Morgunblaðið - 20.05.1995, Qupperneq 24

24 LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Ágieiningiir sjálfstæðis-
manna á Suðurlandi
Önnur grein
í fyrri grein minni rakti ég
nokkrar staðreyndir í samskipta-
sögu þremenninganna á Suður-
landi. Tveir ungir menn, Árni Böð-
varsson og Gísli Gíslason, hafa nú
skrifað pistil um þessi mál sem
birtist hér í blaðinu. Þeir virðast
lítt hafa lesið grein mína og þeir
gera ekki minnstu tilraun til að
hrekja nokkra af staðreyndum sem
þar var sagt frá. Þrátt fyrir það
drífa þeir sig fram á ritvöllinn og
kenna mér um að ég fríi mig allri
sök í samskiptasögu þremanning-
anna og að það sé mér að kenna
að alþýðuflokksmaður var kosinn.
Einnig ræða þeir síðasta prófkjör.
Við skulum athuga þessi atriði ögn
nánar.
Mikið sáttaboð
í grein minni 22. apríl kom fram
að ég bauð mesta sáttaboð í sögu
þremenninganna með því að fara
í þriðja sætið 1991 sjálfviljugur og
án deilna. Þessu sáttaboði var ekki
tekið, því fékk Ámi að
ráða. Áf því stafa deil-
urnar í dag og skulu
rökin fyrir því ekki
endurtekin, þau komu
fram í greininni um
daginn, þótt þau hafi
farið fram hjá Árna
og Gísla. En þeir virð-
ast heldur ekki, ungu
mennimir, gera sér
grein fyrir því hvernig
farið var með niður-
stöður prófkjörsins
sem vikið var að í fyrri
grein, en skal nú
betmmbætt. Það er sú
staðreynd að ákveðið
var af forráðamönnum D-listans
að hafa prófkjörið að engu með því
að fela þann er hrepþt hafði þriðja
sætið á framboðsfundum.
Óhreinu bömin hennar Evu
í Aratungu varð að hafa aðstoð-
arráðherra sem ekki var í framboði
upp á palli meðal frambjóðanda til
að halda í höndina á þriðja manni
D-listaps. Á fundi á
Hvoli var þriðji maður
listans látinn sitja úti
í sal án þess að vera
sýndur í ræðustól. Nú
veit ég ekki hver hefur
stjórnað þessu, var
það Þorsteinn, var það
Árni, var það allur list-
inn? Hver sem stjórn-
aði, þá var verið að
ómerkja með þessu
hætti og gera lítið úr
þeim er hreppt hafði
þriðja sætið. Ég hélt
að það hefði tekist í
hinu „fullkomna próf-
kjöri“ í haust að henda
þeim út sem þurfti að losna við.
Þessvegna þyrfti ekki hreinsun eft-
ir prófkjör. En annað kom í ljós.
Varla var þessi ákvörðun mér að
kenna. Um þetta þyrftu Árni og
Gísli að spyrja fyrrtalda aðila.
Þessi ákvarðanataka fréttist um
allt héraðið. Forráðamenn D-listans
treystu sem sagt þriðja manni ekki
til þingsetu. Að þeirra dómi var
Vandræðagangur D-
listans, segir Eggert
Haukdal, í annarri
grein sinni, skilaði Al-
þýðuflokksmanni inn á
þing með aðeins 6%
fylgi í kjördæminu.
efsti maður S-lista ekki heldur
hæfur. Nú voru góð ráð dýr. En
þegar neyðin er stærst þá er hjálp-
in næst og niðurstaðan varð að
vandræðagangur D-listans gat
skilað alþýðufiokksmanni inn á
þing með aðeins 6% fylgi í kjör-
dæminu. Það liggur fyrir að all-
margir sjálfstæðismenn úr Vest-
mannaeyjum hjálpuðu til að gera
þetta að veruleika með því að kjósa
A-listann.
Ég hef áður óskað Þorsteini
Pálssyni til hamingju með þetta
afrek og endurtek það hér með.
Að sjálfsögðu ítreka. ég einnig góð-
ar óskir til Lúðvíks. Það var ekki
dónalegt.hjá honum að fá þingsæti
á silfurfati frá félögum mínum
Þorsteini op Árna. Hinsvegar hefði
verið skemmtilegra hjá honum að
fá aðeins meira en 6%, en það dugði
með góðri hjálp. Það er hins vegar
efamál hvort þær kosningareglur
séu í lagi sem framkalla svona
veruleika.
Mikill feluleikur
En í framhaldi af þessu. Það
kannast flestir við söguna um Evu,
hvernig hún faldi óhreinu bömin
sín í gamla daga. Þetta góða ráð
hefur oft verið endurtekið síðan
þegar menn hafa verið í vandræð-
um. Það var eðlileg afleiðing af
feluleik Þorsteins Pálssonar að
dæma þriðja mann úr leik fyrir
kjördag að svo skyldi fara sem fór.
En var nokkuð óeðlilegt að meiri-
hluti sjálfstæðisfólks í sveitum á
Suðurlandi og fleiri skyldi velja sér
annan fulltrúa en D-listinn hafnaði
í lokahrinu kosningabaráttunnar.
Það hefðu heilbrigðir D-listamenn
einnig átt að gera, en því miður,
D-listinn valdi Alþýðuflokkinn. Um
þessa sögu sem hér hefur verið
rakin þarf Árni í Jónuvík að ræða
við nafna sinn.
En af meiru er að taka varðandi
þriðja sætið. Á sama tíma og efstu
menn D-listans þóttust vera að
berjast lyrir þriðja sæti listans á
Suðurlandi voru þeir bak við tjöldin
á Alþingi í vetur að vinna að því
að þingmönnum Suðurlands yrði
fækkað um einn eða tvo. Þetta
tókst þeim ekki í fyrsta áfanga.
Gerist þetta á því kjörtímabili sem
nú er hafið? Verði svo, sem koma
mun í ljós, þá hefur Þorsteini Páls-
syni enn tekist að vinna mikið af-
rek. Afrekin frá 1987 og 1995
liggja fyrir. Við bætist þá að hafa
kastað þriðja sætinu fyrir róða að
fullu og öllu.
Ljós yfir Hellisheiði og
aðaltollhöfn í Þorlákshöfn
Ástæða er til að draga fram
sögu um ljós yfír Hellisheiði en um
þetta mál flutti ég tillögu á Alþingi
ásamt fleiri þingmönnum. Fram
kom sameiginlegt nefndarálit frá
Atvinnumálanefnd þar sem mælt
var með tillögunni. Þegar svo
stendur á er vanalegt að tillögur
renni í gegn. Við afgreiðslu málsins
kom fram smátaugatitringur frá
einstökum þingmönnum gegn til-
lögunni. Meðan á þeirri umræðu
ISLENSKT MAL
• _______
Hinstur er merkilegt orð. Eins
og mörg önnur lýsingarorð, sem
tákna stefnu í tíma eða rúmi, er
það ekki haft í frumstigi, sbr.
t.d. efri-efstur. En hinstur hef-
ur lengi vel ekki verið notað í
miðstigi. Ég man í bili eitt dæmi
fomt, úr Hávamálum:
Hins hindra dags
gengu hrímþursar,
o.s.frv. Þarna skilst mér að fyrri
braglínan merki: daginn eftir.
Miðstigið hindri mun hafa verið
haft bæði um aftari í röð og síð-
ari í tíma. Reyndar kemur fyrir
bunan hindardags = daginn eft-
ir, og í gamalli sænsku er
hindradagher haft í sömu
merkingu. Fjöldi orða er af sömu
ættum í germönskum málum. I
gotnesku er hindar = bak við,
hinumegin, eftir; og augljóst er
samhengið við ísl. sögnina að
hindra sem allir þekkja. Við
sjáum í gegnum hana. Sá sem
hindrar eitthvað, honum tekst
að gera slíkt hið sama aftara eða
síðara, „halda aftur af því, kippa
því til baka“ (Ásgeir Blöndal).
Af allt öðrum uppruna er hind
(kvk. et.), hvort heldur það er
orðið sem merkir kvendýr hjart-
arins, eða hitt sem merkir kunn-
átta, list og jafnvel auðmýkt.
Vil eg með hind
vesol bamkind
á vönd föðurins kyssa,
orti Hallgrímur Pétursson eftir
húsbrunann í Saurbæ.
Merkilegt má það heita ef
hind verður ekki kvenmanns-
nafn (sbr. Hjörtur) ef það er þá
ekki orðið það nú þegar.
★
Hlymrekur handan kvað:
Er Þóra var búin með þvottinn,
þrusaði hún kjötinu’ í pottinn
og söng, þegar farinn
var Finnur á barinn:
„Ó, dýrð sé þér, eilífí Drottinn!"
★
„ísland hefur aldrei áður átt
skáld, sem jafnazt hefur að anda-
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
797. þáttur
gift á við jústitsráð Thorarensen.
Því hörmulegra er til þess að
vita, að hann virðist ekki sinna
köllun sinni í þjónustu mennta-
gyðjanna, þótt hann hafi óvenju-
lega góða aðstöðu til þess, eftir
því sem tíðkast á íslandi. Skilur
hann ekki, -að skáld eins og
Moliére, Milton og Klopstock,
Holberg og Ewald hafa gert
meira fyrir föðurland sitt og
heiminn en Napóleon og hans
líkar, meira fyrir trú og siðgæði
en þúsundir klerka? Að nota ekki
og efla aðra eins hæfileika er
blátt áfram að forsmá hina dýr-
legustu af öllum guðs gjöfum.
Það er synd á móti skáldskapar-
ins heilaga anda.“
(Tómas Sæmundsson,
1807-1841.)
★
Umsjónarmanni þykir það
handan markanna, þegar vitlaus
beyging orðsins Flugleiðir (þolf.
„Flugleiði"!) birtist á skjá í frétt-
um nkissjónvarpsins, ekki síst
af því, að kvöldið áður hafði Ólaf-
ur Sigurðsson farið með þetta
rétt og skýrt og sagt að Flugleið-
ir væru traustar. Auðvitað eru
leiðir kvenkyns.
Þá þótti sveitamanninum í mér
lítil frétt að gemlingar „hefðu
borið í fyrsta sinn“. Gemlingam-
ir voru nefnilega unglömb í fyrra.
Þá tekur öðru sinni til máls
Haraldur Guðnason í Vest-
mannaeyjum: „Mikil ósköp vor-
kenni ég þeim íþróttaliðum okkar
sem verða fyrir því „að vera
pakkað saman, rúllað upp og
tekin í bakaríið“. Þó tekur út
yfír þegar sigurvegaramir taka
heílt íþróttalið í nefið.
Áður fyrr var talað um bless-
aðar skepnurnar í burðarliðnum;
nú geta hús og skip verið í burð-
arlið, að því er fjölmiðlar tjá okk-
ur...
Eitt sinn sem oftar horfði ég
á fallega landslagsmynd í sjón-
varpi. I lokin þurfti myndatöku-
maður að bursta tennur sínar,
og ekki í frásögur færandi. Hann
fór inn í sjoppu og „verslaði sér
tannbursta". Ég vildi að sá góði
maður hefði gleymt tannburst-
anum, bara í þetta sinn...
Með aukinni menntun fjölgar
titlum, og þeim má ekki gleyma
í ávarpi, en sumir geta orðið
nokkuð langir, t.d. aðstoðar-
hjúkrunarforsljóri og aðstoð-
aryfirlögregluþjónn."
í lok bréfs síns setur H.G.
skrá um „nokkur dönsk orð í
notkun hér í bæ um 1930, en
nú horfin flest þeirra“, að vísu
ekki akkúrat og kúnni. Umsjón-
armaður leyfir sér að setja þýð-
ingar (lauslegar) í sviga: fullbíf-
arinn (fullfær), krambúleraður
(skrámaður, laskaður), fortó
(gangstétt), dúkka upp (birtast
skyndilega), bílæti (mynd), lek-
kert (snoturt, geðslegt), balkon
(svalir), kokkhús (eldhús), ka-
mes (herbergi), trekk í trekk
(hvað eftir annað með stuttu
millibili), akkúrat (nákvæmlega,
einmitt), glimrandi (ágætlega),
forskéllegt (mismunandi),
kúnni (viðskiptandi), brill(í)era
(standa sig frábærlega vel).
Að svo búnu kveðjumst við
Haraldur Guðnason með virkt-
um.
★
Leiktu þér nú, litla Fríða,
láttu hugann kætast þinn
mærin unga, munarbliða,
með svo ijóða kinn.
Dansaðu við Tobbu, drósin smá,
dægilegt mun gaman ykkar verða til að sjá.
Kannski hann Pabbi komi þá,
kalla skal ég Mömmu þína líka bráðum á.
Þó að sorgin bijóstið beygi,
breytast hún í gleði kann.
Skemmtinn maður er vagn á vegi.
Veit það hamingjan.
(Hólmfríður María Benediktsdóttir,
1841-1930.)
Línuskiptingahornið:
1) ...leifar af sams-köttun ...“
2) Allur ágóði rennur til skó-
garmanna.
Auk þess skemmtilegur orða-
leikur hjá Pétri Péturssyni:
„Irving-glaðir/ örvinglaðir".
Eggert Haukdal
stóð gengu báðir „félagar“ mínir
út. Þeir léðu tillögunni ekki fylgi,
hvorki í umræðu né atkvæðum.
Af því tillagan var frá mér þá var
ekki hægt að samþykkja hana. Af
þessu máli má sjá, „að snemma
beygist krókurinn til þess sem
verða vildi“ í samskriptum þre-
menninganna. Tillagan var síðan
samþykkt af meginþorra þing-
manna. En Árni og Þorsteinn höfðu
ekki svo mikið við að koma í þing-
sal til atkvæðagreiðslu.
Fyrir löngu hefði Suðurland átt
að vera búið að fá fjármagn til
vegamála utan skipta til að fram-
kvæma þessa tillögu. En það var
ekki gott að leysa mál í kjördæm-
inu þegar „mikilmennin" stóðu á
bremsunni.
Sömu sögu er að segja um til-
lögu á Alþingi varðandi aðaltoll-
höfn í Þorlákshöfn (það verður
óbreytt tollhöfn á Selfossi) sem var
flutt af okkur Guðna Ágústssyni
og fleirum. Þarna var saman sag-
an. „Félagar mínir“ gátu ekki unnt
þessari tillögu framgöngu. Þeir
fengu Friðrik fjármálaráðherra og
fleiri til liðs við sig til að koma í
veg fyrir samþykkt hennar. Með
engu móti mátti samþykkja slíka
tillögu úr því hún var frá vondum
mönnum.
Og enn var vegið í sama
knérunn
Árið 1987 henti Þorsteinn Páls-
son þáv. form. Sjálfstæðisflokksins
mér út úr stjórn Byggðastofnunar.
Einnig úr stjórn Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins. í hvoruga þessa
stjóm kom ég fyrir tilverknað Þor-
steins. Allt sýnir þetta „friðarvið-
leitni“ þeirra félaga í minn garð.
En hefði Árna verið hent út ef
hann hafði verið í þessum stjórn-
um? Nei. En það er auðvitað mun-
ur að vera maður.
Nú í vetur hafa sumir sjálf-
stæðismenn verið að hafa eftir
Þorsteini að mér hefði staðið til
boða að vera áfram í stjórn
Byggðastofnunar. Þorsteinn óskaði
viðtals við mig í vetur þegar fór
að styttast í að framboðsfrestur
væri útrunninn. Hann spurði mig
þrívegis „hvað er hægt að gera?“.
Ég gat sjálfur ómögulega pijónað
framhaldið né spurt á móti. Þar
með lauk þeim fundi.
En í tilefni ummæla nokkurra
sjálfstæðismanna á Suðurlandi sem
fyrr var vitnað til. Er nokkur vandi
fyrir Þorstein að henda mér aftur
út eins og hann gerði 1987?
Að lokum
Hér hafa verið dregnar fram
nokkrar vörður við veginn í sam-
skiptasögu þremenninganna á Suð-
urlandi. Skal staðar numið að sinni
en af nógu er að taka. Sannleikur-
inn er sá að Þorsteinn og Árni
hafa fengið að stíga sinn stríðsdans
hverju sinni óáreittir eins og sá sem
valdið hefur. Of margir beygja sig
í duftið. Hvorki forustumenn né
aðrir í héraði né utan héraðs hafa
brugðið fæti fyrir stórmennin. Það
vilja svo margir ganga framhjá.
Það var gott ráð í gamla daga og
er enn. Og þetta er víst allt í lagi
úr því menn vilja hafa þetta svona.
Þorsteinn Pálsson skrifaði grein
í Dagskrána á Suðurlandi eftir
kosningar og virtist vera hinn
hressasti með góða niðurstöðu.
Hann fagnaði því að sum framboð
hefðu fengið lítinn byr. En í þeim
framboðum sumum voru nú margir
sjálfstæðismenn sem höfðu afskrif-
að hann. En hefur Þorsteinn Páls-
son traust allra þessara sem kusu
D-listann? Margir vilja telja að svo
sé ekki. Hefur hann traust þeirra
sjálfstæðismanna sem kusu S-list-
ann? Ég held ekki. Hafa þeir félag-
ar traust þeirra sem strikuðu þá
út, það voru nokkrir tugir. Ég held
ekki. Ég held að þeim félögum
væri hollt í nálægum tíma að ganga
hægt um gleðinnar dyr. Og umfram
allt að fara að líta í eiginn barm.
Og ég held að ýmsum D-listamönn-
um á Suðurlandi væri hollt að gera
slíkt hið sama.
Höfundur erfv. alþingismaður.