Morgunblaðið - 29.11.1995, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Munur á samniuguni
minni en talið var
NYTT mat Þjóðhagsstofnunar á
kjarasamningum sem gerðir hafa
verið á almennum vinnumarkaði
sýnir að munur á samningum opin-
berra starfsmanna og annarra er
minni en áður var talið. Sá hluti
aðildarfélaga ASÍ sem samdi eftir
febrúarsamninganna samdi um 9%
hækkun á meðan febrúarsamning-
amir leiddu til 7,3% hækkana. Frið-
rik Sophusson fjármálaráðherra
segir þetta sýna að það skipti meira
máli hvenær samið var heldur en
hvort það er ríkið eða vinnuveitend-
ur á almennum vinnumarkaði sem
semja.
Yfír 92% af félagsmönnum ASÍ
sömdu í febrúar í fyrravetur. í mars
gerði Þjóðhagsstofnun úttekt á
samningunum og komst að þeirri
niðurstöðu að þeir hefðu fært ASÍ-
félögum 7% launahækkun að með-
altali. Nýtt mat Þjóðhagsstofnunar
á þessum samningum sýnir hins
vegar að samningamir hafa fært
félögunum ívið meiri hækkanir eða
7,3%. Stofnunin telur að kjarasamn;
ingarnir hefðu átt að færa ASÍ
hækkanir á þessu ári á bilinu
2,5-5%. Athugun Kjararannsóknar-
nefndar sýni hins vegar að samning-
amir hafi fært ASÍ hækkanir á bil-
Skiptir meiru
hvenær samið var
en við hverja
inu 3,3-6,7%. Þá er bent á að sam-
kvæmt launavísitölu Hagstofu ís-
lands hafi laun á almennum mark-
aði hækkað um 4,5% frá 4. ársfjórð-
ungi 1994 til 3. ársfjórðungs í ár.
Þau ASÍ félög sem sömdu síðar
fengu, að mati Þjóðhagsstofnunar
hækkanir á bilinu 6,7-12,5% og að
meðaltali var hækkunin 9%. Aður
hafði stofnunin komist að þeirri nið-
urstöðu að félög opinberra starfs-
manna hefðu fengið 10,7% hækkun
að samningum við kennara undan-
skildum.
Þarf að hafa
mikla fyrirvara
„Þjóðhagsstofnun bendir rétti-
lega á að það þarf að hafa mjög
mikla fyrirvara á þessum saman-
burði öllum. Það kemur fram í álit-
inu að það er mjög erfitt að bera
saman kjarasamninga hjá opinber-
um aðilum, þar sem taxtarnir halda,
og úti á vinnumarkaðinum, þar sem
launaskrið þekkist og yfirborganir
eru tíðkaðar enda um lágmarks
kjarasamninga að ræða,“ sagði
FYiðrik Sophusson.
„Sem dæmi um hvað erfitt er að
bera saman samningana er að ná-
kvæmlega sami samningurinn var
gerður annars vegar á milli Samiðn-
ar og ríkisins og hins vegar Samiðn-
ar og VSÍ. Þeir sem starfa hjá rík-
inu fá, samkvæmt mati Þjóðhags-
stofnunar, 9,6% hækkun á meðan
hinir fá 5,7% hækkun. Þetta er um
helmings munur og er tilkominn
vegna þess að menn eru að færa
taxta að yfirborguðum launum á
almenna vinnumarkaðinum, en hjá
ríkinu er fýlgt töxtum. Bara þetta
eina atriði sýnir hvað samanburður-
inn getur verið erfíður og reyndar
stundum alveg út í hött. '
Meginniðurstaðan, ef hægt er að
tala um einhveija niðurstöðu í þess-
um samanburði öllum, er að það er
merkjanlegur munur á fyrstu samn-
ingunum, sem gerðir voru í febrúar
og hínum sem seinna voru gerðir
og þá alveg burtséð frá því hvort
þeir voru gerðir á milli launþega og
ríkis og sveitarfélaga eða á milli
aðila á hinum almenna vinnumark-
aði.“
Morgunblaðið/Kristján
Getum við
fengið að
hringja?
HANS BRAGI Bernharðsson,
starfsmaður Pósts og síma, var
að hringja út línur í tengikassa
í Glæsibæjarhreppi, skammt
norðan Akureyrar í gær og
höfðu hestarnir í girðingunni þar
rétt við mikinn áhuga á því sem
hann var að gera. En þar sem
hestar eru með fax, er ekki ólík-
legt að þeir hafi fengið að nota
símann.
Rannsókn á áfengisneyslu reykvískra unglinga og viðhorfi til drykkju
30% þeirra sem
neyta áfengis
drekka illa
RÍFLEGA helmingur 14
ára unglinga í Reykjavík
hefur þá mynd af sér að
hann drekki ekki, en af
þeim sem drekka má
segja að um 30% drekki
illa. Hlutfalislega færri
stúlkur sem búa hjá for-
eldrum sínum neyta
áfengis en stúlkur hjá
móður og stjúpföður. Dr.
Sigrún Aðalbjarndóttir,
prófessor í uppeldis- og
menntunarfræði við Há-
skóla íslands, hefur
rannsakað áfengisneyslu
reykvískra unglinga og
viðhorf þeirra til slíkrar
neyslu.
Sigrún og aðstoðarfólk
lögðu spurningalista fyrir
Sigrún
Aðalbjarnardóttir
hennar
alla 9.
bekkinga í grunnskólum Reykjavík-
ur vorið 1994 og aftur um vorið
1995 þegar þeir voru komnir í 10.
bekk. Sigrún segir að 34% nemenda
í 9. bekk hafi aldrei prófað að drekka
og af þeim, sem dreypt höfðu á víni
einu sinni til tvisvar, höfðu 7% ekki
drukkið síðastliðið ár. Því megi segja
að a.m.k. 41% nemenda í 9. bekk
drekki ekki. Jafnframt kom fram
að yfír 50% hafi þá mynd af sjálfum
sér að þau drekki ekki. Fleiri eru
farnir að drekka í 10. bekk eða á
16. ári, aðeins tæplega þriðjungur
þeirra drekkur ekki.
Of margir fara illa með áfengi
Slæmu fréttimar eru þær að tæp-
lega þriðjungur 14 ára unglinga sem
neytir áfengis drekkur 5 glös eða
fleiri í senn og tæplega helmingur
unglinganna segist oftast eða næst-
um alltaf verða fullur. Meira en
helmingur, eða um 60%, 15 ára ungl-
inga verður oftast eða næstum alltaf
drukkinn þegar þeir fá sér á annað
borð í glas.
Rannsókn Sigrúnar Aðalbjarn-
ardóttur leiðir í Ijós, þegar hún er
borin saman við eldri
kannanir, að böm
virðast hefja áfengis-
drykkju yngri nú því
66% 14 ára og yngri
höfðu prófað áfenga
drykki, en í rannsókn
Ásu Guðmundsdóttur
1989 höfðu 41% í
sama aldurshópi próf-
að að drekka.
Bjór og sterk vín
njóta meiri vinsælda
en léttvín meðal ung-
viðisins og piltar
neyta meira magns í
senn þegar dmkkið
er. Á hinn bóginn
drekka þeir ekki í
fleiri skipti en stúlkumar.
Hefur fjölskylduformið áhrif
á drykkju unglinga?
Sigrún kannaði einnig hvort fjöl-
skylduformið hefði áhrif á hvort
unglingar drykkju eða ekki. Hjá
drengjum virðist ekki skipta máli
hvort þeir búi hjá kynforeldrum, ein-
stæðri móður eða móður og stjúpföð-
ur. Svipað hlutfall þeirra hafði próf-
að að drekka.
Hinsvegar kom munur í ljós hjá
stúlkum. Hlutfallslega fleiri stúlkur
sem búa hjá móður og stjúpföður
neyta áfengis en þær hjá kynforeldr-
um. Erfítt er að geta sér til um
ástæður þessa. Hugsanleg skýring
er sú að stúlkur sem eru nánar
móður sinni eigi erfítt með að sætta
sig við stjúpföður. Drykkjan gæti
verið þáttur í mótþróa þeirra. .
Ástæður þess að drekka
eða ekki
Algengustu ástæður 14 ára ungl-
inga fyrir því að drekka ekki em:
1) Ég gæti leiðst út í sterkari vímu-
efnij 2) Ég gæti orðið alkóhólisti,
3) Eg gæti orðið háð/ur áfengi.
Þegar unglingarnir hafa náð 15
ára aldri era algengustu ástæðurn-
ar: 1) Ég gæti orðið háð/ur áfengi,
2) Ég gæti valdið sjálfum mér von-
brigðum, 3) Ég gæti valdið foreldr-
um mínum vonbrigðum.
Ástæður 14 ára unglinga fyrir því
að drekka ekki virðast missa veru-
lega vægi sitt þegar þeir ná 15 ára
aldri, þar sem mikilvægi ástæðna
fyrir því að drekka ekki minnkaði.
14 og 15 ára unglingar
sem neyta áfengis gefa
hins vegar sömu ástæður
fyrir því að þeir drekka:
1) Eg drekk til að
skemmta mér með vinum
mínum, 2) til að láta mér
líða vel og finna á mér, 3) til að
prófa að drekka, sjá hvernig það er.
Bæði árin líta samt unglihgarnir
mikla áfengisneyslu alvarlegum
augum.
Sigrún Aðalbjarnardóttir spurði
um viðhorf unglinga til áfengis-
drykkju og fann mikla breytingu
Helmingur 14
ára unglinga
drekkur ekki
Morgrmblaðið/Kristinn
þeirra eftir að prófað hefur verið að
drekka. Afstaða þeirra gegn áfeng-
isneyslu var ekki eins ákveðin.
Forvarnir og ástæður
áfengisneyslu
Þessar upplýsingar leiða hugann
að forvömum og mikilvægi þess að
vita að ekki dugir segja það sama
við 9. bekkinga og 10. bekkinga.
Segja má að unglingar
linist gagnvart drykkj-
unni með aldrinum. Ekki
er ólíklegt að einnig þurfí
að taka tillit til mismun-
——— andi neysluhópa.
Sigrún segir að rann-
sóknin sýni í fyrsta sinn hér á landi
sterkt samband á milli viðhorfa og
neyslu. Það merkir að unglingarnir
eru nú ef til vill meðvitaðri en áður
um hvað áfengisdrykkja getur haft
í för með sér. Og það vekur líka
vonir um að hægt sé að vinna með
viðhorf þeirra í forvarnarstarfi.
Ólafur Jóhann orð-
aður við for-
stjórastól Sony
*
„Ovarlegt
að ræða
þetta mál“
ÓLAFUR Jóhann Ólafsson er sagður
hafa hafnað tilboði um að taka við
rekstri Sony International í Banda-
ríkjunum. Þetta kemur fram í fyrsta
tölublaði hins nýja tímarits Tölvu-
heimur, en tímaritið segist hafa þess-
ar upplýsingar eftir áreiðanlegum
heimildum innan yfirstjómar Sony í
Bandaríkjunum.
Tímaritið segist hafa eftir sömu
heimildum að Michael Schulhof, nú-
verandi forstjóri, hafi rætt það við
Ólaf að hann yrði arftaki sinn þegar
fram liðu stundir. Ólafur hafi hins
vegar hafnað því alfarið, m.a. þar
sem hann hafi ekki viljað standa í
daglegum rekstri fyrirtækisins auk
þess sem hann hafi ekki getað hugs-
að sér að fórna rithöfundarferli sín-
um fyrir þessa stöðu.
Morgunblaðið náði tali af Ólafí
Jóhanni í Bandaríkjunum í gær.
Hann sagðist lítið vilja gefa út á
þennan orðróm, en neitaði honum
þó ekki. „Það hefur auðvitað ýmis-
legt verið rætt í gegnum tíðina innan
stjórnar fyrirtækisins og manna á
milli. Ég held hins vegar að það
væri óvarlegt af mér að gefa mikið
út á það sem þar hefur verið rætt.“
♦ ♦ ♦
Vörugjöld og EES
Stefnt
að lausn
fyrirjól
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráð-
herra segir að nefnd fjármálaráðu-
neytisins með þátttöku Kaupmanna-
samtakanna og Samtaka iðnaðarins,
sem sett var á fót í júní síðastliðnum
til að gera tillögur um breytingar á
innheimtu og álagningu vörugjalds,
vinni nú af fullum krafti að því að
finna lausn. „Það er stefnt að nefnd-
aráliti fyrir jól,“ sagði Friðrik í sam-
tali við Morgunblaðið.
Eins og fram hefur komið telur
Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) að tvö
atriði í núverandi fyrirkomulagi vöm-
gjalds bijóti samninginn um Evrópskt
efnahagssvæði. Stofnunin gaf fjár-
málaráðuneytinu frest til að koma
breytingum á, áður en málið yrði
kært til EFTÁ-dómstólsins og rann
fresturinn út í ágúst síðastliðnum.
Morgunblaðinu er kunnugt um að
Eftirlitsstofnunin hefur gert fjár-
málaráðuneytinu viðvart með óform-
legum hætti að þolinmæði hennar í
málinu sé á þrotum og mun stjórn
hennar fjalla um það á næstu dögum,
hvort málinu verði vísað til dómstóls
EFTA.