Morgunblaðið - 09.03.1995, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 09.03.1995, Blaðsíða 28
28 FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1995 MORGyNBLAÐIÐ AÐSEIMDAR GREINAR Hafa íslensk böm ekkí eðli- legan aðgang að dómstólum? EINS OG flestum er kunnugt hefur umræðan um bamavemdar- mál verið talsvert meiri nú en oft áður. Bæði hefur fréttaflutningur varðandi einstök mál aukist og eins virðist sem öll umræða um þessi mál hafí komist betur á legg og var tími til þess kominn, en lengi fram- an af virtist sem stjórnvöldum ætl- aði alveg að takast að koma á end- anlegu „fréttabanni" á þessi mál og því miður hafa nokkrir fjölmiðlar látið múlbinda sig fram til þessa og samþykkt ritskoðun stjórnvalda. Þriðjudaginn 14. febrúar sl. birti Morgunblaðið grein eftir dr. Gunnar Hrafn Birgisson, sálfræðing Bama- verndarráðs íslands. Var ekki ann- að að sjá, en að dr. Gunnar vildi standa vörð um núverandi kerfi, sem margir hafa gagnrýnt og ekki síst starfsmenn félagsmálayfir- valda, sem ítrekað hafa lýst því í fjölmiðlum, hversu erfitt það er að starfa við núverandi kerfi, að það sé niðurbrjótandi og orki illa á alla sem koma nálægt því. Dr. Gunnar virðist hins vegar hafa komið sér fyrir í þeim hópi sérfræðinga, sem vilja standa gegn réttarúrbótum á þessu miðaldakerfi og koma í veg fyrir að þessum málum verði vísað til dómstóla, þar sem þau vissulega eiga heima. Hér á ég við úrskurði í forsjárdeilumálum, forsjársvifting- armál og umgengnisréttardeilumál, svo eitthvað sé nefnt. Skildi ég dr. Gunnar þannig, að hann teldi réttarúrbætur, þ.e. að dómstólaleiðin, væri slæmur kostur og sérstaklega í Ijósi þess, sem hann gaf sér sem forsendu, að dóm- stólaleiðin yrði of kostnaðarsöm fyrir stjórnvöld. Slík rök í þessum málum valda spurningum um þau viðhorf sem ríkja hjá barnavemdar- yfírvöldum og setur óneitanlega óhug að manni við lestur slíkra röksemda hjá aðila- sem trúað er fyrir alvarlegum málum. Einnig gagnrýndi dr. Gunnar ein- hliða fréttaflutning af barnavernd- armálum og vill hann ekki, frekar en ýmsir kollegar hans hjá bama- vemdaryflrvöldum, að kastljósi sé bmgðið á störf hans og vill eins og hinir standa gegn umræðu um þessi mál eins og ávallt áður. Það er þröngur hópur fólks sem starfar að bamavemd og er engu líkara en þessi hópur, með ein- hvers konar sovésku lénskipulagi, vilji standa vörð um vöid sín og telji það til hags- muna að ekki verði breyting á þessum mál- um, þrátt fyrir að slík- ar breytingar hafa þeg- ar átt sér stað alls stað- ar í kringum okkkur, fyrir löngu síðan. Von- ast ég til að vori skjótt og jákvæðari viðhorf lýsi upp huga þeirra sem myrkvaðir em af fortíðinni og að þeir hleypi inn nútíð og framtíð til handa íslenskum bömum. Undirritaður vill taka það fram, að hann er félagi í Fjölskylduvernd, félagi sem býr yfir mikilli vitneskju um hin ýmsu mál og málslok hjá félagsmálastofnunum og barna- verndaryflrvöldum. Innan þessa fé- lags starfar stór hópur fólks og margir sem hafa orðið illa úti vegna lélegra vinnubragða bamavemdar- yfirvalda. Þarna hefur fólk getað borið saman mál sín, rannsakað einstök mál og ýmsa þætti þeirra og komist að niðurstöðum. Þegar málin em skoðuð myndast visst samhengi og góð yfirsýn fæst yfír úrvinnslu mála og hvernig úr- vinnslu er háttað hjá stjórnvöldum, allt frá upphafi mála og að málslok- um og úrskurðum. Alltof stór hópur mála virðist vera í raun klúður frá upphafi til enda. Barnaverndaryfir- völd hafa í ótal tilfellum sniðgengið þær leikreglur sem löggjafinn hefur sett og sem menn deila jú um, virt að vettugi ýmis réttindi fólks, sbr. andmælarétt, þannig að niðurstað- an er í raun sláandi, því hún er mun verri en nokkur gæti hugsað sér. Rétt er í þessu samhengi að það komi hér fram, að innan félagsins Fjölskylduverndar em ýmsir „fag- aðilar" innan barnavemdar og fé- lagsráðgjafar og einnig sérfræðing- ar í lögfræði og lögfræðingar. Félagið er opið öllu áhugafólki sem lætur sig varða mannréttindi og réttindi fjölskyldunnar. Svo virðist sem það séu sömu einstakling- arnir sem em viðriðnir verstu klúðurmálin, hjá barnaverndaryfir- völdum. Að auki virðist ljóst að rík tilhneiging er innan þess þrönga hóps sem með þessi mál fer, að breiða yfír mistök og að sambæri- leg samtrygging eigi sér stað og fullyrt hef- ur verið að riki meðal lækna. Það er útilokað að átta sig á sumum vinnubrögðum starfs- manna barnaverndar- yfirvalda. Dæmigert mál, sem oftar en ekki virðist koma upp og hugsan- lega hefst á þann veg, er að ein- hver hringir til félagsmálastofnun- ar. Auðvitað getur slík tilkynning verið á rökum reist, en hins vegar virðist hitt vera öruggt að illgjarnt fólk og hugsanlega veikt, jafnvel náskyldir, hringja og tilkynna hluti sem er hreinn tilbúningur. Félags- málastofnun setur málið í gang. Einum starfsmanni er falið að kanna hagi barnsins og koma með tillögur til úrlausna. Þessi sami starfsmaður rannsakar síðan málið, foreldri barnsins er ekki innt um sannleiksgildi kæru og fær jafnvel aldrei að vita um innihald heiinar né hver lagði kæruna fram. Kæran gæti jafnvel hafa verið lögð fram af fleirum en einum. Starfsmaður bamaverndarnefndar leggur til tímabundna forsjásviftingu, meðan málið er í rannsókn. Foreldrið fyll- ist örvæntingu, skilur ekki hvað er að gerast og andmælir þessari að- för kröftuglega. Rannsóknaraðil- inn, starfsmaður félagsmálastofn- unar, sá sem fer með málið og er í raun dómarinn sjálfur, túlkar and- mæli foreldrisins sem mótþróa og skort á samstarfsvilja og slíkt eykur líkur á forsjársviftingu sem í raun er orðin staðreynd, því börnunum hefur verið komið fyrir „tímabund- ið“ í fóstur inni á stofnun, en slíkt þýðir oftast ævilangan dóm yfir örlögum bamanna og foreldrum þeirra. Síðan kemur barnaverndar- nefnd að málinu, á kaffifundi í eftir- U mgengnisréttarmál eru í ólestrí, að mati Sigurgeirs Sigurðs- sonar, sem hvetur stjómvöld til úrbóta. miðdaginn og staðfestir með „form- legum" hætti aðgerðir starfsmanns síns og bókar í fundargerð, að til- lögur starfsmannsins séu góðar og gildar. Þetta er oftast gert án þess að barnaverndarnefnd svo mikið sem hafi séð bamið eða bömin og sjaldnast hefur foreldrið rætt við nefndarmenn. Venjulega, þegar barnaverndar- nefnd kemur að málum, er það aðeins til að staðfesta „stóradóm“ sem þegar er fallinn í skýrslu fé- lagsráðgjafans og hann hefur einn unnið. Andmælaréttur er ekki virtur og þótt hann komi inn er það oft þannig að ekki er á hann hlustað, enda er rík tilhneiging meðal starfs- manna félagsmálastofnana, að tala niður til fólks sem er í rannsókn hjá þeim. Hafa margir kvartað und- an þessu og rétt væri að skoða þetta nánar. Eftir að forsjársvifting hefur átt sér stað kemur nýtt tímabil og erf- itt hjá þeim sem lendir í slíku. Virð- ist sem barnaverndaryfirvöld virði ekki eða hafi tilhneigingu til að virða ekki rétt barna til að þekkja og umgangast kynforeldra sína. Á þetta í raun við um stjórnvöld öll og með ólíkindum er hvernig er á umgengisréttarmálum haldið hér á landi. Dómstólar eru eini vettvangur þess, að úrskurða um réttmæti þess hvort barn er svift foreldrum sínum eða tengslum við önnur systkini. Allt annað er í raun gróf aðför að réttindum barna og vanvirðing við samning þann sem ísland gerði við samfélag þjóða og fullgiltur var 28. október 1992 um réttindi barna. Þar segir í 9. gr. 1. lið, að aðskilnað- ur barns við foreldra sé háð endur- skoðun dómstóla. Þess vegna ættu menn að hætta rökræðum um þessa Sigurgeir Sigurðsson hluti og framkvæma það sem samn- ingurinn segir. Dómstólar eru eini vettvangurinn til að úrskurða um réttmæti þess hvort barn er svift foreldrum sínum. (Slíkt ákvæði er einnig í 6. gr. Mannréttindasátt- mála Evrópu). Eins og þessu er háttað nú mætti segja, að banraverndarnefndir og barnaverndarráð fari með þessi mál með ólögmætum hætti og að ólög- lega sé að þessum málum staðið í dag. Ef úrvinnsla þessara mála er skoðuð hér á landi og borin saman við önnur siðmenntuð lönd, eins og t.d. Noreg, bæði hvað varðar form- ið og innihald þess, er ljóst að ekki ríkir réttlæti í þessum málum hér á landi og þarf ekki nema meðal- greind og sæmilega réttlætiskennd til að sjá það. íslensk stjórnvöld ættu einnig að snúa sér að því að koma lagi á umgengisréttarmá( sem eru í alger- um ólestri í dag. í þeim tilfellum, sem eru allt of mörg, þegar forsjár- aðilar virða ekki rétt barna til að umgangast það foreldri sem ekki fer með forsjá ættu stjórnvöld að sýna sóma sinn og fara að virða 7. og 8. gr. samnings þess sem að framan greinir og taka frumkvæði það sem lofað var að tekið yrði með samningi þessum. Það er til skamm- ar hvernig haldið er á þessum mál- um í dag. Dæmi um úrlausnir ann- ars staðar, bæði Norðurlöndum og USA svo dæmi séu tekin, þá á sá aðili sem fer með forsjá og ekki virðir rétt bamsins til að umgang- ast hitt foreldrið, t.d. eftir skilnað, ef slík vanvirða við réttindi bamsins koma fram án rökstuddrar ástæðu, leiðir slíkt oftar en ekki hjá öðrum þjóðum til þess að forsjá er tekin af því foreldri sem sýnir slíka van- virðingu við barnið og forsjáin er flutt yfir á hinn aðilann sem ekki fór með forsjá áður. Auðvitað með því fororði, að sá aðili virði þennan rétt barnsins. Undirritaður hefur dóma undir höndum erlendis frá sem fjalla um slík mál og er forvitnilegt að bera úrvinnslu þar saman við úrvinnslu sambærilegra mála hér á landi sem er allt of oft í skötulíki. Enginn deilir um nauðsyn þess að barnavernd fari fram. Hún má hins vegar ekki vera í einhvers kon- ar miðaldarfari rannsóknarréttar sem hafin er yfir alla gagnrýni. Ég vil enn trúa því að tekið verði á málum þessum og dómstólum verði falið að sjá um þessi mál sem til- heyra þeim og þeim er best treyst- andi fyrir. Höfundur er í samtökunum Fjölskylduvernd. Ráðherralaun frá félagsmálastofnun SÍÐASTLIÐINN laugardag birt- ist í Morgunblaðinu grein eftir Guð- rúnu Ögmundsdóttur, formann fé- lagsmálaráðs Reykjavíkur, þar sem hún reynir að svara gagnrýni minni á nýjar reglur um fjárhagsaðstoð, sem R-listinn vill koma á í Reykja- vík. Gagnrýni mín hefur meðal ann- ars komið fram í grein, sem birtist í Morgunblaðinu 21. febrúar sl. Svo virðist sem hún hafí alls ekki lesið grein mína, sem hún er þó að gagn- rýna og mun ég hér reyna að leið- rétta eitthvað af rangfærslum hennar í stuttu máli. Óljósar upplýsingar Þær tillögur sem nú eru til um- ræðu voru fyrst lagðar fram í fé- lagsmálaráði 9. janúar sl. í nóvem- ber höfðu að vísu verið lagðar fram nokkrar hugmyndir um breytingar á reglum um fjárhagsaðstoð, en voru ekki ræddar nánar þá. Fulltrú- ar Sjálfstæðisflokksins í félags- málaráði óskuðu strax eftir nánari upplýsingum um hvaða áhrif nýju reglurnar mundu hafa, bæði á borg- arsjóð og þá sem aðstoðarinnar njóta. Meðal annars var óljóst hvort tekið væri tillit til kostnaðar vegna húsaléigubóta í þeim tölum sem fyrst voru lagðar fram. Svör sem fengust voru mjög misvísandi og var því ekki hægt að taka afstöðu til tillagnanna á grundvelli þeirra. Engar nothæfar upplýsingar feng- ust um áhrif breytinganna á hag skjólstæðinga. Það er því rangt að við höfum ekki beðið um upplýs- ingar. Formaður lagði hins vegar ofurkapp á að afgreiða tillögurnar og lét afgreiða þær úr félagsmála- ráði þremur vikum eftir að þær voru fyrst lagðar fram, eftir að hafa allra náðarsamlegast frestað afgreiðslu þeirra um eina viku að minni beiðni. Húsaleigubætur koma í stað húsaleigustyrks I fyrri grein minni voru bomar saman ráðstöfunartekjur aðstoðar- þega eftir nýjum og gömlum regl- um, og hver fjárhagsaðstoð getur mest orðið. Jafnframt var sýnt fram Fjárhagsaðstoð á fullan rétt á sér, segir Guðrún Zoega, en hún má ekki draga allan kraft úr sjálfsbjargar- viðleitni fólks. á hvaða launatekjur fólk þyrfti að hafa til að hafa sömu ráðstöfunar- tekjur og jafnstór fjölskylda, sem fær fjárhagsaðstoð rá Félagsmála- stofnun. Til dæmis þarf fjölskylda með tvö börn að hafa um 190 þús- und króna mánaðarlaun, en hjón með fjögur börn þurfa um 280 þús- und króna mánðarlaun til þess að hafa jafnmiklar ráðstöfunartekjur og jafnstór fjölskylda, sem fær full- an styrk frá Félagsmálastofnun. í samanburðinum kom greinilega fram hve mikill hluti ráðstöfunar- tekna kemur frá Félagsmálastofn- un og hvað kemur frá trygginga- stofnun eða úr skatt- kerfinu. Það er því út- úrsnúningur. að ég hafi sagt að tekjumar komi að mestu „úr vasa Rey kj avíkurborgar“. Ég sleppi húsaleigu- styrk í núverandi kerfí enda munu húsaleigu- bætur koma í staðinn, þannig að sú breyting hefur ekki teljandi áhrif á hag þeirra sem aðstoð fá. Guðrún Ögmunds- dóttir segir að það sé ekki dæmigert fyrir þá sem fá fjárhagsaðstoð að fá hæstu barnabæt- ur og barnabótaauka. Bamabætur eru föst upphæð og er því ekki hægt að tala um hæstu barnabæt- ur. Bamabótaauki er tekjutengdur, en þeir sem fá fjárhagsaðstoð hjá Félagsmálastofnun hafa yfirleitt svo Iágar tekjur að hann skerðist ekki. Þetta er því rangt. Nýju reglurnar festa fólk í kerfinu Gagnrýni sjálfstæðismanna er einkum tvíþætt: • Nýju reglurnar festa fólk í kerf- inu í stað þess að hvetja það til sjálfshjálpar. Ef fólk er ver sett fjár- hagslega á vinnumarkaðinum en á styrk frá Félagsmálastofnun er ekkert sem hvetur það til að reyna að bjarga sér sjálft, sama „hvað mikil vinna er sett í g;ang til að aðstoða þær fjölskyldur". Málið var ekki skoð- að nægilega vel áður en það var afgreitt í félagsmálaráði. Hér er um þvílíkar grundvall- arbreytingar að ræða að þær þarf að skoða miklu betur en gert var. Fjárhagsaðstoð eða ráðherralaun? Ekki er deilt um hvort fjárhagsaðstoð eigi rétt á sér eða ekki. Hún er hins vegar ekki að loka fólk inni í kerfi opinberrar forsjár o g draga úr því aljan kraft og sjálfs- bjargarviðleitni. Ég tel að eitthvað sé bogið við kerfið, þegar fjölskylda með tvö börn þarf að hafa rífleg þingmannalaun til að bera það sama úr býtum og jafnstór fjölskylda, sem fær fullan styrk frá Félagsmála- stofnun. Fjölskyldu með fjögur börn duga hins vegar ekki minna en ráð- herralaun til að hafa sömu ráðstöf- unartekjur og jafnstór fjölskylda, sem nýtur aðstoðar Félagsmála- stofnunar samkvæmt hinum nýju reglum. Höfundur er borgarfulltrúi fyrir Sjálfstæðisflokkinn og situr í félagsmálaráði. Guðrún Zoéga
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.