Morgunblaðið - 02.09.1995, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐRÚN
JÓNASDÓTTIR
+ Guðrún Jónas-
dóttir fæddist á
Hellissandi 11.
október 1904. Hún
lést á Hrafnistu í
Reykjvaík 23. ágúst
1995. Foreldrar
Guðrúnar voru Jón-
as Þorvarðarson
frá Hallsbæ, Hellis-
sandi, f. 9. apríl
1877, d. 10. júlí
m. 1945, og Ingveldur
” Gísladóttir frá
Skíðsholtum í
Hrunahreppi, Mýr-
um, f. 25. septem-
ber 1871, d. 9. mars 1937. Jón-
as Þorvarðarson var sonur
hjónanna Þorvarðar Þorvarð-
arsonar, útvegsbónda í
Hallsbæ, og Ragnheiðar Skúla-
dóttur; þau voru bræðrabörn,
en Skúli og Þorvarður voru
synir Jóns Jónssonar, bónda í
Bár í Grundarfirði. Þeir
drukknuðu báðir á besta aldri
i Breiðafirði. Foreldrar Ing-
veldar voru Gísli Andrésson, f.
1828, d. 1917, bóndi og skipa-
smiður, og kona hans, Jarþrúð-
ur Benediktsdóttir, f. 1834, d.
1895. Foreldrar Gísla voru
Andrés Jónsson, f. 1801, d. 1879
og kona hans, Sigríður Hall-
björnsdóttir, f. 1795, d. 1868.
Þau bjuggu á Seljum í Hraun-
Bænin má aldrei bresta þig
búin er freisting ýmislig.
Þá líf og sál er lúð og þjáð
lykill er hún að Drottins náð.
(H.P.)
Þetta vers á vel við nú þegar
amma hefur kvatt þennan heim.
Til hinstu ferðar valdi hún einn af
fáum góðviðrisdögum sumarsins.
Það var bjartur dagur og í minning-
unni um ömmu er alltaf sólskin.
Hún var ekta amma, Iítil, góð
og glöð. Hún var félagslynd og
söngelsk, artarleg heim að sækja
hvem sem bar að garði. Hún var
mikið fyrir fallega og litskrúðuga
hluti og henni þótti gaman að klæða
sig upp, enda var hún með glæsi-
legri konum.
Hjá henni vorum við bamabörnin
nærð á sál og líkama. Hún kenndi
okkur bænir og vers og nöfn á blóm-
rum og landslagi. Hjá henni fengum
'við líka ís og ávexti úr litríkum
skálum sem vom fallegustu skálar
sem við höfðum á ævi okkar séð.
Amma átti líka misstór glös sem
voru í öllum regnbogans litum og
þau glitmðu líka. í þeim var borið
fram dísætt mjólkurkaffi sem við
dýfðum Harðarkringlum út í. Það
var með því ljúffengasta sem við
fengum.
A sumrin komu barnabömin sem
ekki áttu heima á Sandi til sum-
ardvalar hjá ömmu og afa. Þá var
ýmislegt brallað og oft glatt á
hjalla. í fersku minni em störfin
sem við vorum látin vinna á sumr-
in. Vökva blómin, slá blettinn og
—.rnála grindverkið oft á sumri. Laun-
in sem við fengum, fyrir utan
hjartahlýju og leiðsögn sem endist
okkur enn, vom bíltúrar fyrir Jök-
ul, á Stapann, í Dritvík eða í berja-
mó. í beijamó voru afköst okkar
barnanna misjöfn en það gerði ekk-
ert til. Amma og afi höfðu alltaf
meðferðis teppi, sem breitt var úr
á sléttum bletti, Egils appelsín og
kex. Það var sjaldgæfur lúxus á
þessum tíma.
Jólin vom einstaklega hátíðleg.
Oftast kom „Skagagengið" vestur
f^og hélt jólin með okkur. Það voru
skemmtilegir tímar og afi og amma
nutu þess að hafa afkomendur sína
hjá sér. Allt var gert til þess að
gleðja stóra og smáa.
Amma var mjög trúuð kona,
umhyggjusöm og hlý og átti mikið
að gefa.
Elsku amma. Við þökkum þér
gj/yrir það veganesti sem þú gafst
okkur og við munum njóta alla tíð.
hreppi á Mýrum.
Foreldrar Jarþrúð-
ar voru Benedikt
Þórðarson, bóndi á
Ánastöðum, og
kona hans, Steinvör
Guðmundsdóttir.
Guðrún Jónasdóttir
átti eina systur, Jar-
þrúði Jónasdóttur,
f. 23. júní 1907, d.
1981, gift Svein-
birni Sighvatssyni
og áttu þau fjögur
börn. Guðrún giftist
26. maí 1927 Sig-
urði Magnússyni, f.
17. ágúst 1907, d. 26. nóvember
1989. Foreldrar hans voru
Karólína J. Kristinsdóttir frá
Stykkishólmi og Magnús Magn-
ússon frá Purkey. Guðrún og
Sigurður voru 62 ár í hjóna-
bandi. Þau áttu fjögur böm:
Jónas, var hann kvæntur Theo-
dóm Björgvinsdóttur og á hann
fimm böm og fósturson; Amar,
kvæntur Helenu B. Guðmunds-
dóttur og eiga þau þijú böm;
Inga Þórey, gift Herði Pálssyni
og eiga þau fjögur böm; og
Magnús, sambýliskona Ragna
Magnúsdóttir, og á hann einn
son.
Útför Guðrúnar verður gerð
frá Ingjaldshólskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Margs er að minnast sem ekki verð-
ur upp talið hér. Þegar komið er
að leiðarlokum á langri ferð verður
kveðjustundin oft erfið en minning-
in um ferðina og ferðafélagana lifir
í huga okkar. Við vitum að þú
munt vaka yfir okkur hér eftir sem
hingað til.
Jónasarbörn.
Látin er í hárri elli á Hrafnistu
í Reykjavik tengdamóðir mín, Guð-
rún Jónasdóttir frá Hallsbæ á
Hellissandi. Hún var búin að dvelj-
ast þar frá 1986 ásamt eiginmanni
sínum, Sigurði Magnússyni, en
hann lést í nóvember 1989.
Guðrún hafði átt við mikið heilsu-
leysi að stríða í nokkur ár. Þegar
þannig er komið er í rauninni náð
að fá hvíld frá þessu jarðlífi.
Margt mætti skrifa um merkis-
heimili þeirra Guðrúnar og Sigurðar
í Hallsbæ. Mjög var þar gestkvæmt
og öllum sem þangað komu var
tekið tveim höndum og allt það
besta, sem til var í húsinu, borið
fram.
Guðrún Jónasdóttir hafði ákíf-
lega hlýja og létta lund. Hún var
mjög kvik í spori, hafði mikið yndi
af söng og tónlist og var afar gest-
risin og félagslynd. Hún naut þess
að hafa fólk í kringum sig. Þess
vegna laðaðist ætíð að heimili henn-
ar mikið af vinum og kunningjum.
Ég naut þessara eiginleika henn-
ar í ríkum mæli þegar ég ungur
maður kom á heimili þeirra hjóna.
Mér er ætíð í minni fyrsta heimsókn
mín til þeirra. Þá var hvorki kominn
vegur fyrir Jökul né fyrir Ólafsvík-
urenni. Því þurfti að sæta sjávarföll-
um til að komast út á Sand. Þann-
ig stóð á að við urðum að bíða nokk-
urn tíma í Ólafsvík eftir að fjaraði
og komumst ekki út á Sand fyrr
en klukkan var farin að ganga þrjú
um nóttina. Þegar komið var að
Hallsbæ var þar allt uppljómað og
þar beið okkar rjúkandi kaffi og
staflar af brauði og kökum. Okkur
var tekið af slíkri alúð að það
gleymist ekki.
Börnin okkar nutu þess í æsku
að dveljast oft og tíðum langtímum
saman hjá afa og ömmu á Sandi.
Þar veittist þeim ómetanlegt vega-
nesti sem ég veit að þeim mun end-
ast meðan þau lifa.
Þegar Sigurður Magnússon, sem
hafði um Iangan aldur verið verk-
stjóri í Hraðfrystihúsi Hellissands,
lét af störfum vegna aldurs árið
1975 fluttu þau hjónin til Reykja-
víkur. Það er skoðun mín að þar
hafí þau gert mistök. Hugur þeirra
beggja var ætíð fyrir vestan þar
sem þau höfðu átt bernsku- og
manndómsár sín. Þau höfðu notið
þess í ríkum mæli að aka um ná-
grenni Hellissands, meðal annars
fyrir Jökul þar sem þau áttu yndis-
reit í Hólahólum. Hann höfðu þau
girt og ræktuðu þar bæði tré og
blóm. Fyrir vestan voru einnig vinir
þeirra flestir enda kom á daginn
að þau undu aldrei hag sínum í
Reykjavík.
Eins og fram kom í byrjun þessa
greinarkorns hafði Guðrún verið
mikið veik síðustu misserin. Ekki
er hægt að láta hjá líða að minnast
á hve vel yngsta barn hennar,
Magnús, reyndist henni þann tíma
og raunar foreldrum sínum báðum
alla tíð. Hann heimsótti hana á
hveijum einasta degi, ef hann var
heima, og sat hjá henni langtímum
saman. Meðan hún hafði heilsu til
tók hann hana oft heim til sín eða
í ferðalög, bæði vestur á æskuslóð-
ir hennar og um nágrenni Reykja-
víkur, en hún hafði mikið yndi af
að ferðast. Það hefur örygglega
verið henni mikill styrkur að eiga
slíkan son sem Magnús.
Að endingu þakka ég af heilum
hug allt það sem ég og fjölskylda
mín nutum af hennar hendi. Við
þökkum árin þeirra á Hellissandi
og samvistirnar við þau hér syðra.
Ég minnist tengdamóður minnar
með djúpri virðingu og bið Guð að
blessa minningu þeirrar mætu
konu. Fari hún í friði.
Hörður Pálsson.
Lækkar lífdaga sól.
Löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól,
fegin hvíldinni verð.
Guð minn, gefðu þinn frið,
gleddu’ og blessaðu þá,
sem að lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hjá.
(Herdís Andrésdóttir.)
Hún amma Guðrún hefur skilað
sínu dagsverki.
Það var á einum fallegasta síð-
sumarsdeginum nú í ágúst sem hún
amma mín hvarf á braut. Það er
auðvitað ómögulegt að ætla sér það
að gera langri ævi hennar skil í
örfáum línum og aðrir eru sjálfsagt
færari en ég í ættfræðinni. Eg mun
einungis reyna að raða örfáum
minningarbrotum á blað. Amma
dvaldi síðustu æviárin á Hrafnistu
í Reykjavík þar sem fjölmargir vin-
ir og kunningar að vestan dvelja
og hafa dvalið. Þar var vel hugsað
um hana og hafi starfsfólk þar
hjartans þökk fyrir. Það var eins
og líf ömmu tæki að fjara út hægt
og hægt eftir að afí Sigurður lést
þann 26. nóvember 1989 en hjóna-
band þeirra hafði þá varað í 62 ár.
Þau voru af þeirri kynslóð íslend-
inga sem lifðu tímanna tvenna. Það
var þeirra kynslóð sem með fádæma
dugnaði kom sjálfum sér og afkom-
endum sínum úr moldarkofatilveru
forfeðranna og skiluðu sannarlega
öðru búi en því sem þau fengu í arf.
Þegar ég var barn á Akranesi
fyldi vorkomunni tilhlökkun yfir því
að nú stæði fyrir dyrum sumardvöl
hjá ömmu og afa á Hellissandi á
Snæfellsnesi. Strax að loknum
skólaslitum var sest uppí Snæfells-
nesrútuna og við tóku áhyggjulaus-
ir æskudagar hjá ömmu og afa. Þá
fannst mér skemmtilegt mannlíf á
Sandi, eins og staðurinn er nefndur
manna á meðal. Allir þekktu alla
og samskipti manna voru mikil og
með öðrum hætti en í samfélagi
nútímans. Amma og afr bjuggu í
Hallsbæ, sem var í þá daga reisu-
legt hús við fjörukambinn. Afi var
um áratugaskeið verkstjóri í frysti-
húsi Rögnvaldar Ólafssonar og
amma sinnti heimili þeirra og upp-
eldi barnanna og þegar þau uxu
úr grasi stóð heimili hennar opið
okkur banabörnunum. Ég sé hana
Guðrúnu ömmu fyrir hugskotssjón-
um nú eins og ég sá hana þá, tak-
andi á móti gestum og gangandi,
hellandi uppá kaffi eða berandi á
borð kökur og kræsingar fyrir okk-
ur börnin. Hún var sífellt brosandi
þótt erillinn væri mikill frá morgni
til kvölds. Frá þessum endurminn-
ingum stafar mikil hlýja og um-
hyggja enda var amma manneskja
sem var alltaf til staðar þegar mað-
ur þurfti á að halda í amstri þess-
ara daga. Einnig man ég svo vel
eftir ferðunum með þeim í beijamó
í hrauninu á Snæfellsnesi. Þá tók
afi bílinn þeirra úr bílskúmum með
mikilli viðhöfn og keyrði okkur í
kaupfélagið þar sem keypt var gos
og kex í nesti fyrir okkur krakk-
ana. Afí var ekki ökuglanni en bíl-
túr með honum gat verið nokkuð
ævintýralegur þar sem hann gat
orðið uppteknari af náttúruskoðun
en akstrinum, enda tengjast menn
náttúrunni á Nesinu sterkum bönd-
um.
Þróunin á Sandi gegnum árin
varð svipuð og í öðmm litlum sjáv-
arplássum kringum landið. Börn
margra fluttu sig um set til þéttbýl-
isins og gamla fólkið sat eftir.
Amma og afi seldu Hallsbæ og
fluttu til Reykjavíkur árið 1975.
Þau bjuggu fyrstu árin í Reykjavík
á Háaleitisbrautinni en síðan í
bjartri og hlýrri íbúð á Meistaravöll-
um 5. Árið 1986 fluttu þau í hjóna-
íbúð á Hrafnistu. Á Meistaravöllum,
sem endranær, stóð heimili þeirra
mér opið. Ég bjó hjá þeim um sjö
ára skeið meðan ég var við nám
og síðar störf í Reykjavík og þá
reyndi ég að vera þeim eins mikil
stoð og þau höfðu reynst mér.
Amma Guðrún tók þessum breyt-
ingum á þeirra högum betur en
afi. Hún var mjög jákvæð mann-
eskja að eðlisfari og lét ekki lang-
varandi veikindi slá sig útaf laginu.
Ég lærði það af henni að jákvætt
hugarfar getur fleytt manni býsna
langt í lífinu og komið manni yfír
margar hindranir. Fyrir fólk sem
hafði alið allan sinn aldur utan
Reykjavíkur kunnu þau sannarlega
að meta það sem borgin hafði uppá
að bjóða. Hvort sem ég fór með
þeim í matarinnkaupin fyrir helgar
eða í kaffi á Hótel Borg til að skoða
mannlífið fóru þau ekki úr húsi
nema að hafa búið sig í sitt besta
bæjarskart. Þau hefðu aldrei látið
sjá sig í ,jogging“-göllum á manna-
mótum. Eg hafði mikla ánægju af
því að bjóða ömmu í bæinn og fylgj-
ast með viðbrögðum hennar við því
sem fyrir augu bar. Hún kunni að
meta bæjarlífið og ég sagði henni
það oft að hún hefði átt að flytja
í bæinn löngu áður en raun varð
á. Ég vissi þó að það hefði aldrei
hvarflað að henni að fara nokkuð
án hans afa.
Lífið heldur áfram. Ég gifti mig,
eignaðist börn og bjó erlendis um
nokkurra ára skeið. Hugurinn vék
þau ár aldrei langt frá henni ömmu
en hún vildi fá að fylgjast með eins
og tök voru á. Ég er ánægð með
að börnin mín fengu að kynnast
langafa sínum og ömmu. Hjartað
hennar ömmu stóð mínum börnum
opið eins og mér.
í beijaferðunum, sem ég man svo
vel eftir, á haustin fylgdi óumflýjan-
lega sá kvíði að þá tæki dvölin hjá
afa og ömmu að styttast það árið
í takt við dagana. Krían sem sett
hefur svo mikið mark á náttúruna
í kringum Rif og Sand var að tygja
sig til brottfarar um þetta leyti árs
og halda á suðlægar slóðir. Þegar
kveðjustundin rann upp þessa síð-
sumardaga æsku minnar fylltist ég
trega. Sá tregi sem sækir á mig
nú er dýpri þar sem ég kveð hana
ömmu hinsta sinni. Ég er þakklát
Guði fyrir þá ævi sem hún fékk að
lifa með manni sínum og börnum.
Ég er þakklát fyrir það að fá að
vera nærri við leiðarlok. Ég hugsa
með miklum hlýhug til yngsta son-
ar ömmu, hans frænda míns Magn-
úsar Sigurðssonar, sem stóð henni
ömmu mjög nærri og hugsaði alla
tíð svo fallega um hana, ekki síst
síðustu ár hennar. Megi góður Guð
geyma minningu ömmu minnar.
Guðrún Harðardóttir.
Guðrún var fædd að Hallsbæ á
Hellissandi, dóttir þeirra merkis-
hjóna Jónasar Þorvarðarsonar for-
manns, ættuðum frá Hellissandi,
og Ingveldar Gísladóttur, ættaðri
af Mýrum. Guðrún eignaðist systur
sem var þrem árum yngri, Jar-
þrúði, er giftist Sveinbirni Sighvats-
syni og eignuðust þau fimm börn
öll búsett í Reykjavík. Jarþrúðui
og Sveinbjörn eru bæði dáin.
Jónas Þorvarðarson var talinn
mikill formaður. Hann var álitinn
veðurgleggsti formaður við Breiða-
ljörð á sinni formannstíð og lenti
ekki'í vondum veðrum eða hlekktist
á þrátt fyrir það að hann fleytti
tengst ungum og óreyndum sjó-
mannsefnum sem ekki voru taldir
fullgildir hásetar hjá öðrum. Ing-
veldur í Hallsbæ, en svo var hún
jafnan nefnd, var einstök gæða-
kona. Hið blíða og einlæga viðmót
hennar hændi að heimilinu bæði
eldri og yngri og þó einkum þá er
í erfiðleikum áttu. I þessu umhverfí
ólust þær systur upp, Guðrún og
Jarþrúður, á einu af myndarlegustu
heimilum Hellissands.
Þær Hallbæjarsystur voru mjög
skemmtilegar og glaðlyndar enda
sóttu jafnöldrur þeirar að Hallsbæ
til að njóta félagsskapar þeirra og
þær voru eftirsóttir félagar í leik.
Leikir barna á Hellissandi mótuðust
af lífsbaráttu hinna fullorðnu. Aðal
leiksvæðið var fjaran og sandbalar
Krossavíkur. Þar var farið í bolta-
leiki, stórfiskaleiki og ýmsa fleiri
leiki en í fjörunni var farið í felu-
leiki. Hið tilkomumesta en um leið
hættulegasta var að hlaupa fyrir
þá er brim var og fékk þá margur
vota dýfu. Aldrei mun þó slys hafa
hlotist af þessum leik. en oft legið
nærri.
Við Guðrún vorum samtímis í
bamaskóla. Hún var skarpgreind
og jafnan í hópi þeirra er hlutu
hæstu einkunnir. Á þeim árum stóð
unglingum á Hellissandi ekki til
boða nein framhaldsmenntun að
loknum barnaskóla og því varð ekki
um framhaldsmenntun að ræða hjá
Guðrúnu þótt vel væri hún til þess
fallin. Ung gekk Guðrún í barna-
stúkuna og var félagi þar meðan
stúkan starfaði. Hún gekk í kvenfé-
lagið og var síðar gerð að heiðursfé-
laga þar.
Þann 26. maí árið 1927 giftist
Guðrún Bigurði Magnússyni. Hann
var fæddur að Tungu á Fellsströnd
sonur merkishjóna Karólínu J.
Kristinsdóttur og Magnúsar Magn-
ússonar frá Purkey á Breiðafírði.
Móðir Sigurðar dó af barnsförum
frá fjórum ungum börnum. Þá var
Sigurður sex ára. Hann dvaldist
með föður sínum til fermingarald-
urs í Stykkishólmi en fluttist þá til
Hellissands til föðurbróður síns Jó-
hannesar Sandhólm kaupmanns og
Kristínar Helgadóttur skálds frá
Hellnum.
Sigurður var harðduglegur og
mikill kappsmaður að hveiju sem
hann gekk. Þau hófu búskap að
Hallsbæ, heimili Guðrúnar. Hélst
þar sama reisn sem fyrr og hveijum
manni vel fagnað sem að garði
bar. Sigurður stundaði sjómennsku
á eigin útgerð ásamt Magnúsi Jóns-
syni formanni og Sigurði Sveini
Siguijónssyni á fyrsta nýja opna
vélbátnum sem þeir keyptu til Hell-
issands. Þeim farnaðist mjög vel.
Þau hjón höfðu einnig nokkurn
búskap.
Þau Guðrún og Sigurður unnu
mikil framfarastörf á Hellissandi.
Eitt af mestu áhugamálum þeirra
var að fá bílfæran veg fyrir framan
jökul því Hellissandur var þá sam-
göngulaus bæði á sjó, vegna hafn-
leysis, og landi. Þau lögðu ofurkapp
á framgang þess máls með fjársöfn-
unum, vinnu, gjafaverkum, ferðum
til ráðamanna og ríkisstjórna uns
málið var unnið. Ég hika ekki við
að segja að enginn hafi barist svo
kröftuglega fyrir framgangi þess
máls sem þau. Eitt sinn er þau
komu úr einni slíkri ferð suður,
höfðu þau með sér nokkrar skógar-
plötur til að gróðursetja. Þau völdu
plöntunum stað í landi Hólahóla
sem var sjálfvarið fyrir ágangi fjár.
Þar hafa trén vaxið vel og bera
vott um hug þeirra og löngun tuil
að klæða skógi okkar fagra Snæ-
fellsnes.
Sigurður var múrári að iðn og
vann við múrverk auk sjómennsk-
unnar. Strax og synir þeirra höfðu
þroska til unnu þeir með honum