Morgunblaðið - 30.05.1995, Síða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 30. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
Ný stefna í fiskisljómun
ÞORSKURINN tapaði kosning-
unum hér. Hann á sér nú engan
vin nema Brian Tobin, — langt vest-
ur í Kanada. Mesta áfall þorsksins
í kosningunum var að fá ekki Ólaf
Hannibalsson á þing, svo sem marg-
ir höfðu vonast eftir. Tillögur fram-
bjóðenda Sjálfstæðisflokksins fyrir
vestan fyrir kosningar gengu ekki
nógu Iangt til útilokunar úthafs-
veiðiskipa úti fyrir Vestfjörðum og
þegar er komið í ljós, að uppskeran
er aðeins nokkrir sóknardagar fyrir
trillukarla, — og Ólafur fallinn, sem
aldrei skyldi verið hafa. Vestfírð-
ingar geta sjálfum sér um kennt.
Samstaðan brást. Þeir voru upp-
teknir að skemmta sér við að kjósa
hþfunda kvótakerfisins, Framsókn-
arfiokkinn. Menn uppskera það sem
þeir sá til.
Þorskveiðar úthafsveiðiskipa úti
fyrir Vestfjörðum munu áfram
verða 6-8 milljarðar króna á ári
eins og áður, finnist einhver fiskur
enn til að ganga á miðin, og trillu-
karlarnir og bátaflotinn verða að
sækja utar en úthafsveiðiskipin, ef
þeir vilja halda lífi.
Kvótakerfið
drepur allt líf
Efnahagsbatinn á sl. ári stafaði
af auknum veiðum úthafsflotans á
úthafinu, aðallega á Reykjarnes-
hrygg og í Smugunni. Það vissu
allir fyrir löngu síðan, að aukning
þjóðarframleiðslunnar hlaut að
byggjast á því, að djúpveiðiflotan-
um yrði beitt á úthafinu og að
nægilegur floti væri til í landinu til
að ná minnkandi þorskveiðimagni
í fiskilögsögunni. í 10 ár hefir
kvótakerfið smám saman drepið
alit líf á hrýgningarstöðvum þorsks-
ins, þannig að nú er 9. árið, sem
hrygning misferst
þrátt fyrir gott ástand
til sjávarins. En stórút-
gerðin hefir ekkert
lært og beitir nú td.
40-50 djúpveiðiskipum
á hrygningarstöðvar
þorsksins við Reykja-
nes á þessari vertíð.
Háværar kröfur aðild-
arfélaga LÍÚ um
aukna kvóta halda
áfram, þrátt fyrir að
augljóst sé, að þetta
gengur þvert á þjóðar-
hag. Því miður munu
litlar vonir um breyt-
ingu undir núverandi
stjórnun fiskveiða nú.
íslenzki málstaðurinn er krafa um
að einungis sé beitt umhverfisvæn-
um veiðum, fyrst og fremst króka-
veiðum, innan fískilögsögunnar og
að allur afli sé tekinn á land til
fullvinnslu.
Veiðar og frumvinnsla
Einkenni kvótatímabilsins und-
anfarin 10 ár er, að stöðugt eru
keypt fleiri djúpveiðiskip, sem frum-
vinna fiskinn um borð og selja síðan
hálfunna vöru beint til erlendra
kaupenda, sem sjá síðan um full-
vinnslu fisksins þar. Þetta hefir flutt
mikla atvinnu úr landi og valdið
atvinnuleysi í fjölmörgum byggð-
um. í raun er eins og þessi skip séu
gerð út erlendis frá, nema að þau
hafa íslenzkar áhafnir. Þessi starf-
emi er því óþjóðholl og skáðar sam-
félagið. Sama má einnig segja um
starfsemi Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna _(SH) og íslenzkra
sjávarafurða (ÍS). Þessi fyrirtæki
hafa sett upp fullvinnslur erlendis
og berjst síðan innbyrðis um yfírráð
yfir frumvinnslunni
hér heima til að mæta
þörfum fyrir erlenda
fullvinnslu. Hvaðan
kemur þessum félags-
samtökum fé til slíkrar
óþjóðhollrar starfsemi?
ÍS er nýlegt fyrirtæki,
byggt á rústum SÍS,
en draugur SÍS hefir
nú gert Landsbankann
gjaldþrota 2 -ár í röð
án þess að nokkur
skýring sé gefin á því
þrotabúi af hálfu
Landsbankans. Lands-
bankinn er þjóðareign
og ætti því að gera eig-
endum sínum grein
fyrir þessum málum. Það getur
ekki hvílt nein bankaleynd yfir
gjaldþroti Landsbankans og því
stendur upp á stjórnmálamenn að
gera hreint í þessum málum. Þeir
fara með umboð þjóðarinnar, og
ekki bara upp á grín.
Veiðigjaldavitleysan
Gert er ráð fyrir að Hafró mæli
með 120.000 tonna þorskkvóta fyr-
ir næsta fiskiár, sem hefst 1. sept-
ember nk. Það eru yfir 100 djúp-
veiðiskip í flotanum og ef allir
fengju jafnt kæmu rúm 1.000 tonn
á skip úr fiskilögsögunni og aðrir
fengju ekki neitt. „En það er nefni-
lega vitlaust gefið,“ sagði Steinn
Steinarr. Sumar stórútgerðir hafa
næstum 10% kvótanna og allar
segjast hafa of lítið. Við Nýfundna-
land áttu 6 stórútgerðir alla kvót-
ana og drápu allan þorskinn. Nú
rísa upp hugsjónamenn, sem segja
okkur að stórútgerðirnar séu tilbún-
ar að borga veiðigjald, þrátt fyrir
að kvótar séu nú um þriðjungur
Þorskurinn tapaði kosn-
— ••
ingunum, segir Onund-
— —
ur Asgeirsson, sem vill
vistvænar veiðar á nær-
miðum en togveiðar að-
eins á úthöfum.
þess, sem upphaflega var úthlutað
(og ekki var hægt að greiða neitt
fyrir þá) og verði um fjórðungur á
næsta fiskiári — bara ef þeir þurfi
ekki að borga strax. Þetta gerist á
sama tíma og aðrar þjóðir styrkja
útgerðir með stórum íjárframlögum
og dugir ekki til, því að fjöldi út-
hafsveiðskipa liggur í aðgerðarleysi
og eru óseljanleg. 650 spánskir tog-
arar þurftu að hætta veiðum úti
fyrir Marokkó 1. maí og bíða nýrra
samninga, sem kannski fást'aldrei,
eins og við Nýfundnaland.
Það er víðar, sem vitlaust er
gefið, Samkvæmt fréttabréfi Fiski-
stofu' nam flutningur á þorskkvót-
um 92/93 alls 105.000 tonnum eða
um helmingi ársaflans, en 93/94
alls 69.000 tonnum eða um þriðj-
ungi ársaflans. Þetta sýnir að út-
hlutun kvótanna til skipa er ekki í
neinu samræmi við þörf þeirra, en
ekki er skýrt frá því, hversu mikið
af þessum kvótum voru seldir.
Gangverð á árskvótum mun nú um
80.000 kr/tonn, en á varanlegum
kvótum 250.000 kr/tonn. Miðað við
heildarkvóta núverandi fiskiárs
165.000 tonn nemur heildaríjárhæð
árskvótanna 13,2 milljörðuum
króna en verðmæti varanlegra
kvóta alls 41,25 milljörðum króna.
Önundur
Ásgeirsson
Þetta eru stórar Ijárhæðir, sem
krefjast mikillar aðgæzlu í stjórnun,
sem ekki sýnist vera að finna,eða
ekki liggja fyrir nægilegar upplýs-
ingar um, hvernig með er farið.
Alþingi og stjórnvöld bera ábyrgð-
ina á stjórnleysinu.
Fiskistjórnun eftir
veiðiaðferðum
Sérfræðingar Hafró vara stöðugt
við útrýmingarhættu á þorski og
árleg minnkun stofnsins sannar
þeirra mál. Heildarstofninn sl. ár
var talinn um eða minni en 600.000
tonn, þar af hrygningarfiskur
kannski 100.000 tonn. Þetta er
minna en þriðjungur að eðlilegu
ástandi. Það gagnar mönnum ekki
lengur að tala gegn betri vitund.
Staðreyndirnar tala sínu máli og
áhættan er augljós og mikil. Það
getur enginn mælt gegn því, að hin
aukna tækni við togveiðarnar er
að drepa niður allar þorskveiðar við
landið og þessu verður að breyta
áður en í meira óefni er komið.
Þess vegna verður að byija á að
stöðva allar úthlutanir á kvótum til
djúpveiðiskipanna. Vestfjarðaáætl-
unin var bara kák. Þar voru 310
milljónir teknar af almannafé og
þeim úthlutað til nokkurra gæðinga
í útgerðarfélögum undir blekking-
arnafninu „hagræðing." Síðan er
ætlunin að halda áfram að toga þar
upp í ljörur.
Það er óhjákvæmilegt, að teknar
verði upp vistvænar veiðar innan
allrar fiskilögsögunnar, fyrst og
fremst krókaveiðar, sem gefa mætti
algjörlega frjálsar, en jafnframt
verður að takmarka allar togveiðar
og netaveiðar minni skipa með mjög
þrengdum kvótum, sem fljótlega
myndi leiða til krókaveiða þessa
hluta veiðiflotans. Lausnin er þann-
ig einföld. Áframhaldandi togveiðar
er helstefna.
Höfundur er fyrrvcrand
i forstjóri OLIS.
A það að vera eina hlutverk
foreldra að eignast börnin?
SÚ SKÓLAMÁLAUMRÆÐA
sem verið hefur í gangi hér á landi
hin síðari misseri hefur nær ein-
göngu snúist um afstöðu einhverra
sjálfskipaðra „talsmanna" for-
eldra. Lítið sem ekkert hefur farið
fyrir viðhorfum þeirra sem í skól-
unum vinna að ekki sé minnst á
nemendur. Engu er líkara en þess-
ir svokölluðu „talsmenn" foreldra
séu þeir einu sem álitið er að sitji
uppi með þekkingu á því, hvernig
skólahaldi skuli háttað í framtíð-
inni. Mér sýnist allt benda til þess,
að menntun nemenda muni í fram-
tíðinni skipta minna máli en verið
hefur, og kom hin nýja áhersla
glöggt fram í fyrstu ræðu hins
nýja menntamálaráðherra:
„Foreldrar hljóta, næst á eftir
börnum, að teljast
stærsti hagsmunahóp-
ur sem skólakerfið
þjónar," sagði Björn
Bjarnason mennta-
málaráðherra í ræðu
er hann flutti á aðal-
fundi Samfoks nú fyrir
skömmu. Hvað skyldi
þetta þýða á venjulegu
mannamáli? í mínum
huga þýðir þetta ein-
faldlega, að skólarnir
eiga í stöðugt vaxandi
mæli að laga sig að
þörfum foreldranna.
Svo hafa hinir sjálf-
skipuðu „talsmenn"
foreldra náð að rugla
dómgreind þjóðarinnar, að sjálfur
menntamálaráðherra landsins
virðist telja að skólarnir eigi ekk-
ert síður að vera þjónustustofnanir
en menntastofnanir. Með þessa
stefnu að leiðarljósi verður stutt í
að litið verði fyrst og síðast á skól-
Stretsbuxur kr. 2.900
Konubuxur kr. 1.680
Mikið úrval af
allskonar buxum
Opið á laugardögum
ana sem þjónustu-
stofnanir við foreldra,
þar sem menntun
nemenda verður nokk-
urs konar afgangs-
stærð. Ef þetta verður
sú skólastefna, sem
hinn nýi menntamála-
ráðherra ætlar . að
framfylgja, þá líst mér
ekki á blikuna.
Aukum viðveruna,
segja foreldrar
Síðustu misseri hef-
ur maður hlustað á
„talsmenn" foreldra
gera stöðugt kröfur
um aukna viðveru
bæði kennara og nemenda í
skólunum. Ég hef sjálfur verið að
velta fyrir mér hvernig standi á
þessari kröfugerð. Satt best að
segja, hef ég komist að þeirri nið-
urstöðu, að hér liggi það eitt að
baki, að foreldrar vilja umfram
allt losna við börnin og koma þeim
í umsjá einhverra annarra. Állur
málatilbúnaður þessara „tals-
manna“ foreldra er með þeim
hætti, að erfitt er að sjá nokkrar
aðrar ástæður. Skoðum þetta að-
eins nánar.
Uppeldið alfarið til skólanna
Þessir „talsmenn“ foreldra
segja: „Við viljum einsetinn skóla
og lengri viðveru og helst svo
langa, að við getum unnið allan
daginn án þess að þurfa að hafa
áhyggjur af börnunum." Þetta þýð-
ir í raun, að foreldrar eru smátt
og smátt að koma uppeldi barna
sinna alfarið á skólana. Það er vita-
Foreldrar eru smátt og
smátt, segir Guðmund-
ur Oddsson, að koma
uppeldi barna sinna al-
farið á skólana.
skuld með öllu vonlaust. Skólarnir
munu aldrei og eiga aldrei að koma
í stað foreldranna. Það verður að
vera öllum þessum „talsmönnum"
foreldra alveg ljóst.
Aukum vinnuna, segja
foreldrar
Er það ekki dálítið kaldhæðnis-
legt, að á sama tíma og krafa er
um styttri vinnuviku, gera foreldr-
ar stöðugt kröfu um lengri vinnu-
viku skólabarna. í eldri bekkjum
grunnskólans verða nemendur að
mæta í 35 stundir á viku og nú
hefur menntamálaráðherra boðað
lengingu hjá þessum nemendum
upp í 37 stundir á viku. Ef við
gefum okkur nú, að nemendur
þurfí að undirbúa sig í 2 stundir
á dag, þá er vinnuvika þeirra þeg-
ar komin upp í 47 stundir á viku.
Er þetta það sem foreldrar vilja?
Á sama tíma og þeir sjálfir gera
kröfu um styttri vinnuviku, finnst
þeim það nauðsynlegt að lengja til
mikilla muna vinnutíma barna
sinna. Þetta er dæmalaus hugsun-
arháttur.
Hver er skylda foreldra?
Getur það verið, að sá tíðarandi
sé kominn hér á Iandi, að foreldrum
Guðmundur
Oddsson
finnist þeir hafi gert skyldu sína
gagnvart börnum sínum með því
einu að eignast þau? Þegar það er
orðið megin markmið foreldra að
koma börnum sínum alltaf í umsjá
einhverra annarra, hlýtur maður
að draga af því ákveðna ályktun.
Hvaða skólamenn þekkja ekki þau
svör foreldra þegar hringt er heim
að morgni og spurt eftir nemanda:
„Hvað, er hann ekki mættur? Ég
skal athuga rnálið." Ég er ansi
hræddur um að alltof margir for-
eldrar viti lítið sem ekkert hvað
unglingarnir þeirra eru að gera
utan skólatima, og þess vegna er
það orðin hin harða krafa þeirra,
að viðveran í skólunum aukist.
Alltof margir foreldrar eru stöðugt
að koma sér undan ábyrgð, þeir
virðast orðið Iifa í þeirri trú, að
einhveijir aðrir en þeir eigi að sjá
um börnin þeirra. Hafa foreldrar
ekki orðið nokkrar skyldur við
börnin sín?
Hvaða kröfur
gera skólarnir?
Skólarnir eru í þeirri stöðu að
þeir verða að taka við öllum nem-
endum. Þeir geta ekki verið með
einhveija kröfugerð á foreldra - eða
hvað? Hvernig væri að skólarnir
færu nú að gera þá kröfu til for-
eldra, að þeir skiluðu skólunum
stilltum og prúðum börnum, og að
þau kunni öll a.m.k. almenna mann-
asiði. Hvenær mun starfsfólk skól-
anna missa þolinmæðina og hætta
að láta bjóða sér hvað sem er?
Hvers vegna geta skólarnir ekki
gert kröfur á foreldra, sem væntan-
lega bera ábyrgð á börnum sínum?
Eigum við skólafólk að láta ein-
hveija sjálfskipaða „talsmenn" for-
eldra endalaust gera auknar kröfur
á okkur, á sama tíma og þeir þvo
hendur sínar af uppeldi barna
sinna? Kröfugerðin getur og má
aldrei vera bara frá foreldrum, skól-
arnir verða líka að gera sínar kröf-
ur.
Höfundur er skólastjóri í
Kópavogi.