Morgunblaðið - 27.06.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ 1995 21
LISTIR
Norðlenskur
listasproti
TRÚLEGA reis list Hauks Stefánssonar hvað hæst í þessari sjálfs-
mynd hans frá 1930, er hann var enn búsettur í Kanada.
MYNPLIST
Listaverkabók
HAUKURSTEFÁNSSON
Gefin út af fjölskyldu listamannsins
RÝNIRINN hefur fengið upp í
hendurnar bók um listamanninn
Ingvar Hauk Stefánsson á Akur-
eyri, en lífshlaup hans var um margt
sérstætt. Bókin er gefin út í tilefni
sýningar verka hans í Listasafni
Akureyrar, stóð til 25 júní, og er
útgefandi fjölskylda hans í sam-
vinnu við listasafnið.
í formála sýningarskrár getur
að lesa, „að hlutverk Listasafns
Akureyrar sé ekki síður að líta um
öxl en horfa fram veginn, sem það
gerir með því að efna til sýninga á
verkum þeirra sem á einn eða ann-
an hátt má telja að hafi rutt mynd-
listinni braut á Akureyri“. Haraldur
Ingi, forstöðumaður safnsins, segir
ennfremur orðrétt: „Víst er að ís-
lenzkir listamenn höfðu rómantíska
sýn á náttúru landsins og möguleika
nýrrar aldar til handa þjóð sem var
að aukast sjálfsvitund og krafðist
æ meiri ítaka um eigin mál. Þannig
leituðu margir til fortíðar, til blóma-
tíma sagnritunar og til þjóðsagna."
Þetta er rétt svo langt sem það
nær, og einkum var sérstök bernsk
túlkun umhverfisins áberandi meðal
listhaga í sveitum lands, þar sem
hlutlæg fræðsla í sjónmenntum og
sjónmenntasögu var lítil ef nokkur,
eins og hefur raunar einkennt al-
menna kennslukerfið fram á daginn
í dag. Hins vegar er það svo jafn
gilt og hvað annað, að leita til nán-
asta umhverfis síns, fortíðar og
sagnritunar svo sem ýmsir heims-
kunnir núlistamenn hafa gert á
meginlandinu á undanförnum
árum, en með annars konar brögð-
um listar vel að merkja. Það skiptir
nefnilega öllu hvernig það er gert
og hvernig viðfangsefnið er með-
höndlað, sem hlýtur svo eðlilega að
vera í samræmi við menntun og
upplag hvers og eins.
Haukur Stefánsson var fæddur á
Rjúpnafelli í Vopnafírði 1901 og
voru foreldrar Stefán Einarsson
bóndi í Möðrudal (1848-1916) og
Anna Guðmundsdóttir 1876-1951)
Jónsssonar bónda á Rjúpnafelli.
Móðirin sem var listræn og hag-
mælt sigldi ásamt systur sinni til
Vesturheims árið 1903 og settust
þær að í Winnipeg, og þar giftist
hún Sigurbimi Sigurbjömssyni frá
Ytra Núpi í Vopnafirði 1905 og eign-
aðist með honum sjö böm, og af
þeim komust sex til fullorðinsaldurs.
Fram á fertugsaldur bjó Haukur
í Kanada, en fluttist þá til íslands
með konu sinni Ástríði Jósefsdóttur
hjúkrunakonu frá Signýjarstöðum
í Borgarfirði (f. 1902) og fluttust
þau heim til íslands 1932, sem
Haukur þekkti einungis af bóka-
lestri og afspurn. Bjuggu þau fyrst
í Borgarfirðinum, en fluttust svo
til Akureyrar 1933.
Það kemur hvergi fullkomlega
fram í bókinni hvernig menntun
Hauks í myndlist var háttað, en
hann mun hafa stundað nám í lista-
skóla í Winnipeg í rúman vetur
(1921), og þrem myndlistarskólum
í Chicago á árunum 1923-29.
Af myndum Hauks að dæma er
næst að álykta, að það hafi ekki
verið strangt akademískt nám, en
hins vegar í senn frumstætt og
íhaldsamt eins og í þann tíma var
raunin á þessum breiddargráðum,
og trúlega nokkuð slitrótt. Kanada-
menn voru seinir að taka við sér í
menningunni hvað listir áhrærir,
voru að auki mjög íhaldssamir, og
á þessari öld töldust þeir til að
mynda lengi vel eiga einungis einn
nafnkenndan núlistarmann, Jean-
Paul Riopelle frá Montreal f.1923,
og bersýnilega af frönskum ættum,
lifir og starfar í París, þangað sem
hann fiuttist 1947.
Haukur náði aldrei að helga sig
myndlistinni að fullu, en málaði
leiktjöld við góðan orðstír um ára-
bil. Aðalstarf hans var húsamálun
jafnframt því að hann hóf störf hjá
Leikfélagi Akureyrar haustið 1935,
og mun hafa málað fyrir 26 upp-
setningar félagsins, auk þess að
mála sviðsmyndir fyrir aðra aðila.
Leiktjöldin eru flest ef ekki öll glöt-
uð og þannig er ekkert sýnishorn
af þeim þætti ævistarfs listhagans
í bókinni. Hins vegar mun mikið lof
hafa verið borið á sum þeirra og
telst í meira lagi slakt ef ekki eru
til ljósmyndir af einhveijum. Fyrir
utan þetta málaði hann skreytingar
víða, málaði m.a. timburkirkjuna
að Munkaþverá í tilefni aldarafmæl-
is hennar lýðveldisárið og skreytti
að auki prédikunarstól og svalar-
bríkur. Einnig var hann af séra
Bjartmari Kristjánssyni fenginn til
að skreyta steinkirkjuna að Mæli-
felli í Skagafírði, og málverk er
hann gerði af sálmaskáldinu að
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd hangir
í Húsavíkurkirkju
Ljóst má vera, að Haukur hafi
fyrst og fremst litið á sig sem frí-
stundamálara, enda gekkst hann
fyrir stofunun félags þeirra á Akur-
eyri 1947, en áður hafði hann hald-
ið nokkra nemendur og var óspar
að miðla því sem hann sjálfur hafði
lært. Þá var hann einn af stofnend-
um (húsa) málarafélagsins 1934,
og náðu umsvif hans á vettvangin-
um langt úr fýrir mörk Akureyrar,
jafnvel suður til Bifrastar og
Varmalands í Borgarfirði.
Hér var þannig á ferð dijúgur
verkmaður, og alþýðulistamaður
með nokkra listskólamenntun að
baki, sem hafði það öðru fremur í
huga, að efla sjónmenntir á Akur-
eyri, og var sér þess meðvitaður,
að við stæðum langt að baki öðrum
þjóðum um ræktun þeirra. Hann
býsnaðist stundum yfir því í vina-
hópi, svo sem sem fram kemur í
blaðagrein 1945, að ekkert mynd-
listarsafn væri til á landinu, og
hann dreymdi um að Akureyri eign-
aðist sitt safn er tímar liðu, „þar
sem almenningur gæti notið fag-
urra málverka og annarra
mynda.. .“.
Hér kemur glögglega fram, að
listhagurinn var stórhuga fyrir
hönd heimabæjar síns og þjóðarinn-
ar. Mörgum væri ennfremur hollt
að gera sér grein fyrir því, að ein-
ungis hálf öld er frá þessum um-
mælum, og að framfarirnar eru
fýrst og fremst að þakka metnaðar-
fullum einstaklingum, sem ruddu
brautina. Handíða- og myndlistar-
skólinn í Reykjavík, og fyrsti vísir
að fullgildum listaskóla á landinu,
hafði þá einungis starfað í sjö ár!
Haukur var hlédrægur og auglýsti
aldrei verk sín, því listmálun var
öðru fremur hugðarefni hans og
hann leit ekki á þau sem söluvöru
og það mun einungis hafa verð
vegna tilmæla vina og nemenda,
að hann féllst á að halda eina sýn-
ingu og stóð í undirbúningi hennar,
er hann féll frá 28 marz 1953, að-
eins 52 ára að aldri.
Akureyringum er meir en óhætt
að heiðra minningu manna eins og
Hauks Stefánssonar og samanburð-
arfræði við gróna listamenn ná-
grannalandanna með Evrópska
menntun, eða brautryðjendurna
sunnan heiða með öllu óraunhæf.
Akureyri var ólíkt lengra í burtu í
þann tíma, en þó stafaði sérstökum
og yfírhöfnum ljóma frá staðnum,
sem mörgum mun í fersku minni,
og ekki verður frá honum tekinn.
Fjölskylda listamannsins hefur
sóma af þessari bók, sem er öðru
fremur minningarrit og hefur sér-
tækt gildi sem slíkt. Skylt er að
geta sonar hans Gunnlaugs Stef-
áns, sem lærði til málara hjá föður
sínum, fluttist seinna vestur um haf
og stundaði iðn sína í Seattle. Hann
mælti svo fyrir á dánarbeði sínum
fyrir ári síðan, að bók kæmi út um
föður sinn og lagði fram fjármuni
til verksins.
Að sjálfsögðu hefði verið eðlilegt
að Akureyrarbær hefði einnig stað-
ið að útgáfunni, til að ritið yrði enn
veglegra og fengið sérmenntaða
menn í verkið.
BragiÁsgeirsson
BESTU KAUPIN
Úrval aukahluta, frí uppsetning í nýjar tölvur
TENGT & T/LBÚ/Ð =
Uppsetningaþjónusta EJS SSSS
VISA
RA0GREI0SLUR
a
- nunai
r
DAEWOO PENTIUM TOLVUR
60Mhz, 8MB, 420MB, 14"
75Mhz, 8MB, 420MB, 14"
90Mhz, 8MB, 420MB, 14"
lOOMhz, 8MB, 420MB, 14"
kr. 139.900 stgr m/vsk
kr. 159.000 stgr.'m/vsk
kr. 169.900 stgr. m/vsk
kr. 189.000 stgr. m/vsk
• 8MB vinnsluminni • 420MB diskur E-IDE • 14" SVGA litaskjár
• PCI • Mús, motta, Dos og Windows.
UART 16550 alvöru raötengi fyrir Internetib
DAEWOO 486/66 frá kr. 104.900 stgr . m/vsk
Úrval margmiðlunarpakka frá kr. 18.600 stgr. m/vsk
Hágæba bleksprautuprentar frá kr. 19.900 stgr. m/vsk
Mótöld frá kr. 14.900 stgr . m/vsk
EINAR J. SKULASON HF
Grensásvegi 10, Sími 56B 3000
ea
ihf/