Morgunblaðið - 14.10.1995, Qupperneq 20

20 LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FJOLMIÐLAR
Ungt fólk hefur lítinn áhuga á að lesa
Minnkandi blaðalestur
er ógnun við lýðræðið
r
Dagblöð í Danmörku eiga flest undir högg
að sækja vegna minnkandi blaðalesturs.
Erling Zanchetta, framkvæmdastjóri Árhus
Stiftstidende, sagði Ama Matthíassyni að
minnkandi blaðalestur væri ekki
síst ógnun við lýðræðið.
ERLING Zanchetta. Morgunbiaðið/Ásdís
Morgunblaðið/Þorkell
SÝNISHORN af sérútgáfu Árhus Stiftstidende.
Erling zanchetta,
framkvæmdastjóri Ár-
hus Stiftstidende, kom
hingað meðal annars til
að sitja ráðstefnu íslenskra kons-
úla, en hann er konsúll íslands í
Árósum. Hann hugðist einnig
flytja fyrirlestur um starf sitt hjá
Árhus Stiftstidende og hvernig
blaðið hefði brugðist við aukinni
samkeppni frá útvarpi, sjónvarpi
og ýmislegu skemmtiefni í tölv-
um, en vegna veðurs varð ekkert
úr. Hann tók því vel að eiga stutt
spjall við blaðamann, flytja eins-
konar einkafyrirlestur, enda
sagðist hann hafa undirbúið sig
það vel að hann væri ólmur í að
fá að segja frá.
Framsókn frekar
en samdrátt
Dönsk dagblöð hafa flest átt í
erfiðleikum á undanförnum árum
og Árhus Stftstidende er þar eng-
in undantekning. Blaðið er gefið
út í 62.000 eintökum dag hvern,
82.000 eintökum á sunnudögum,
og hefur upplagið dregist veru-
lega saman undanfarin ár. Erling
Zanchetta segir að þar hafi menn
brugðist við með því að sækja
fram frekar en að draga saman
seglin, og þannig hafi blaðinu
tekist að halda velli. Fyrir vikið
hafi hagnaður af rekstri blaðsins
verið sáralítill undanfarin ár, en
menn séu að líta til lengri tíma.
Meðal þess sem Árhus
Stiftstidende hefur gripið til er
aukið samstarf við önnur héraðs-
blöð við frétta- og auglýsingaöfl-
un. „Þannig höfum við meðal
annars komið á fót fréttastofu í
Kaupmannahöfn og einnig skrif-
stofu til að taka á móti auglýsing-
um,“ segir Erling Zanchetta, „en
þetta samstarf, sem staðið hefur
í tíu ár, hefur reynst okkur af-
skaplega vel. Blöðin eru komin
með sameiginlega ritstjórnar-
skrifstofu í Kaupmannahöfn sem
miðlar til blaðanna fréttum um
ríkisfjármál, þjóðarhág, þing-
störfin og þar fram eftir götunum
og fyrir vikið geta þau keppt við
stóru blöðin.
Nú er verið að undirbúa enn
frekara samstarf blaðanna á
Austur-Jótlandi; héraði sem er í
örri uppsveiflu og með mikla
vaxtarmöguleika, og með því
samstarfi náum við 160.000 ein-
taka útbreiðslu. Það á þó eflaust
eftir að taka sinn tíma, því litlu
staðarblöðin hafa óttast að þau
hverfi innan um stærri blöðin.“
Af línuriti sem Erling Zanch-
etta dregur fram má sjá að blöð
eins og Politiken og Jyllandspost-
en halda sínu og vel það, en veru-
lega hallar undan fæti hjá Extra-
bladet til að mynda. Hann rekur
þá þróun til þess að Extrabladet
sé fyrst og fremst að keppa við
aðra afþreyingu, sjónvarp, útvarp
og tölvur, og geti ekki sigrað í
þeim slag. Það hafi náð verulegri
útbreiðslu á sínum tíma vegna
þess að ritstjórnarstefna blaðsins
bygðist að mestu á skemmtiefni
frekar en . alvarlegri frétta-
mennsku.
Fyrir vikið standi það veikum
fæti því þeir lesendur sem það
hefur höfðað til í gegnum árin
hafi æ minni áhuga á að lesa og
snúi sér frekar að skemmtiefni í
útvarpi og sjónvarpi í kjölfar veru-
lega aukins framboðs á slíku.
Vandaðri blöðin, til að mynda
Jyllandsposten, hafi aftur á móti
sótt í sig veðrið og þannig opnað
ritstjórnarskrifstofu í Kaup-
mannahöfn. „Þar hafa menn lagt
mikla vinnu í að auka útbreiðslu
blaðsins og gert það af miklum
krafti," segir Erling Zanchetta.
„Smáblöðin geta ekki brugðist við
á sama hátt og stórblöðin; að
bæta við mannskap og styrkja
fréttadeildirnar, og hljóta því að
grípa til samstarfs til að styrkja
þessa þætti."
Mikil hækkun á
dagblaðapappír
Dagblaðapappír hefur hækkað
verulega undanfarna mánuði og
á enn eftir að hækka ef spár
ganga eftir. Erling Zanchetta
segir það skapa ný vandamál sem
blöðin þurfi að bregðast við, því
þau hafi svarað minnkandi sölu
meðal.annars með meira framboði
af efni og fleiri sérblöðum sem
kalli vitanlega á aukna pappírs-
notkun. „Á næsta ári þurfum við
að éyða 60 milljónum króna meira
í pappír og fyrir vikið hækka blöð-
in, en það verður líka að hagræða
til að bregðast við þessu.
Sérblöðin hafa reynst okkur
afskaplega vel og einnig samstarf
við hverfisblöð, en í ljósi hækk-
andi pappírsverðs gæti orðið
breyting þar á,“ segir Zanchetta,
en einnig hefur blaðið gefið út
sérblöð og tímarit fyrir unglinga
og sérstakt barnablað, sem dreift
er til barnanna beint og til barna-
heimila.
Dönsk
blöð og
tímarit á
alnetinu
DÖNSKU stórblöðin hafa
verið sein að taka við sér
og þannig er ekki nema
eitt þeirra komið inn á
netið með annan fótinn,
Jyllandsposten.
Danskt verkfræðitímarit
er á netinu og þar má lesa
stutta lýsingu á þvi sem
hæst ber í tímaritinu
hverju sinni. Þannig er nú
sagt frá grein um saltaust-
ur á vegum sem blaðið seg-
ir að kosti Dani tvo millj-
arða danskra króna á ári
í auknum ryðskemmdum.
Slóðin er:
(http://www.ingenioer-
en.dk).
Danska tölvublaðið Dat-
atid er með heimasíðu á
netinu og þar gefst meðal
annars kostur á að lesa
efni blaðsins fyrir ekki
neitt, að minnsta kosti sem
stendur. Slóðin er:
(www.datatid.dk).
Fyrsta staðarblaðið inn
á netið, sem skýtur þannig
stórblöðunum ref fyrir
rass, er Folkebladet í
Glostrup. Folkebladet er
auglýsingablað sem dreift
er ókeypis í 35.000 eintök-
um. Netútgáfan er enn í
smíðum og því ekki mikið
að hafa sem stendur. Slóð-
in er: (http://www.danad-
ata.dk/folkebladet).
Jyllands-Posten er með
nokkuð öfluga heimasíðu á
netinu. Auk þess sem lesa
má fréttir er líka hægt að
sækja deilihugbúnað í því
sem þeir kalla Computer-
klubben. Slóðin er:
(http://www.jp.dk/).
Dagblöðin eru sterkir
auglýsingamiðlar
Þrátt fyrir fækkun lesenda seg-
ir Zanchetta að dagblöð haldi
sessi sínum sem sterkir auglýs-
ingamiðlar. „Það er uppsveifla í
blaðaauglýsingum og, blöðin eru
enn langsterkasti auglýsingamið-
illinn. Þrátt fyrir mjög aukna
samkeppni í útvarpi og sjónvarpi
hefur auglýsingakakan stækkað
og blöðin haldið sínu og vel það,“
segir Zanchetta. Hann segir að
Árhus Stiftstidende hafi ekki að-
eins reynt að auka þjónustu við
lesendur, heldur hafi blaðið einnig
brugðist við samkeppni með
auknu samstarfi við útvarps- og
sjónvarpsstöðvar „og meðal ann-
ars erum við í samstarfi við út-
varpsstöð sem nær til 200.000
hlustenda. Við reyndum að taka
upp Samstarf um textavarp við
sjónvarpsstöðina TV 2 en í þann
mund sem átti að undirrita sam-
starfsamning hætti stöðin við og
hrinti af stokkunum eigin texta-
varpi í ætt við það sem við ætluð-
um að vinna með henni. Við sjáum
þó ekki eftir því, því það gekk
alls ekki.
Textavarp hefur brugðist þeim
vonum sem menn gerðu sér um
það, en þó er ekki vert að af-
skrifa það. í þessu samhengi má
ekki gleyma því að megnið af
fréttum útvarps og sjónvarps er
byggt á blöðunum, sem við höfum
margreynt. Við settum þannig
saman starfshóp á ritstjórninni
sem kannar eitt mál í einu ofan
í kjölinn. Það kostar sitt, en það
hefur líka vakið mikla athygli og
aðrir fjölmiðlar, helst útvarp og
sjónvarp, hafa fylgt í kjölfar um-
fjöllunar okkar. Við höfum einnig
efnt til samstarfs við Danmarks
Radio og myndað teymi blaða-
manns frá okkur og fréttamanns
frá útvarpinu; útvarpið hefur ver-
ið með styttri fréttir og við síðan
sagt ítarlega frá fréttinni í blað-
inu.“
Zanchetta segir að tölvuútgáfa
Árhus Stiftstidende sé í bígerð,
en skammt komin. Það sé þó
vænlegur markaður, enda eiga
30% Dana tölvu eða hafa aðgang
að tölvu. Alnetsútgáfa segir hann
að sé einnig í undirbúningi, en
ekki ljóst hvaða hag blaðið hefði
af henni.
„í tölvuheiminum er mikið rætt
um gagnvirkni, sem laða á fólk
að margmiðlun og alnetinu meðal
annars, en við höfum gert sitt-
hvað til að gera blaðið gagnvirk-
ara með góðum árangri. Þannig
gerum við lesendabréfum hærra
undir höfði, til að mynda með
leiðaraskrifum um umdeilt efni
sem kallar á viðbrögð lesenda.
Síðan höfum við raðað bréfunum
upp eftir innihaldi og þannig
dregið fram andstæða póla, sem
hefur vakið athygli og gengið
mjög vel.“
Minnkandi blaðalestur er
ógnun við lýðræðið
„Helsti vandinn sem við blasir
er samt að minnkandi blaðalestur
á eftir að valda erfiðleikum í þró-
un lýðræðis. Fréttaflutningur út-
varps og sjónvarps byggist á upp-
hrópunum og aðeins það helsta
er dregið fram í dagsljósið, en á
dagblöðum er öll umfjöllun ítar-
legri. Lýðræðinu stendur beinlínis
ógn af þessu, því þó ekki sé hægt
að segja að útvarp og sjónvarp
séu beinlínis skoðanamyndandi
þá gerir það kjósendum erfitt fyr-
ir að mynda sér hlutlæga skoðun
ef ekki koma öll kurl til grafar í
fréttafrásögn.
Samkvæmt könnunum má
flokka þriðjung ungs fólks sem
áhugasama lesendur, þriðjungur
les lítið og þriðjungur nánast ekki
neitt. Á næstu árum á þessi þróun
eftir að snúast upp í að helmingur
les ekki neitt. Ungt fólk í dag
hefur einfaldlega ekki áhuga á
að lesa. Þegar komið er upp í
menntaskóla eiga 10% nemenda
í verulegum lestrarerfiðleikum og
önnur 10% skilja illa það sem þau
lesa. Þeir unglingar sem segja
má að lesi mikið eyða þó ekki
nema 10 mínútum á dag í lestur
að meðaltali og lesa þá kannski
' þriggja mínútna lotum. Þeir
horfa á sjónvarp og hlusta á út-
varp og finnst þeir fá kappnógar
fréttir úr útvarpinu.
Við höfum brugðist við þessu
og reynt að ná til ungs fólks,
meðal annars með útgáfu á sérrit-
inu Agenda sem er samvinnuverk-
efni og kemur út tíu sinnum á
ári. Mikið af textanum er skrifað
af ungu fólki, og við höfum kom-
ist að því okkur til ánægju að
ungt fólk vill gjarnan lesa langt
mál, ef það er um eitthvað sem
það hefur áhuga á.“