Morgunblaðið - 23.07.1995, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
f
Í
l
'í
KYIK3VIYNDIR/REGNBOGINN frumsýnir á þríðjudag óskarsverðlaunamyndina The Madness
of King George með Nigel Hawthome, Helen Mirren og Ian Holm í aðalhlutverkum.
ÞAÐ verður uppnám í hirðinni þegar í ijós kemur að Georg III er ekki með öllum nijalla. í æðinu æðir kóngur um höll og hallargarð með skósveina sína á hælunum.
PAÐ ER ekki ný saga að
hneykslissögur úr bresku
konungsfjölskyldunni komist í há-
mæli og illa gangi að fela leyndar-
mál hinna eðalbomu fyrir þegnun-
um. Enskir kóngar og drottningar
hafa æ ofan í æ fengið að kenna
á því sem mörgum valdsmanninum
hefur reynst svo erfítt að sætta sig
við, að undir stórbrotnu yfirborðinu
leynast mannlegar verur. Og þegar
yfírborðið brestur hefur aldrei skort
fólk sem vill koma við kvikuna.
Georg III var við völd á Eng-
landi frá 1760-1820. 60 ára valda-
ferill hans var umbrota- og mótun-
arskeið í breskri sögu. Þegar hann
tók við konungdómi voru Englend-
ingar 7,5 milljónir en voru 14 millj-
ónir þegar hann lést. Á öndverðum
ferlinum losuðu nýlendumar í Am-
eríku sig undan valdi hans, kóngi
til mikils og langvarandi ama.
Hann reyndi að hamla lýðræðis-
þróun í ríki sínu og tókst um skeið
að koma til valda leppum sem virtu
vilja hans í hvívetna. Við það
skerptust andstæður allar og ferill
hans markaði tímamót í pólitískri
baráttu um stjómskipun í Breta-
veldi. Einveldishugmyndir urðu
undan að láta, þingræðið festist í
sessi og við andlát hans var iðnbylt-
ingin að ganga í garð.
Opinberar heimildir segja að árið
1811 hafi prinsinn af Wales tíma-
bundið gegnt starfí ríkisstjóra í stað
geðveiks föður síns.
Myndin um hinn óða Georg kon-
ung hefst um það bil 1788 þegar
konungur hafði setið á valdastóli í
hartnær þrjá áratugi og stýrt
breska heimsveldinu af krafti og
sérvisku. Sér við hlið hafði hann
drottningu sína, Charlotte, og var
hjónaband þeirra ástríkt og náið.
Böm þeirra vom 15 talsins, elstir
Georg, prins af Wales og hertoginn
af York. Þrátt fyrir „vandræðin í
nýlendunum" vora konungshjónin
virt af alþýðu manna sem tákn-
gervingur stöðugleika og fjöl-
skyldugilda
En undir virðulegu yfirborðinu
var ekki allt sem sýndist. Innan
veggja Windsor-hallar tóku að ger-
ast dramatískir atburðir sem sýnt
þótti að gætu svipt konungsfjöl-
skylduna öllu yfirbragði siðprýði
og virðuleika.
Kóngurinn var skyndilega orðinn
veikur. Ekki líkamlega heldur birt-
ist sjúkleikinn í einkennilegri og
röklausri hegðun. Kóngur átti til
að ausa úr sér svívirðingum og
skammaryrðum, ráðast að hirð-
meyjum drottningar sinnar en
steininn tók úr þegar hans virðu-
lega hátign stöðvaði konunglega
tónleika til að stíga sjálfur fram
og sýna að sjálfur kynni hann eitt
og annað fyrir sér í tónlistinni.
Menn fóra að velta því fyrir sér
hvort það væri hugsanlegt að hið
ómögulega vær iað gerast og Eng-
landskonungur að missa vitið.
Enginn var óhultur fyrir athygli
myndinni þrátt fyrir að hann hefði
glansað í því á sviði eins og í flestu
öðra sem hann hefur tekið sér fyr-
ir hendur eins og íslenskir aðdáend-
ur þáttanna Já, ráðherra geta borið
vitni um.
Alan Bennett lagði ofuráherslu
á að Hawthorne fengi hlutverkið
og hafði sitt fram, eins og lýst var
í viðtali við Nigel Hawthorne hér í
blaðinu síðastliðinn laugardag.
Enginn er svikinn af frammi-
stöðu Hawthornes í kvikmyndinni
fremur en við var að búast og er
hún talinn lykillinn að þeirri vel-
gengni sem myndin hefur notið
vestanhafs eins og staðfest var
þegar Nigel Hawthorne, nánast
ókunnur bandarískum almenningi
og kvikmyndaheimi, var að verð-
leikum tilnefndur til óskarsverð-
launa fyrir frammistöðuna.
Önnur helstu hlutverk í kvik-
myndinni eru í höndum breskra
úrvalsleikara, og líkt og Hawthorne
eru margir þeirra íslenskum sjón-
varpsáhorfendum að góðu kunnir.
Þar ber fyrst að telja Helen Mirr-
en, sem fer með hlutverk drottning-
ar. Helen Mirren hefur undanfarinn
aldarijórðung leikið í fjölmörgum
kvikmyndum en síðustu ár hefur
hróður hennar borist víða um
heimsbyggðina fyrir tilstilli sjón-
varpsþáttanna Prime Suspect.
Með hlutverk hirðmeyjarinnar
tryggu sem hjálpar drottningu að
ijúfa einangrun konungs í veikind-
um hans fer Amanda Donohoe, sem
kunn er úr sjónvarpsþáttunum LA
Law.
Hinn gamalkunni Ian Holm leik-
ur dr. Willis, en hann hlaut m.a.
óskarsverðlaunatilnefningu fyrir
leik sinn í Chariots of Fire árið
1981. Með hlutverk einkalífvarðar
konungs fer Rupert Graves, sem
síðast sást í Damage eftir Louis
Malle og þar áður m.a. í A Room
With A View eftir Merchant-Ivory.
Prinsinn af Wales er svo leikinn
af Rupert Everett, sem m.a. brá
fyrir í Pret-a-Porter eftir Altman.
Kvikmyndinni leikstýrir Nicholas
Hytner, aðstoðarleikhússtjóri þjóð-
leikhúss Breta og einn virtasti leik-
stjóri þar í landi. Hytner leikstýrði
einmitt uppfærslu leikritsins um
hinn óða konung Georg III ,og
þreytir hér framraun sína sem kvik-
myndaleikstjóri. Að framleiðslu
myndarinnar unnu Stephen Evans
og David Parfitt, samstarfsmenn
Kenneth Branaghs úr myndunum
Hinrik V, Peter’s Friends og Much
Ado About Nothing.
Eins og fyrr sagði hefur myndin
átt umtalsverðri og óvæntri vel-
gengni að fagna vestanhafs eins
og sést best af því að hún var til-
nefnd til fernra óskarsverðlauna.
Auk Hawthorne hlaut hún tilnefn-
ingar fyrir leik Helen Mirren í auka-
hlutverki, handrit Bennetts og fyrir
listræna stjórnun. í síðastnefnda
flokknum hlaut myndin verðlaunin
eftirsóttu.
KÓNGURINN
ER KLIKKAÐUR
Georgs þar sem hann æddi um
Windsor-höll röflandi eitthvað í sí-
fellu, ofvirkur og með „vandræðin
í nýlendunum" á heilanum. Ástand-
ið fór dagversnandi og í höllina tók
að streyma flokkur lækna til að
skoða, meta og keppast um að
kveða upp úr um rétta sjúkdóms-
greiningu.
Tíðindin spurðust út og þá tók
að færist órói yfir pólitíska sviðið
og kom fyrir ekki þótt Pitt forsætis-
ráðherra reyndi að lægja öldumar
með því að fullvissa neðri málstof-
una gegn betri vitund um að allt
væri í lagi og kóngurinn við hesta-
heilsu.
Lykilmaður í átökunum sem á
eftir fylgdu var prinsinn af Wales
sem barðist fyrir því að faðir sinn
yrði lýstur ófiæfur til að sitja á
valdastóli þannig að sjálfur gæti
hann tekið sæti hans.
í því skyni lét prinsinn neita
móður sinni, drottningunni, um
aðgang að manni sínum, sem þann-
ig var skilinn eftir einangraður í
þjáningu sinni og á valdi lækna
sinna og átti ekki skilningi og vin-
áttu að mæta hjá öðrum en einkalíf-
verði sínum.
Aðstæðumar leiddu til þess að
kóngi tók enn að hnigna og brjál-
semin að ágerast meðan læknager-
ið mældi fyrir um hverja meðferð-
ina annarri fornfálegri og fárán-
legri. Fátt virtist geta orðið til
bjargar fyrr en hirðmær drottning-
ar fór á fund forsætisráðherrans
til að mæla með nýjum lækni fyrir
kónginn. Sá hét dr. Willis og flutt-
ist tilkvaddur til Lundúna frá Linc-
olnshire til að hlúa að kóngi sínum
og kom sér þar. með á spjöld sög-
unnar sem fyrsti sálgreinir sem
sögur fara af, ef marka má kvik-
myndina.
En jafnvel þótt kóngi færi ört
fram undir handleiðslu dr. Willis
undirbjuggu andstæðingar hans að
veita honum náðarhöggið. Fram-
varp var undirbúið í því skyni að
svipta konung völdum og færa
prinsinum af Wales titil ríkisstjóra
Drottningu hryllti við tilhugsun-
inni og með því að fá hirðmeyjuna
tryggu til að táldraga einkalífvörð-
inn tókst henni að koma á einka-
fundi konungshjónanna eftir lang-
an aðskilnað. Ekkert reyndist hafa
betri og heilsusamlegri áhrif á kon-
ung en fundurinn með drottningu.
Hún gerði honum ljóst að ríki hans
væri í hættu og fékk hann til að
taka sig saman í andlitinu, íklæð-
ast skrúða sínum og gerast virðu-
legur á ný. Þannig búinn fór Georg
III sigri hrósandi í Westminster
hylltur af mannfjöldanum og að því
er sýndist þess albúinn að hrinda
atlögunni að sér og ríki sínu.
Nútímalæknavísindi hafa komist
að þeirri niðurstöðu að líklega hafi
Georg kóngur III ekki verið geð-
veikur heldur hafi hann þjáðst af
efnaskiptasjúkdóminum porphyria
en honum fylgja ýmis einkenni
geðsjúkdóma. Vegna villimanns-
legra „lækningaaðferða" sérfræð-
inga hirðarinnar hafi andlegt
ástand konungsins versnað og það
hafi átt ríkan þátt í því að hans
sé minnst sem konungsins óða.
Veikinda kóngsins varð fyrst
vart árið 1788 og síðan stungu þau
sér niður af og til allt þar til hann
lést árið 1820. En sagan af veikind-
um hans varð ekki kunn fyrr en
áratugum síðar þegar skýrslur dr.
Willis og dagbækur fyrsta læknis-
ins sem sinnti kónginum fundust.
Kvikmyndin um hinn óða Georg
kóng er byggð á leikritinu The
Madness of George III, sem Alan
Bennett skrifaði og sett var upp í
Þjóðleikhúsi Breta árið 1991 við
fádæma vinsældir og undirtektir.
Bennett hefur um árabil verið í
hópi afkastamestu og virtustu leik-
skálda Breta auk þess sem hann
hefur skrifað handrit að nokkram
kvikmyndum, þar á meðal að Prick
Up Your Ears, sem Stephen Frears
leikstýrði.
Það var því næsta augljóst að
Bennett sjálfur tæki að sér að gera
kvikmyndahandrit úr sögunni eftir
að bandaríski kvikmyndajöfurinn
Samuel Goldwyn jr. féll fyrir verk-
inu þegar hann mætti á leiksýning-
una í London.
Það stóð hins vegar í Samuel
Goldwyn að treysta Nígel Haw-
thorne fyrir titilhlutverkinu í kvik-
CHARLOTTE
drottning leiðir
manni sínum fyrir
sjónir að hann eigi
á hættu að tapa
riki sínu.