Morgunblaðið - 06.07.1995, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Deilur um ráðningu
borgarritara
Ósáttir við
vinnubrögð
R-listans
ÁRNI Sigfússon, borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins, segist vilja
leiðrétta þann misskilning sem víða
hafi komið fram að athugasemdir
minnihluta Sjálfstæðisflokks í borg-
arstjórn við ráðningu borgarritara
hafi snúist um persónu Helgu Jóns-
dóttur eða hæfi hennar. „Athuga-
semdir okkar varða vinnubrögð
R-listans við ráðninguna."
Árni segir mikilvægt að fólk átti
sig á að átta manns hafi sótt um
stöðu borgarritara. Þegar umsókn-
irnar hafi verið lagðar fram í fyrsta
sinn í borgarráði hafi verið ljóst að
ákvörðun hafi legið fyrir um að
ráða Helgu Jónsdóttur. „Það var
aldrei farið yfir umsóknir annarra
umsækjenda, eins og tíðkast með
umsóknir í auglýstar stöður af
þessu tagi,“ segir Árni.
Ófaglega staðið að málum
„Þetta er staða staðgengils
borgarstjóra og þess vegna mjög
ámælisvert að svo ófaglega skyldi
staðið að málum. Við töldum þessi
vinnubrögð frekar í anda pólitískra
ráðninga og í slíkum tilvikum er
aiitaf gengið út frá því að pólitísk-
ir aðstoðarmenn láti af störfum um
leið og sá pólitíski meirihluti fari
frá sem réði þá. Þess vegna mót-
mæltum við þessum vinnubrögðum
harkalega og vöruðum R-iistann
við að halda áfram á þessari
braut.“
Árni segir að það hafi ekki verið
uppi neinar sérstakar fyrirætlanir
hjá Sjálfstæðisflokknum um það að
„reka“ Helgu Jónsdóttur úr starfi,
eins og R-listinn hafi orðað það:
„Ef hún vinnur gott og farsæit
starf vonum við að hún haldi því
áfram og bjóðum hana velkomna
til þessa verkefnis.“
Pappírssöfnun hafin
SAMEIGINLEGT átak Sorpu og
sveitarfélaga á höfuðborgar-
svæðinu í söfnun á blöðum, tíma-
ritum og öðru prentefni til end-
urvinnslu undir heitinu Pappír
- endurtekið efni hófst í gær.
Sérstakir söfnunargámar, ræki-
lega merktir, eru á fjölförnum
stöðum í bæjarfélögum á höfuð-
borgarsvæðinu, svo sem við
verslunarmiðstöðvar og bensín-
stöðvar. Jafnframt er tekið við
pappír á öllum gámastöðvum
Sorpu og er fólki ráðlagt að
notfæra sé þá þjónustu frekar,
ef blaðabunkarnir eru mjög
stórir. Annars staðar en í Breið-
holti eru því sem næst 1.800
heimili um hvern gám, en í Efra-
og Neðra-Breiðholti eru smærri
gámar og fleiri og um 250 heim-
ili um hvern gám.
í Mosfellsbæ komu börn af
leikskólum bæjarins saman við
gám við verslunina Nóatún og
settu í hann pappír sem þau
hafa safnað saman að undan-
förnu. Eins og sjá má á mynd-
inni þurfti Jóhann Siguijónsson
bæjarsljóri að veita þessum
ungu þjóðfélagsþegnum nokkra
hjálparhönd, enda ekki háir í
loftinu. Reykjavíkurborg hóf
hins vegar átak sitt við Gerðu-
berg, þar sem Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir flutti ávarp og
kynnti átakið sem gert er í til-
raunaskyni, en verður til fram-
búðar ef árangurinn verður í
samræmi við væntingar. Við
gáminn hjá Gerðubergi var
komið fyrir pappírsbagga sem
ungur áheyrandi að ræðu borg-
arsljóra þótti tilvalið að tylla sér
á, en pappírinn sentsafnað er
saman er pressaður í samskonar
bagga og fluttur til Svíþjóðar
til endurvinnslu.
Morgunblaðið/Golli
Sveinbjörn Björnsson, háskólarektor, um varðveislu íslenskunnar
Vígin falla
eitt af öðru
Sveinbjöm Bjömsson, há-
skólarektor, flutti fyrir
skömmu fyrirlestur um
varðveislu íslenskrar tungu
hjá Vestur-íslendingum
í Minneapolis. Hann
sagði Maríu Hrönn
Gunnarsdóttur af efni
fyrirlestrarins.
SVEINBJÖRN kvaðst hafa rekist á
bók, í bókaskáp hjá vinafólki sem
hann dvaldist hjá, sem heitir Ice-
land, the first new society. „Bókin
kom út árið 1980 og er eftir Svía,
Richard F. Tomasson, sem búsettur
er í Bandaríkjunum," segir Svein-
bjöm sem lagði út af einum kaflan-
um í bókinni í fyrirlestrinum.
Varðveisla tungunnar
„Þar er fjallað um þjóðfélagsþró-
un á íslandi og einn kaflinn er um
íslenska tungu. Tomasson rekur
þær ástæður sem hann telur vera
fyrir því að við höfum getað haldið
íslenskunni svona vel, meðan aðrar
norrænar þjóðir urðu fyrir miklum
áhrifum frá öðrum tungumálum,
s.s. þýsku.
í fyrsta lagi komu tiltölulega
fáir erlendir menn til landsins allt
frá landnámi fram á þessa öld. Það
voru þá helst kaupmenn sem komu
að strönd landsins auk örfárra emb-
ættismanna þannig að íslenskan
mengaðist aðallega við ströndina, í
verslunarstöðunum, en inn til lands-
ins var málið miklu hreinna.
Annað sem hann nefnir er að
íslendingar-voru vel læsir og lásu
allt það sem hægt var að fá, fram-
an af sögur og kvæði en síðar bibl-
íuna eftir að hún var þýdd um miðja
sextándu öld.
Þriðja ástæðan, telur Tomasson,
eru rímurnar. Islendingar kváðu
rímur og þær eru einmitt saman-
rímaðar, orð í einni línu verður að
ríma við orð í annarri og endingar
eru líka bundnar. Rímurnar hafi
því orðið til þess að varðveita mál-
ið og einnig geymdu þær söguna
og minninguna um afrek forfeðr-
anna.
Að síðustu nefnir hann málfræð-
ina sem í raun hrindi tökuorðum
frá sér því hún geri þá kröfu að
þau falli að íslensku beygingakerfi.
Tomasson telur einnig að það
hafi styrkt íslenskuna að við bjugg-
um flest til sveita áður fyrr og
minnir á Rasmus Kristján Rask
sem kom hingað til lands árið 1813.
Þá var íslenskan sem töluð var í
Reykjavík mjög dönskuskotin og
hann spáði að hún yrði ekki töluð
þar að hundrað árum liðnum ef svo
færi fram sem horfði. Þegar hann
hins vegar ferðaðist um sveitir
landsins hitti hann víða fólk sem
talaði hreina íslensku."
íslenskan ein dugir ekki
lengur
Sveinbjörn segist síðan hafa fjall-
að um að þessi atriði séu að missa
gildi sitt.
„Við erum hætt að kveðast á og
fara með rímur. Við lesum minna
og minna en horfum þess í stað á
myndir, gjarnan með erlendu tali.
Flestir íslendingar búa í þéttbýli og
við erum ekki lengur einangruð þjóð
heldur verðum við fyrir mjög miklum
erlendum áhrifum. Við fáum mikið
af fjölmiðlaefni sem er á ensku, ís-
lendingar ferðast mikið milli landa
og hingað koma erlendir menn.
Öll samskipti okkar við umheim-
inn em ekki á íslensku heldur á
ensku og það þýðir t.d. lítið að nota
íslensku á tölvunetinu Intemet. Það
hafa því vaknað efasemdir um hvort
íslenskan dugi til að komast áfram
í heiminum. Við heyrum líka þær
raddir hér í háskólanum að fólk sem
fær alla sína menntun hér heima
kunni ekki nóg í erlendum tungu-
málum, það læri auðvitað talsvert í
menntaskólum en að það dugi ekki.
Til að ná verulega góðu valdi á
erlendu tungumáli verður fólk að
dvelja erlendis," segir Sveinbjörn
og bætir við að þeir tímar komi
áreiðanlega að við verðum tvítyngd.
Tungumál í hættu
Sveinbjörn segist gjarnan ræða
um íslensku við Einar B. Pálsson,
verkfræðing, en hann hefur m.a.
unnið að íðorðagerð með Halldóri
Halldórssyni, málfræðingi.
„Hann hefur sagt mér frá ýmsu
sem hann hefur verið að lesa um
tungumál í heiminum, m.a. að af
4500 tungumálum sem séu til séu
3500 talin í hættu. Hann segir mér
líka að með nýrri tækni komi flaum-
ur nýrra hugtaka og þau verða
ekki hluti af menningu okkar og
hugsun fyrr en við höfum komið
íslenskum orðum yfir þau.
Orðið Internet er t.d. ekki ís-
lenskt og ef við reyndum ekki að
finna þessum nýjir hugtökum ís-
lensk orð yrði íslenski orðaforðinn
fljótlega ekki til annars en að lesa
gamlar sögur en ekki til að lýsa
daglegu lífi. Þess vegna er mjög
mikilvægt að skipulega sé unnið
að því að búa til íslensk orð yfir
alla þessa nýju tækni,“ segir Svein-
björn Björnsson háskólarektor.
8,3 veik-
indadagar
áári
ÁÆTLANIR kjararannsóknar-
nefndar byggðar á upplýsingum
um 3.100 starfsmenn 31 fyrir-
tækis benda til að starfsmenn
séu að meðaltali fjarverandi
vegna veikinda eða slysa í sam-
tals í 8,3 vinnudaga á ári.
Gögn þau sem kjararann-
sóknarnefnd byggir á benda til
að þeir sem tilkynna veikindi á
mánudögum og þriðjufögum
séu lengur veikir en þeir sem
tilkynna sig fyrst veika á öðrum
dögum.
I 47% tilvika eru starfsmenn
fjarverandi vegna veikinda í
einn dag og 83% eru fjarver-
andi í 3 daga eða skemur.
Hlutfall greiddra veikinda-
og siysatíma af greiddum
vinnustundum árið 1994 er
hæst meðal verkakvenna af
þeim starfshópum sem gögnin
ná til. í hópi verkakvenna voru
veikinda- og slysatímar 4,4%
af greiddum stundum. Hlutfall-
ið var 2,7% hjá verkakörlum og
1,9% hjá iðnaðarmönnum.
Að meðaltali eru 2,9%
greiddra vinnustunda veikinda-
eða slysatímar.
Essó fær
lóð í Norð-
lingaholti
BORGARRÁÐ hefur samþykkt
að gefa Olíufélaginu hf., Essó,
fyrirheit um lóð fyrir bensín-
og þjónustumiðstöð við Breið-
holtsbraut í Norðlingaholti í
nágrenni Suðurlandsvegar.
I tillögu skipulagsnefndar
kemur fram að skipulag í Norð-
lingaholti, sem kynnt var í
nefndum borgarinnar í júlí 1993
og síðar kynnt skipulagsnefnd
í aptíl sl., geri ráð fyrir athafna-
svæðum við aðkomu að hverf-
unum bæði frá Breiðholtsbraut
og Suðurlandsvegi.
Við Breiðholtsbraut er gert
ráð fyrir hverfisþjónustu og eru
aðkomur leystar við gatnamótin
auk þess sem framtíðar hug-
myndir eru uppi um mislæg
gatnamót.
Kalkúnalærin
Síðustu vott-
orðin komin
til skila
JÓHANNES Jónsson, kaup-
maður í Bónus, skilaði í gær
vottorði um að ofnsteikt kalk-
únalæri sem hann hefur flutt
til landsins séu af fuglum öldum
án hormónagjafar.
Býst hann við því að fá vör-
una afhenta í dag því þetta
hafi verið síðasta vottorðið sem
upp á vantaði til að hægt væri
að tollafgreiða lærin. Um er að
ræða um 100 kíló af kjöti í loft-
þéttum umbúðum.
Tuttugu
í fanga-
geymslum
TUTTUGU manns gistu fanga-
geymslur lögreglunnar í
Reykjavík í fyrrinótt, sem er
óvenjumargt á virkum degi.
Af þessum 20 voru tveir í
úttekt vegna vangoldinna sekta,
þrír voru inni á vegum ávana-
og fíkniefnadeildar, einn fyrir
ölvunarakstur og aðrir vegna
ölvunar og ölvunarástands.