Morgunblaðið - 09.03.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1995 39
Óskars er að finna fjölda greina
um læknisfræðileg efni bæði í inn-
lendum og erlendum fræðiritum.
Félagsmál og fræðslumál lækna
lét Óskar mikið til sín taka. Hann
var m.a. formaður fróðleiksfélags-
ins Eirar þar sem eldri og yngri
læknar skiptast á skoðunum og
formaður Læknafélags íslands var
hann um skeið. Fleiri félagsstörf-
um gegndi hann fyrir stéttarbræð-
ur sína um skemmri eða lengri
tíma. Hann beitti sér mjög fyrir
viðhaldsmenntun lækna sem þá
var nýlunda hér á landi. Fyrir ald-
arþriðjungi fórust honum m.a. svo
orð um það mál. „Háskólanámið
er grundvöllur, en ofan á hann
verður sífellt að byggja því læknis-
fræðin þokast stöðugt áfram og
náminu er því aldrei lokið.“ Öll
störf sem Óskar tók að sér hvort
sem það var á vegum kollega sinna
eða annarra rækti hann af ná-
kvæmni, samviskusemi og ábyrgð-
artilfinningu.
Óskar hlaut viðurkenningu sem
sérfræðingur í lyflækningum og
síðar einnig í hjarta- og efna-
skiptasjúkdómum. Hann starfaði
við St. Jósepsspítalann um árabil
og síðar sem yfirlæknir við ly-
flæknis- og farsóttardeild Heilsu-
vemdarstöðvar Reykjavíkur og
enn síðar við Borgarspítalann allt
til starfsloka. Hann þótti stjórn-
samur og afdráttarlaus yfirmaður
og bar alla tíð mikla umhyggju
fyrir sjúklingum sínum.
Þó að Óskar væri vinnusamur
og alla tíð störfum hlaðinn eins
og margir læknar eru gaf hann
sér þó stöku sinnum tíma til að
létta sér upp og sinna hugðarefn-
um sínum. I mörg ár hafði hann
mikla ánægju af laxveiðum og
þótti vel liðtækur í þeirri íþrótt,
enda var Óskar vel á sig kominn
fram á elliár. Hann bar sig vel,
léttur í spori og liðugur enda á
yngri árum í úrvalssveit glímu-
manna landsins. Það sagði mér
eitt sinn hinn gamli glímukóngur
Þorgeir í Gufunesi að Óskar hefði
á glímuárum sínum verið svo katt-
fimur að mjög var erfitt að fella
hann.
í lok sólmánaðar var það venja
lítils hóps fyrr á árum að halda á
hestum inn í óbyggðir landsins.
Þessi ferðalög tóku venjulega
marga daga og var farið víða.
Stundum tóku hjónin Óskar og
hans ágæta og umhyggjusama
kona, Inger, þátt í þessum hesta-
ferðalögum um fegurstu ferða-
slóðir óbyggðanna. Þó að Óskar
væri sjálfkjörinn læknir hópsins í
þessum ferðum hafði hann jafnan
skilið „yfirlækninn" eftir heima.
Betri ferðafélaga var erfitt að
kjósa sér, hjálpsamur, frásagna-
glaður, oft örlítið kíminn og æðru-
laus á hverju sem gekk. Ennþá
geymum við ferðafélagamir í
minni mörg skemmtileg atvik
tengd Óskari frá þessum löngu
liðnu dögum.
Við þær minningar er gott að
una. Nú þakka ferðafélagarnir
samfylgdina, tryggðina og fjöl-
marga gleðifundi sem við höfum
átt saman. Um leið óskum við
Óskari fararheilla á nýjum ókunn-
um leiðum. Inger, sonum hennar
og öðrum ástvinum sendum við
hugheilar samúðarkveðjur.
Páll A. Pálsson.
En orðstírr deyr aldregi
hveim er sér góðan getr.
Góður, traustur vinur er fallinn
í valinn. Endurminningar um hann
riQ'ast upp og er dvalið við þær
líkt og áningarstaði á förnúm vegi.
Þar hefur komið við sögu bæði
læknirinn og ferðafélaginn Óskar
Þórðarson. Sem læknir var dr.
Óskar nærgætinn og umhyggju-
samur og jafnan boðinn og búinn
til þess að aðstoða þegar eitthvað
amáði að í fjölskyldu minni, og
leitað var til hans sem yfirlæknis
bæði á Heilsuverndarstöðinni og á
Borgarspítalanum.
Sem vinur og félagi var hann
góður heim að sækja, virðulegur
og formfastur húsráðandi á stíl-
hreinu menningarheimili, sem þau
Inger áttu sér að Vesturbrún í
Reykjavík. Rædd voru dægurmál,
en dr. Óskar var einnig vel lesinn
í ýmsum bókmenntum og hafði þó
oft sérlega ánægju af að rifja upp
þætti úr íslenskum fræðum og
spjalla við gesti um eitthvert atriði
úr fornritunum eða Sturlungu.
Kynni okkar Óskars hófust, þeg-
ar hann og Inger kona hans fóru
að taka þátt í fjallaferðum á hest-
um í þröngum vinahópi fýrir rúm-
um þrjátíu árum. Óskar var þá
einstaklega hressilegur ferðafé-
lagi. Hann kunni vel handtökin við
hesta og allan útbúnað reiðvera,
enda. hafði hann á yngri árum oft
á sumrum verið vikapiltur í sveit.
Hann var ósérhlífinn en nærgætinn
í allri umönnun við menn og hross
og áræðinn í atlögum við jökulfljót-
in. Okkur er minnisstæð reisn hans
sitjandi á Sokka, jörpum gæðingi,
þegar hann leitaði að vaði úti í
straumkasti Emstruár, eða glettnu
vinarbragði þegar hann með mynd-
ugleik yfírlæknisins gaf leyfi fyrir
ofurlítilli brjósthýru handa ör-
þreyttu ferðafólki í áningarstað.
Síðar, eftir fjölda langferða á fyrri
árum um óbyggðir og öræfí, hefur
verið ljúft að ylja sér við minning-
ar um þessar samverustundir. Á
þeim endurfundum var Óskar
ævinlega hrókur alls fagnaðar og
uppörvandi í viðræðum. Óskar gat
unað sér við laxveiðar í frístundum
sínum og iðkaði þá íþrótt og úti-
veru með félögum sínum af leikni
og háttprýði fluguveiðimannsins
líkt og enskur aðalsmaður. Einkum
hygg ég, að hann hafi haldið upp
á ákveðna veiðistaði í Þverá í Borg-
arfirði og þangað að þeim veiði-
svæðum var hugljúft að heimsækja
hann og fá að heyra nýjustu veiði-
sögur. Þá hafði Óskar ánægju af
því að stíga á skíði. Sáust þau hjón
oft saman á skíðaslóðum og feng-
ust jafnvel við að þreyta þá íþrótt
sína í svissnesku Olpunum. Oskar
var lipur í hreyfingum, enda góður
glímumaður á yngri árum.
Dr. Óskar ritaði margt um sér-
grein sína. Þegar hann lét af störf-
um sem yfirlæknir, birti hann grein
um arfgengi hjartasjúkdóma í al-
þjóðlegu fagtímariti, sem mér er
kunnugt um að vakti talsverða
athygli meðal erlendra starfs-
bræðra hans. Þótti mér ánægjulegt
að geta þá á vegum erfðafræði-
nefndar Háskólans veitt honum
nokkrar upplýsingar við það verk.
Að leiðarlokum verður mér ljóst,
hversu mikils virði það er að hafa
fengið að kynnast þeim heilsteypta
persónuleika, sem dr. Óskar var.
Við Sigrún kveðjum hollvin okk-
ar með söknuði og vottum Inger,
sonum þeirra og fjölskyldum inni-
legustu samúð
Sturla Friðriksson.
Látinn er í hárri elli einn af
brautryðjendum vísindalegrar
læknisfræði á íslandi, dr. Óskar
Þ. Þórðarson. Fram til hins síðasta
var hann harður af sér og strang-
ur við sjálfan sig.
Dr. Öskar hélt utan til fram-
haldsnáms og vísindalegrar þjálf-
unar að loknu kandídatsprófí við
Háskóla íslands árið 1934. Eins
og títt var og eðlilegt á þeim árum,
leitaði hann til Danmerkur til að
afla sér menntunar í lyflæknis-
fræði að afloknu kandídatsári í
Noregi. Hann hefur vafalaust
snemma tamið sér skipulögð
vinnubrögð og sjálfsaga, sem
greinilega má marka af því, að
hann varði rit um rannsóknir sínar
á storkuefni í blóði sjúkra og heil-
brigðra við háskólann í Kaup-
mannahöfn 1941, aðeins sjö árum
eftir að hann lauk kandídatsprófi.
Rannsóknir þessar framkvæmdi
hann meðan hann starfaði launa-
laust í tæp tvö ár á lífefnafræði-
stofnuninni við háskólann í Árhus.
Rannsóknir hans á protrombini
þóttu á sínum tíma svo merkar,
að hann fékk m.a. birta grein um
MINNINGAR
þær í hinu þekkta vísindariti Nat-
ure. Dr. Óskar starfaði annars á
ýmsum sjúkrahúsdeildum sem
nauðsynlegt var í Danmörku til að
sérmennta sig í lyflækningum með
áherslu á hjarta- og efnaskipta-
sjúkdóma.
Eftir ellefu ára framhaldsnám
og störf erlendis sneri hann heim
til íslands strax og hægt var eftir
lok heimsstyijaldarinnar 1945.
Starfaði hann fyrst á Landspít-
alanum í þijú ár og var þá talinn
hæfastur lækna til að verða pró-
fessor í lyflæknisfræði. Ekki varð
úr því. Hóf hann þá störf á eigin
lækningastofu sem heimilislæknir
og sérfræðingur, auk þess sem
hann starfaði á Landakotsspítala,
þar til hann varð yfirlæknir ly-
flæknis- og farsóttadeildar Bæj-
arspítala Reykjavíkur haustið
1955, sem þá var til húsa í Far-
sóttahúsinu og Heilsuvemdarstöð-
inni við Barónsstíg. Þá gekk hér
skæður lömunarveikifaraldur og
var dr. Óskar kallaður til að ann-
ast sjúklingana. Þá, eins og nú,
var mikill skortur á hjúkrunarrým-
um fyrir langlegusjúklinga og átti
að bæta úr því til bráðabirgða í
Heilsuverndarstöðinni, en bygg-
ingu hennar var að ljúka. Skortur-
inn á sjúkrarúmum á lyflæknis-
deildum var þó enn meiri, svo
hætt var við þau áform fyrir til-
stilli þáverandi borgarlæknis dr.
Jóns Sigurðssonar og dr. Óskars,
og ákveðið að nota aðra deildina,
sem var fullbúin, fyrir farsótta-
og lyflæknisdeild, en til að byija
með eingöngu fyrir lömunarveiki-
sjúklinga. Lyflæknisdeild Bæjarsp-
ítalans flutti síðar í Borgarspítal-
ann og stjórnaði dr. Óskar henni
áfram af sömu festu og framsýni
og Bæjarspítalanum, þar til hann
lét af störfum fyrir aldurs sakir.
Dr. Óskar var strangur en góður
húsbóndi og laus við smámunasemi
gagnvart því sem litlu máli skipti.
Hann var góður kennari og fyrir-
mynd okkar sem yngri vorum og
nutum þeirrar gæfu að vinna með
honum. Hann reyndi að rækta í
okkur vísindalega hugsun í dagleg-
um læknisstörfum og kenndi okkur
að taka ákvarðanir og bera ábyrgð.
Mest var þó um vert hversu mikla
áherslu hann lagði á hinn siðfræði-
lega þátt lækninganna. Hann
hvatti okkur til að sinna eigin rann-
sóknum og var ótrúlega umburðar-
lyndur og hjálpsamur, þó að verk-
efnin væru víðs fjarri hans áhuga-
sviði. En fyrst urðum við auðvitað
að sinna sjúklingunum og alltaf
að vera tiltækir þeirra vegna. Eft-
ir tveggja ára starf sem aðstoðar-
læknir á lyflæknisdeild Bæjarspít-
alans hjá dr. Óskari, fannst mér
loks að ég væri orðinn læknir og
gæti jafnvel farið að praktisera.
Dr. Óskar var skarpleitur, ljós
yfirlitum, frekar lágur vexti,
grannur og spengilegur og snögg-
ur í hreyfingum. Hann var mjög
skýr og fljótur að átta sig á hinum
flóknustu vandamálum, frekar
orðknappur og fjaslaus svo að sum-
um fannst óaðgengilegur, en
tryggur og raungóður og gerði að
gamni sínu þegar við átti. Hann
vildi aðstoða sjúklinga sína með
vísindalega reyndum aðferðum og
skýra sjúklingunum frá við hveiju
mætti búast, en ekki nota neinar
gervilausnir og verða vinsæll af
að lækna sjúkdóma, sem bötnuðu
af sjálfu sér. Á honum sannaðist
hið fornkveðna, að aðeins góður
maður getur orðið góður læknir.
Að leiðarlokum þakka ég dr.
Óskari gott læknisuppeldi og þá
fyrirmynd sem hann veitti. Jafn-
framt hefur mér verið falið að
flytja kveðjur og þakkir Læknafé-
lags íslands. Frú Inger, sonum
þeirra hjóna, Högna og Ásgeiri,
og fjölskyldum þeirra votta ég
hluttekningu.
Tómas Helgason.
Við fráfall frænda míns dr. Ósk-
ars Þ. Þórðarsonar fv. yfirlæknis
hrannast upp í huganum minning-
ar. Minningar allar götur frá því
ég var smábarn og gegnum lífstíð
mína. Svo samofíð var starf hans
og allrar fjölskyldu minnar. Efst í
huga mínum er þó fyrst og fremst
þakklæti fyrir alla þá ómældu vinnu
og fyrirhöfn sem hann sinnti fyrir
ættmenni sín. Gilti þá einu, hvort
það væri að nóttu eða degi. Þau
voru ófá viðvikin sem „Doktorinn",
en það var hann oft kallaður af
okkur yngra fólkinu í ættinni, innti
af hendi þegar eitthvað bjátaði á.
Minningar mínar eru allar götur frá
Bankastrætinu þar sem móðir hans
Ágústa og fóstra hans Guðrún
Halldórsdóttir bjuggu sín síðustu
ár og fram til þess að hann lét af
störfum. Ég minnist hans bæði í
meðlæti og mótlæti. Hann var
stundum boðberi válegra tíðinda
innan fjölskyldunnar. Þá stóð hann
sem klettur, beinn í baki og ákveð-
inn, jafnvel þegar það kom í hans
hlut að færa fiöldskyldunum sorg-
artíðindi. Ekki varð séð að hann
haggaðist, þótt slíkt hljóti að hafa
tekið á hann jafnt sem aðra.
Eftir að ég komst eilítið til
þroska og manns var gott að geta
leitað til frænda síns með vanda-
mál, sem upp komu innan fjöl-
skyldunnar og fá hrein, skýr og
greinargóð svör hans um hugsan-
legar lausnir þeirra. Eins og ég
sagði hér fyrr var það í fyrstu
kannski með dálítið óttablandinni
virðingu sem ég leitaði til hans,
en seinna breyttist það í hreina
virðingu fyrir manni, sem bæði var
hreinskiptinn, en jafnframt afar
hlýr og vildi greiða götu hvers og
eins.
Óskar var gæfumaður í sínu
einkalífi. Eftirlifandi eiginkona
hans er frú Inger, fædd Schröder
í Danmörku. Kynntust þau á með-
an Óskar stundaði læknisstörf þar
í landi. Þau eignuðust þijú börn,
tvo syni, þá Högna og Ásgeir, og
eina dóttur, Guðrúnu, en hún lést
í blóma lífs síns árið 1963, öllum
harmdauði. Ég sagði hér að fram-
an að frændi minn hefði verið
gæfumaður í sínu einkalífí. Það sá
ég greinilegast í 75 ára afmæli
hans árið 1981. Afmælisgjöfin frá
frú Inger til hans er og verður
mér ætíð ógleymanleg. Þar gaf hún
eiginmanni sínum sönglög, sungin
af einni af bestu söngkonum okkar
íslendinga, lög frá flestum þeim
löndum, sem þau hjónin höfðu
heimsótt saman á lífsleiðinni, en
ferðalög voru eitt af þeirra sameig-
inlegu áhugamálum. Ég held að
vart hafi verið hægt að gefa maka
sínum fegurri gjöf á slíkum tima-
mótum. Best lýsti þó þessi gjöf því
fallega og fágaða sambandi sem
var milli þeirra hjóna.
Ég veit vel að frændi minn hefði
ekki kært sig um neina „lofrollu"
að sér látnum, en ekki verður hjá
því komist að geta mannkosta
hans, svo sterkur var hann í lífi
okkar _sem töldust til ættmenna
hans. Ég veit að hans er sárt sakn-
að af tveimur eftirlifandi systrum
sínum, þeim Margréti Unni og
Gyðu, sem sjá nú á eftir elsta bróð-
ur sínum og vini, en á undan eru
gengin systkini hans, þau Lilja,
Sigurður, Jóna og Ágústa.
Það er ekki margt um liðið síðan
Óskar reit minningargrein um góð-
an vin sinn, en í þeirri grein kom
fram að þeim fækkaði óðum vinum
hans, sem hann hafði kynnst á
fyrstu áratugum þessarar aldar,
þegar þjóðin var að stíga sín fyrstu
spor í átt til sjálfstæðis. Jafnframt
fannst mér að þar lýsti hann lífs-
starfí sínu og hafði ég á tilfinning-
unni að hann væri ánægður þegar
hann leit yfir farinn veg. Ég er
þess því fullviss að frændi minn
kvaddi þessa jarðvist sæll yfír því
að hafa lokið starfi sínu með sóma
og sæmd, eins og vænta mátti af
honum.
Að leiðarlokum þakka ég og
ættmenni mín samfylgdina með
mætum manni og sendum frú In-
ger og fjölskyldu hennar okkar
dýpstu samúðarkveðjur og vonum
og biðjum frænda okkar Guðs
blessunar á hans nýju vegferð.
Þorsteinn Eggertsson.
Gskar Þórðarson yfírlæknir var
á sínu sviði meðal best menntuðu
og hæfustu sérfræðinga, sem
komu til starfa frá útlöndum eftir
stríð. Hann naut mikils trausts og
virðingar og kom það best fram í
fjölmörgum störfum, sem honum
voru falin bæði innan læknafélag-
anna og hjá opinberum aðilum við
upgbyggingu sjúkrahúsþjónustu.
Óskar var mikilvirkur brautryðj-
andi í lyflækningum og uppbygg-
ingu lyflækningadeilda - fyrst við
Landspítalann 1945 eftir heim-
komu frá Danmörku og síðan á
Landakotsspítala. Frá 1955 varð
hann yfírlæknir lyflækninga- og
sóttvarnadeildar Bæjarspítalans í
Heilsuvemdarstöð Reykjavíkur og
síðar yfirlæknir lyflækningadeild-
ar Borgarspítalans í Fossvogi, þar
sem hann starfaði til 1976.
Hluta af sérnámi sínu í Dan-
mörku helgaði Óskar rannsóknum
á blóðstorkuefnum og varði dokt-
orsritgerð sína um það efni við
Kaupmannahafnarháskóla 1941.
Um skeið stundaði Óskar krabba-
meinsrannsóknir meðan hann var
við störf í Danmörku. Þekking
hans í læknisfræði stóð því á breið-
um og styrkum gmnni. Það fannst
fljótt fyrir því við nánari kynningu
að Óskar hafði glöggan og virkan
skilning á gildi rannsókna fyrir
lækningastarfsemina. Hann gerði
sér far um að prófa og nýta þær
rannsóknir sem völ var á og líkleg-
ar vom til að verða að gagni og
gera sjúkdómsgreiningu markviss-
ari og læknismeðferð árangursrík-
ari._
Ég kynntist Óskari og rann-
sóknaráhuga hans í ársbyijun
1958, þá nýkominn til landsins
eftir framhaldsnám í lækninga-
rannsóknum og átti mikið undir
því að fá tækifæri til að sýna fram
á gagnsemi þeirra rannsókna, sem
ég hafði kynnt mér. Óskar gaf
mér þau tækifæri og jafnframt
mikla uppörvun í rannsóknarstarf-
inu. Sum af þeim viðfangsefnum,
sem ég kynntist í samvinnu okkar
Óskars, urðu svo áhugaverð, að
þau hafa ekki skilið við mig frá
því ég ánetjaðist þeim fyrir rúmum
þrem áratugum á deildinni hjá dr.
Óskari.
Óskar var allan sinn starfstíma
leiðbeinandi lækna og læknanema
í lyflæknisfræði. Hann lét mjög
að sér kveða í Eir, fræðslufélagi
lækna, og var formaður þess
1950-1955. Þetta félag var mikil-
vægur vettvangur í fræðslustarfí,
lækna fyrr á árum, og okkur ung-
um sérfræðingum var það nokkurs
konar „vígsla“ á braut okkar til
fullrar viðurkenningar í faginu að
fá að flytja erindi í þessu félagi.
Þegar ég hugsa til kynna minna
af dr. Óskari fínnst mér hann vera
meðal þeirra ágætu starfsbræðra
sem ég ber einna mestan hlýhug
til.
Við Erla sendum Inger og allri
fjölskyldunni innilegar samúðar-
kveðjur.
Ólafur Jensson.
Erfídrykkjur
Glæsileg kaffi-
hiaðborð, fallegir
Nalir og mjög
goð (ijónusta.
ijpplvsingar
» sima 22322
FLUGLEIDIR
HÍTKL IJFTLGIHIK