Morgunblaðið - 27.06.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ1995 27
Framtíðar-
sjúkrahús
Ólafur Ólafsson
meðferðar, rannsókna
og gjörgæslu.
3. Tengd þessari
einingu verði: Sér-
greinadeildir, göngu-
deildir, dagdeildir,
fimmdagadeildir og
sjúklingahótel.
Forvarnadeildir:
Hópar sjúklinga fái
fræðslu um langvinna
sjúkdóma, lífstíls-
breytingu í samvinnu
við hjarta-, lungna-,
meltingar- og skurð-
deildir.
Sérgreinadeildir:
í UPPHAFI voru
sjúkrahús nær ein-
göngu fyrir farsóttar-
sjúklinga og þvi eðli-
legt að sjúklingar
væru að mestu ein-
angraðir á sérstökum
stofum. Síðan alvar-
legum sýkingum
fækkaði og hrömun-
arsjúkdómar urðu al-
gengari jókst þörfin
fyrir flókinn tækni-
búnað, miðstýrðar
rannsóknir og jafn-
framt aukið legurými
á bráðasjúkrahúsum.
Nú er þróunin önnur.
Vegna mikilla framfara í skurðað-
gerðum og svæfingatækni er nú
unnt að framkvæma jafnvel stærri
aðgerðir á dagdeildum eða á skurð-
stofum utan spítala. Margar rann-
sóknir eru nú gerðar á auðveldari
hátt utan spítala eða á dag- og
göngudeildum en áður vegna ein-
földunar á tækni. Minni þörf er nú
á löngum legum á bráðasjúkrahús-
um en í stað þess er komin dvöl á
heimilum og vistun á góðum, en
mun ódýrari, sjúklingahótelum ef
þörf krefur. Legutími hefur styst
og „tómum rúmum“ á bráðasjúkra-
húsum fjölgar árlega. Við hönnun
nýrra sjúkrahúsa er rétt að menn
horfi til framtíðar.
Bráðadeildir:
1. Slysa- og móttökudeild, vel
mannaðar sérfræðingum.
2. Deild búin tækjum til sjúkdóms-
greininga, geisla- greininga, mynd-
Ætlar karlmennið að
láta eintóman kerlinga-
vaðal fylla Morgunblað-
ið, spyr Freyr Þórar-
insson, sem hér fjallar
um Helga Hálfdanarson
og Hrólf Sveinsson,
En hver er þá tvífarinn Hrólfur
Sveinsson? Það verður nú deginum
ljósara. Hrólfur er hraustlegt nafn
og minnir reyndar á orðið kólfur, sem
er einkennistákn karlkynsins. Að
Hrólfur skuli svo kenna sig til Sveins
tekur af öll tvímæli að hér er á ferð-
inni karlmennskan holdi klædd,
ómenguð allri kvenlegri náttúru.
Undir þessu nafni skrifar höfundur
þegar vel stendur á og allt kerlingar-
væl er honum víðsfjarri.
Frekari rökstuðning þarf svo sem
ekki í þessu máli, en þó vil ég nefna
að bækur hafa komið út eftir þá
báða, Hrólf og Helga. Hrólfur birtir
eigin ljóð, karlmannleg og oft dálítið
klúr, og er ófeiminn við að hampa
sjálfum sér. Bækur Helga eru hins
vegar allar eftir aðra menn, svokall-
aðar þýðingar, og er hann því varla
nema hálfur höfundur að textanum
í þeim bókum. Allt ber hér að sama
brunni og verður ekki meira sagt í
bili.
Eins er þó vant í þessum blaða-
skrifum. Hvar er hin rómsterka rödd
Hrólfs Sveinssonar? Ætlar karl-
mennið að láta eintóman kerlinga-
vaðal fylla Morgunblaðið án þess að
kveða sér hljóðs? í Ljóðmælum hans
er þessi vísa:
Sú háðung ríður mér hreint á slig
að hlusta’ á menn tala bara um sig
í stað þess að heyra
hvort ég hafi fleira
fróðlegt að segja um sjálfan mig.
Mál er nú að þú mælir, Hrólfur sæll'.
Freyr Þórarinsson er rétt nafn
höfundar. Hnnn er karlmaður að
ytrigerð, en hefur sinnt
heimilisstörfum.
Nýrnadeild: Þar starfi saman sér-
fræðingar í nýrnasjúkdómum, (ly-
flæknis- og skurðlækningum) „skop-
istar“, sérfræðingar í geislagreiningu
o.fl.
Meltingasjúkdómadeildir:
Þar starfi saman sérfræðingar í
maga-, þarma-, gall-, lifrar-, og bri-
skirtils-sjúkdómum, bæði skurð- og
lyflæknar, sérfræðingar í geisla-
greiningu o.fl.
Hjarta- og
æðasjúkdómadeildir:
Vísir að slíku fyrirkomulagi er nú
á Landspítala. Þar starfa saman sér-
fræðingar í hjarta- og æðasjúkdóm-
um, bæði lyf- og skurðlæknar o.fl.
Þræðingar og aðgerðir eru þar fram-
kvæmdar, einnig lífeðlisfræðilegar
mælingar á hjarta og lungum. Veru-
Iegur hluti sjúklinga eru endurkomu-
sjúklingar. Líffæraflutningar.
Kvensjúkdóma- og
fæðingadeildir:
Þar starfi saman sérfræðingar í
kvensjúkdóma-, (skurð- og lyflækn-
ingum), frjósemis-, nýbura-, sýk-
inga-, og barnalækningum, erfða-
fræði o.fl. Slík deild hefur lengi ver-
ið rekin á Landspítala.
Taugasjúkdómadeildir:
Þar starfi saman sérfræðingar í
skurð- og lyflækningum, taugasjúk-
dómum, taugalífeðlisfræði o.fl. Slík
deild þarf að starfa í náinni sam-
vinnu við geðdeildir og öldrunardeild-
ir.
Barnadeildir:
Þar starfi saman sérfræðingar í
lyf- og skurðlækningum líkt og ger-
ist nú á Landspítalanum. Deildin
þarf að vera í nánum tengslum við
sérfræðinga t.d. í hjarta-, lungna-,
meltingar-, nýrna-, og húðsjúkdóm-
um, meinafræði, og krabbameins-
lækningum barna ásamt stórum
rannsóknarstofum. Sjúklingahótel
rekin innan aðalbyggingar eða í
næsta nágrenni sjúkrahússins eru
nauðsynlegur hluti af rekstrinum, en
þar geta foreldrar verið nálægt börn-
um sínum.
Blóðmeinafræði:
Þar starfi saman meinafræðingar
og sérfræðingar í ónæmis- og blóð-
storknunarfræði o.fl.
Lungnadeildir:
Áður meira tengdar hjartasjúk-
dómum. í framtíðinni mest tengdar
krabbameini, meinafræði, langvinn-
um öndunarfærasjúkdómum, ónæm-
is- og blóðstorknunarfræði. Líffæra-
flutningar.
Geðdeildir:
Stórar stofnanir munu hverfa.
Minni héraðssjúkrahús „1/2 way
houses" líkt og nú eru rekin í sam-
bandi við Landspítalann.
Krabbameinsdeildir:
Lungnadeildir: Nýgengi lungna-
krabbameins minnkandi. Sjúklingar
með reykingasjúkdóma (berkjukvef)
taka sinn toll af sjúkdómnum eins
og er en fer væntanlega fækkandi.
Miklar breytngar hafa
orðið í starfsemi bráða-
birgðasjúkrahúsa. Olaf-
— ■ _
ur Olafsson segir hægt
að framkvæma margar
stærri aðgerðir á dag-
deildum sjúkrahúsa —
og utan þeirra.
Myndir og tölvurit:
Klíníkerar munu í vaxandi mæli
lesa sjálfir myndir og tölvurit af líf-
færum.
Hjúkrunardeildir:
Áhersla er lögð á að byggja minni
einingar en nú eru í notkun.
Sjúklingahótel:
I nánum tengslum við deildaskiptu
sjúkrahúsin verði rekin vel búin
sjúklingahótel, búin góðri hjúkrunar-
og endurhæfingaraðstöðu, en mun
ódýrari í rekstri aðallega vegna þess
að sjúklingar verða fyrr sjáifbjarga.
Þangað verði sjúklingar fluttir um
leið og þeir þurfa ekki næturþjónustu
eða eru sæmilega rólfærir. Nú þegar
geta 15-20% sjúklinga á bráða-
sjúkrahúsum nýtt sér þessa aðstöðu.
Almennt
Rúmum á deildaskiptum sjúkra-
húsum hefur þegar fækkað verulega
og mun fækka meira eða um 30-60%.
Menn sjá fyrir eftirfarandi fækkun
rúma:
Á lyflækningadeildum um þriðj-
ung. Á handlækningadeildum um
þriðjung. Á bæklunardeildum um
30-40%. Á kvensjúkdómadeildum um
30-60%. Á barnadeildum um helm-
ing. Á blóðmeinadeildum veruleg
fækkun. Á taugasjúkdómadeildum
veruleg fækkun.
Elliheimili:
Dregið verður úr byggingu elli-
heimila en heimaaðstoð efld.
Utanspítalaþjónusta mun
aukast
Kjarni bráðasjúkrahúsanna verður
ekki eingöngu legudeildir tengdar
rannsóknardeildum heldur móttöku-
og dagdeildir tengdar rannsóknar-
deildum.
Hagræðing og „sparnaður" í
sjúkrahúsarekstri
* Forðast sem mest „tvírannsókn-
ir“.
* Taka upp: Áætlaðar innlagnir,
dagdeildir/næturdeildir, fimmdaga-
deildir, sjúkrahótel, göngudeildir,
heimaþjónustu.
Lokaorð:
Miklar breytingar hafa orðið á
starfsemi bráðasjúkrahúsa vegna
framfara i skurð- og svæfingar-
tækni. Nú er unnt að framkvæma
margar stærri aðgerðir á dagdeildum
sjúkrahúsa eða utan sjúkrahúsa.
Rúmum hefur því fækkað mikið og
framundan er meiri fækkun. Legu-
deildir skipa mun minni sess en
móttöku-, dag-, og göngudeildir þeim
mun meiri en áður.
Stuðst er við upplýsigar frá Alþjóðaheil-
brigðisstofnuninni í Genf, þ.e. „Division of
Strengthening of Health Services World
Health Organization 1991“. Report on WHO
workshop, University Linköbing 1992.
Höfundur er landlæknir.
Fríður um
Austurbæjarskóla
UM NOKKURT
skeið hefur verið glímt
við erfiðleika í Austur-
bæjarskólanum.
Ágreiningur innan
skólans hafði ekki verið
jafnaður við stjórnar-
skiptin hinn 23. apríl
síðastliðinn. Til að
greiða fyrir farsælli
niðurstöðu tókst sam-
komulag milli mennta-
málaráðuneytisins og
fráfarandi skólastjóra.
Kom það í minn hlut
að ræða við hann. Hafði
skólamálaráð Reykja-
víkur engin afskipti af samtali okkar
eða þeirri niðurstöðu, sem þar náð-
ist. Menntamálaráðherra bar þarna
lokaábyrgð, þar sem hann veitir
skólastjói aembættið.
Við svo búið var staða skólastjóra
við Austurbæjarskóla auglýst laus
til umsóknar. Áð lokiium fresti ræddi
skólamálaráð Reykjavíkur við um-
sækjendur. Klofnaði ráðið í afstöðu
sinni til þeirra. Mæltu þrír fulltrúar
R-listans með einum umsækjanda
en minnihluti sjálfstæðismanna með
öðrum. Síðan barst menntamála-
ráðuneytinu umsögn fræðslustjórans
í Reykjavík um umsækjendur og
voru þar þrír nefndir til sögunnar
sem hæfir.
Frá því að ég hóf afskipti af þessu
máli, hefur það verið stefna mín að
koma á friði um Austurbæjarskóla.
Réð það við val á milli umsækjenda
23. júní síðastliðinn. Ráðinn var einn
úr hópi þeirra þriggja, sem fræðslu-
stjóri taldi hæfa. I umsögn fræðslu-
stjóra kom fram, að starfandi skóla-
stjóri hefði leyst hlutverk sitt vel af
hendi á erfiðum tímum. Einnig lá
fyrir eindreginn stuðningur við hann
meðal kennara og foreldra barna við
skólann. Með það markmið í huga
að leggja ekki stein í götu þess
starfs, sem hafið var innan skólans,
var því ekki erfitt að komast að
niðurstöðu. Það er gegn henni, sem
fulltrúi R-listans í skólamálaráði og
borgarstjóri Reykjavíkur hafa nú
ráðist.
Álitaefni
Til þess að gengið sé frá ráðningu
eða skipun í skólastjórastarf þarf
að uppfylla ýmsar formreglur. Að
þeim fullnægðum hefur mennta-
málaráðherra lokaorðið. Það kann
að vera misjafnt hveiju sinni, hvað
vegur þyngst í huga hans. Á þeim
skamma tíma, sem ég hef gegnt
ráðherraembætti, hafa ýmis atvik
komið til álita við val á mönnum í
skólastjórastarf. Liggur í hlutarins
eðli, að tekið sé mið af aðstæðum
hveiju sinni.
Við ákvarðanir um veitingu opin-
berra starfa vakna ýmsar spurning-
ar. Á að taka við umsóknum þeirra,
sem óska nafnleyndar? Fer vel á
því, að ráðherra ræði við einstaka
umsækjendur en aðra ekki? Kynni
slíkt að vera talið brot á jafnræðis-
reglu stjórnsýslulaga?
Ráðherra metur, hvaða forsendur
hann notar fyrir ákvörðun sinni
hveiju sinni. Hann ber hina pólitísku
ábyrgð. í því ljósi er eðlilegt, að
umsagnaraðilar bindi tillögu sína
ekki við eitt nafn, heldur bendi á
þá, sem þeir telja hæfa, ef um fleiri
en einn er að ræða.
Flokkspólitísk afstaða
Um það er ekki deilt, að við
ákvörðun um skólastjóra í Austur-
bæjarskóla var farið að reglum.
Meirihluti skólamála-
ráðs Reykjavíkur á
enga heimtingu á því,
að eftir tillögu hans sé
farið. Ef málum væri
þannig háttað, væri
óþarft fyrir ráðherra
að koma að málinu.
Fráleitt er að túlka það
sem vantraust á um-
sagnaraðila, að einn af
hæfum umsækjendum
sé valinn í starf.
Varaformaður
skólamáiaráðs Reykja-
„... víkur og borgarstjóri
Bjorn Bjarnason hafa kosjð að gera hlut
meirihluta skólamálaráðs mikilvæg-
ari í þessu máli en skólastarf í Aust-
urbæjarskóla og viðhorf þeirra, sem
þar eiga mest í húfi. Varaformaður-
inn hefur einnig látið í veðri vaka,
Ákvörðunin um nýjan
skólastjóra Austurbæj-
arskóla byggist á vilja
til að skapa þar frið,
segir Björn Bjarnason.
Hann harmar, að R-list-
inn einblíni á flokkspóli-
tíska hagsmuni og lýsi
vantrausti á sjálfan sig.
að vegna þessa kynni Reykjavík
ekki fara að lögum um flutning
grunnskólans til sveitarfélaganna!
Borgarstjóri gengur að vísu ekki
eins langt í yfirlýsingum sínum.
Þessi einkennilega afstaða bygg-
ist á allt öðru en stöðunni innan
Austurbæjarskóla. R-listinn lætur
flokkspólitísk sjónarmið ráða ferð
hjá sér. Engin efnisleg rök standa
til þess að gagnrýna þá ákvörðun
að fela Guðmundi Sighvatssyni að
halda áfram því góða starfi, sem
hafið er innan Austurbæjarskóla og
sátt er um í skólanum. Vilji R-listinn
átök við mig sem menntamálaráð-
herra vegna þessa máls, fæ ég engu
um það ráðið.
Um undirbúning flutnings grunn-
skólans til sveitarfélaganna hefur
náðst góð samstaða milli mennta-
málaráðuneytisins, Sambands ísl.
sveitarfélaga og kennarasamtak-
anna. Þar er mikið, viðkvæmt og
vandasamt starf óunnið. Að óreyndu
verður því ekki trúað, að Reykjavík-
urborg ætli að leggja stein í götu
þess. Vaki það fyrir meirihluta borg-
arstjórnar Reykjavíkur, þarf hald-
betri rök en andstöðu hans við að
tryggja frið um starfið í Austurbæj-
arskóla með ráðningu nýs skóla-
stjóra.
Höfundur er
menntamálaráðherra.
X
Skór fyrir kröfuharða krakka ^
Flottir oq þægilegir
Brúnt oq svart leður
5vart lakk - Rósótt - Gull
Stærðir 26-38 Verð kr4.580,-
i EN&LABÖRNÍN S
k Bankastrœti 10 sími 552-2201 J
tejT f
^ÍBÆBÆBÆŒÆBLÆBÆBÆBÆBÆBÆBÆBÆÆk
Rosenthal „rpúvelurgpf
Glæsilegar gjafavörur (7) '\9/\ C\
Matar- og kaffistell
í sérflokki Laugavegi 52, sími 562 4244.