Morgunblaðið - 09.03.1995, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Á gægjum
LEIKLIST
Fclagshcimili
Köpavogs
LEIKFÉLAG
KÓPAVOGS
Höfundur: Joe Orton Leikstjóri:
Kári Halldór. Þýðing: Bjarni
Guðmarsson & Hörður Sigurðar-
son. Leikmynd: Þorleifur Eggerts-
son. Leikendur: Bjarni Guðmars-
son, Inga Stefánsdóttir, Jóhanna
Pálsdóttir, Frosti Friðriksson,
Hörður Sigurðarson, Skúli Hilm-
arsson. Frumsýning 5. mars.
ÁSTÆÐA er til að óska
Leikfélagi Kópavogs til ham-
ingju með nýja leikhúsið sitt í
Félagsheimili Kópavogs, en það
er kallað Hjáleigan og þar er
hægt upplifa leikhús í svo miklu
návígi að minnstu munar að þeir
sem sitja á fremsta bekk verði
þátttakendur í leiknum.
Þetta litla svið býður upp á
náin kynni. í leikritinu Á gægj-
um verða þau eins náin og mað-
ur kærir sig um. Leikritið gerist
á geðsjúkrahúsi og þar vill svo
til að læknaliðið er kolklikkað.
Sjúklingar sjást engir en þeir
sem rekast þangað inn eru venju-
legheitagrey sem fá hina hláleg-
ustu útreið.
Á gægjum er farsi þar sem
gert er óspart gys að geðlæknum
og einnig aðskiljanlegri náttúru
mannskepnunnar. Mörg tilsvör
eru hnyttin, jafnvel sprengi-
hlægileg og í þeim broddur sem
enn stingur en hefur trúlega
dofnað nokkuð frá því að verkið
var frumsýnt fyrir hartnær
þremur áratugum.
Sýningin er hröð og þótt hraði
sé nauðsynlegur í farsa (áhorf-
andinn má ekki fá ráðrúm til að
átta sig á hvað það er ómerki-
legt sem hann hlær að) er hann
ekki nægilega haminn í síðari
hluta verksins.
Betra hefði verið að draga
fram napurt háðið í textanum.
En ég skellihló að ýmsu á þess-
ari sýningu og hafði lúmskt gam-
an að öðru, einkum vísunum í
gríska og breska leikritagerð og
fléttu.
Skúli Rúnar Hilmarsson var
ákaflega álappalegur í hlutverki
sínu sem lögga og Frosti Frið-
riksson sprenghlægilegur uppá-
klæddur sem stúlkukind. Inga
Björg Stefánsdóttir átti ekki sjö
dagana sæla sem ritaragreyið
Geraldine því Geraldine hefur
auðheyrilega aldrei kynnst því
sem í daglegu tali er kallað
heilastarfsemi og lendir í þokka-
bót í aðstæðum sem eru henni
ofviða.
Aðalhlutverkin þijú eru erfið
en Bjarni, Jóhanna og Hörður
ná þó að gera þeim góð skil.
Ugglaust hefðu þau gert enn
betur ef leikstjórinn hefði lagt
meiri áherslu á framsögn svo og
tvískinnunginn og firringuna í
fari persónanna en minni á hrað-
ann.
Tónlistin féll vel að verkinu
og leikmyndin er einkar smekk-
lega unnin. Þýðingin hefur verið
nokkuð vandaverk og er því mið-
ur stundum enskuskotin. Enskan
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
ATRIÐI úr sýningnni
„Á gægjum".
er lævís. Hún hefur slævt eyra
okkar fyrir hrynjandi móður-
málsins og gerir nú harða hríð
að íslenska eignarfallinu.
Leikfélag Kópavog hefur
dafnað vel undanfarin ár. Með-
limir þess sýna talverða breidd
í verkefnavali og listrænan metn-
að. Þau vilja höfða til sem flestra
áhorfenda. Það eitt út af fyrir
sig er lofsvert. Og þrátt fyrir
ýmsa annmarka er Á gægjum
ansi hlægilegt og góð skemmtun
fyrir þá sem líður betur vel en
illa.
Guðbrandur Gíslason.
Hvað er í húfu Guðs?
HALLVEIG Thorlacius gerði brúður
og leikmynd við verk sitt í húfu
Guðs, og leikur öll hlutverkin. „Marg-
ir hafa aldrei heyrt talað um húfu
Guðs,“ sagði Hallveig þegar nafn
verks hennar bar á góma í samtali
við blaðamann Morgunblaðins. „Þeg-
ar ég var bam var mér sagt að ég
hefði verið í húfu Guðs, áður en ég
komst í magann á henni mömmu
minni. Þannig er það líka með aðal
sögupersónuna í þessu leikriti, hún
fæðist ekki fyrr en eftir hlé.“
Aðal söguhetjan er lítill trölla-
strákur. Hann er fyrst alveg ósýni-
legur enda hefur honum verið hent
út úr „húfu Guðs“. Hann er að von-
um örvæntingarfullur yfír því en það
vill honum til að ég fínn hann í sög-
usvuntuvasanum mínum. Ég fer síð-
an með hann og sting honum í húfu
Guðs aftur, til þess að vita hvort
hann spjari sig ekki þá.
Síðan kemur í ljós að þetta er
hann Pínu Pons, sem á að verða
sonur hennar Skellinefju tröllskessu.
Skellinefja er kvödd til og þá upplýs-
ist að hún verður óskaplega fegin
að endurheimta Pínu Pons í húfuna.
Hins vegar stendur svo illa á hjá
henni að það eru allirtröllkarlar fam-
ir úr landi. Hún á því ekki auðvelt
með að koma því kring að Pínu Pons
komist í magann á henni.
í Sögulandi eru sem betur fer
ýmsar lausnir til. Ein af söguhetjun-
um, það er hann Hnullungur stein-
álfastrákur, hefur það hlutverk í leik-
ritinu að vera alltaf að hugsa. Hann
hugsar og hugsar þar til honum dett-
ur rétta ráðið í hug. Það ráð er líka
fengið úr gamalli sögu. Ein af mörg-
um sögum sem mér voru sagðar í
gamla daga var sagan af Hálf-kisu.
Þar er drottning látin gleypa silung
og þá fékk hún prinsessu í magann.
Hugsuðinum mikla dettur í hug að
láta Skellinefju gleypa silung og hún
gerir það með góðum árangri. Með
dyggri aðstoð áhorfenda tekst að
koma Pínu Pons klakklaust í heim-
inn.
Brúðuleikhúsið Sögusvuntan sýnir um þessar
mundir í húfu Guðs. Guðrún Guðlaugsdóttir
ræddi við Hallveigu Thorlacius höfund verksins.
Hún kvað söguhetjur þess sóttar í íslensku þjóð-
sögurnar meðal annars. Einnig var rætt við leik-
stjórann, Ásu Hlín Svavarsdóttur.
Ég átti sjálf sögu-ömmur tvær.
Ég heyrði hjá þeim alls konar sögur,
önnur amma mín sagði mér bara
sögur sem hún hafði heyrt en hin
skáldaði sögur. Ég nota mjög mikið
einhverjar minningar úr þessum sög-
um, án þess að fara alltaf rétt með
þær. Úr þessum efnivið bý ég til ný
ævintýri. Vondi karlinn í þessari sögu
er Skuggabaldur. Það er mjög nauð-
synlegt að hafa hið vonda í sögum
ekki síður en hið góða. Það er enginn
munur á bömum og fullorðnum að
þessu leyti, það þarf dramatík í sög-
ur fyrir börn. Það þurfa að vera átök
milli þess góða og vonda. Sagt er
að það sé nauðsynlegur liður í þro-
skaferli bama að þeim séu sagðar
sögur og þau fái að taka þátt í bar-
áttunni milli góðs og ills. Það veiti
þeim öryggiskennd þegar hið góða
sigrar að lokum.
Eldri sögur vom oft hræðilegar.
Rauðhetta var t.d. miklu hryllilegri
áður. Það er seinni tíma viðbót að
veiðimaðurinn skeri ömmuna og
Rauðhettu út úr maganum á úlfinum.
Áður át úlfurinn þær bara með húð
og hári og síðan ekki söguna meir.
Sögurnar sem ég er að segja eru
frekar mannúðlegar, það er enginn
étinn nema að honum sé þá skilað
aftur.“
Af hveiju skyldi Hallveig hafa
farið að vinna við brúðuleikhús?
„Ég hafði aldrei séð brúðuleikhús
þegar ég ákvað að þetta ætlaði ég
að gera,“ segir Hallveig. „Ég hafði
lesið um þetta. Ein bók hafði mikil
SKELLINEFJA með
Pínu Pons.
áhrif á mig í þessa átt. Það var bók
eftir Agnar Mykle, höfund Rauða
rúbínsins, og konu hans Jönu. Jana
þessi var brautryðjandi í norsku
brúðuleikhúsi. Þau skrifuðu saman
mjög skemmtilega bók um brúðuleik-
hús sem ég las. Ég var þó’ komin
undir þrítugt þegar ég bytjaði fyrir
alvöru að vinna að brúðuleikhúsi."
Hvað hefur brúðuleikhús fram yfir
venjulegt fólk sem er að leika á leik-
sviði?
„Það er einmitt það sem maður
þarf alltaf að vera að spyija sig
um,“ svarar Hallveig. „Þegar sett
er upp brúðuleiksýning spyr maður
sig hvort verið sé að gera eitthvað
Listaverkabók um
Kristínu Jónsdóttur
frá Munkaþverá
LISTASAFN Reykjavíkur á Kjarv-
alsstöðum hefur gefíð út listaverka-
bók um Kristínu Jónsdóttur frá
Munkaþverá. Bókin er sýningar-
skrá, gerð í tilefni sýningar á verk-
um veflistakonunnar Kristínu Jóns-
dóttur frá Munkaþverá sem stend-
ur nú yfir á Kjarvalsstöðum. Þar
er að finna grein um list hennar
eftir Ólaf Gíslason sem ber yfir-
skriftina Orð og mynd þess svo og
fjölda mynda af verkum hennar.
Állur texti í bókinni er bæði á ís-
lensku og ensku.
í kynningu segir: „Snilldin, hlýj-
an og hjartalagið kemur skýrt fram
í verkum veflistakonunnar Kristín-
ar Jónsdóttur frá Munkaþverá.
Frjótt hugmyndaflug einkennir
verk hennar og þar kemur skýrt í
ljós þekking listamannsins á sögu,
hefðum og efninu sjálfu, sem unn-
ið er með, ásamt næmri skynjun á
samtímanum og dirfskunni við að
flétta saman ólíkar listgreinar.
í lýsingum á baðstofulífí á ís-
landi fyrrum er ullin, frásögnin og
hið ritaða mál líkt og samþætt.
Við að stefna saman í nútímamynd-
verki þessum ólíku efnisþáttum —
vefnaðinum og hinu ritaða orði,
sem hvorugt hefur nokkra sérstaka
skírskotun út af fyrir sig — nær
Kristínu fram í verkum sínum alveg
nýrri merkingu, nýju samhengi.
Bókina hannaði Hildigunnur Gunn-
arsdóttir og kostar hún 1.600 krón-
ur.
Kjarvalsstaðir eru opnir alla
daga frá kl. 10 til 18. Bóka- og
minjagripasala safnsins er opin á
sama tíma.
Fornsögnr Borgfirðinga o g Mýramanna
Sagnaþing í héraði
STOFNUN Sigurðar Nordals og
heimamenn í Borgarbyggð gangast
fyrir ráðstefnu um Egils sögu
Skalla-Grímssonar, Bjamar sögu
Hítdælakappa og Gunnlaugs sögu
ormstungu í Hótel Borgarnesi dag-
ana 26. og 27. ágúst í sumar.
Meðal þeirra sem flytja fyrirlestra
á þinginu verða Bjarni Einarsson,
Bjarni Guðnason, Baldur Hafstað,
Bergljót Kristjánsdóttir, Else Mund-
al, Helgi Þorláksson, Preben Meu-
lengracht Serensen, Rory McTurk,
„ Morgunblaðið/Árni Sœbcrg
F. V. HALLVEIG Thorlacius og Ása Hlín Svavarsdóttir.
Snorri Þorsteinsson, Sveinn Har-
aldsson, Sverrir Tómasson og Vé-
steinn Ólason.
í tengslum við ráðstefnuna verður
farið á söguslóðir á Mýrum undir
leiðsögn heimamanna. Þá verður
bókasýning í Safnahúsi Borgarfjarð-
ar í tilefni af sagnaþinginu.
Stofnun Sigurðar Nordals veitir
frekari upplýsingar. Áhugamenn
þurfa að skrá sig fyrir 1. júní hjá
stofnuninni eða í Safnahúsi Borgar-
fjarðar.
sem kannski væri betra að nota leik-
ara í. Það er þó ýmislegt sem brúða
getur gert sem leikari getur ekki.
Það er hægt að búa til miklu meiri
ímyndunarleiki með brúðum en fólki,
þær eru t.d. ekki háðar þyngarlög-
málinu. Þær geta sýnt alls konar
viðbrögð sem lifandi fólk getur ekki
sýnt. Það er líka hægt að leika sér
að stærðarmun, blanda saman dýri
og manneskju og þannig mætti
áfram telja. Brúðuleikhús er ákveðin
listgrein sem hlítir sínum eigin lög-
málum."
Brúðuleikhús - krefjandi
verkefni
Hallveig Thorlacius er þekkt sem
ágætur þýðandi. „Ég er löngu hætt
að þýða,“ segir hún þegar talið berst
að þeim efnum. „Ég nýti núna tungu-
málakunnáttu mína fyrir brúðuleik-
húsið. Ég á t.d. tilbúna sýningu á
rússnesku, en því miður var aldrei
hægt að sýna hana. Ég var að fara
á leiklistarhátíð með hana þegar
Persaflóastríðið braust út. Hátíðinni
var aflýst og sýningin er enn í húfu
Guðs. Þessi möguleiki er þó enn fyr-
ir hendi. Mig dreymir um að ferðast
með Síberíuhraðlestinni um Rússland
og sýna brúðuleikhúsið mitt.
Leikstjóri í húfu Guðs er Ása Hlín
Svavarsdóttir. „Eins manns sýningar
eru mjög frábrugðnar fjölmennari
sýningum, það er meira lagt á mann-
eskju sem er með eins manns brúðu-
leikhússýningu heldur en leikara sem
er í eins manns sýningu. Brúðuleikar-
inn þarf bæði að leika sjálfur eins
og Hallveig gerir í þessari sýningu
og svo þarf hún að skipta sér niður
á margar persónur. Þetta er mjög
krefjandi verkefni," segir Ása Hlín.
Hver skyldu vera skilin á milli
hennar og Hallveigar í fyrrnefndri
sýningu?
„Hún gerir allt og ég gagnrýni
það sem hún gerir. Ég er hið utanað-
komandi auga sem horfir á og segir
til um hvað gengur og hvað ekki.
Eins er með handritið. Eg hef aldrei
kynnst manneskju sem er eins dugleg
að endurrita handrit og Hallveig er.
Ég hef sett upp barnasýningu með
leikurum og leyfi mér að nota svipað-
an leikstíl við báðar þessar leikhús-
tegundir. Eins konar anga af comme-
dia dell’arte-leikhúshefðinni, þar sem
alltaf er talað fram og síðan vísað
til á eftir. Mér finnst það form ekki
síður henta í brúðuleikhúsi."
Brúðuleikhúsið Sögusvuntan sýnir
í húfu Guðs á Fríkirkjuvegi 11 á
sunnudögum klukkan fimmtán.
Þetta verða bara örfáar opnar sýn-
ingar, en venjulega sýnir Sögusvunt-
an verk sín í ieikskólunum.