Morgunblaðið - 23.07.1995, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Nú eru hjólin farín að snúast. Þ.e.a.s. veiðihjólin. Það er árvisst og um líkt leyti færast margir íslendingar
allir í aukana og nærast og þrífast á veiðiskap. 0 g ekki síst veiðisögum. Guðmundur Guðjónsson hitti þá Jón
_________I. Pálsson og Karl Guðmundsson, leiðsögumenn við Haffjarðará, á dögunum og þeir sögðu___________
nokkrar mergjaðar veiðisögur sem fá hjörtu veiðimanna til að slá örar.
Morgunblaðið/Rafn Hafnfjörð
Veiðimaður við Kvörnina í Haffjarðará, þekktasta veiðistað árinnar, en hann kemur við sögn í greininni.
VEIBIIUÓLIN
FARIH H SNÚAST
stæðingi í næsta hyl. Eftir svo sem
hálftíma kíkti hann aftur eftir þeim
bandaríska og mætti honum þá þar
sem hann kom þrammandi upp
brekkuna frá ánni upp að bílastæð-
inu. Hann var holdvotur frá hvirfli
til ylja. Hann sagði svo frá, að allt
hefði gengið að óskum. Laxinn hefði
gefið sig hægt og rólega og hann
náði að lempa snöruna af bakinu
og spenna hana. Hann var búinn
að leggja laxinn flatan í seilingar-
ijarlægð og var rétt búinn að renna
snörunni upp á styrtluna og herða,
er hann rak hælinn í stein í botnin-
um og datt aftur fyrir sig. Hann fór
á bólakaf, línan slitnaði og laxinn
synti út í ána með snöruna og skaft-
ið um sporðinn, enda hafði Banda-
ríkjamaðurinn gleymt að renna
leðurólinni upp á úlnliðinn!
Leiðsögumaðurinn skyggndi all-
an hylinn, en sá hvorki tangur né
tetur af laxinum. Leið nú að hádeg-
ismat og miðdegishléi.
Eftir hlé fór annar veiðimaður
með öðrum leiðsögumanni í Gretti.
Söguna var búið að margsegja und-
ir borðum í veiðihúsinu og leiðsögu-
maðurinn byijaði á því að skyggna
hylinn. Skammt frá laxatorfunni lá
stakur fiskur, mjög stór og hreyfði
sig einkennilega. Er leiðsögumaður-
inn læddistfnær kom í ljós að hér
var sannarlega sami laxinn á ferð,
sporðsnaran sást greinilega. Fisk-
urinn hrökk undan og upp í straum-
inn er hann varð mannsins var.
Maðurinn færði sig þá ofar og synti
laxinn þá með snöruna í eftirdragi
enn ofar.
A meðan leiðsögumaðurinn elti
iaxinn á röltinu með þessum hætti
var hann að velta fyrir sér hvort
hann ætti einhverja leiki í stöðunni.
Er laxinn færði sig ofar í strenginn,
grynnkaði undir honum og skyndi-
lega gerðist það! Sporðsnaran
kræktist milli tveggja steina og sat
föst. úaxinn barðist um ferlega, en
komst hvergi og leiðsögumaðurinn
óð út, greip í snöruna og lyfti henni
og laxinum með upp úr ánni. Þetta
var 21 punda hængur, nýgenginn!
Sérlundaði Ameríkaninn fékk aft-
ur flugu sína og sporðsnöru, en
álitamál var hver ætti laxinn.
Neðri húsin við Haffjarðará, sem Thor Jensen reisti árið 1920.
ANDINN kemur auðveldlega yfir
sögumenn í umhverfi Haffjarðarár.
Óvíða er stangaveiðihefðin ríkari eða
með dýpri rætur hér á landi en vest-
, ur í Hnappadalssýslu við Hafijarð-
ará. Til þessa dags er áin sú eina
hér á landi þar sem aðeins er heim-
ilt að egna fyrir laxinn með flugu.
í ævisögu hins merka athafna-
manns, Thors Jensens, er greint frá
því hvemig hann ánetjaðist laxveið-
inni og hvemig það leiddi til þess
að hann festi kaup á jörðum við
Hafíjarðará. Það var skjótt upp úr
aldamótunum að Thor dvaldist hjá
Andrési Fjeldsted á Hvítárvöllum.
Veiddu þeir saman í hinum frægu
laxveiðiám Borgarfjarðar og gekk
Thor svo vel veiðin og þvílíku ást-
fóstri tók hann við íþróttina, að
Andrés gaf honum að skilnaði veiði-
stöngina sem Thor hafði notað. Thor
x, fór skjótt að líta eftir möguleikum
og árið 1909 dró til tíðindaÞað ár
keypti hann Kolbeinsstaðatorfu og
var það fyrsta jörðin sem hann keypti
við ána. Fleiri fylgdu i kjölfarið og
áin komst öll í eigu Thors og síðar
erfíngja hans. Það var ekki fyrr en
árið 1986 að erfíngjamir seldu Páli
G. Jónssyni og Óttari Ingvarssyni
jarðimar og má segja að þar með
hafí lokið merkilegu tímabili í sögu
laxveiða á íslandi.
En þeir Páll og Óttar hafa haldið
uppi merki sportveiðiandans sem
svifið hefur yfir vötnunum. Á tímum
• sem efnahagur þjóðarinnar hefur
versnað og fælt marga frá því kostn-
aðarsama tómstundagamni sem lax-
veiði á stöng er, hafa þeir ekki slak-
að á kröfunum sem gerðar eru til
veiðimanna við Haffjarðará. Þ.e.a.s
að þeir egni eingöngu með flugu.
Thor var strax ljóst að áin var
ofveidd af netum bænda og hann
lét það vera sitt fyrsta verk að friða
ána í áratug. Vinur hans mikill,
Guðmundur Magnússon, fékk þó
undanþágu til þess að veiða í eina
viku á hverju sumri.
Árið 1920 reisti Thor veiðihús
sem standa enn rétt fyrir ofan brúna
þar sem þjóðvegurinn liggur yfír.
Árið eftir reisti hann annað veiðihús
ofar með ánni við svokallaða Kvörn.
Kvörnin er trúlega frægasti veiði-
staður árinnar og einn mesti lax-
veiðistaður á Vesturlandi. Þar ér
auk þess feiknaleg náttúrufegurð
þar sem Haffjarðará steypist í fossi
fram af bergstalli meðfram hárri
rönd úfins apalhrauns.
Seinni árin hefur húsið við Kvöm-
ina ekki verið notað og lent í nokk-
urri niðumíðslu. Stendur þó til að
hressa upp á mannvirkin, a.m.k. að
utanverðu. Veiðimenn og gestir
þeirra gista því neðri húsin en það
var undir gömlum vegg efra hússins
sem menn settust niður og leiðsögu-
mennimir Jón Ingvar og Karl fóru
að spinna fram veiðisögurnar við
undirleik straumhörpu Haffjarðarár.
Þær voru margar sögumar en
hér verða þijár skráðar. Tvær þær
fyrstu má heita að þeir félagar báð-
ir hafi sagt samtímis, þannig að
þeir skiptust á að lýsa eftir því hvor
mundi betur atburðarásina:
Óþolinmóð ensk stórkona
„Einu sinni var ónefnd ensk veiði-
kona af aðalsættum að kasta flugu
í Kvörninni," byija þeir félagar. Og
svo: „Allt í einu tók fískur fluguna
og sýndist bæði veiðikonu og leið-
sögumanni að laxinn væri sæmilega
vænn, svona 9-11 pund. Veiðikona
þessi var ekki vön að taka Iaxa sína
vettlingatökum. Var hún svo harð-
hent við veiðarnar að menn biðu
þess að taumar kubbuðust í sundur
eða að hún rifi út úr löxunum. Það
kom stundum fyrir, en oftar en ekki
var eins og laxarnir gerðu sér grein
fyrir því við hvern var að eiga og
létu undan.
Nú brá hins vegar svo við, að
þrátt fyrir að laxinn virtist ekki
vænni en að framan var getið og
frúin tæki af sinni alkunnu festu á
honum, þá þokaðist lítt og laxinn
sýndi tilburði til að leggjast bak við
stóran stein. Ekki leist aðalsfrúnni
stórvöxnu alls kostar vel á þær fyr-
irætlanir og tilkynnti hátt og snjallt
að nú yrði látið sverfa til stáls.
Að svo búnu byijaði hasarinn.
Frúin neytti nú allra sinna umtals-
verðu krafta, lagði stöngina flata og
treysti alfarið á línu og flugu. Hægt
og bítandi trekkti hún laxinn nær
og öskraði síðan á leiðsögumanninn
að vaða á móti fískinum með háf.
Það var gert og að vörmu spori barð-
ist laxinn um í háfnum. Þetta vora
ógurleg læti, enda laxinn óþreyttur.
En 10 pundarinn reyndist vera
nýgenginn 22 punda hængur. Land-
að á sjö mínútum!
Óvænt endalok
Eitt sinn var sérlundaður Banda-
ríkjamaður að veiðum í Haffjarðará.
Eina morgunvaktina átti hann að
hefja veiðar í Gretti, þekktum veiði-
stað neðariega í ánni. Áður en hann
byijaði að kasta læddist leiðsögu-
maðurinn að útsýnisstað og kom
strax auga á nokkra fallega nýr-
unna laxa. Hann gaf þeim banda-
ríska til kynna með bendingum hvar
laxinn væri í hylnum og hóf hann
þá að kasta flugunni.
Veiðimaður átti skammt ófarið
að löxunum er leiðsögumaðurinn sá
feiknafallegan fisk skjótast undan
klöpp, hrifsa fluguna og leita undir
klöppina á nýjan Ieik. Hann var á
og nú hófst mikil rimma.
Er sá bandaríski hafði glímt við
laxinn nokkra stund sótti leiðsögu-
maðurinn háfinn upp í bíl og bjóst
til að taka sér stöðu. Kaninn var
enn úti í ánni og er hann sá háfínn
þykknaði í honum. Hann skipaði
leiðsögumanninum með þjósti að
hafa sig burt af veiðistaðnum, hann
ætlaði að landa laxinum sjálfur og
gera það með sporðsnöru úti í ánni.
Það væri hápunktur sportsins.
Leiðsögumaðurinn rölti í burtu
og athugaði hvernig gengi hjá skjól-
Allt er þegar þrennt er...
Við skráum að lokum 'eina óborg-
anlega. Hún er um hertogaynju frá
ónefndu ríki í Evrópu sem kom hing-
að til lands með bónda sínum og
fríðu föraneyti. Fáir í hópnum kunnu
til verka í fluguveiði og hertogaynjan
sýnu minnst. Leiðsögumaðurinn sem
fékk það hlutverk að fylgja frúnni
tók hana í stutta kastkennslu, en
allt kom fyrir ekki og fyrsta vaktin
hafði staðið í aðeins hálftíma er flug-
an sat í enninu á frúnni. Og það svo
kirfilega að það þurfti að senda eftir
lækni í Borgames til að koma og
skera önglana lausa.
Frúin hvíldi sig næstu vakt, en
fór svo aftur á kreik. Ekki hafði
henni farið fram og eftir stutta
stund sat flugan á bólakafi í hægra
handarbaki hennar. Enn þurfti að
senda eftir lækninum og var aðgerð-
in öllu erfiðari en sú fyrri.
Nú hvíldi hertogaynjan sig allt
þar til að síðasti morguninn rann
upp. Þá var hún orðin nógu hress
til að finnast það fráleitt að fara
af landi brott án þess að hafa feng-
ið sinn fyrsta lax.
Gekk nú allt stórslysalaus og er
langt var liðið á morguninn hafði
hún ekki skaðað sig. Mátti þó oft
litlu muna. Hins vegar hafði hún
engan lax dregið. Leiðsögumaður-
inn hafði gætt sín að standa marga
metra frá frúnni og aldrei undan
vindi er hún þeytti flugunni, en í
blálokin sofnaði hann á verðinum
og það dugði. - Áður en hann gat
deplað auga sat flugan á bólakafi í
hnakkanum á honum.
Og enn þurfti að kveðja til lækn-
inn. Herma fregnir að hann hafi
verið brosmildur mjög er hann ók
úr hlaði í þriðja sinn á þremur dög-
um, er honum var gert ljóst að holl-
ið hefði lokið „veiðum“.