Morgunblaðið - 21.09.1995, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VELFERÐAR-
KERFI í KREPPU
KREPPA ER í félagslegu kerfi Evrópuríkja, að því
er fram kemur í skýrslu Alþjóðavinnumálastofnun-
arinnar. Fjármögnun félagslega kerfisins verður æ erfið-
ari á sama tíma og þörfin fyrir það eykst. Að mati stofn-
unarinnar er svo komið, að óhjákvæmilegt er að skil-
greina upp á nýtt hlutverk ríkisins í félagslegum efnum.
í skýrslunni segir, að velferðarkerfi Evrópuríkja glími
við sívaxandi vandamál. Þar er nefnt til, að fólk lifir
lengur en áður og þar með fari útgjöld til lífeyrismála
vaxandi. Jafnframt aukist útgjöld til heilbrigðismála.
Loks hefur aukið atvinnuleysi kallað á fjárfreka aðstoð
við fólk. Alþjóðavinnumálastofnunin telur, að þessum
auknu útgjöldum sé ekki hægt að velta yfir á uppvax-
andi kynslóðir.
Yfirmaður þeirrar skrifstofu stofnunarinnar, sem
fjallar um almannatrygginar, Colin Gillion, segir m.a.,
um óhjákvæmilega, nýja skilgreiningu á velferðarhlut-
verki ríkisins:
„Ríkið verður eftir sem áður að láta sig miklu skipta
fyrirkomulag heilbrigðis- og tryggingamála, en það
verður að gerast með stjórnun og eftirliti markaðs- og
samkeppnisafla fremur en að ríkið annist þjónustuna
sjálft.“
Alþjóðavinnumálastofnunin vekur hér athygli á
vandamáli, sem við íslendingar þekkjum af eigin raun.
Útgjöld til heilbrigðis-, trygginga- og félagsmála hafa
vaxið hratt á undanförnum árum og af þeim sömu ástæð-
um, sem stofnunin bendir á. Stjórnvöld hafa reynt um
árabil að halda útgjöldum til þessara málaflokka í skefj-
um, en með litlum árangri. Af ummælum Colins Gill-
ions má ráða, að stofnunin telur vænlegast til að halda
útgjöldum til velferðarkerfisins í skefjum að fela einka-
aðilum þjónustuna í vaxandi mæli. Það er mjög athyglis-
vert þegar haft er í huga, hvaða stofnun hér er um að
ræða.
Morgunblaðið hefur ítrekað vakið athygli á því sama,
þ.e. að útboð á verkefnum í heilbrigðisþjónustunni sé
skjótvirkasta leiðin til að ná fram sparnaði. Samkeppni
á þar jafnt við og á flestum öðrum sviðum.
HÖNNUN FRAMTÍÐAR
HÖNNUN vegur mjög þungt í markaðssetningu hvers
konar framleiðslu. Þjóðir, fátækar af náttúruauð-
lindum, sem lagt hafa áherzlu á hönnun, til dæmis iðnað-
arhönnún, vöruþróun og markaðssetningu, búa sumar
hverjar við góð lífskjör og jákvæðan viðskiptajöfnuð.
Grannþjóðir okkar ýmsar, ekki sízt Danir og Finnar,
hafa til dæmis náð langt í hönnun. Sama máli gegnir
um ítali. Enginn vafi er á því að árangur á þessu sviði
hefur styrkt markaðs- og samkeppnisstöðu þessara
þjóða, atvinnulíf þeirra og afkomu.
Sitt hvað hefur einnig áunnizt hér á landi í hönnun.
Samt sem áður mætti áhugi landsmanna, einkum þeirra
er veg varða í atvinnulífi og menntun þjóðarinnar, vaxa
að þessu leyti. Hvatning, sem fram kemur í viðtali
Morgunblaðsins 10. september síðastliðinn við Eyjólf
Pálsson í Epal, er vissulega orð í tíma töluð. Hann seg-
ir m.a.:
„Ég hef lengi verið að velta því fyrir mér og það er
mitt hjartans mál, að allir þeir sem að hönnunarmálum
koma, sama með hvaða hætti, að þeir sameinist allir
um að upphefja greinina og vinna henni meiri vegsemd
og virðingu ...“
Bragi Ásgeirsson, myndlistargagnrýnandi Morgun-
blaðsins, hefur og um langt árabil fjallað um mikilvægi
hvers konar hönnunar hér í blaðinu. Undir hvatningar
þeirra Braga og Eyjólfs skal tekið. Hönnun er lykill að
eftirspurn og markaði, störfum og lífskjörum, þegar
vel tekst til.
Við þurfum að virkja hugvit og menntun þjóðarinnar
betur, hér eftir sem hingað til, í þágu þessa lykils að
mikilvægum mörkuðum. Að því þurfum við öll að hyggja
en þó fyrst og fremst þeir sem bera ábyrgð á hönnun
framtíðar í þessu landi.
FERÐAMÁL
Ferðamálastjóri segir raunhæft að reikna með milljón ferðamönnum fyrir aldamót
Yerðum að standast
harðnandi samkeppni
JALDEYRISTEKJUR
m __ ferðaþjónustu jukust um
M "W" 25% á fyrstu sex mánuð-
um þessa.árs miðað við
sama tíma í fyrra og þar sem ferða-
mönnum hefur aðeins fjölgað um 4%
liggur fyrir að hver ferðamaður skil-
ar þjóðarbúinu 20% meiri gjaldeyris-
tekjum nú en í fyrra. Samkvæmt
upplýsingum frá Seðlabanka íslands
er að miklu leyti um að ræða aukna
eyðslu, en hluti aukinna tekna er
vegna fargjalda til og frá landinu.
Magnús Oddsson ferðamálastjóri
áréttár að árangur í ferðaþjónustu
sé hægt að mæla með ýmsum hætti.
„Gjaldeyristekjur og fjöldi ferða-
manna eru tveir þeirra þátta. Einnig
er nauðsynlegt að taka tillit til fjölda
gistinátta og afkomu þeirra sem
vinna í ferðaþjónustu, en upplýsingar
um þessa þætti liggja enn ekki fyrir.“
Hluti tekna er
beinn skattur
Alls námu gjaldeyristekjur ferða-
þjónustu 7.685 milljónum kr. á fyrstu
sex mánuðum þessa árs og aflar
þessi atvinnugrein þjóðarbúinu því
næstmestum gjaldeyristekjum á eftir
sjávarútvegi. „Engin ein skýring er
á auknum gjaldeyristekjum í ár,
heldur gerir margt smátt eitt stórt,“
segir Magnús. „Virðisaukaskattur á
gistingu kom út í verðlagið í upp-
hafi þessa árs, svo hluti þessara
auknu tekna er einfaldlega aukinn
beinn skattur.“ Magnús bendir
einnig á að á síðustu árum hefur
fjölþjóðaráðstefnum hér fjölgað
verulega. „Það er góð þróun, því
þeir sem sækja ráðstefnur skilja að
jafnaði eftir meiri tekjur í landinu
en aðrir ferðamenn. Ég bendi t.d. á
Norðurlandaráðsþing, sem þúsund
erlendir gestir sóttu hér í upphafi
árs. Fyrir þremur árum var Ráð-
stefnuskrifstofa Islands stofnuð með
það fyrir augum að auka hlut okkar
í hinum svokallaða ráðstefnugeira.
Það hefur tekist nokkuð vel og við
munum halda áfram að leggja
áherslu á þennan þátt í ferðaþjón-
ustu.
- Fyrir nokkrum árum varð
framámönnum í ferðaþjónustu tíð-
rætt um að hér skorti afþreyingu
fyrir ferðamenn. Hefur ekki orðið
breyting þar á til batnaðar?
„Jú, sannarlega og einnig hafa
augu þeirra, sem ekki vinna beinlín-
is að ferðaþjónustu, opnast fyrir því
að ef ferðamenn hafa meiri mögu-
leika á að eyða peningum, gera þeir
það. Kaupmenn hafa verslanir sínar
nú opnar lengur en áður og það
kemur kemur ferðaþjónustu til góða.
Einnig hefur upplýsingastreymi auk-
ist verulega og nú eru starfræktar
42 upplýsingamiðstöðvar um allt
land, þar sem ferðamenn geta feng-
ið upplýsingar um afþreyingu sem í
boði er. Allt skilar þetta okkur aukn-
um gjaldeyristekjum. Ferðamenn
þurfa tækifæri til að nota fjármuni
og þau tækifæri þarf að kynna fyrir
þeim.“
Ágæt nýting jafnt
í lofti sem á legi
Sætanýting á flugleiðum til og frá
Bandaríkjunum var mjög góð í sum-
ar. „Farþegum frá Bandaríkjunum
fjölgaði um 11% fyrstu átta mánuði
ársins og hlutfallslega fjölgaði þeim
langmest í júlí, um 24%,“ segir Ein-
ar Sigurðsson, blaðafulltrúi Flug-
leiða. „Á móti varð samdráttur í ferð-
um frá Norðurlöndum, öðrum en
Danmörku, í sumar miðað við síð-
asta ár og virðast hafa orðið breyt-
ingar þar, sem íslensk ferðaþjónust-
an þarf að taka á. Þessi markaður
Málverk/Helga Sigríður
Kona kaupir póstkort
AUKIN eyðsla ferðamanna á hefur virðisaukaskattur á
verulegan þátt í auknum gistingu nú skilað sér út í
gjaldeyristekjum, en einnig verðlagið.
Gjaldeyristekjur ferðaþjónustu jukust tals-
vert á fyrstu sex mánuðum ársins miðað við
sama tíma í fyrra. Brynja Tomer heyrði hljóð-
ið í nokkrum frammámönnum atvinnugreinar-
innar, sem eru allsáttir við árangur, þótt ferða-
mönnum hafi ekki fjölgað jafnmikið og gert
hafði verið ráð fyrir.
er mikilvægur og hafði farið vaxandi
þar til nú í sumar. Hjá Flugleiðum
erum við þegar farnir að undirbúa
breytingar, sem miða að því að halda
markaðshlutdeild eða auka hana.“
Einar bendir á að starfsemi Flugleiða
snúist ekki aðeins um flutning ferða-
manna til landsins, hún sé fjölþætt-
ari og þótt samdráttur hafi orðið á
flutningum frá Skandinavíu, hafi
félagið náð að bæta hann upp í Atl-
antshafsflugi. „Farþegum í milli-
landaflugi hefur alls fjölgað um 8%
fyrstu átta mánuði ársins miðað við
sama tíma í fyrra og í heildina erum
við því þokkalega ánægðir, þótt enn
sé of snemmt að segja til um endan-
lega útkomu.“
Útlit á nýtingu Norrænu var ekki
mjög gott fyrri hluta sumars, en
Jónas Hallgrímsson, framkvæmda-
stjóri Austfars, umboðsaðila Nor-
rænu segir að úr hafi ræst. „Þegar
við sáum í vor að mun færri bókan-
ir höfðu borist en síðustu ár ákváðum
við að bjóða tilboðsverð og pakka-
ferðir fyrir fjölskyldur, ef ferðast
væri á ákveðnum tímum. Þá komst
hreyfing á og ég er ánægður með
útkomuna, þótt farþegar hafi verið
aðeins færri en í fyrra. Mér finnst
ekkert benda til annars en að næsta
sumar gangi allt vel, en markaðurinn
breytist hratt og við í ferðaþjón-
ustunni verðum að átta okkur tíman-
lega á breytingunum og bregðast við
þeim.“
Hafa menn sofnað
á verði?
Magnús Oddsson kveðst ósáttur
við að ferðamönnum skuli ekki hafa
fjölgað um meira en 4% það sem af
er árinu. „Undanfarin ár hefur þeim
fjölgað um 10-15% á ári, sem
kannski er hættulega mikið. Sú
spurning vaknar óneitanlega hvort
við höfum hallað okkur á kodda
kæruleysis og haldið að_ nú kæmi
fólk hingað sjálfkrafa. Ég er ekki
viss um að okkur hafi tekist að gera
öllum í ferðaþjónustu og stærsta
hagsmunaaðilanum, ríkinu, nægi-
lega skýra grein fyrir því að til að
ná sífellt auknum fjölda ferðamanna
til landsins og aukinni arðsemi þarf
að leggja mjög mikið í markaðssetn-
ingu. Aukin arðsemi er forsenda
þess að þróun og endurnýjun í at-
vinnugreininni geti átt sér stað og
því skiptir miklu máli að við hlúum
að þessari hlið. Ferðamenn kvarta
til dæmis yfir því að hópferðabílar
okkar séu gamlir. Við endurnýjum
þá ekki frekar en hótelherbergi
nema til komi meiri arðsemi. Við
verðum að endurnýja til að vera
samkeppnishæf og getum ekki
endalaust talið okkur trú um að
útlendingar viti að ísland er fallegt
land með ósnortna náttúru. Við
þurfum að kynna landið og segja
fólki frá því sem hér er, því það
stendur ekki í biðröðum eftir að
komast hingað.
Ekki nægir að tryggja endurnýj-
un fjárfestinga. Við þurfum einnig
að tryggja endurnýjun vörufram-
boðs, sem þarf að vera betra en
samkeppnisaðilanna. Eins og í ann-
ari samkeppni þarf ferðaþjónustan
stöðugt að koma fram með nýja
vöru. Ég velti fyrir mér hvort við
höfum verið nógu dugleg við end-
urnýjun vörunnar. Valkostir ferða-
fólks í heiminum eru margir og
þeim úölgar stöðugt. Ef við sofnum
á verðinum eigum við á hættu að
verða undir í þessari samkeppni.
í samkeppni við niðurgreidda
ferðaþjónustu
Samkeppnishæfni íslands sem
ferðamannalands skiptir sköpum.
Við verðum að tryggja að við séum
samkeppnishæf á hverjum tíma í
verði, gæðum og sölustarfi. Við eig-
um í vaxandi samkeppni við niður-
greidda ferðaþjónustu innan ESB.
Irar fengu til dæmis í haust 30
milljarða króna úr sjóðum ESB til
uppbyggingar ferðaþjónustu í land-
inu. Við höfum fjárfest í aðstöðu, í
landinu er orðin til þekking sem er
okkur mikils virði og byggð hafa
verið upp sölukerfi. Landið, með
sína uppbygging og sitt starfsfólk,
hefur alla möguleika á að ná sínum
hlut í vaxandi samkeppni. Við eigum
að gera ráð fyrir að taka á móti
einni milljón erlendra gesta fyrir
aldamót og að gjaldeyristekjur af
þeim verði 100 milljarðar króna.
Þetta er að mínu mati raunhæft
markmið, en kostar mikla vinnu,
fjármuni og krefst enn frekari sam-
vinnu allra.“
Mikil uppbygging hefur orðið í
ferðaþjónustu á síðastliðnum áratug
og hefur gistirými til dæmis aukist
verulega. Nýting á þeim mánuðum
sem liðnir eru af árinu liggur enn
ekki fyrir, en eins og fram hefur
komið hefur nýting minnkað með
auknu framboði á síðustu árum.
Útlendingar eru í meirihluta þeirra
sem nýta sér gistirými á hótelum
og gistiheimilum og á síðasta ári
var hlutfall erlendra ferðamanna
hæst á farfuglaheimilum, eða 78%.
Magnús Oddsson segir að þó séu
íslendingar farnir að ferðast mun
meira um landið en áður. „Um allt
land hafa sveitarfélög, ferðamálayf-
irvöld og fyrirtæki tekið höndum
saman og fúndið upp ýmiskonar
afþreyingu sem laðar íslenska ferða-
menn að. Þetta er jákvæð þróun og
er reyndar, ásamt auknum gjaldeyr-
istekjum, það jákvæðasta við þróun
þessara mála það sem af er árinu.“
FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1995 27
SÁ INNFLUTNINGUR, sem
nú er heimilaður undir 3%
lágmarksaðgangi, er bæði
allt of lítill til að skipta
nokkru máli fyrir neytendur og í
raun og veru of dýr. Annar innflutn-
ingur, sem er utan þessarar 3% reglu
er verndaður með ofurtollum. Þetta
leiðir til þess að almennar neysluvör-
ur verða ekki fluttar inn í þeim
mæli að neytendur hafi raunveruleg-
an hag af. Þessi ofurvernd hefur
gengið svo langt að jafnvel talsmönn-
um bændasamtaka er farið að of-
bjóða,“ sagði Óskar Magnússon, for-
stjóri Hagkaups, á fundinum í gær
en aðrir framsögumenn voru Bjöm
Arnórsson, hagfræðingur BSRB,
Sigurgeir Þorgeirsson framkvæmda-
stjóri Bændasamtakanna og Vil-
hjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri
Verslunarráðsins.
Óskar Magnússon sagði í fram-
sögu sinni að allir væru sammála
um nauðsyn þess að hagræða í ís-
lenskum landbúnaði og um það hefðu
menn verið sammála í mörg ár. I
hvert sinn sem eitthvað kæmi fram,
sem líklegt væri til að leiða til hag-
ræðingar, væri komið í veg fyrir slíkt.
Til dæmis hefðu miklar vonir verið
bundnar við gildistöku GATT-samn-
ingsins en niðurstaðan hefði orðið
sú að hann skilaði engu sem máli
skipti fyrir íslenska neytendur.
Útboð tollkvóta óheimil
Óskar taldi að útboð á tollkvótum
væri óheimil samkvæmt GATT-
samningnum en óhægt væri um vik
fyrir íslenska neytendur að sækja
rétt sinn. „Ég get ekki sótt það mál
gagnvart íslenskum yfirvöldum með
neinum hætti að því er mér sýnist.
Hinn erlendi seljandi þarf að fara til
sinnar ríkisstjórnar og hún þarf að
taka málið upp við GATT eða ís-
lensku ríkisstjórnina. Það er einmitt
í ljósi þessa sem Islendingar komast
upp með alls konar brot á milliríkja-
samningum eins og GATT.“
Óskar telur að stjórnvöld hafi held-
ur ekki tekið tillit til neytenda þegar
reglur voru samdar um ostainnflutn-
ing og tilgangurinn hafi augljóslega
verið sá að tryggja Osta- og smjörsöl-
unni áframhaldandi markaðsyfirráð.
Engin heimild um kvótaútboð hefði
þó verið sett í lög í þessu tilviki. Það
leiddi til þesS að þarna kynni Hag-
kaup að eiga möguleika á að sækja
rétt sinn og það yrði gert. Beðið
hefði verið eftir rökstuðningi frá
ráðuneytinu í fimm vikur en ekki
yrði beðið miklu lengur.
Samvinna við bændur
Óskar sagði að Hagkaup hefði oft
verið sakað um að vera versti óvinur
bænda en staðreyndin væri sú að það
væri besti vinur þeirra. Afstaða Hag-
kaups í innflutningsmálum væri sú
að það þyrfti að ná matvælaverði
niður. „Áðferðin til þess er hagræð-
ing og hún næst best fram með sam-
keppni. Þetta-er meginástæða þess
að við höfum talað fyrir einhvers
konar innflutningi. Við höfum hins
vegar aldrei talað fyrir óheftum inn-
flutningi landbúnaðarvara og erum
ekki að því í dag. Nú er hins vegar
svo komið að svo virðist sem flestum
lokum sé skotið fyrir innflutning
landbúnaðarvara á næstunni, þ.e.a.s.
þann innflutning sem að skiptir neyt-
endur raunverulegu máli.
Við teljum þó að hægt sé að mark-
aðstengja bændur miklu betur og
koma þeim í samband við neytendur
þannig að framleiðslan lagist að
markaðnum en sé ekki á frosnu stein-
aldarstigi eins og hún hef-
ur viljað vera. Við höfum
til dæmis talað fyrir leng-
ingu sláturtíðar sem bygg-
ist á að bjóða neytendum
ferskt og ófrosið kjöt í
lengri tíma en nú er gert og með
því næst fram hagkvæmni í slátur-
húsum og sláturkostnaður hækkar
en hann er fráleitt hár á íslandi.“
Atvinnuleysi hindrar
hagræðingu
Björn Arnórsson, hagfræðingur
BSRB, sagði að töluverðar breyting-
ar hefðu orðið á landbúnaðinum á
undanförnum árum og meiri en ætla
mætti við fyrstu sýn. Augljóslega
væri hörð samkeppni fram undan við
innfluttar landbúnaðarvörur og búa
ætti íslenskan landbúnað undir hana.
TEKIST á um GATT. Villyálmur Egilsson, Óskar Magnússon, Björn Arnórsson,
Sigurgeir Þorgrímsson og Páll Kr. Pálsson, fundarstjóri.
Skiptar skoðanir
um gildi GATT
íslenskur landbúnaður hefur notið hárra
styrkja í margvíslegu formi en samtímis verið
vemdaður fyrir samkeppni. Er þetta að koma
bændum í koll? Breytir gildistaka GATT ein-
hveiju fyrir neytendur? Kjartan Magnússon
sat fjömgan fund Verslunarráðs íslands í gær
um hlutverk samkeppni í landbúnaði.
2.000 krónur
„skattfrjálst“
fyrir heima-
slátrað lamb
Slík aðlögun væri hafin en hún gengi
of hægt og mætti takmörkuðum
skilningi. Þegar samstarf bænda og
aðila vinnumarkaðarins hófst 1990
hafi það markmið verið sett að lækka
afurðaverð og ríkisframlög án þess
að skerða tekjur bænda.
Ríkisframlög hefðu verið skert um
þriðjung en hins vegar hefði hagræð-
ing í greininni ekki gengið sem
skyldi. Atvinnuleysi væri hemill á
bændur til að bregða búi og landlæg-
ur hrepparígur ætti einnig hlut að
máli. Menn hefðu verið fullir skiln-
ings á því að fækka í bændastétt,
mjólkurbúum og sláturhúsum ef sú
fækkun yrði annars staðar en hjá
viðkomandi.
Björn taldi að brýnt væri að sigla
úr gamla kerfinu og þá yrði einkum
að hafa fimm atriði í huga. í fyrsta
lagi yrði að endurskoða aðlögun ís-
lands að GATT þannig að verndin
verði afnumin um ákveðna prósentu
á ári á næstu fimm til sex árum. I
öðru lagi að skera á framleiðsluteng-
ingu styrkja í landbúnaði. Þá yrði
að gera langtímaáætlun um niður-
skurð á ríkisstyrkjum til landbúnaðar
svo að framleiðendur eigi nokkurn
kost á aðlögun. Að síðustu ætti að
skilja á milli byggðastefnu og land-
búnaðar.
Ekki bylting í kjölfar GATT
Sigurgeir Þorgrímsson sagði að það
þyrfti ekki að koma neinum á óvart
þótt ekki hefði orðið kollsteypa í inn-
flutningi á búvörum við samþykkt
GATT-samkomulagsins og samþykkt
þeirra frumvarpa, sem því
tengdust í vetur.
„Það hefur legið ljóst
fyrir að GATT-reglurnar
eru ekki þess eðlis að það
megi vænta byltingar i inn-
flutningsmálum eða verslun með
búvörur á næstu fimm árum. Þær
ganga ekki svo langt. í áliti helstu
sérfræðinga OECD, sem unnu
skýrslu um þetta í vetur, kemur það
skýrt fram að engin grundvallar-
breyting verði á búvöruviðskiptum á
GATT-samningstímabilinu utan þess
sem leiðir af 3% ákvæðinu um lág-
marksaðgang.“
Sigurgeir segir að ekki sé hægt
að tala um 3% aðganginn sem úrbót
fyrir markaðinn fyrr en aðgangurinn
verði breikkaður. „Það er nauðsyn-
legt fyrir landbúnaðinn undirbúa
samkeppnisstöðu sína fyrir það sem
koma skal.
„Menn reka sig á það í hvert ein-
asta skipti er menn reyna útflutning
á landbúnaðarvörum þótt í litlum
mæli sé að hindranirnar eru ótrúleg-
ar. Jafnvel píslarganga Jóhannesar
í Bónus og fleiri er barnaleikur mið-
að við það sem innflytjendum ís-
lensks lambakjöts er iðulega boðið í
Bandaríkjunum. Það þarf að laga til
í íslenskum landbúnaði og sú endur-
skoðun á búvörusamningnum um
sauðfjárrækt horfir mjög í þessa átt.
Talað er um að heildsöluverð verði
gefið frjálst strax á næsta ári. Eng-
inn kvóti- verður á innleggi en hins
vegar er talað um að sá kvóti, sem
menn hafa í dag verði grundvöllur
þess ríkisstuðnings sem einstakir
bændur fá á samningstímanum.
Þessi atriði munu því leiða til aukinn-
ar samkeppni í þessari grein.
Lömbin þagna
Vilhjálmur Egilsson sagði að eitt
mesta vandamálið í samkeppnismál-
um landbúnaðarins væri að ekki
væri eingöngu verið að færa hið úr-
elta skipulag á búvöruframleiðsluna
sjálfa heldur hefði verndin og forsjár-
hyggjan einnig færst yfir á iðnaðar-
og verslunarþátt landbúnaðarins.
Þannig væri ekki eingöngu verðstýr-
ing á framleiðslukostnaði bænda
heldur einnig á sláturkostnaði, heild-
sölukostnaði og jafnvel mjólk í versl-
unum.
„Smám saman hafa úrvinnslu- og
verslunarhættimir smokrað sér undir
verndarvæng landbúnað- ------g_ ----------
arins og orðið ekki síður netur
óhagkvæm en landbúnað- faekkað slát-
urinn sjálfur. Sláturhús og urhúsum úr
heildsölukostnaður er um sjö í fjögur
140 krónur á kíló. Þessi ^——■
uðu kjöti. Það segir sína sögu um
þessar kröfur.“
Vilhjálmur taldi að mikilvægast
væri að breyta innra samkeppnisum-*“
hverfi greinarinnar, afnema verndina
og beina stuðningnum til einstakling-
anna, fólksins en ekki til atvinnu-
starfseminnar.
„Beingreiðslurnar eiga að ganga
beint til einstaklinganna og þeim á
að vera í sjálfsvald sett hvort og hve
mikið þeir framleiða af vörunum.
Síðan þyrfti að afnema alla opinbera
verðlagningu á sláturhúskostnaði,
heildsölukostnaði og verslunarálagn-
ingu með landbúnaðarvörur. Bein-
greiðslurnar ættu að renna óbreyttaiy-
til núverandi rétthafa þeirra í allt
að fimm ár og síðan ætti að afnema
þær á enn lengri tíma. Það leiddi til
þess að landbúnaðar- iðnaðar- og
verslunarþættir greinarinnar yrðu
miklu hagkvæmari en nú og gætu
betur mætt samkeppni erlendis frá
sem við munum sjá á næstu árum
og áratugum."
Vilhjálmur segir að GATT-samn-
ingurinn hafi verið gerður til þess
að breyta verndinni úr því að vera
beinar hindranir í gagnsætt kerfi
með tollum. „3-5% markaðsaðgang-
urinn er fyrsta hænufetið í þá átt
að hafa þessi viðskipti á eðlilegum
grundvelli.“
Fækkun ^
sláturhúsa erfið
kostnaður er tvöfalt eða þrefalt hærri
en sambærilegur kostnaður erlendis.
Þetta hefur líka í för með sér að
bóndi, sem slátrar lambi heima hjá
sér getur reiknað sér tvö þúsund
krónur í iaun skattfijálst fyrir það.
Tíu lömb á dag gera því 20 þúsund
krónur. Jafnvel alþingismenn ná því
ekki þótt þeir búi við góð kjör.
Heimaslátrun á lambakjöti er því það
sem ber sig best í landbúnaðinum.
Nú er mikið talað um heilbrigðiskröf-
ur til sláturhúsa eða innfluttra mat-
væla en svo virðist sem engum hafi
orðið meint af þessu áti á heimaslátr-
I umræðum á fundinum greindi
Steinþór Skúlason, forstjóri Sláturfé-
lags Suðurlands, frá því hvernig slát-
ur- og heildsölukostnaður mismun-
andi afurða snýr að sláturleyfishafa.
Sagði hann að þrátt fyrir að fullur
slátur og heildsölukostnaður væri
skráður 156 krónur fyrir sauðfé
mætti ætla að einungis 100 krónur
skiluðu sér til sláturleyfishafans.
Mismunurinn fælist í ýmis konar
gjaldainnheimtu og afslætti, sem
veittur væri seljendum. Hliðstæðar
tölur fyrir nautakjöt væru rúmlega
flmmtíu krónur og liðlega fjörutíu
krónur fýrir svínakjöt.
Steinþór kvaðst hins vegar fallast
á að slátur- og heildsölukostnaður
sauðfjár væri of hár en
sagði það skýrast af of
miklum fjölda sláturhúsa
og of stuttum nýtingar-
tíma þeirra.
„Sláturfélagið hefur
beitt sér fyrir fækkun sláturhúsa og
á nokkrum árum fækkað sínum hús-
um úr sjö í fjögur. Við höfum reynt
að ganga lengra en í hvert sinn sem
við reynum lendum við í miklum slag
við heimamenn, sveitarstjórnir og í'"
sumum tilfellum við alþingismenn.
Allir þessir aðilar horfa til staðbund-
inna hagsmuna og reyna að veija
atvinnustarfsemina á hveijum stað.
Þegar við fluttum til dæmis kjöt-
vinnslu okkar til Hvolsvallar og lögð-
um þar niður sláturhús misstum við
töluverðan fjölda bænda úr viðskipt-
um vegna þess.“