtán mínútunum voru á lífí. Á
næsta hálftímanum minnka lífslík-
urnar hins vegar niður i 23%. Hann
sagði hins vegar að allt öðru máli
gegndi um snjóflóð í byggð þar sem
fórnarlömbin hefðu skjól af húsbrot-
um og húsmunum sem gæti myndað
lofthólf og jafnvel minnkað hættu á
ofkælingu.
Verklega æfingin fólst í greiningu
snjóalaga og fengu björgunarsveit-
armenn að spreyta sig sjálfír undir
handleiðslu Einars. Tekin var gryfja
og þumalfingursaðferðir reyndar en
Einari þykir brýnt að heimfæra efni
námskeiðsins upp á þær aðstæður
sem blasa við hveiju sinni.
Félagar í björgunarsveitinni ísólfi
gerðu góðan róm að námskeiðinu
og luku upp um það einum munni
að þeir hefðu lært heilmikið. Einn
þeirra, Sveinn Óskarsson, sagði
brýnt að björgunarsveitarmenn vissu
hvernig þeir ættu að bera sig að
þegar snjóflóðahætta væri yfirvof-
andi því það væru þeir sem kæmu
til með að leggja sig í hættu ef eitt-
hvað gerðist. „Það er mjög mikil-
vægt að vita hvemig aðstæðum við
megum búast við þegar við komum
á staðinn og hvemig við getum búið
sem best að okkar öryggi." Hann
kvaðst vera mun betur upplýstur um
mat á snjóflóðahættu en áður sem
kæmi ekki síður í góðar þarfir í
fjallaferðum. Sveinn lauk
ennfremur lofsorði á starf
Björgunarskólans og
fagnaði því að hann legði
áherslu á að breiða þekk-
ingu út um landið. „Það
er ekki nóg að hafa góðar björgun-
arsveitir í Reykjavík."
Þjálfunin samræmd
Björgunarskóli Landsbjargar og
Slysavarnafélags íslands tók til
starfa í október á síðasta ári og
leysti þá af hólmi alla fræðslustarf-
semi sem verið hafði á vegum þess-
ara aðila. Markús Einarsson skóla-
stjóri segir að tilgangurinn með
skólanum sé að gera fræðslustarfið
markvissara og samræmdara.
„Landsbjörg og Slysavarnafélagið
starfa saman í aðgerðum og því er
brýnt að þjálfunin sé samræmd. Ég
held að allir sjái líka að þetta er
hið eina rétta enda em þessir aðilar
að vinna að sömu markmiðum.
Skólinn ætti því að vera þeim báðum
til hagsbóta."
Skólinn er farandskóli og byggir
starfsemi sína á námskeiðum og em
250 slík á dagskrá í vetur á 89 mis-
munandi stöðum. íjölbreytnin er,
að sögn Markúsar, í fyrirrúmi en
53 mismunandi námskeið em í boði
auk þess sem björgunarsveitimar
sjálfar halda fjölda námskeiða á eig-
in vegum. Markús segir að nám-
skeiðin séu tvíþætt; annars vegar
séu þau ætluð björgunarsveitarfólki
og hins vegar verðandi leiðbeinend-
um. Þegar fram í sækir gerir Mark-
ús ráð fyrir að skólinn muni leggja
ríkari áherslu á leiðbeinendanám-
skeið og framhaldsnámskeið þar sem
markmiðið sé að björgun-
arsveitir þurfi ekki að
sækja leiðbeinendur fyrir
gmnnnámskeið út fyrir
sínar raðir. „Þeir atburðir
sem átt hafa sér stað fyr-
ir vestan sýna okkur hvað það er
þýðingarmikið að öflugt og vel þjálf-
að björgunarsveitarlið sé til taks út
um allt land.“
900 manns á námskeiðum
Útgáfustarfsemi er snar þáttur í
starfí Björgunarskólans og er náms-
efnið hugsað sem ítarefni fyrir þá
sem sækja námskeið á vegum skól-
ans. Þá annast hann miðlun upplýs-
inga til almennings og í þessari viku
verður til að mynda samstarfsverk-
efni Björgunarskólans og Lands-
sambands íslenskra vélsleðamanna
ýtt úr vör. Markús segir að sam-
vinna við slíka hópa sé nýjung í
starfsemi skólans og vonar að hún
eigi eftir að verða fastur liður í
framtíðinni.
Níu hundruð manns sóttu nám-
skeið á vegum Björgunarskólans
fyrstu tvo mánuðina sem hann var
starfræktur. „Þátttakan hefur verið
mjög góð ekki síst á þessum minni
stöðum,“ segir skólastjórinn. „Ég er
nýr í þessum geira og get ekki ann-
að en dáðst að því hvað fólk er til-
búið að leggja á sig en við megum
ekki gleyma því að björgunarsveita-
starf hér á landi er allt sjálfboða-
starf.“
Lífslíkur
minnka hratt í
snjóflóði
250 nám-
skelð á dag-
skrá í vetur