Morgunblaðið - 30.05.1995, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 30. MAÍ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Atvinna er mannréttindi
ATVINNUUPPBYGGING þolir
enga bið því atvinnuleysi er mein-
semd sem grefur undan þjóðfélag-
inu og því óverjandi í upplýstu
samfélagi. Uppskera langvinns
atvinnuleysis er sjúkt samfélag
þar sem lífsafkoma fjölda heimila
er í húfi. Nú stefnir í það á ís-
landi að fólk á besta aldri geti
ekki framfleytt sér og sínum en
þurfi í þess stað að treysta á opin-
berar bótagreiðslur vegna lágra
launa og atvinnuleysis. Ungt fólk
sem hefur lagt á sig langskólanám
bæði hér heima og erlendis eygir
nú litla von um atvinnu hér heima
og á oft takmarkaðan eða engan
rétt til atvinnuleysisbóta.
Landflóttinn í atvinnuleysinu á
sjöunda áratugnum þegar fólk
flutti í stórum stíl til Ástralíu og
Svíþjóðar má aldrei endurtaka sig
því að íslenska þjóðin er fámenn
og mun í framtíðinni líða fyrir slíka
blóðtöku. Við þurfum því að
spyrna við fótum og skapa hér líf-
vænlegt þjóðfélag svo hver vinnuf-
ús hönd geti lagt sitt af mörkum.
ísland er fámennt land miðað við
erlendar stórþjóðir, aðeins kvart
milljón, og því fáránlegt að telja
að atvinnuleysi sé óumflýjanlegt.
Ein meginorsök þess að framleiðni
og afköst fyrirtækja er lág má
rekja til lélegrar stjómunar sem
ber þess merki að tjaldað hafi
verið til einnar nætur og að ekki
sé lengur hirt um verkmenntun
og starfsreynslu né þetta metið til
launa. Tíð mannaskipti vegna upp-
sagna eða þegar hluti starfsfólks
er ráðinn aftur oft á lægri launum
en umsvif, yfirbygging, risna og
fríðindi yfirmanna í fílabeinsturn-
um helst óbreytt. En verum minn-
ug þess að engin keðja er sterkari
en veikasti hlekkurinn. Sérhver
vinnustaður og framleiðslufyrir-
tæki er ein heild þar sem þarf að
ríkja eining innan-
dyra. Atvinnurekend-
ur og forstöðumenn
opinberra stofnana
þurfa að sýna sann-
girni og heilindi bæði
í viðskiptum og eins í
samskiptum við
starfsfólk sitt og láta
það njóta þess þegar
vel gengur. Slagorðin,
veljum íslenskt!
hljóma hjáróma njóti
viðkomandi fyrirtæki
ekki jafnframt trausts
og velvildar almenn-
ings sem er stærsti
neytendahópur á ís-
landi.
Atvinnuöryggi er ekkert hjá al-
mennu launafólki og nýtur það þó
engra vildarkjara af þeim sökum.
Hér er vegið að heimilum í landinu
því að uppsagnir í nafni svokall-
aðrar hagræðingar bitna oftast á
láglaunafólki. Hinn almenni launa-
maður á ekki rétt á biðlaunum né
bíða hans önnur störf. Iðnaður og
verslun hafa dregist saman og
verður þetta keðjuverkandi því
neysla heimilanna dregst einnig
saman vegna víðtæks atvinnuleys-
is. Þá er gripið til þess ráðs að
segja þeim lægst launuðu upp,
þolendur þess eru oftast konur.
Hér er verið að spara aurinn en
kasta krónunni, því niðurskurður-
inn nær ekki til launa yfirmanna
né fríðinda en þar má ekki hrófla
við neinu. Starfsfólk sem eftir er
hjá viðkomandi fyrirtæki eða
stofnun verður að bæta á sig störf-
um hinna. Kannanir sýna að þetta
hefur í för með sér aukið vinnuá-
lag, aukna yfirvinnu og hærri slys-
atíðni hjá þeim sem eftir eru. Þar
sem ekki ríkir gagnkvæmt traust
verður starfsfólk óöruggt um sinn
hag sem leiðir af sér streitu, og
rýrari afköst. Þannig
hagræðing leiðir ekki
til hagsældar fyrir
þjóðarbúið. Hjá opin-
berum stofnunum er
ávinningurinn enginn
því ríkið er einnig
greiðandi atvinnu-
leysisbóta.
Koma þarf á fót
atvinnumálaráðuneyti
sem fyrst sem yrði
hluti af iðnaðar- eða
víðskiptaráðuneytinu
og því falið það hlut-
verk að vinna úr upp-
lýsingum á sviði at-
vinnumála og reyni að
sjá fyrir þróun á þeim vettvangi.
Einnig sé skipað í nokkurs konar
atvinnuráð, þar sem verkalýðsfé-
lögin ættu einnig sína fulltrúa og
þess sé gætt að tollur á hráefni
til iðnaðar verði aldrei hlutfalls-
lega hærri en tollur á sambærileg-
um innfluttum fullunnum vörum.
Einnig þarf að vera hægt að grípa
inn í áður en allt er komið í óefni.
Iðnaður og atvinnumál hafa verið
olnbogabörn þjóðarinnar. Til að
iðnaður njóti hagsældar þarf þekk-
ing genginna kynslóða að ganga
mann fram af manni.
Atvinnumiðlun sé rekin á veg-
um ríkis og sveitafélaga og stað-
sett þar sem atvinnulausir mæta
til skráningar. Auglýsa ber strax
stöður sem losna hjá opinberum
stofnunum til að hamla því að
ráðnir séu vinir og venslamenn til
bráðabirgða og síðan af sýndar-
mennsku störfin auglýst síðar.
Jafna þarf laun í landinu og láta
koma upp á yfirborðið fríðindi og
aðrar launagreiðslur svo sem í
formi óunninnar yfirvinnu. Starfs-
menn ríkis og Reykjavíkurborgar
séu ekki í mörgum launuðum
störfum án sýnilegrar viðveru-
Almennur launamaður
á ekki rétt á biðlaunum,
segir Stefanía Eyjólfs-
dóttir, né bíða hans
önnur störf.
skyldu. Slíkt á ekki að líðast hjá
opinberum stofnunum því að hér
á landi er nóg af hæfu vel mennt-
uðu fólki á atvinnuleysisskrá.
Leita þarf nýrra
atvinnutækifær
íslendingar eru vel menntuð
þjóð. Það þarf að kynna betur er-
lendis það sem landið hefur upp á
að bjóða. Við eigum raforku og
hæft, vel menntað vinnuafl og
þörfnumst þess að fá iðnað inn í
landið sem skapar atvinnu til
lengri tíma. Hafna ber þeirri
stefnu að selja orkuna úr landi því
að íslendingar lifa ekki á loftinu
einu saman þótt það sé heilnæm-
asta loft í heimi.
Hér heima má fullvinna hráefni
bæði til sjávar og sveita og selja
á erlenda neytendamarkaði kjöt-
vörur, osta, jógurt og vatn og
kynna sem heilnæmar heilsuvörur.
Einnig vistvænar villtar jurtir í
heilsu- og snyrtivörur og kynna
þessar afurðir sem ómengaðar
eðalvörur, lausar við skordýraeit-
ur, súrt regn og mengun. I landinu
eru margir lítt nýttir glæsilegir
heimavistarskólar, þar sem grunn-
skólar í heimabyggð hafa tekið við
þessum nemendum en víða í skóla-
húsnæði þessu er nú í sveitum
landsins starfrækt hótel á sumrin.
í samvinnu við þau má reisa litla
heilsugarða fyrir erlenda ríkis-
borgara og bjóða upp á megrunar-
kúra og lífrænt ræktað heiisufæði
Stefanía
Eyjólfsdóttir
Vinnuskóli á breyttum tímum
SJÁLFSTÆÐISMENN í borgar-
stjórn hafa verið stóryrtir í garð
Reykjavíkurlistans vegna breytinga
á vinnutíma Vinnuskóla Reykjavík-
ur. Þeir hafa ásakað okkur um að
ráðast á garðinn þar sem hann er
lægstur og að við séum að skaða
félagslegar aðstæður og fjárhag
reykvískra fjölskyldna svo eitthvað
sé nefnt af ummælum þeirra. Þetta
eru auðvitað fjarstæðukenndar,
rangar og ósanngjamar ásakanir.
í stað átta vikna sumarvinnu fá
unglingamir nú sex vikna vinnu og
daglegur vinnutími 14 ára unglinga
styttist úr fjórum tímum í 3,5 tíma
á dag og 15 ára unglingar fá 7 tíma
vinnu í stað 8 tíma. Skerðing á
heildarlaunum unglinganna í
Reykjavík er ekki meiri en svo að
nú verða þeir með svipuð laun og
gerist og gengur meðal unglinga í
nágrannasveitarfélögunum. En
reykvískir unglingar hafa til þessa
verið með mun hærri laun en jafn-
aldrar þeirra í sveitarfélögunum í
kringum okkur.
Aðgerðaleysi
sjálfstæðismanna
Getuleysi sjálfstæðismanna í
borgarstjóm og ríkisstjórn síðast
liðin ár í atvinnumálum hefur orðið
þess valdandi að atvinnuleysi hefur
aukist mjög í Reykjavík. Er nú svo
komið að um 3.300
manns em atvinnulaus-
ir í borginni. Reykja-
víkurlistinn vill taka á
þessum vanda af fullri
ábyrgð og leggja sitt
af mörkum til að skapa
fleiri störf í Reykjavík.
Er meðal annars verið
að stofna Atvinnu- og
ferðamálastofu Reykja-
víkur sem er að taka til
starfa um þessar mund-
ir, efla stuðning við fólk
með viðskiptahug-
myndir og átaksverk-
efni eru að fara af stað.
Þessum verkefnum hef-
ur ekki verið sinnt af fyrri valdhöf-
um í borginni.
Dregið úr lántöku
Erfið mál krefjast oft óvinsælla
ákvarðana og það er hluti af ábyrgri
pólitík að velja og hafna. Reykjavík-
urlistinn hefur valið að styðja mark-
visst við bakið á ungu atvinnulausu
fólki á aldrinum 16-25 ára. Alls eru
það 830 einstaklingar á aldrinum
16-25 ára sem eru atvinnulausir í
Reykjavík en það eru 24% af öllum
atvinnuláusum í borginni. Það er
fyrst og fremst þetta fólk sem
þarfnast aðgerða og stuðnings og
það strax. Vinnumiðlun Reykjavík-
ur og íþrótta- og tóm-
stundaráð hafa þegar
tekið upp aukið sam-
starf til að bæta at-
vinnuástand þessa
fólks með átaksverk-
efnum, námskeiðum,
upplýsingastreymi,
áhugasviðskönnunum
o.fl.
Ég tel það mikil-
vægara að styðja við
bakið á atvinnulausu
fólki en að tryggja 14
og 15 ára unglingum
fulla vinnu í sumar.
Vissulega væri hægt
að feta í fótspor sjálf-
stæðismanna og taka lán til að
koma sér hjá óvinsælum ákvörðun-
um og láta unglingana borga síðar
meir þegar þeir eldast. Reykjavíkur-
Ég tel það mikilvægara
að styðja við bakið á
atvinnulausu fólki, segir
Hulda Ólafsdóttir, en
að tryggja 14 og 15 ára
unglingum fulla vinnu
í sumar.
listinn ákvað að forgangsraða upp
á nýtt, spara og hagræða.
Enn betri Vinnuskóli
Eitt fyrsta atriði við endurskoðun
á starfsreglum Vinnuskólans var
að átta sig á því hvaða kröfur ætti
að setja til skólans og eftir hvaða
hugmyndafræði skólinn starfar.
Fjárframlög borgarinnar til Vinnu-
skólans voru skert úr 176 milljónum
í 130 milljónir. Til þess að dæmið
gengi upp var hagrætt í Vinnuskól-
anum, vinnutími unglinganna stytt-
ur en fræðsla aukin og kröfur til
leiðbeinenda auknar. Vinnuskólinn
mun raunverulega standa undir
nafni sem skóli, einn dagur í viku
verður notaður fyrir fræðslu.
Fræðsludagskráin hefur fengið
nafnið „Reykjavík - borgin mín“
og verður víða komið við um menn-
ingu og sögu Reykjavíkur o.fl.
Reykjavíkurlistinn styður við
bakið á unglingum og fjölskyldum
þeirra þótt dregið hafi verið úr
vinnu unglinga í Vinnuskóla
Reykjavíkur. Skólinn hefur verið
ágætlega rekinn í mörg ár en við
teljum að nú verði hann enn betri
með aukinni áherslu á markvisst
fræðslu- og uppeldisstarf með góð-
um leiðbeinendum. Það verður
spennandi að fylgjast með viðbrögð-
um unglinganna á þessu nýja fyrir-
komulagi ekki síst með tilliti til
fræðslunnar, en starfið verður að
sjálfsögðu endurskoðað í ljósi
reynslunnar.
Vindhögg íhaldsins
Upphlaup sjálfstæðismanna
vegna vinnuskólans er bara enn
eitt dæmið um ráðaleysi þeirra yfir
því að vera í minnihluta og vilja-
leysi þeirra til samstarfs við Reykja-
víkurlistann um góð mál og ábyrga
pólitík.
Höfundur er varaborgarfulltrúi
Reykjavíkurlistans og á sæti í
stjórn Vinnuskólans og
atvinnumálancfnd Reykjavíkur.
Hulda Ólafsdóttir
auk ýmiss konar meðferðar jafn-
vel heilsuferðaþjónustu í samvinnu
við Bláa lónið með sérhæfíngu í
smærri læknisaðgerðum og þann-
ig skapa í landinu aukna atvinnu
og gjaldeyristekjur. Hitastig hefur
farið hækkandi víða í heiminum.
Við þurfum því að gera langtíma-
áætlun af raunsæi og reyna að sjá
fyrir þessa þróun. ísland er auðugt
af náttúruperlum og hingað mun
erlent efnafólk sækja í auknum
mæli til hvíldar og hressingar í
svalara loftslag. Við þurfum að
vera í stakk búin til að mæta þeirri
eftirspurn.
Stytting
vinnutímans
Til að minnka atvinnuleysið
hafa margar þjóðir í Evrópu gripið
til þess ráðs að stytta vinnutímann
um 1-2 vinnustundir á dag án
þess að lækka launin. Þessu úr-
ræði mætti beita hér þar sem
vinnulaun eru allt of lág hjá þorra
íslenskra starfsstétta, enda hafa
verkalýðsfélögin verið lítils megn-
ug, múlbundin vegna vísitöluvægis
launa. Þetta mætti bæta með því
að hluti fólks ynni til skiptis frá
8- 15 en annar hluti starfsfólks frá
10 til 17, skipt væri um vaktir
vikulega eða starfsmenn veldu
sjálfir annan hvorn tímann. Kröfur
væru settar um viðveru allra
starfsmanna og það gildi einnig
um yfirmenn. Starfsfólk gæti þá
sinnt einkaerindum í eigin frítíma
eins og að fara í banka, klippingu
og þess háttar, en með sveigjan-
legum styttri vinnutíma skapast
betri nýting vinnuafls og störf
fyrir fleiri.
Hjá ríki og sveitarfélögum þarf
að fjölga hlutastörfum. Fyrir flest
ung böm á leikskólaaldri er nóg
að vera í 4-5 tíma pössun og lengja
þarf jafnframt fæðingarorlofið í
9- 12 mánuði.
Æskilegt er að fólk geti í aukn-
um mæli farið á eftirlaun 62-65
ára. Þetta ákvæði gildir nú þegar
hjá nokkrum starfstéttum hér á
landi. Starfsmenn sem hafa kosið
að fara á eftirlaun snemma ættu
ekki að fá að ganga í önnur störf
hjá ríkinu eða Reykjavíkurborg
jafnframt því að fá greidd full
eftirlaun.
Afnema þarf áhrif launahækk-
ana á vísitölutryggingu lána og
stefna þarf að því að hér á landi
verði aðeins einn öflugur sameig-
inlegur lífeyrissjóður fyrir alla
landsmenn.
Fólk getur verið meðlimir í allt
að tíu lífeyrissjóðum og því erfitt
að hafa heildarsýn yfir áunnin líf-
eyrisréttindi, enda verður lífeyrir-
inn hjá mörgum rýr þar sem ærinn
kostnaður fer í að gera út alla
þessa sjóði.
Betra ísland þar
sem verkin eru besti
minnisvarðinn
Atvinnuleysi er þjóðfélagsböl
sem leiðir af sér upplausn fjöl-
skyldna. Engin þjóð heldur sjálf-
stæði sínu og reisn án landsvæðis
og þeirra frumþarfa að heilbrigt
fólk sé bjargálna. íslendingar eru
harðir af sér eins og íslenski hest-
urinn og hafa þurft á því að halda
til að lifa af við hörð lífsskilyrði.
Island má ekki verða útungunar-
stöð fyrir ríkari þjóðir heims þar
sem hæfasta fólkið flyst út vegna
einhæfni og þröngsýni misvitra
landsfeðra sem ráðið hafa ferð-
inni. íslendingar eiga atgervisfólk
sem skarar fram úr á sviði vís-
inda, hugvits, verkmenntunar og
íþrótta. Þetta á þjóðin að nýta sér
á heimavelli. Sérhver hlekkur er
þýðingarmikill, því þjóðin sem
hyggir þetta land er dýrmætasta
auðlindin. Landsmenn og nýkjörin
ríkisstjórn þeirra bera vonandi
gæfu til að vinna saman af heilind-
um til hagsældar fyrir land og
þjóð og sýna samhug og dug í
verki.
Höfundur er útvinnandi
húsmóðir.