Morgunblaðið - 26.11.1995, Síða 28

28 SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 1995 29

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÆVINTYRIIOZ
Kunn er sagan af því, að
Apple tölvufyrirtækið,
sem er eitt hið stærsta í heimi,
varð til í bílskúr að frumkvæði
tveggja ungra manna. Öflug-
asta hugbúnaðarfyrirtæki í
veröldinni er bandarískt og
heitir Microsoft. Það fyrirtæki
var varla til, a.m.k. ekki svo
orð sé á gerandi, fyrir áratug.
Ævintýri af þessu tagi hafa
verið að gerast í tölvuheimin-
um, fyrst hjá þeim fyrirtækj-
um, sem framleiða vélbúnað
en seinni árin í vaxandi mæli
á hugbúnaðarmarkaðnum.
Þessi ævintýri eru að byija
að gerast hér á íslandi líka.
Þegar skattskráin var birt sl.
sumar kom í ljós, að einn
stærsti skattgreiðandi lands-
ins reyndist vera ungur mað-
ur, sem hefur í kyrrþei byggt
upp viðskipti með hugbúnað á
takmörkuðu sviði. Og nú hafá
þær fréttir borizt frá Japan,
að tævanskt fyrirtæki hafí
keypt 5% hlutafjár í hugbúnað-
arfyrirtækinu OZ hf. fyrir 32
milljónir króna og þar með
metið fyrirtækið í heild á 640
milljónir króna.
Um Oz hf. var fjallað ítar-
lega hér í blaðinu fyrir nokkr-
um mánuðum og kom þá í Ijós,
að fyrirtækið hefur orðið til
með sama hætti og bandarísku
risarnir tveir, sem áður voru
nefndir, vegna framtaks, hug-
vits og þekkingar komungra:
manna.
Það vekur sérstaka athýgli,
að fyrirtæki eins og OZ hf.
hefur verið byggt upp án þess,
að miklir ^'ármunir hafi verið
til staðar eða lagt hafí verið
út í gífurlegar fjárfestingar.
Það er þekking, hugvit og
fæmi, sem hafa skapað þau
miklu verðmæti, sem hinn tæv-
anski kaupandi telur vera til
staðar í þessu íslenzka hug-
búnaðarfyrirtæki.
Þetta er gleðilegur vottur
um geijun og grózku í íslenzku
atvinnulífi. Þessi verðmæti
hafa ekki orðið til fyrir for-
göngu opinberra aðila eða með
fyrirgreiðslu þeirra af ein-
hveiju tagi. Þau hafa orðið til
fyrir framtak einstaklinga.
Það er hins vegar tímabært
að stjórnvöld átti sig á þvi, að
hugbúnaðariðnaður er að
verða til hér, ekki vegna að-
gerða opinberra aðila heldur
þrátt fyrir þær. Einkarekin
hugbúnaðarfyrirtæki eiga í
vök að veijast vegna þess, að
hér fer fram ríkisrekin hug-
búnaðarvinna í stómm stíl í
opinberum fyrirtækjum og
stofnunum.
Hefur einhver ábyrgur aðili
tekið ákvörðun um að íslenzka
ríkið reki hugbúnaðarstarf-
semi? Hefur sú ákvörðun verið
tekin á Alþingi eða í ríkis-
stjóm? Hefur hún verið tekin
á vettvangi stjómmálaflokk-
anna? Nei. Ekkert af þessu
hefur gerzt. Ríkisumsvif á
þessum vettvangi hafa orðið
til af sjálfu sér, þegjandi og
hljóðalaust án þess að nokkur
hafi veitt því eftirtekt nema
litlu einkafyrirtækin í hugbún-
aði, sem hafa ekki náð að
blómstra nema eitt og eitt
vegna kæfandi afskipta opin-
berra aðila.
Framtak og velgengni ungu
mannanna Í Oz hf. og Friðriks
Skúlasonar ætti að verða til
þess að leiða athygii ráðherra
og þingmanna að stöðu hug-
búnaðariðnaðarins almennt og
miklum umsvifum ríkisins á
því sviði. Einhver framtaks-
samur þingmaður ætti að taka
sig til og efna til umræðna á
Alþingi um þá stöðu, sem ís-
lenzku hugbúnaðarfyrirtækin
em í, og hvað mikil hugbúnað-
argerð fer fram á vegum ein-
stakra stofnana og fyrirtækja
í eigu ríkisins. Jafnframt er
ástæða til að skoða rækilega
skattalega stöðu einkareknu
hugbúnaðarfyrirtækjanna í
samkeppni við þessa opinberu
aðila.
Stefnan hefur verið sú, að
selja ríkisfyrirtæki og sum
þeirra hafa verið seld. En stað-
reyndin er sú, að afskipti ríkis-
vaidsins af atyinnumálum em
sennilega að aukast. Annars
vegar í gegnum Póst og síma
á sviði fjarskipta, sem verður
sífellt stærra og umfangs-
meira, og hins vegar beint og
óbeint í gegnum fyrirtæki og
stofnanir, sem hafa hugbúnað-
argerð með höndum. Utþenslu
ríkisafskipta á þessu sviði
verður að stöðva og skapa
einkafyrirtækjunum í þessum
atvinnugreinum tækifæri til
þess að vaxa og blómstra.
Qf\ BORGES
í/V*segir að ís-
lendingar hafi upp-
götvað skáldsöguna
og Ameríku, en hvort-
tveggja hafi glatazt
aftur. En hver veit
það. Margt bendir til þess að Kól-
umbus hafi heyrt af sjóleiðinni vest-
ur um haf vegna frásagna af ferð-
um víkinga, og jafnvel nokkum
veginn öruggt að hann kom ungur
sjómaður til íslands; a.m.k. hefur
hann hitt íslendinga f Bretlandi, eða
á Spáni.
Borges hafði mikið dálæti á Cer-
vantes. Það hefur Kundera einnig.
Hann segir víst að Cervantes hafi
uppgötvað skáldsöguna. Hann hef-
ur ekki verið einn um það. Slík af-
staða virðist einnig vera í frægri
bandarískri metsölubók eftir Harold
Bloom prófessor, The Westem Can-
on, 1994. Hann hefur ekki snefil
af þekkingu á íslenzkri skáldskap-
arhefð og lætur hana lönd og leið
í þessu metnaðarfulla riti sínu um
bókmenntir Vesturlanda. Undar-
legt. Allt mat er afstætt; umhverf-
ið, það sem við g'áum og þeklqum
skiptir máli. Annað þurrkað út.
Sumum hættir til að taka yfirlýs-
ingar þekktra lista- eða fraeði-
manna einsog eitthveijum guð-
spjöllum. Það skyldu menn ekki
gera. Við eigum einungis að taka
fræði þeirra og list alvarlega.
Höfimdar íslendinga sagna upp-
götvuðu skáldsöguna. Þær em
fyrstu sögur sem kunnar eru með
dramatískum persónum. Hugmynd-
ir ferðast með undarlegum hætti
um jarðarkringluna, það hafa þær
alltaf gert og hvorki þurft síma né
sjónvarp. Það gerðu þær einnig á
miðöldum, enda mikil samskipti
þjóða í milli. íslendingar ferðuðust
um allt. Það sýna gestabækur
HELGI
spjall
klaustra, auk fomra
rita. íslendingar fóru
m.a. pílagrímsferðir
til Santiagó á Spáni
þarsem var helgur
staður, ekkisíður en
til Róms og Jerúsal-
em. Þessir ferðalangar hafa haft
margt í föggum sínum, líklega einn-
ig sitthvað af rituðu máli; a.m.k.
þekktu þeir, þessir menntuðu
kristnu fullhugar, íslenzka sagnalist
og hafa getað miðlað erlendum við-
mælendum sínum af margvísiegum
fróðleik um hana. Hvað mælir gegn
þvf að Cervantes hafi kynnzt skáld-
sögunni með þeim hætti? Auk þess
sem íslendingar voru sérfræðingar
í að breyta riddaraljóðum í eftir-
minnilegar riddarasögur sem Cer-
vantes og umhverfi hans höfðu
áhuga á.
91 1
*/ J. • s
AÐ
iskáldsagnahöfundar eigi
ekki fyrstogsíðast að segja frá,
heldur uppgötva. Hvað eiga þeir
að uppgötva? Nýtt form? Nýjan
sannleika? Kundera hefur hom í
síðu Tjekovs og Horovitz(!) Það er
uppgötvun í sjálfu sér og ég gæti
vel hugsað mér að raunsæisleikrit
síðustu aldar séu ekkertsérstaklega
lífvænleg, síðuren svo. Ég sé aðvísu
að Agnar Þórðarson hefur meira
dálæti á Tjekov en öðmm höfund-
um, las það í sarotali við hann og
kom það ekki á óvart. Maður getur
uppgötvað eitthvað nýtt í verkum
hans, en það er í raun allt gamalt
einsog nýjabramið í flestum leikrít-
um Ibsens og Strindbergs nú, en
þau þola misjafnlega breytingamar
sem hafa orðið á heiminum frá því
þeir skrifuðu verk sín. Fröken Júlía
er t.a.m. óskaplega gamaldags
verk, svoað dæmi sé tekið. Samt
hefur það enzt nokkuð vel. Leikrit
grísku fomskáldanna era þó miklu
nútímalegri því þau lifa ekki sem
einhver félagslegur boðskapur eða
sérstök kenning í nýsálfræði, heldur
sem ævnintýri og goðsögulegur
skáldskapur sem lyftir sér upp fyr-
ir tíma og rúm og sezt að í huga
okkar einsog óminni eða draumur
um manninn í fléttunni um örlög
og goðsögulegt vald. Að sjálfsögðu
era bjórar í Fröken Júlíu og Föðum-
um; miklir bjórar sem skipta okkur
máli vegna þess höfundurinn er
mikið skáld. En verkin era ekki
brýn að sama skapi og þau voru.
Þau era félagslega dauð ef svo
mætti segja, bergmálslaus áminn-
ing úr öld sem er umhverfi okkar
framandi. Mörg þessara raunsæis-
verka era því hálfgerð tímaskeklq'a,
þráttfyrir mannlegu hliðina og sál-
fræðina; eða kannski fremur, ekkis-
ízt vegna hennar. Sálfræðin breyt-
ist, en sáh'n ekki. Þessi gömlu verk
eiga þó enn erindi við okkur vegna
innsæis og skáldskapar.
En ósköp era þau nú mörg hver
fjarlæg hugmyndum okkar um þau
vandamál mannsins sem við blasa.
QO ÉG HELD EKKI að skáld-
•J Ld •sagnahöfundur geti upp-
götvað margt merkilegt í verkum
sínum úr því sem komið er. En
hann getur leitað, ekkisízt að nýju
formi og nýjum stíl. Hann getur
fært gamalkunnar hugmyndir í
nýjan búning. Hann getur jafnvel
uppgötvað einhverjar nýjar hugsan-
ir, og þó efast ég um það. En hann
getur uppgötvað sjálfan sig við-
stöðulaust og komið sjálfum sér á
óvart. Og það er nógu spennandi
uppgötvun ef listamaðurinn er ein-
hvers virði á annað borð; ef hann
er mikill kunnáttumaður í listgrein
sinni.
Annars ekki.
FYRIR NOKKRUM DÖG-
um var hér á ferð heims-
kunnur stjómmálamaður
frá Nýja Sjálandi, Ruth
Richardson, sem var fjár-
málaráðherra Nýja Sjá-
lands á áranum 1990 til
1993. Hún kom hingað í
boði Friðriks Sophussonar, fíármálaráð-
herra, til þess að halda erindi á ráðstefnu
um nýskipan í ríkisrekstri. Það er lofsvert
framtak hjá fíármálaráðherra að fá þessa
merku konu hingað til lands. Aðgerðir
hennar í fíármálum nýsjálenzka ríkisins
vöktu heimsathygli á sínum tíma og var
m.a. fíallað ítarlega um fíárlagaræðu
hennar í júlímánuði 1991 hér á þessum
vettvangi nokkrum vikum síðar.
Það var að vísu Verkamannaflokkurinn
á Nýja Sjálandi, sem hóf hinar byltingar-
kenndu umbætur í efnahagsmálum þar á
árinu 1984, en Ruth Richardson er ekki
fulltrúi þess flokks heldur íhaldsflokksins
í landinu. Raunar var hún í hópi þeirra
íhaldsmanna á Nýja Sjálandi, sem börðust
fyrir róttækum umbótum í efnahagsmálum
og þjóðfélagsmálum frá hægri og byijaði
það umbótastarf innan eigin flokks, sem
hún taldi að hefði staðnað og gerzt tals-
maður hins óbreytta ástands og margvís-
legra sérhagsmuna.
Eitt af því, sem vakið hefur athygli
okkar íslendinga í sambandi við þjóðfé-
lagsumbætur á Nýja Sjálandi era fiskveiði-
mál þar. í viðtali við Morgunblaðið sl.
fimmtudag var Ruth Riehardson m.a.
spurð um afstöðu hennar til þeirra. Og í
því sambandi sagði hún m.a.: „Það er ljóst
að takmarka þarf veiðar um allan heim
með veiðikvótum til að hafa stjóm á þess-
um málum. Séu sjómenn látnir einir um
þetta stunda þeir rányrkju. Um leið og
búið er að ákveða kvóta hafa stjómvöld
búið til eignarrétt á auðlind í eigu almenn-
ings á sama hátt og jarðnæði. Það er búið
að fá einkaaðila rétt til að nýta sér auðlind-
ina og hann ætti að greiða fyrir réttinn.
Þess vegna mundi ég mæla með því að
greiddur yrði auðlindaskattur. Hvers
vegna ætti að gefa mikilvægan rétt eins
og veiðileyfi? Ég mælti með þessari leið á
Nýja Sjálandi, auðlindaskatti, en fékk ekki
mínu framgengt þá. Hins vegar tókst mér
að fá það í gegn, að sjávarútvegurinn
greiðir nú sjálfur fyrir alla þjónustu við
atvinnugreinina, þeir annast sjálfir kostn-
að við eftirlitið og það er dýrt. Auðlinda-
skattur er enn á borðinu en ákvörðun hef-
ur ekki verið tekin, hugmyndin sjálf er
rétt og skynsamleg."
Nú er rétt að taka fram, til þess að
ekki valdi misskilningi, að í samtölum við
fulltrúa ritstjómar Morgunblaðsins notaði
Ruth Richardson ensku orðin „resource
rental" og þess vegna er orðið „auðlinda-
skattur" kannski ekki nákvæm þýðing á
því, sem hún vildi sagt hafa. Það fer hins
vegar ekki á milli mála, að fyrrverandi
fíármálaráðherra Nýja Sjálands er að tala
um sams konar veiðileyfagjald og Morgun-
blaðið hefur ítrekað mælt með undanfarin
ár.
í einkasamtölum við fulltrúa ritstjómar
Morgunblaðsins lýsti Ruth Richardson
þessari baráttu á þann veg, að þegar hún
hefði lagt fram hugmyndir sínar um að
sjávarútvegurinn á Nýja Sjálandi greiddi
slíkt gjald, hefðu tveir aðilar orðið æfír,
annars vegar sjávarútvegsráðherra lands-
ins og hins vegar hagsmunasamtök út-
gerðarinnar. Barátta þessara tveggja aðila
gegn gjaldinu hefði verið svo hatrömm,
að hún kvaðst hafa dregið í Iand og fallizt
á að fyrsta skrefið yrði, að atvinnugreinin
greiddi sjálf allan kostnað, sem skattgreið-
endur hefðu haft af margvíslegri þjónustu
við sjávarútveginn. Hins vegar lagði Ruth
Richardson ríka áherzlu á það í þessum
samtölum, að hún liti á þá málamiðlun
einungis sem fyrsta skref og næsta skref
yrði að taka upp eðlilegt veiðileyfagjald
(resource rental).
Eins og af þessu má sjá era það sömu
aðilar á Nýja Sjálandi og á íslandi sem
hafa tekið upp harðasta baráttu gegn
veiðileyfagjaldi og sennilega skiptir ekki
máli hver sjávarútvegsráðherrann er! Þeir
sem í þeim stól sitja bregðast við á sama
hátt og Þorsteinn Pálsson og Halldór Ás-
grímsson hafa gert. Hins vegar verður
erfitt bæði fyrir þá og aðra að saka Ruth
Richardson um sósíalisma eða Gary S.
Becker, sem áður hefur verið vitnað til á
þessum vettvangi og kom nokkuð við sögu
í umræðum á Alþingi á dögunum.
Afstaða for-
ystumanna
Granda hf.
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 25. nóvember
VIÐ ÞURFTUM
hins vegar ekki á
Ruth Riehardson að
halda til þess að
kveikja á ný um-
ræður um veiði-
leyfagjald vegna þess, að fátt hefur verið
meira rætt að undanfömu en einmitt það.
Ástæðan er annars vegar sú, að þingmenn
Þjóðvaka hafa flutt tillögu á Alþingi, sem
hefur leitt til fyrstu raunverulegu um-
ræðna á því háa þingi um þetta mikla
hagsmunamál þjóðarinnar og hins vegar
að Brynjólfur Bjamason, forstjóri Granda
hf., lét athyglisverð ummæli falla í út-
varpsviðtali um málið í tengslum við tíu
ára afmæli fyrirtækisins.
í samtali við Ríkisútvarpið sagði for-
stjóri Granda hf. m.a. :„...við höfum bæði
stjómarformaður Granda og ég látið það
uppi að við teljum ekki óeðlilegt að á þess-
um tíma setji útvegsmenn einhvers konar
samkomulag við ríkið eða yfirvöld um
greiðslu fyrir aðgang að auðlindinni. En
það verður að vera með þeim hætti að það
sé gert samkomulag til langs tíma. Þ.e.a.s.
að við gerum t.d. samkomulag til t.d. 10
ára um það, að við höfum aðgang að auð-
lindinni svo við getum tekið ákvarðanir.
Svo við getum fjárfest í veiðiskipum og
annað og vitum þá, að maður hafi samn-
ing til 10 ára. Ég held, að það væri óbæri-
legt fyrir okkur að vera með einhvers
konar skattheimtu sem maður vissi ekki
eitt árið hvemig yrði næst.“
Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem Brynjólf-
ur Bjamason gefur til kynna að hann
gæti fallizt á greiðslu fyrir aðgang að
auðlindinni. Það gerði hann einnig fyrir
nokkrum árum. Fmmkvæði forystumanna
Granda hf. í þessum umræðum er merki-
legt. Á sl. vori flutti Ámi Vilhjálmsson,
stjómarformaður fyrirtækisins, ræðu á
aðalfundi, þar sem hann lýsti sig opinn
fyrir umræðum af þessu tagi. Nú gefur
forstjóri fyrirtækisins slíkar yfirlýsingar í
tengslum við afmæli þess og Ágúst Einars-
son, sem jafnframt er einn af eigendum
Granda hf., er helzti flutningsmaðm- að
tillögu á Alþingi um að veiðileyfagjald
verði tekið upp. Það gerir hann auðvitað
sem þingmaður, en sá þingmaður verður
ekki sakaður um að láta einkahagsmuni
ráða málaflutningi sínum, a.m.k. ekki ef
þeir einkahagsmunir eru túlkaðir á þann
veg, sem formaður LÍÚ og sjávarútvegs-
ráðherra gera, þegar þeir ræða hagsmuni
útgerðarinnar í tengslum við þessar um-
ræður.
Þessi afstaða forystumanna stærsta
sjávarútvegsfyrirtækis landsmanna hefur
gífurlega þýðingu fyrir framhald málsins.
Þegar slík breiðfylking er komin fram á
sjónarsviðið úr röðum útgerðarmanna
sjálfra, sem lýsir sig tilbúna til málamiðl-
unar á þessum grundvelli, geta menn ekki
lengur hlustað á þær röksemdir Kristjáns
Ragnarssonar, Þorsteins Pálssonar og
Halldórs Ásgrímssonar, að það sé verið
að vega sérstaklega að sjávarútveginum
sem atvinnugrein með þessum hugmynd-
um.
Á undanfömum misserum hafa tvö vígi
andstæðinga veiðileyfagjalds fallið. í
fyrsta lagi er þeim ekki lengur stætt á
að halda því fram, að talsmenn veiðileyfa-
gjalds séu að mæla fyrir hugmyndum í
ætt við sósíalisma eða forsjárhyggju. Það
nægir að benda á, að hvorki Gary S. Beek-
er, Nóbelsverðlaunaprófessor í hagfræði
frá Chicago-háskóla, né Ruth Richardson
verða vænd um sósíalíska hugmynda-
fræði. Það verður heldur ekki sagt um
Ólaf Bjömsson, prófessor, sem hefur talað
á svipaðan veg og þau tvö um þetta efni.
í öðru lagi er ekki hægt að halda því fram,
að verið sé að ráðast á sjávarútveginn
sérstaklega, þegar þrír helztu forsvars-
menn stærsta sjávarútvegsfyrirtækis
landsins tala á þann veg, sem forystumenn
Granda hf. gera. Ef menn vilja fara í skot-
grafahemað væri meira að segja hægt að
halda því fram með nokkrum rökum, að
málflutningur Þorsteins Pálssonar á Al-
þingi á dögunum hafi verið ein samfelld
árás á sjónarmið þeirra Áma Vilhjálmsson-
ar og Biynjólfs Bjamasonar, að ekki sé
talað um Ágústar Einarssonar.
Stjórnmála-
flokkarnir
ÞRIÐJA VÍGI
andstæðinga veiði-
leyfagjaldsins sem
er að byq'a að falla
eru stjómmála-
flokkamir sjálfir. Fram á síðustu misseri
hefur Alþýðuflokkurinn einn verið tals-
maður veiðileyfagjalds í einhveiju formi.
Þessi stuðningur Alþýðuflokksins við slíkt
gjald hefur m.a. verið notaður til þess að
halda því fiam, að hugmyndir sem þessar
væru í ætt við sósíaldemókratisma eða
jafnvel sósíalisma. Sá málflutningur er
hruninn eins og að framan er getið. Það
er svo mál alþýðuflokksmanna sjálfra að
útskýra hvers vegna þeir hafa gerzt tals-
menn svo ákveðinna markaðshyggjusjón-
armiða í sjávarútvegi!
En þessi staða á vettvangi stjómmál-
anna hefur gjörbreytzt. Umiæðumar í
þinginu á dögunum, sem Þjóðvaki á allan
heiður af að hafa efnt til, leiddu í ljós, að
Alþýðuflokkur, Þjóðvaki og Kvennalisti eru
nú allir meðmæltir veiðileyfagjaldi í ein-
hverri mynd. Þá er sérstök ástæða til að
vekja athygli á málflutningi Ólafs Ragnars
Grímssonar í þeim umræðum vegna þess,
að Alþýðubandalagið hefur verið tregt til
að fallast á þessa stefnu en þó færst nær
henni hiii síðari ár.
Ólafur Ragnar benti réttilega á það í
umræðunum, að menn hefðu um of bland-
að saman umræðum um kvótakerfið, sem
stýrikerfi í fiskveiðum og veiðileyfagjaldi.
Á þessa athugasemd þingmannsins getur
Morgunblaðið fallizt. Að því sögðu lýsti
Ólafur Ragnar stuðningi við það, að Al-
þingi tæki til athugunar greiðslu fyrir
nýtingu á sameiginlegum auðlindum þjóð-
arinnar. Þessi yfiriýsing fyrrverandi for-
Skógarfoss.
manns Alþýðubandalagsins er mikilvæg
og bendir til þess, að Alþýðubandalagið
stefni í svipaða átt og hinir flokkarnir
þrír, sem áður voru nefndir.
Það hefur alltaf legið fyrir, að innan
Sjálfstæðisflokksins hafa verið skiptar
skoðanir um þetta mál. Á síðasta lands-
fundi flokksins kom í ljós, að verulegur
stuðningur var við veiðileyfagjald. Friðrik
Sophusson, fíármálaráðherra, hefur verið
sá forystumaður Sjálfstæðisflokksins, sem
skýrast hefur lýst fylgi við hugmyndina
um veiðileyfagjald, þótt hann hafi ekki
tekið upp harða baráttu innan flokksins
fyrir sínum sjónarmiðum. í umræðunum á
Alþingi kom skýrt fram, að hann sem fjár-
málaráðherra tekur nánast sömu afötöðu
og Ruth Richardson gerði á Nýja Sjá-
landi. Fjármálaráðherra benti á, að sjávar-
útvegurinn fengi verulega fíármuni úr rík-
issjóði bæði í gegnum Hafrannsóknastofn-
un og eins fyrir greiðslur til að halda úti
veiðikerfinu, eins og ráðherrann orðaði það
og lýsti þeirri skoðun sinni, að þetta væri
kostnaður, sem g'ávarútvegurinn ætti að
greiða. Þá sagði ráðherrann, að ríkið
greiddi einnig niður laun sjómanna, með
hinum sérstaka sjómannaafölætti og taldi
eðlilegt að útgerðarfyrirtækin bæru þann
kostnað og benti einnig á, að sjávarútveg-
urinn greiddi neðra þrepið í trygginga-
gjaldinu.
Um þessi sjónarmið fíármálaráðherra
geta verið skiptar skoðanir. Það er t.d.
hægt að halda því fram, að þjóð sem lifir
á fiskveiðum hljóti að halda uppi fiskirann-
sóknum og greiða þann kostnað úr sameig-
inlegum sjóði. Það er líka hægt að halda
því fram, að staða sjómannsins í íslenzku
samfélagi sé með svo sérstökum hætti,
að þjóðin öll vilji umbuna sjómönnum með
skattafslætti.
En hvað sem þvi líður er auðvitað ljóst,
að þegar varaformaður Sjálfstæðisflokks-
ins talar á þennan veg er engin leið að
halda því fram, að ekki sé stuðningur við
veiðileyfagjald innan Sjálfstæðisflokksins.
Raunar virðist vera komið hik á Þorstein
Pálsson, sjávarútvegsráðherra. Hann lýsti
þeirri skoðun fyrir nokkrum dögum, að til
greina gæti komið að setja þak á veiði-
heimildir útgerðarfyrirtækja þegar þær
hefðu náð ákveðnu marki. Hvaða mark
er það? Tíu þúsund þorskígildi? Fimmtán
þúsund þorsldgildi? Tuttugu þúsund þorsk-
ígildi? Hvar eru mörkin? Og hvað gerist
þegar þeim er náð? Er viðkomandi sjávar-
útvegsfyrirtæki þá komið út af markaðn-
um með veiðiheimildir? Getur verið að
þessi hugmynd sé eitthvað í ætt við höft
og bönn, forsjárhyggju og allt það?!
Það virðist líka vera komið hik á Hall-
dór Asgrímsson, utanríkisráðherra, hinn
helzta talsmann þess að ekki skuli taka
upp veiðileyfagjald. Hann vill ekki taka
undir hugmyndir sjávarútvegsráðherrans
um þak, en hann vill að öll stærstu útgerð-
arfyrirtækin, sem eiga mikið af veiðiheim-
ildum, verði opin almenningshlutafélög.
Svo? Á þá að skylda eigendur Samheija
hf., sem af dugnaði og útsjónarsemi hafa
byggt upp eitt öflugasta sjávarútvegsfyrir-
tæki landsins á ótrúlega skömmum tíma,
til að selja það á opnum markaði? Geta
eigendur Samheija hf. fallizt á það? Getur
Sjálfetæðisflokkurinn fallizt á að skylda
þá til þess? Geta Kristján Ragnarsson og
Þorsteinn Pálsson fallizt á það?
Auðvitað eru báðar þessar hugmyndir
fráleitar. Það er ekkert vit í að setja þak
á veiðiheimildir útgerðarfyrirtækja, enda
engin þörf á því og engin ástæða til, ef
þau greiða eiganda auðlindarinnar fyrir
réttinn til þess að nýta hana. Um leið og
það er gert, getur enginn haft nokkrar
athugasemdir við þau viðskipti, sem fram
fara með veiðiheimildir eftir það. Og það
er beinlínis árás á eignarréttinn ef á að
skylda menn til þess að selja fyrirtæki,
sem þeir hafa byggt upp af eigin ramm-
leik að hluta til eða öllu leyti.
Auk þess sem hér hefur komið fram
um afstöðu varaformanns Sjálfstasðis-
flokksins og hik sjávarútvegsráðherrans
hefur Pétur Blöndal, einn af hinum nýju
þingmönnum flokksins, lýst skoðunum,
sem a.m.k. að einhveiju leyti era í ætt við
þau sjónarmið, sem hér hefur verið fjallað
um. Fleiri þingmenn Sjálfötæðisflokksins
hafa lýst sjónarmiðum, sem gefa til kynna,
að þeir séu opnir fyrir því að taka upp
veiðileyfagjald í einhveiju formi.
Erfiðara er að meta afstöðu þingmanna
Framsóknarflokksins, þegar hér er komið
sögu, vegna þess, að enginn þeirra tók þátt
í umræðunum á Alþingi. Þeir þögðu! En
þegar á heildina er litið er ljóst, að veraleg
hreyfíng er komin á umræður innan stjóm-
málaflokkanna og á Alþingi um þetta mikla
hagsmunamál þjóðarinnar allrar. Allt bend-
ir til, að þeim umræðum verði haldið áfram
og að þær hnígi í þann farveg, að fyrstu
alvarlegu skrefin í átt til veiðileyfagjalds
verði tekin á næstu misseram.
Morgunblaðið/RAX
„Þessi afstaða
forystumanna
stærsta sjávarút-
vegsfyrirtækis
landsmanna hef-
ur gífurlega þýð-
ingu fyrir fram-
hald málsins. Þeg-
ar sllk breiðfylk-
ing er komin fram
á sjónarsviðið úr
röðum útgerðar-
manna sjálfra,
semlýsir sigtil-
búna til málamiðl-
unar á þessum
grundvelli, geta
menn ekki iengur
hlustað á þær rök-
semdir Kristjáns
Ragnarssonar,
Þorsteins Páls-
sonar og Halldórs
Asgrímssonar, að
það sé verið að
vega sérstaklega
að sjávarútvegin-
um sem atvinnu-
grein með þessum
hugmyndum.“