Morgunblaðið - 06.07.1995, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÞETTA er allt annað mál, áður heyrðirðu bara baulið í henni, en nú sérðu
þegar hún baular, Jóhannes minn.
Frestur fiskvinnslufyrirtækja til úrbóta rennur út um áramót
Taliðerað 10-15
smáfyrirtæki hætti
í FRAMHALDI af þátttöku íslend-
inga í Evrópsku efnahagssvæði kom
fram ný sjávarútvegslöggjöf um
meðferð sjávarafurða og eftirlit með
framleiðslu þeirra sem tók gildi um
áramótin 1992-93, en í henni er fyr-
irtækjum veittur frestur til ársloka
1995 til að koma málum sínum í
viðunandi horf.
Þórður Friðgeirsson forstöðumað-
ur gæðastjórnunarsviðs Fiskistofu
kveðst telja að miðað við óbreytt
ástand muni 10-15 smærri fyrirtæki
í fiskvinnsiu, með 5-15 starfsmenn
að jafnaði, leggja upp laupana.
Væntanlega verði aðallega um
sjálfgrisjun að ræða en ekki sé held-
ur útilokað að svipta þurfi einhver
þessara fyrirtækja vinnsluleyfi.
Mikil hreinsun orðið
„Þegar hefur orðið heilmikil
hreinsun í greininni og er þar bæði
um að ræða fyrirtæki sem sáu ekki
fram á að þær fjárfestingar sem
þyrfti að leggja í breytingar myndu
skila sér og hættu störfum eða sneru
sér að annarri framleiðslu, en einnig
hefur farið fram mikil hagræðing í
sjávarútvegi.
Nú eru tugir fyrirtækja á svo-
nefndri úrbótaáætlun, sem felst í að
Fiskistofa hefur samþykkt að menn
leggi fram eins konar dagsetta áætl-
un um stærri framkvæmdir á búnaði
og byggingum. Fiskistofa hefur und-
ir höndum yfirlýsingar frá stjórnend-
um þessara fyrirtækja um nauðsyn-
legar breytingar. í árslok 1995 mun-
um við bera fyrirheitin saman við
efndirnar og taka á þeim fiskvinnslu-
fyrirtækjum sem hafa ekki gert það
sem þau lofuðu," segir Þórður.
Þessi fyrirtæki missa vinnsluleyfi
hafi þau ekki uppfyllt skilyrði lag-
anna og er því nauðugur einn kostur
að hætta störfum. Þórður segir ekki
til umræðu að veita þeim frekari
frest til að gera endurbætur.
Stærri fyrirtæki séu hins vegar
Um næstu áramót renn-
ur út frestur sem fisk-
vinnuslufyrirtæki hafa
til að koma byggingum,
búnaði og gæðaeftirliti
í það horf sem samning-
urinn um EES kveður á
um. Ekki eru öll fyrir-
tæki í stakk búin til að
mæta þessum kröfum.
flest eða öll vel á veg komin með
að uppfylla þær kröfur sem til þeirra
séu gerðar.
Kröfur um breytingar eru að
mestu tvíþættar. Annars vegar þurfa
byggingar og búnaður að vera í
góðu ásigkomulagi, en hins vegar
eru gerðar kröfur um að menn til-
einki sér aðferðir gæðastjórnunar
og eftirlits sem kenndar eru við
Haccp-staðalinn, er kallar fyrst og
fremst á hugarfarsbreytingu stjórn-
enda og starfólks.
Öll fyrirtæki á íslandi sem vinna
afla til útflutnings eru skyldug til
að gera þjónustusamning við skoð-
unarstofur um eftirlit. Skoðunarstof-
ur fá starfsleyfi sitt hiá Fiskistofu
og tilkynna henni um starfsemi sína.
Skoðunarstofurnar vinna m.a. með
fyrirtækjum að úrbótaáætlunum og
sjá til þess að þær haldist, en til-
kynna síðan Fiskistofu ef misbrestur
verður á þessu fyrirkomulagi.
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna og
íslenskar sjávarafurðir reka eigin
skoðunarstöðvar, en sú sjálfstæða
skoðunarstofa sem er með flest fyrir-
tæki í viðskiptum er Nýja skoðunar-
stofan.
Hérlendis eru útgefin vinnsluleyfi
um 3.100 talsins og Nýja skoðunar-
stofan hefur á sínum snærum um
46% allra leyfishafa, eða 1.438
vinnsluleyfi. Þar af eru 55% af smá-
bátum, 30% af stærri skipum, 72%
af grásleppukörlum, 25% af fryst-
ingunni, 30% af rækjuvinnslu og
reyktum físki, um 22% af vinnsiu-
skipum, 34% af saltfiskverkendum
og 38% af lagmetisfyrirtækjum.
Fyrirtækið sækir heim fiskvinnslur
í sinni umsjá einu sinni í mánuði.
Ekki ofáætlað
Róbert Hlöðverson framkvæmda-
stjóri Nýju skoðanastofunnar kveðst
telja þann fjölda fyrirtækja sem ekki
uppfylli til fulls skilyrði laganna um
meðferð sjávarafurða og eftirlit með
framleiðsiu þeirra, jafnvel fleiri en
Þórður nefnir. „Ég held að þetta sé
mjög varlega áætlað en þetta er
mjög háð því hversu hart löggjafinn
ætlar að taka á málum. Það eru
kannski 10-15 fyrirtæki sem í raun
og veru eru ekki byijuð að gera
nokkurn skapaðan hlut og sjálfsagt
verður þeim settur stóllinn fyrir
dyrnar.
Menn eru ekki of meðvitaðir um
að þetta sé að skella á eftir tæpt
hálft ár. Aðrir og mun fleiri hafa
reynt úrbætur en ná því ekki að
teljast hafa uppfyllt öll skilyrði kerf-
isins, en gætu það án mikils tilkostn-
aðar,“ segir Róbert.
Hann kveðst telja heldur djúpt í
árinni tekið ef gerðar séu sömu kröf-
ur til aðila sem framleiði t.d. tíu
tonn á ári og þess sem framleiði fleiri
hundruð tonn. „Fiskistofa hefur ekki
lagt nægilega skarpar línur um hvort
að sömu kröfur séu gerðar til t.d.
hausaþurrkunnar og rækjuvinnslu.
Ef staðið verður fast á að allir
smáframleiðendur verði komnir með
fullkomið Haccp-kerfi, geri ég fast-
lega ráð fyrir að hluti þessara fyrir-
tækja hætti.“
Fyrirlestrar um víkingatímann
Nauðsyn að
þekkja sögu
landnámsins
Magnús Magnússon
ALÞJÓÐLEG vík-
ingahátíð verður
sett á Þingvöllum
í dag og stendur hún fram
á sunnudag. Á annan tug
sérfræðinga í víkingafræð-.
um mun flytja fyrirlestra
í tengslum við hátíðina en
svo margir fræðimenn á
því sviði hafa líklegast ekki
í annan tíma verið saman
komnir á íslandi.
Meðal þeirra sem sækja
landið heim af þessu tilefni
er Magnús Magnússon rit-
höfundur og sjónvarps-
maður í Bretlandi sem flyt-
ur fyrirlestur, sem nefnist
Vegur víkinganna, í Nor-
ræna húsinu í kvöld klukk-
an 20.15. Hann hefur
skrifað fjölda bóka um
fornleifafræði og víkinga-
sögu í Norðvestur-Evrópu, þýtt
íslendingasögur á ensku og gert
sjónvarpsþætti um íslenska vík-
inga.
Magnús kveðst hafa heillast
af íslendingasögunum strax í
barnæsku. „Heimili okkar í Edin-
borg var mjög íslenskt. Foreldrar
mínir höfðu mikinn áhuga á ís-
Ienskum bókmenntum og sögðu
okkur bræðrunum sögur í tíma
og ótíma. Ég upplifði síldarævin-
týrið á íslandi í nokkur sumur
þegar ég var unglingur og ekki
minnkaði áhuginn á fornsögun-
um við dvölina hér á landi.
Ég lagði síðan stund á nám í
ensku og norrænum bókmennt-
um og strax að því loknu fór ég
að þýða íslendingasögurnar á
ensku. Það gerði ég í félagi við
Hermann Pálsson og við byijuð-
um á Njálu; réðumst sem sagt
ekki á garðinn þar sem hann var
lægstur. Þá hef ég þýtt nokkrar
af bókum Halldórs Laxness.
Ég held ég hafi hins vegar
lært mest þegar ég var leiðsögu-
maður hér á landi í nokkur sum-
ur. Þá fór ég að spjalla við bænd-
ur og spyija þá álits á Islendinga-
sögunum. Það var engu líkara
en sögurnar hefðu átt sér stað í
gær; þetta var allt svo raunveru-
legt í þeirra augum og það var
eins og þeir væru að tala um vini
sína. Það skiptir ekki máli hvort
sögurnar eru sannar; þær eru
könnun á eðli mannsins, örlögum
hans og þrekraunum.“
Um hvað fjallar fyrirlesturinn
sem þú flytur í kvöld?
„Ég kalla hann Veg víking-
anna og skírskota bæði til ferða
þeirra og lífsmáta. Ég
leitast við að varpa ljósi
á víkingatímann; hvað
bjó að baki, hvað fólkið
hugsaði og hvað það
afrekaði. Ég velti því
einnig fyrir mér hvort
íslendingasögurnar dragi upp
sannferðuga mynd af víkingatím-
anum og kem meðal annars inn
á fomleifafræðina í því sam-
hengi.“
Hvaða þýðingv hefur það fyrir
íslendinga og aðrar norrænar
þjóðir að minnast uppruna síns
með hátíðum af þessu tagi?
„Persónulega finnst mér alltaf
gaman að minnast landnámsins
enda vil ég vita hvar rætur mínar
liggja. Landnámið er hluti af arf-
leifð íslensku þjóðarinnar og að
mínu mati er nauðsynlegt fyrir
íslendinga að þekkja sögu þess.
Það getur verið erfitt að takast
►Magnús Magnússon sjón-
varpsmaður og rithöfundur
fæddistþann 12. október
1929. Níu mánaða gamall
fluttist hann ásamt foreldrum
sínum búferlum til Edinborg-
ar í Skotlandi. Magnús lagði
stund á nám í Edinborg og
Oxford, meðal annars í nor-
rænum bókmenntum. Arið
1953 lauk hann MA-prófi í
ensku frá Oxford og hefur
síðan starfað sem blaðamaður
og sjónvarpsmaður í Bret-
landi auk þess að leggja stund
á ritstörf og þýðingar. Magn-
ús er formaður Scottish Nat-
ural Heritage.
á við framtíðina ef maður þekkir
ekki fortíðina. Þess vegna reyni
ég alltaf af heimsækja Þingvelli
árlega; þar hefst saga íslensku
þjóðarinnar."
Hvernig leggst dagskráin íþig?
„Mér líst vel á dagskrána. Hún
er fjölbreytt og ég vek sérstaka
athygli á hópreiðinni og hesta-
sýningunni á Þingvöllum í dag
enda ærin ástæða til að hampa
íslenska hestinum; hann bar þjóð-
ina á baki sér í þúsund ár og var
í raun forsenda landnáms á ís-
landi.“
Er mikill áhugi á íslenskri
menningu og víkingum í Bret-
landi?
„Norðurlöndin hafa alltaf verið
utanveltu í Bretlandi. Mín kenn-
ing er sú að Bretar hafi mun
meiri áhuga á menningu stór-
velda. Mjög fáir hafa til dæmis
heyrt minnst á Halldór Laxness
þótt hann hafi unnið til Nóbels-
verðlauna enda kemur
hann frá smáríki.
Bresk börnlæra ekkert
um ísland í skólum sem
er sorglegt þar sem Is-
land og Skotland eiga
til dæmis mikið sam-
Víkingar njóta þó vaxandi vin-
sælda ytra en Bretar, sérstaklega
í Norður-Englandi, eru í auknum
mæli farnir að líta á þá sem
frændur sína. York er til að
mynda mjög vinsæll staður en
900.000 ferðamenn leggja leið
sína þangað á ári hveiju.
íbúar á Hjaltlandi og Suðureyj-
um hafa hins vegar mun meiri
áhuga á Islandi. Þeir eru eyjar-
skeggjar og öfunda íslendinga
af mörgu, meðal annars sjálf-
stæði þjóðarinnar. Það virðist
ríkja gagnkvæmur hlýhugur og
virðing eylanda í millum.“
„Heillaðist af
íslendinga-
sögunum í
bernsku"
eiginlegt.