Morgunblaðið - 19.03.1995, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. MARZ 1995 B 9
IHUGUM margra am-
erískra negra var
gospelið tónlist guðs
og blúsinn tónlist
djöfulsins og að sjálfsögðu
var sonur blússins, djassinn,
sömu ættar - enda var hann
fyrst og fremst spilaður á
þeim stöðum þar sem holds-
ins lystisemdir voru í háveg-
um hafðar. Dans og djass
voru því sem næst eitt allt
þar til bíboppið kom til sög-
unnar á heimsstyrjaldarár-
unum síðari. Að sjálfsögðu
var djassinn jafnmikil list
þrátt fyrir það - jafnt og
sú tónlist evrópskra tón-
skálda fyrri alda sem stíga
mátti dansspor við - og að
sjálfsögðu var djassinn oft
og tíðum leikinn í tónleika-
höllum fyrir stríð - en það
var undantekningin, hitt
reglan.
Hinir æðri unnendur tón-
listar litu niðrá djassinn:
villimannamúsík sem æsti
upp óæðri kenndir mann-
skepnunnar, að sjálfsögðu
þær er hún nýtur hvað
mest, og slagorð dagsins
var: „Jazz is crime and
crime is djass“. Ungir hug-
sjónamenn risu gegn þess-
um fordómum og rituðu
lærðar greinar til varnar
djasslistinni og brátt risu
upp samtök djassunnenda
sem vildu allt gera til að
útbreiða fagnaðarerindi
djassins og þeir sem
uðu® .ktinn eða
fingrum, hvað þá stigu
dans, voru litnir homauga
á djassklúbbum.
Nú er djassinn löngu orð-
inn viðurkennd listgrein og
Louis Armstrong,
Duke Ellington,
Charlie Parker og
Miles Davis, svo
nokkrir helstu
meistarar djassins
séu nefndir, eru
taldir til helstu tón-
snillinga aldarinnar.
Samt eru margir Evr-
ópubúar enn feimnir við
að blanda saman djassi og
dansi.
Við Islendingar eigum
enga djassdanshefð. Þó var
hinn fyrsti íslenski djass
danstónlist. Sveinn Ólafs-
son, Vilhjálmur Guðjónsson
og Jóhannes Eggertsson
léku á Hótel Borg fyrir stríð
þar sem breskir hljómsveit-
arstjórar réðu ríkjum: Athur
Rosberry, Jack Quinet og
Billy Cook. Þá kynntust ís-
lendingar fyrst djassdans-
sveiflunni þó Aage Lorange
hafi leikið í Jazzbandi
Reykjavíkur og hljómsveit
danska fiðlarans Eli Donde
leikið hérledis fyrr.
A stríðsárunum komu svo
hljómsveitir herjanna og
spiluðu djass og Islendingar
fóru að stofna danshljóm-
sveitir sem jafnframt voru
djasssveitir. Frægasta
djasshljómsveit Islands,
hljómsveit Björns R. Ein-
arssonar, var fyrst og
fremst danshljómsveit,
enda skilin þar á milli ekki
skörp. Björn stofnaði fyrstu
sveit sína í nóvember 1945
og lék hún í Listamanna-
skálanum. Tónlistin var
með léttu dixílandívafi, en
klassískt svíng náði fljót-
lega yfirhöndinni - Björn
stjórnaði einnig stórsveitum
sem reyndu sig við bíbopp-
kenndar útsetningar á tón-
leikum. Sú hljómsveit, sem
næst gekk Birni í djass-
frægðinni, KK sextettinn,
laut sömu lögmálum og allt
framá síðustu ár þurftu ís-
DANSANDI
DJASSGLEÐI
í tuttugu o g sjö ár hefur Ole „Fessor“ Lindgren veríð
í hópi vinsælustu hlj ómsveitarstj óra Norðurálfu og svíng,
dixíland, blús og soul verið á efnisskránni. Vernharður
Linnet rifjar upp feril hans í tilefni af komu Fessor’s
Big City Band til landsins.
Dans og
djass voru
nánast eftt
OLE Fessor
Lindgren með
básúnuna.
PÉTUR „rakari“ Guðjónsson, sem nú er nýlátinn, í
sveiflu á djassballi með félaga sínum Jóni Gíslasyni.
lenskir djassleikarar að lifa
á dansspilamennsku og
þurfa margir enn. Það var
oft heit sveifa á böllunum
áður en gestimir fóm að
streyma inn, því þá gátu
hljóðfæraleikaramir spilað
það sem þá langaði til - og
yfírleitt var það djass.
Fyrir um það bil tuttugu
ámm var ég á ferð á Akur-
eyri ásamt Ólafí Ormssyni
rithöfundi. Við borðuðum í
Sjallanum og fátt var um
gesti fyrir utan okkur, en
Eydalbræðurnir og þeirra
lið var komið á sviðið og
það var slegið upp djasskon-
serti fyrir okkur sunnan-
menn. Dansmúsíkin byijaði
ekki fyrr en um miðnætti
þegar húsið fór að fyllast.
I Danmörku hefur djass
og dans aldrei verið vanda-
mál í hugum almennings,
þó hinir æðri djassunnendur
settu stundum upp fýlusvip
þegar fæti var stappað eða
fíngrum var smellt á djass-
klúbbum. Þar hafa starfað
margar af þekktustu díxí-
landsvíngsveitum Evrópu,
sem jafnt hafa leikið fyrir
dansi og á tónleikum. Fræg-
astar þeirra eru Papa Bue
Viking Jazz Band og Fess-
or’s City Big Band, sem
væntanlegt er hingað í vik-
unni. Papa Bue, eða Arne
Bue Jensen eins og hann
heitir réttu nafni, hefur
haldið uppi fjöri í Tívolí svo
lengi sem yngri menn
muna, en hin síðari ár hefur
Fessor oft komið í hans
stað. Fessor heldur nú uppá
tuttugu og fimm ára af-
mæli hljómsveitar sinnar en
hver er hann Fessor?
Ole „Fessor“ Lindgren er
hálfsextugur básúnuleikari
og hljómsveitarstjóri og
byijaði að blása unglingur
í Hornaflokki lútherska trú-
boðsins - þar voru einstaka
gospellög á efnisskránni og
þau nýtast honum enn.
Ungur fór hann að hlusta á
útvarpsstöðina Voice of
America, en á þeim árum
sem erfítt var að fá djass-
plötur í Evrópu fékk maður
að heyra það sem efst var
á baugi í þeirri stöð. Sjálfur
gleymi ég aldrei -----------
þegar ég var í
sveit á Sámstöð-
um í Fljótshlíð
unglingur og
heim var komið
úr heyskapnum fann Þórir
Guðmundsson Voice of
America á gamla lampa-
tækinu og Willys Connover
breytti eldhúsinu í New
York-djassklúbb.
Fessor hlustaði á svíng
og bíbopp þar til dixílandið
flæddi yfír Evrópu á árun-
um fyrir 1960 og gnæfðu
þar hæst Bretamir: Chris
Barber, Humphrey Lyttel-
ton og Archer Blik. Fessor
lék í Þýskalandi 1960 en
árið eftir tók hann að
leika með Richardos
Jazzmen og var þar
í hálfan áratug - svo
lék hann m.a. rý-
þmablús þar til
hann stofnaði
Fessor’s City Big
Band 1968.
„Ég vildi ekki
hafa orðið djass í
nafni hljómsveitar-
innar því ég hef allt-
af verið yfír mig hrif-
inn af blús og soul. Ég
vildi ekki láta leiða mig á
einn ákveðinn bás.“
í tuttugu og sjö ár hefur
Fessor verið í hópi vinsæl-
ustu hljómsveitarstjóra
Norðurálfu og svíng, dixí-
land, blús og soul verið á
efnisskránni.
Fjölmargir bandarískir
tónlistarmenn hafa leikið
með hljómsveitinni. Sá
fyrsti var blúspíanistinn og
söngvarinn Champion Jack
Dupree og með ______________
honum hljóðritaði
hljómsveitin sína
fyrstu hljóm-
plötu, en þær eru
komnar vel á
þriðja tuginn. Meðal ann-
arra snillinga sem leikið
hafa með Fessor má nefna
blúsarann Sunnyland Slim,
New Orleansmeistarann Al-
bert Nicholas, dixídrengina
Wild Bill Davidsson og Bud
Freeman, svíngmeistarana
Dicky Wells, magnaðasta
básúnublásara Basies, Jay
McShann sem Charlie Par-
ker öðlaðist fyrst frægð
með, A1 Casey, gítarista
Fats Wallers, og Roy
Eldridge að ógleymdum
Eddie „Lockjaw" Davis,
einum heitasta tenórsaxa-
fónleikara djasssögunnar
sem frægastur var með
Basiebandinu.
„Það hafði eitthvað geng-
ið úrskeiðis með hljómsveit-
ina sem Lockjaw átti að
Við höfum
aldrei stælt
neina
leika með á Tonder-hátíð-
inni í Danmörku og ákveðið
var að hann léki með okk-
ur. Hann slóst í för með
okkur í Óðinsvéum og heils-
aði okkur varla. „Eruð þið
dixílandhljómsveit?“ spurði
hann með vanþóknun í
röddinni. „Þegar við sögð-
um honum að við yrðum að
leika fyrir públikkumið ró-
aðist hann. Slíkt skildi
hann.“
Þegar við lékum í Tender
varð allt bijálað. Fólk stóð
o g öskraði: „Lockjaw -
Lockjaw,“ og hann blés al-
veg geðveikislega vel. Eftir
þetta sneri hann blaðinu við
og hefur heilsað okkur síð-
an.“ Á nýjustu skífu Fess-
ors blæs Spickew Wilcox
með Fessor’s Big City-
bandinu, en hann er eini
núlifandi maðurinn sem lék
með fyrsta mikilmenni hins
hvíta manns: Bix Beid-
-------- erbeck. Bix drakk
sig í hel tuttugu
og átta ára gam-
all en Spike er
________ enn blásandi á tí-
ræðisaldri.
„Ástæðan fyrir því að
hljómsveitin er enn á fullu,“
segir Fessor er sú að við
leikum tónlist sem við höf-
um gaman af. Þreytan og
íjárhagsáhyggjurnar heyra
gleymskunni til þegar við
finnum hversu hlustendur
njóta þess sem við spilum.
Sumir eru dálítið undrandi,
margir fúlir, þegar við
blöndum allskonar tónlist
saman. í sumum klíkum er
slíkt bannað, en við höfum
nú alltaf spilað þannig og
þessi nýjungagirni okkar
hefur leitt til þess að við
höfum aldrei orðið þreyttir
á spilamennskunni. Það
hefur glatt okkur að fleiri
og fleiri hljómsveitir hafa
fylgt í fótspor okkar.
Við höfum aldrei stælt
neina og munum aldrei gera
það. Við berum djúpa virð-
ingu fyrir þeim er upphaf-
lega hljóðrituðu lög þau er
við leikum og spuna þeirra
- þess vegna leikum við þau
alltaf á okkar hátt. Það er
mikilvægast fyrir okkur að
vera skapandi og er það
ekki innsti kjarni djassins?"
Þeir sem spila í hljóm-
sveit básúnuleikarans Ole
„Fessor“ Lindgren eru auk
hans trompetleikarinn Finn
Otto Hansen, altó- og barr-
ýtonsaxofónleikarinn Hans
Holbroe, píanistinn Torber
„Plys“ Pedersen, gítaristinn
Claus Nielsen, bassaleikar-
_________ inn Marc Davis
og trommarinn
Bjorn Otto Hans-
en. Það verður
gaman að upplifa
Fessor’s Big City
Band á íslandi næstu viku.
Þeir ætla að sjá Gullfoss
og Geysi á fímmtudag og
leika um kvöldið á Hvols-
velli og síðan á Hótel Sögu
á föstudagskvöld. Þá geta
gömlu dansfríkin komið og
látið fæturna njóta sín og
þeir sem er fótafúnir dans-
að inní kollinum - en allir
munu njóta þess að heyra
sveifluna sem lýtur því lög-
máli sem er jafngamalt
djasssögunni og Dirty Doz-
en Brassbandið boðaði svo
fagurlega er það heimsótti
Island: My feet can’t fail
me now.
Það hefði verið gaman
að hafa Pétur rakara í hópn-
um sem nýtur íslandsdvalar
Fessor’s Big City-hljóm-
sveitarinnar.