Morgunblaðið - 20.05.1995, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 20. MAÍ1995 35
TAGE
AMMENDRUP
+ Tage Ammendrup fæddist
í Reykjavík 1. febrúar 1927.
Hann lést á Borgarspítalanum
9. maí síðastliðinn og fór útför
hans fram frá Hallgrímskirkju
18. maí.
ÞEIR eru ófáir leikstjórarnir sem
unnið hafa með Tage Ammendrup.
Það var nánast regla hjá Sjónvarpinu
um árabil að fá Tage til að leiða
byijendur í faginu fyrstu skrefin í
myndverinu. Eg var reyndar nýkom-
inn frá námi, þegar mér bauðst að
leikstýra þar verkefni sem hét Skóla-
ferð, og taldi mig ek^ci þurfa á tækni-
legum stjórnanda að halda. Yfir-
menn stofnunarinnar voru á öðru
máli og héldu fram Tage. Það er
skemmst frá því að segja að á öllum
sviðum reyndist hann sá besti sam-
herji sem unnt var að óska sér.
Hann leiðbeindi án þess að trana sér
fram, hann sagði skoðun sína án
þess að loka hlustum sínum fyrir
skoðunum annarra, og umfram allt
sá hann til þess að góður andi ríkti
á vinnustað.
Létt lund var Tage eiginleg í þeirri
merkingu að hún kom fram í öllu
sem hann gerði og sagði. Ég trúi
ekki að hún hafi verið áunnin. Erfða-
eiginleikar hljóta að hafa sagt til
um þetta sólskinsskap sem maðurinn
virtist ævinlega vera í. Hann var í
starfi sem stundum tók á taugarn-
ar, þar sem stöðugt þurfti að senda
skipanir til allra átta og fá fólk til
að vinna hratt og vel. Gjarnan voru
skemmtikraftarnir alls óvanir að
koma fram í sjónvarpi og þurftu á
handleiðslu og sálarstyrk að halda.
Hvort tveggja gat Tage veitt og
hann gerði það ævinlega af Ijúf-
mennsku þess sem aldrei gaf neitt
annað í skyn en að hann nyti starfs-
ins til fullnustu. Og væntanlega
gerði hann það líka.
Vinnuálagið á hann var hreint
ótrúlegt á þessum árum. Það sést
ef til vill best af því að fyrir u.þ.b.
áratug hafði hann framleitt eitt þús-
und þætti fyrir Sjónvarpið. Af því
tilefni tóku starfsmenn Sjónvarpsins
sig til og fluttu honum lofkvæði.
Komið var saman klukkan átta að
kvöldi og lag og ljóð æft ásamt
nokkrum nettum sviðshreyfíngum,
síðan var beðið fram yfir miðnætti,
farið í Islensku óperuna þar sem
Tage var að taka upp söngdagskrá
og laumast að tjaldabaki án vitn-
eskju Tages sem sat fyrir framan
stjórntækin í upptökubílnum. Þegar
upptökum loksins lauk, raðaði hóp-
urinn sér upp á sviðið og söng Tage
lofgjörð sína, nokkrir tugir sam-
starfsmanna sem þannig auðsýndu
honum virðingu sína. A eftir var
honum haldin dýrteg veisla sem stóð
langt fram eftir nóttu. Þessi eftir-
minnilegi atburður er vissulega eins-
dæmi og sýnir best hvílíkra vinsælda
Tage Ammendrup naut meðal sam-
starfsmanna sinna.
Ég votta aðstandendum hans ein-
læga samúð mína.
Ágúst Guðmundsson.
Það eru afskaplega auðugir
•menn, sem geta látið verk sín tala,
og þurfa ekkert að hafa fyrir því
að lýsa þeim sjálfir. Tage Amm-
endrup stjórnaði hartnær þrettán
hundruð upptökum og útsendingum
fyrir sjónvarp.
Og sá ekki ástæðu til að hafa
mörg orð um það. Maðurinn sem
stýrði öllum þessum myndum og
þáttum, hann sást sjálfur nánast
aldrei í Sjónvarpinu og það var
raunar aðeins með herkjum og
naumindum að hann fékkst til að
segja nokkur orð í frétta- og kynn-
ingarstofum fyrir dagskrá stofnun-
ar sinnar. En hann var maðurinn á
bak við það sem gerðist, maður
hugmyndanna og hann gaf mér eina
af þeim og fyrir það er ég honum
ævinlega þakklátur.
Á ungum aldri var Tage Amm-
endrup liðsmaður í Mandólínhljóm-
sveit Reykjavíkur. Einn góðan veð-
urdag fór hann ásamt félögum sín-
um með mandólín sitt upp að Vífils-
stöðum og spilaði fyrir berklaveikt
fólk, hann lífgaði upp á tilveru, sem
mörkuð var af dauðans angist. Tage
Ammendrup geymdi myndir frá
þessari heimsókn í huganum, og
haustið 1993, þegar við höfðum
lokið við að gera Islenska íþrótta-
vorið, sagði hann við mig að við
ættum að gera mynd um berklana,
hvíta dauðann - það væri kominn
tími til. Mér fannst það merkilegt
að hann skyldi stinga upp á þessu
við mig, sem var svona miklu yngri
en hann, og þekkti ekki þessar
myndir frá Vífilsstöðum, en Tage
fullvissaði mig eins og alltaf og við
hrintum hugmynd hans í fram-
kvæmd, við kvikmynduðum þessa
sögu, og við notuðum myndirnar
sem Tage geymdi í huganum, nýtt-
um þær til að endurskapa lífið á
þessum einangraða stað, sem allir
vissu um, en fæstir þekktu. Upptök-
urnar fóru fram í ágúst 1994 og
það voru sannarlega sólarstundir,
þótt efnið væri sjúkdómur, sem
lengstum var banvænn; það fylgdi
þessari hugmynd Tages raunar svo
mikil sól, að hann lenti I því í fyrsta
sinn á löngum ferli að verða að
blása af upptöku af því að veðrið
var of gott og himinninn of blár,
það þýddi ekkert að reyna að búa
til rigningu - og reyndasti upptöku-
stjóri íslands neyddist því til að
senda Slökkvilið Hafnarfjarðar aft-
ur heim á leið með háþrýstislöngur
sínar og dælur og vatn í tonnatali.
Tage Ammendrup hóf sinn langa
menningarferil á því að gefa út
hljómplötur. Lýðveldið var ungt og
lýðveldisandinn gangvirki þjóðar-
innar og þá urðu til íslenzkir tón-
ar. Tage Ammendrup var rétt lið-
lega tvítugur. Og mér fannst hann
alltaf vera þessi ungi maður, sem
á árdögum lýðveldisins fór að gefa
út plötur með miðum, sem voru
heiðbláir og snjóhvítir og hver og
ein plata átti sér titil á miðanum
þeim, - „Hin íslenzka hljómplata"
-, og söngvarnir, þeir gátu heitið
„Af rauðum vörum“ eða „Svörtu
augun“.
Ég hef engan mann þekkt sem
var eins jafnglaður og Tage Amm-
endrup; og hann var okkur hinum,
sem stundum erum mislyndari, góð
fyrirmynd. Það var sama hvað á
gekk, sama hvernig honum leið
sjálfum, menn vissu að hann gekk
ekki heill til skógar - en hann bar
það ekki á torg. Aldrei. Á tökustað
stjórnaði hann starfinu á rykfrakka
sínum með bartana góðu, einkenn-
ismerki sín, og stundum hattkúf á
höfðinu og fullvissu brautryðjand-
ans í augunum, þá sömu fullvissu
og hann átti þegar hann hóf að
gefa út plötur á íslandi og uppgötv-
aði listamenn í röðum og gaf þeim
tækifæri og líka það sem ekki skipti
minna máli: hann gaf þeim þessa
fullvissu í augunum, þessa bjarg-
föstu trú um að allt myndi takast,
allt myndi ganga upp og hann gaf
mér hana líka; og aldrei eins og
þegar við unnum að Hvíta dauðan-
um.
Reynsla Tages var mikið lóð og
þungt, en það dró aldrei niður þá
óreyndu, heldur vó þá upp, eyddi
angistinni, sem í því felst að vera
allt í einu kominn í Sjónvarpið. Við
tókum upp viðtöl við hartnær sjötíu
manns og sýndum í fimm heimildar-
myndum og fæst af þessu fólki
hafði nokkru sinni komið fram í
sjónvarpi. Mörg viðtalanna snerust
um lífssögur, sem erfitt var að segja
alþjóð, en þá vó reynslulóð Tages
þyngra en nokkru sinni - þar sem
hann var staddur, þar slöppuðu
menn af.
Mér er sérstaklega minnisstætt
af hve miklum vaskleik Tage Amm-
endrup gekk fram í því haustið
1993 að leita mynda af íþróttavori
íslendinga hjá evrópskum kvik-
myndasöfnum og sjónvarpsstöðv-
um; þar nutum við - og alþjóð öll
- góðs af áratugalöngum, alþjóð-
legum tengslum hans, enda alkunna
hversu hinn danskættaði Tage
Ammendrup var mikill Evrópumað-
ur í sér.
Tage Ammendrup hefur yfirgefið
okkur og hans er sárt saknað, því
hann átti svo margt eftir ógert. En
gott er að vita og nokkur huggun
harmi gegn, að við eigum eftir að
sjá eitt af þeim verkum Tages, sem
hann lagði hvað mesta vinnu í, fyrst
umfangsmiklar rannsóknir og síðan
upptökur bæði vestanhafs og aust-
an: myndina um hugvitsmanninn
Hjört Thordarson.
Ég hlakka til að sjá hana.
Maríu og öðrum ættingjum Tag-
es sendi ég innilegustu samúðar-
kveðjur.
Einar Heimisson.
Mér finnst sárt að setjast niður
og skrifa minningargrein um Tage
Ammendrup, vin minn, í stað þess,
að hafa hann við hlið mér og gera
með honum viðtalsbók, sem við höfð-
um hug á að gera, um leið og hann
væri hættur störfum við Sjónvarpið.
Tage kynntist ég í Mosfellsdaln-
um, þegar ég lék fótbolta með liði
hans „Fqalsum Dalamönnum“ fyrir
um 30 árum. Með föður mínum og
Paul föður hans hafði skapast vin-
átta mörgum árum áður, þegar þeir
komu sér upp húsum sitt hvorum
megin við Köldukvísl í landi Lax-
ness. Faðir minn byggði sér heilsárs
hús, en Paul Ammendrup keypti
sumarbústað, sem hann nefndi Dala-
kofann. Sumarið hér i dalnum byij-
aði aldrei almennilega fyrr en Tage
og fjölskylda voru komin upp í bú-
staðinn sinn. Þar ilmaði allt, skógur-
inn eins og í ævintýrum, manni var
boðið upp á Sinalco með matnum
og jarðarber úr garðinum í eftirrétt.
Þetta þekktist ekki í Dalnum þá.
Og þegar dagarnir fóru að verða
styttri voru ljósin sett upp um allan
skóg og skyndilega var Dalakofinn
orðinn að Tívolí.
Tage var listrænn maður, músík-
alskur maður og góður ljósmyndari.
Ein tegund tónlistar gat alveg kom-
ið honum úr jafnvægi, og það var
jazzinn. Hann var einn af þessum
mönnum sem fæddist með sveifluna
í sér. Tage var á margan hátt á
undan sinni samtíð, hann var frum-
kvöðull að útgáfu og flutningi dæg-
urlagatónlistar á Islandi og flutti
m.a. inn erlenda skemmtikrafta, til
þess að peppa upp mosavaxinn land-
ann. Hann ætlaði fyrstur manna að
flytja inn svarta jazzhljómsveit til
landsins (hljómsveit Reg Stewart)
og var samningurinn sá að hann
skyldi flytja þá yfir til Evrópu, í
gegnum ísland, en þeir ætluðu að
spila hérlendis nokkur kvöld í stað-
inn. Þetta var upp úr 1950 og þótti
einum of framsækið fyrir land og
þjóð. Enduðu leikar þannig að Al-
þingi íslendinga bannaði Tage að
leyfa þeim svörtu að blása í trompet-
ana bér á landi, á þeirri forsendu
einni að þeir voru svartir. Meira að
segja gekk „Félag þröngsýnna
manna“ svo langt að kalla þessa
listamenn trúða. Tage sem var for-
dómlaus með öllu, varð því að út-
skýra fyrir blessuðum mönnunum
að því miður mættu þeir ekki spila
fyrir svona vandað hvítt fólk en
borgaði samt undir þá til megin-
landsins.
Það voru einmitt þessir fordómar
og nesjamennska meðal ráðamanna
hérlendis, sem Tage gat aldrei séð
sanngirni í.
Tage var einn af frumkvöðlum
Islenska Sjónvarpsins og afkasta-
mesti dagskrárgerðarmaður sem
Sjónvarpið hefur átt og mun eign-
ast. Það starf er bæði taugatrekkj-
andi og krefst mikillar nákvæmni.
Það var sama hvaða þátt Tage tók
upp, bílskúrshljómsveit úr Vogunum
eða Pavarottí, allir fengu sömu með-
höndlun. Hann var einstaklega fljót-
ur að hugsa í öllum taugatitringnum
og fljótur að koma sér að verki.
Tage var geðgóður maður, víðsýnn
og mikill málamiðlari. Hann tók öll-
um sem jafningjum, hvort sem það
voru litlir krakkar eða háttsettir
menn, hann kom eins fram við alla,
kurteis, jákvæður, og fyndinn. Þó
þagnaði hann yfirleitt við þegar
frekjur áttu í hlut, hann botnaði aldr-
ei í þeirri manngerð og reyndi að
leiða þær hjá sér.
I fjögur ár vann ég sem aðstoðar-
kona hjá Tage á lista- og skemmti-
deild Sjónvarpsins og var hann fyrsti
lærifaðir minn í faginu og er ég
Sjónvarpinu ævarandi þakklát fyrir
að hafa einmitt fengið hann sem
minn yfirmann. Síðan liðu mörg ár,
en við héldum alltaf góðu sambandi
og nú síðast unnum við saman að
Áramótaskaupinu góða, sem okkur
þótti svo ansi skemmtilegt. Þá reis
upp á afturlappirnar einn ganginn
til „Félag þröngsýnna manna“ og
þótti það einum of framsækið fyrir
land og þjóð. Sami forpokaði hugs-
unarhátturinn og þegar Tage ætlaði
að flytja inn svörtu mennina frá New
Orleans forðum.
Með þessum orðum kveð ég minn
góða vin og skoðanabróður með
þakklæti fyrir allar gleðistundirnar
sem við áttum saman og votta Marsí,
Paul, Axel, Maríu og þeirra fjöl-
skyldum mína innilegustu samúð.
Guðný Halldórsdóttir.
Það er sárt þegar góður vinur er
fyrirvaralaust tekinn frá manni og
eins og stendur í þekktu kvæði: Og
ég sem ætlaði að hitta hann svo
oft, — á næstunni.
Ég kynntist Tage og fjölskyldu
hans árið 1956 þegar ég tók á leigu
bakhús á Laugavegi 58 og hóf þar
starfsrekstur. í þessu húsi hafði
Tage verið með stúdíó-hljómplötu
upptöku. Þetta hljóta að hafa verið
mjög frumstæðar aðstæður en hann
lét það samt ekki aftra sér frá því
að framkvæma það sem hann hafði
trú á að gæti tekist. Tage bjó í fram-
húsinu með fjölskyldu sinni og for-
eldrum sínum Maríu og Poul. Þetta
var í raun allt saman ein fjölskylda,
samstillt í öllum málum og þegar
taka skyldi stærri ákvarðanir var
slegið saman fundi þar sem Emma
systir Maju var höfð með í ráðum.
Á minni lífslöngu ævi hef ég aldrei
kynnst jafnsamheldinni fjölskyldu.
Síðan þegar þau fluttu inn á Tungu-
veg komu þau saman á morgnana
og fóru saman heim á kvöldin.
Tage var afskaplega þægilegur
maður í viðmóti, hlýr, skapgóður og
glettinn. Honum var umhugað um
að gera allt það besta fyrir fjölskyld-
una. Á sumrin bjó fjölskyldan í sum-
arbústað. Dalakofinn stendur í skóg-
arijóðri gegnt Gljúfrasteini í Mos-
fellssveit. Þar hafði fjölskyldan
ræktað sér sælulund sem var
draumastaður að koma til. Þar í hlíð-
inni fyrir ofan hafði Tage útbúið
grasbala nægilega stóran fyrir fá-
mennan hóp að fara í fótbolta. Var
það fastur liður þegar strákar komu
í heimsókn, þá voru ærsl og gleði í
boltanum og þegar þreyttar og
sveittar knattspyrnuhetjur komu
heim í hús biðu þeirra kræsingar og
svalandi hressing sem Marsý og
Maja höfðu útbúið. Þetta voru dá-
samleg ár.
Svo leið tíminn og menn urðu
meira uppteknir af störfum sínum.
Samt gleymdi Tage ekki vinum sín-
um. A öllum hans ferðalögum til
útlanda, hvort sem hann var einsam-
all eða með Marsý þá fengum við
hjónin ávallt kveðju frá þeim hvar
sem þau voru. Maður finnur það
best hvað maður hefur átt góðan
vinjiegar hans nýtur ekki lengur við.
Ég vil þakka Tage fyrir samfylgd-
ina og tryggðina og votta Marsý og
fjölskyldu innilega samúð okkar
hjóna.
Hörður Pétursson.
+
Ástkær móðir okkar, fósturmóðir,
tengdamóðir, amma og langamma,
MARGRÉT KRISTJÁNSDÓTTIR
frá Bugðustöðum,
léstá hjúkrunarheimilinu Eir, aðfaranótt
föstudagsins 19. maí.
Kristján Samsonarson, Fanney Samsonardóttir,
Jón Samsonarson, Helga Jóhannsdóttir,
Kolbeinn Magnússon, Sigurbjörq Guðjónsdóttir,
Ómar Arnason, Ingibjörg Oskarsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Móðursystir mín,
SIGURVEIG GUÐRÚN ÚLFARSDÓTTIR (NUNNA)
sem lést á vistheimilinu Seljahlíð fimmtudaginn 11. maí, verður
jarðsungin frá Fossvogskirkju miðvikudaginn 24. maí kl. 13.30.
Bragi Hrafn Sigurðsson.
+
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu við andlát og útför,
BJÖRNEYJAR HALLGRÍMSDÓTTUR,
Kópavogsbraut 1 b,
Jón Jónsson og afkomendur.
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
og hlýhug við andlát og útför
UNNAR ÞORLEIFSDÓTTUR.
Jón Sigurpálsson,
Lárus Jónsson og fjölskylda,
Guðrún Jónsdóttir og fjölskyida,
Þórleifur Jónsson og fjölskylda.