Morgunblaðið - 04.07.1995, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚLÍ 1995 31
AÐSENDAR GREINAR
Skipulag dýralækning’a
í MORGUNBLAÐINU 29. júní
er grein og viðtöl við Sigurð Inga
Jóhannsson, talsmann sjálfstætt
starfandi dýralækna, Árna M. Mat-
hiesen, alþingismann og dýralækni,
og Brynjólf Sandholt, yfirdýra-
lækni, um endurskipulagningu
dýralæknaþjónustunnar í landinu.
Ég er viss um að við sem störfum
í faginu hefðum heldur viljað heyra
um þessi mál frá yfirdýralækni
beint, en lesa um þau í Morgunblað-
inu. Þetta segi ég ekki til að varpa
rýrð á Morgunblaðið, sem ég er
fastur áskrifandi að, heldur til að
sýna hversu litla umfjöllun þetta
mál hefur fengið hjá dýralæknum
landsins og þá ekki síður dýraeig-
endum eins og t.d. bændum, sem
eru ekki síst aðilar að þessum
málum.
Kerfi það sem er í gildi í dag
svipar til þess nets heilsugæslu-
stöðva sem er um landið og tryggja
íbúum landsins aðgang að læknis-
þjónustu innan skynsamlegrar ijar-
lægðar á öllum tímum sólahrings.
Á svipaðan hátt er landinu skipt í
héraðsdýralæknisumdæmi og eru
vaktsvæðin á landinu 21, en hér-
aðsdýralæknisembættin nokkru
fleiri. Þetta kerfí hefur tryggt dýra-
eigendum neyðarþjónustu á öllum
tímum sólarhrings allt árið vegna
sjúkra dýra og er þýðingarmikið
bæði fyrir bændur sem og aðra
dýraeigendur eins og hestamenn
og gæludýraeigendur. Einnig hefur
kerfíð tryggt ódýrt og gott eftirlit.
Ekki hefur þurft að borga ferða-
kostnað og uppihald eftirlitsmanna
„að sunnan" vegna þess heil-
brigðiseftirlits sem héraðsdýra-
læknar inna af hendi við fram-
leiðslu búvöru. Það eftirlit nær allt
frá frumframleiðslunni heima á
bænum til þess að var-
an er flutt úr héraði á
markað. Þetta kerfí
hefur skilað okkur heil-
næmum landbúnaðar-
afurðum, sem eru
lausar við lyf og önnur
aðskötaefni, skv. rann-
sóknum yfirdýralækn-
isembættisins. Nútíma
hugmyndir ganga ein-
mitt út á að sami aðili
hafi sem mest tækifæri
til að fylgjast með
framleiðslunni allt
framleiðsluferlið.
Stundum nefnt frá
bónda til borðs.
Því miður hefur
þessu kerfi þó hnignað
að því leyti á undanförnum árum
að ekki hafa fengist dýralæknar
til að manna þau héraðsdýralækn-
isembætti sem eru á Vestfjörðum
vegna þess að launa-og starfskjör
eru þannig, að dýralæknar kjósa
heldur að starfa sjálfstætt í þéttbýl-
ustu og auðveldustu byggðum
landsins. Þessi kjör þarf að bæta
því kjör héraðsdýralækna í dreif-
býlustu og erfíðustu héruðunum
eru orðin þannig að veruleg hætta
er á að erfítt verði að manna fleiri
héruð en þau sem nú eru ekki set-
in. Það er eiginlega ótrúleg þraut-
seigja dýralækna á þessum stöðum
að gefast ekki upp og blanda sér
í „samkeppnina á Suðvesturhorn-
inu“ þar sem samgöngurnar og
veðurfarið er oft svo mikið auðveld-
ara. Því var það var einróma álit
héraðsdýraiækna í kröfugerð
vegna komandi kjarasamninga að
leggja ætti megináhersiu á að bæta
kjör héraðsdýralækna á dreifbýl-
ustu svæðunum.
Sérgreinadýra-
læknar eru nauðsyn-
leg viðbót við héraðs-
dýralæknakerfið.
Skipulagning, skrán-
ingar sjúkdóma og
úrvinnsla úr þeim
upplýsingum, rann-
sóknir, ráðgjöf, end-
urmenntun dýra-
lækna og fræðsla til
dýraeigenda og
bænda er ærið verk-
efni fyrir sérgreina-
dýralækna. Eigi þeir í
framtíðinni að sinna
hluta af þeim verkefn-
um er héraðsdýra-
læknar hafa sinnt er
hætt við að þeir hafí
ekki tíma til fyrrgreindra verkefna
sem aftur hindrar nauðsynlega
framþróun í faginu. Dýralækningar
okkar byggja að mestu á erlendri
þekkingu, en íslenskar aðstæður
kalla á íslenskar rannsóknir til að
þekkingin nýtist sem best.
Sjálfstætt starfandi dýralæknar
hafa verið kærkomin viðbót við þá
dýralækna sem fyrir hafa verið.
Þeir hafa í flestum tilfellum sett
sig niður í þéttbýlinu, þar sem hér-
aðsdýralæknar höfðu ekki mögu-
leika á að ná yfir öll þau störf, sem
skapast hafa á undanförnum árum,
sérstaklega við hesta-og gæludýra-
lækningar. Þessum lækningum
hefur enda fleygt fram: Tekinn
hefur verið í notkun flóknari og
dýrari tækjabúnaður, byggð að-
staða til aðgerða og innlagnar dýra
og síðast en ekki síst hafa dýra-
læknarnir aflað sér þekkingar og
reynslu á því sviði sem þeir starfa.
Yíðast hefur verið góð samvinna
milli héraðsdýralækna og sjálfstætt
Sérgreinadýralækning-
ar eru, að mati Rögn-
valds Ingólfssonar,
nauðsynleg viðbót við
héraðsdýralæknakerfið.
starfandi dýralækna. Helgarvökt-
um hefur verið skipt þannig. að
dýralæknarnir hafa getað notið frí-
stunda og sjálfstætt starfandi dýra-
læknar hafa leyst héraðsdýralækna
af hólmi í leyfum og veikindafor-
föllum.
Þrátt fyrir þá aukningu sem orð-
ið hefur í sérhæfðri dýralæknis-
þjónustu og þjónustu sjálfstætt
starfandi dýralækna, er nauðsyn-
legt að tryggja grundvallarþjón-
ustu á landinu öllu og það verður
ekki gert ef héraðsdýralæknum
verður fækkað frá því sem nú er
og þeim sem eftir yrðu eingöngu
falin eftirlitsstörf. Það væri þá
markaðurinn einn sem yrði látinn
ráða hvort dýralæknir væri tiltæk-
ur þegar sinna þyrfti sjúku dýri.
Ég veit að formaður Dýraverndar-
ráðs, Árni M. Mathiesen, hlýtur að
vera mér sammála um þetta. Eng-
inn veit betur en hann hve stór
þáttur dýraverndar í landinu það
er að sjúk eða slösuð dýr fái skjóta
læknishjálp, enda átti hann sinn
þátt í því að skýr ákvæði eru um
þetta í nýju dýraverndarlögunum.
Það hefur verið stefna Dýra-
læknafélags íslands að gjaldskrá
yrði gefín fijáls. í hesta og gælu-
dýralækningum hefur hún verið
frjáls í reynd um margra ára bil
Rögnvaldur
Ingólfsson
vegna þess að margar helstu að-
gerðir á þessum dýrum eru skráðar
í gjaldskrá fyrir dýralækna „sam-
kvæmt samkomulagi hveiju sinni“.
Á hinn bóginn þarf ekki annað en.
að líta á stöðu hefðbundins land-
búnaðar í dag til að sjá að ekki er
mikið svigrúm til hækkana á gjald-
skrá fyrir lækningar á búum
bænda. Þannig tel ég að frjáls
gjaldskrá boði litlar breytingar
hvað tekjur dýralækna varðar og
sé ætlun einhverra dýralækna í
dreifbýli að hækka gjaldskrá sína
mikið þegar hún verður gefin
„fijáls“ þá fækkar þeim verkefnum
sem borgar sig fyrir bændur að fá
þá til að inna af hendi. Svona eru
lögmál markaðarins.
Ferðakostnaður er stór hluti
dýralækniskostnaðar í dreifbýli og
hafa þjóðir í dreifbýlum löndum
eins og t.d. Norðmenn brugðist við
því með að hið opinbera hefur tek-
ið þátt í kostnaðinum á grundvelli
byggða-og dýraverndarsjónarmiða.
Ég vil ekki leggja mat.á það hér
hvort siík kostnaðarhlutdeild á rétt
á sér, en ferðakostnaður mun stór-
aukast ef búseta dýralækna í öllum
landshlutum verður ekki tryggð. í
dag borgar hið opinbera ferða-
kostnað dýralækna vestur á firði
mörgum sinnum á ári vegna eftir-
lits og lækninga, þess var ekki
þörf meðan héraðsdýralæknar
störfuðu í fjórðungnum.
Vonandi á yfírdýralæknir eftir
að kynna sín sjónarmið betur fyrir
starfsbræðrum sínum og þjóðinni
og vonandi tryggja þær breytingar
sem kynnu að vera nauðsynlegar
með nýjum lögum frá Alþingi eins
góða og ódýra þjónustu eins og
unnt er að veita á landinu öllu. Ég
treysti Alþingismönnum til þess að
gæta hagsmuna manna og málleys-
ingja ef þeir kynna sér málin til
hlítar.
Höfundur er formaður
Dýralæknafélags íslands.
Karlmenni og klappstýrur
„MÉR FINNST ekki að stelpur
þurfi að læra þetta,“ sagði ung kona
í kennslustund í framhaldsskóla fyr-
ir nokkrum árum. Námsefnið var
félagsfræði og kennarinn var að
útskýra hugtök eins og verðbólgu
og viðskiptahalla. Unga konan var
fyrirsæta og henni fannst ekkert
sjálfsagðara en að láta strákunum
eftir að vasast í leiðindahlutum eins
og efnahagsmálum.
Þessi unga kona hefur nú eignast
skoðanasystur í stærsta stjórnmála-
flokki landsins. Þær eru að vísu
betur menntaðar og nokkru eldri en
hún var, en grunntónninn er sá sami:
„Látum strákana bara um þetta!
Þeir eru svo ægilega flinkir."
„Sjálfstæðar“ konur
Ungu „sjálfstæðu" konurnar
vöktu mikla athygli í nýafstaðinni
kosningabaráttu. Áberandi sjón-
varpsauglýsingar og dreifirit þeirra
tóku á jafnréttismálunum með af-
gerandi hætti, sem ekki hafði áður
einkennt Sjálfstæðisflokkinn. Við-
brögðin létu heldur ekki á sér
standa. F'jölmiðlar og áhrifamenn
kepptust um að lýsa því yfir, að
nú væri kvennalistinn orðinn óþarf-
ur. Jafnréttismálin væru komin í
örugga höfn hjá fjórflokkunum og
því þyrftu konurnar ekki lengur að
vera með eigin lista.
Þegar spyrill Dagsljóss í Ríkis-
sjónvarpinu reyndi að fá í viðtal
félaga úr Sjálfstæðum konum, sem
jafnframt væri í framboði, kom hið
sanna í ljós. Engin þeirra var ofar-
lega á framboðslistum Sjálfstæðis-
flokksins og sárafáar í framboði
yfirleitt. Stór hluti hópsins virðist
vera eiginkonur og dætur forystu-
manna í flokknum.
Eru konur ekki jafnhæfar?
Raunveruleg stefna Sjálfstæðis-
flokksins í jafnréttismálum kom þó
best í ljós eftir kosning-
ar. Þegar skipa átti í
sæti ráðherra og for-
seta alþingis, kom eng-
in sjálfstæðiskona til
greina.
Sjálfstæðu konurnar
voru hæstánægðar með
þetta. Ein þeirra svar-
aði spurningu sjón-
varpsfréttamanns með
því að spyija til baka
hvaða kona hefði átt
að koma í staðinn fyrir
Björn Bjarnason. Sem
sagt, engin kvennanna
í þingflokki Sjálfstæð-
isflokksins er jafnhæf
i ráðherrastöðu og
Björn, að mati sjálfstæðu kvenn-
anna.
Ef íslenskar konur eru í raun
eins lítilþægar og orð „sjálfstæðu"
konunnar benda til, er ekki undar-
legt þótt mikið launamisrétti ríki
hérlendis. Reyndar hafa eldri og
reyndari konur í Sjálfstæðisflokkn-
um svarað þessum málflutningi af
festu og er það vel. Niðurstaðan
er samt sú, að þær bera lítið úr
býtum eftir þessa stjórnarmyndun.
Framsóknarkonur mega betur
við una og er það kaldhæðnislegt,
að Framsóknarflokkurinn skuli vera
jafnréttissinnaðri en sá flokkur,
sem fyrstur skipaði konu í ráðherra-
stól á Islandi.
Ein kona til skrauts
Það var sérkennilegt að hlusta
á umfjöllun fjölmiðla og stjórn-
málaskýrenda á meðan verið var
að vinna að skipan í ráðherraemb-
ætti. Þeir veltu vöngum yfir því
hvaða kona fengi nú sæti í ríkis-
stjórninni. Yrði það Ingibjörg, Val-
gerður eða Siv? Allir gengu út frá
því að það væri nánast náttúrulög-
mál að aðeins ein kona gæti verið
í ríkisstjórn í einu.
Á meðan frændfólk
okkar annars staðar á
Norðurlöndum færist
æ meir í jafnréttisátt
á sviði stjórnmálanna,
sitjum við uppi með
sama, gamla og hall-
ærislega fyrirkomu-
lagið. Þegar ríkis-
stjórn íslands stillir
sér upp til myndatöku,
stendur ein kona til
hliðar í hafsjó af
gráum jakkafötum,
eins og til skrauts.
Sjálfstæðar konur
hafa haldið því fram í
ræðu og riti, að konur
geti ekki ætlast til að fá fleiri full-
trúa í bili. Þátttaka kvenna í stjórn-
málum sé svo skammt á veg kom-
in, að það þurfi að vinna mikið
undirbúningsstarf, áður en hægt
sé að krefjast jafnréttis í reynd.
Þetta var kannski satt fyrir
nokkrum áratugum, þegar konur
voru að stíga sín fyrstu skref í
stjórnmálum á íslandi. Þessi mál-
flutningur Sjálfstæðra kvenna nú
er hins vegar móðgun við allar þær
konur, sem barist hafa einar sér
eða við hlið karla í íslenskum
stjórnmálum um árabil.
Valkyrjur eða klappstýrur?
Þær örfáu konur, sem setið hafa
í ríkisstjórn fyrir hönd islensku
þjóðarinnar, hafa alls ekki verið
neinar puntudúkkur. Jóhanna Sig-
urðardóttir stýrði sínu ráðuneyti
af röggsemi og stóð uppi í hárinu
á körlunum, enda var hún fyrir það
kölluð frekja og talin óhæf til sam-
starfs. Rannveig Guðmundsdóttir
stóð sig með sóma þann stutta tíma
sem hún var félagsmálaráðherra,
enda hefur hún langa reynslu af
stjórnmálum.
íslensk stjórnmál
minna óneitanlega á
íþróttir í bandarískum
menntaskóla, segir
Svala Jónsdóttir. Karl-
mennirnir skipa mikil-
vægar stöður, á meðan
konurnar standa til
hliðar og klappa.
Það er athyglisvert að stjórn
Alþýðuflokksins gekk upphaflega
framhjá Rannveigu við skipan í
ráðherraembætti og tók framyfir
hana karl, sem var neðar á lista í
sama kjördæmi. Þrátt fyrir það,
sem Sjálfstæðu konurnar halda
fram, er það ekki alltaf röð á fram-
boðslistum sem ræður.
íslensk stjórnmál minna
óneitanlega á íþróttir i bandarísk-
um menntaskóla. í skólum vestan-
hafs skipta íþróttir miklu máli.
Hraustir strákar spila ruðning, eða
bandarískan fótbolta og íþrótta-
hetjurnar eru í miklum metum í
skólanum. Það hlutverk, sem stúlk-
urnar í þessum skólum fá, er að
vera klappstýrur og hvetja strák-
ana áfram.
Islenskir stjórnmálamenn virð-
ast vera á svipuðu þroskastigi og
bandarískir menntaskólanemar.
Karlmennirnir skipa mikilvægar
stöður, á meðan konurnar standa
til hliðar og klappa fyrir hetjunum.
Af og til fær kannski ein og ein
að spila með, ef hún er þæg og
þvælist ekki fyrir strákunum.
Svala Jónsdóttir
Framtíð jafnréttisins
Þrátt fyrir allt er það ánægju-
legt, hvað jafnréttismálin voru
áberandi í kosningabaráttunni og
við myndun ríkisstjórnarinnar. Enn
eru þó margir, sem ekki hafa vakn-
að af aldalöngum draumi aftur-
haldsaflanna.
Morgunblaðið setti í leiðara út
á reynsluleysi nýs ráðherra heil-
brigðis- og tryggingamála, Ingi-
bjargar Pálmadóttur. Blaðinu
fannst vafasamt að skipa konu í
sæti ráðherra, sem aðeins hefði
verið í fjögur ár á Alþingi. Hins
vegar minntist leiðarahöfundur
hvorki á sjálfan forsætisráðherra
né nýskipaðan menntamálaráð-
herra, sem báðir hafa setið jafn-
lengi á þingi og Ingibjörg. Davíð
Oddsson var nýliði á þingi þegar
hann varð forsætisráðherra, en
ekki gerði Morgunblaðið athuga-
semd við það.
Ingibjörg Pálmadóttir fékk einn-
ig undarleg viðbrögð frá DV, sem
setti í fyrirsögn að nú væri
„mamma" orðin ráðherra. Blaða-
maðurinn furðaði sig á því, hvernig
margra barna móðir færi að því
að vera ráðherra og þurfti Ingi-
björg að réttlæta stjórnmálaþátt-
töku sína. Það er merkilegt, að
engum hefur dottið í hug að spytja
Friðrik Sophusson hvernig hann
fer að því að samræma föðurhlut-
verkið og ráðherrastarfið. Það er
kannski vegna þess hvað hann á
„sjálfstæða" konu.
Sjálfstæðar konur eru engin
nýjung, þrátt fyrir að málflutning-
ur þeirra sé færður í nútímalegan
búning. í raun og veru eru þær
afturhvarf til nítjándu aldar, þegar
hlutverk siðprúðra kvenna var að
standa á bak við menn sína. Það
er vonandi að forystumenn í ís-
lenskum stjórnmálum tileinki sér
hugsunarhátt tuttugustu aldarinn-
ar, áður en sú tuttugasta og fyrsta
gengur í garð.
Höfundur er fjölmiðlafræðingur.