Morgunblaðið - 29.11.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 1995 25
kjölfar loftárásanna, og engu var
eirt. Mitt í stríðshörmungum
blómstrar þó ástin - og ástin spyr
hvorki um stað né stund, fremur en
landamæri. Hún vitjar Ástu oftar
en einu sinni, meðal annars á berkla-
hæli í Danmörku þar sem hún lá
mánuðum saman örmagna á sál og
líkama eftir æðisgenginn og martr-
aðarkenndan flótta frá Þýskalandi.
Hinn knappi stíll sögunnar nýtur
sín best þegar hörmungar stríðsins
standa sem hæst - þá fer vel á því
að spara stór lýsingarorð og fjálg-
legar frásagnir, enda söguefnið
sjálft fullfært um að fanga lesand-
ann. í kyrrlátu andrúmi Breiðafjarð-
ar verður stíllinn hins vegar full
hófstilltur og persónur ekki dregnar
nægilega skýrum dráttum. Fyrir
kemur einnig að það vantar undir-
byggingu þegar fjallað er um sam-
skipti fólks. Til dæmis fá lesendur
aldrei almennilega sýn á hjónaband
foreldra Ástu sem lauk með skilnaði
- þar hefði skrá-setjari mátt beita
meiri inniifun. Sömuleiðis vantar
einhverja pensildrætti í hjónabönd
Ástu, einkum það síðara, og sam-
skipti hennar við tengdafjölskyldur
sínar báðar tvær. Full mikið ber á
hálfsögðum hlutum.
Prófarkaiestur. virðist þok'kalegur,
örlítið ber þó á málvillum og ómark-
vissri greinarmerkjasetningu. Að
öðru leyti hefur verið staðið allvel
að verki og ættu báðir málsaðilar,
sögupersónan og skrásetjarinn, að
una allvel sínum hlut.
Ólína Þorvarðardóttir
• RÖNDÓTTIR
spóar fljúga aft-
ur/er eftir Guð-
rúnu H. Eiríks-
dóttir. Þetta er
sjálfstætt fram-
hald bókarinnar
Röndóttir spóar
sem hlaut íslensku
barnabókaverð-
launin í fyrra.
í kynningu frá
útgefanda segir: „Leynifélagið
Röndóttir spóar fær ný verkefni
Guðrún H.
Eiríksdóttir
til að glíma við þegar dularfullir
atburðir fara að gerast í bænum.
Krakkarnir lenda í ýmsum hættum
og ævintýrum en spennan er ekki
minni innan hópsins þar sem ástin
læturásér kræla...“
Útgefandi er Vaka-Helgafell.
Röndóttir spóar fljúga afturler 127
blaðsíður að lengd. Kristín Ragna
Gunnarsdóttir hannaði kápu en
bókin var filmuunnin íPrent-
myndastofunni hf. Bókin Röndóttir
spóarfljúga aftur! kostar 1.490
krónur.
16. ári& í röá!
/ ÓSinsvéum mS ÓSinstorcj ríkir alliajsérsUikur andi þcijar
aSventan nálgast. í ídýjum stofum veitinqastaSarins sviijnar jólaíilaSborSiS undan dansk-
œttuSum krásum, sem fyrirgestina eru bornar. Ótal keJSbundnir ocj cjómsœtir réttir sem
tilfieyra jólafialdinu ocj aSventunni svo sern:
Jólaskinka, bambonjarlœri, saltaSflesk, cjrísatœr, sykursaltaS cjrísalœri,
cjrísasulta, svínasíSa, ítamborgarfirycjgur, marincraSJlesk, qraflax,
kreindýraterrine, dansk leverpostej, Qlassmaester sílcf, vínsíld, steikt síld,
karrý’síld, marineruS síld, jörgens Idipflsk, saltad uxabrjóst, grísasteik,
eplaflesk, steiktflesk, danske frigadeiler, medisterpplser, ris a í'allemande,
jólakaka, brúnkál, rauSkdl, kartóflusalal, sinnep, rauSbeSur, steiktur
laukur, síldarbrauS, rúgbrauS, grísafita, agúrkusalat, fnndberjasaji,
rauS epli, grísasósa, kartöflur, eplasalat, laukur, kvítkálsjafningur.
Samafólkiö kemur ár eflir ár og er jafnan bétt sctiS
ocj l’ví vissara aS kafa fyrirvara á med borSapantanir.
VerS: í kádegi i .950 kr.
á kvöldin 2.790 kr. _________
BorSapantanir í símum 552 5095 og 552 8470
ÓBINSVÉ
Ásta
Sigurbrandsdóttir
Stríð og friður hugar og heims
BOKMENNTIR
Æ v i s a g a
HIN HLJÓÐU TÁR
Ævisaga Ástu Sigurbrandsdóttur.
Skrásetjari Sigurbjörg Ámadóttir.
Vaka-Helgafell 1995 - 181 siða.
3.290 kr.
ÞAÐ ER löng leið frá Flatey á
Breiðafirði til meginlands Evrópu.
Enn lengri var sú leið á stríðsárun-
um, ekki einungis í tíma og rúmi,
heldur ennfremur á víddum reynsl-
unnar. Það fékk Ásta Sigurbrands-
dóttir hjúkrunarkona að reyna, ein
af fáum íslendingum sem í raun og
veru upplifðu stríðsógnir síðari
heimsstyijaldar. Sú lífsreynsla
markaði djúp spor í þroska og vit-
undarlíf Ástu - dýpri spor en nokk-
ur heimaalinn íslendingur fær skilið.
Á sama tíma og þjóðinn velti sér í
velmegun og stríðsgróða, liðu millj-
ónir manna skort í Evrópu - skort
á matvælum, skort á húsnæði og
atvinnu, auk þess sem fæstir fóru
varhluta af ástvinamissi óg óöryggi
stríðsáranna. Þetta þekktu ekki Is-
lendingar - og vildu ekki kynnast
því. Ásta Sigurbrandsdóttir - Breið-
firðingurinn sem hleypti heimdrag-
anum og fór út í lönd til að „þéna
peninga" - kom allslaus heim mörg-
um árum síðar sem gestur - orðin
framandi löndum sínum og bjó yfir
reynslu sem enginn hérlendur maður
fékk skilið. Reynslu sem hana sjálfa
gat ekki órað fyrir þegar hún stóð
á þilfarinu á Gullfossi og veifaði í
kveðjuskyni til ættingjanna á
bryggjunni. Sú reynsla gerði það
að verkum að hún óx frá þjóð sinni
á vissan hátt, en þó einungis að
takmörkuðu leyti. Því eftir því sem
vegalengdir jukust milli hennar og
ættjarðarinnar, þeim mun meiri þörf
hafði hún til þess að treysta tengsl-
in, grafa ræturnar dýpra ofan í jarð-
veginn þótt blöðin leituðu annað.
Einkum verður þessa vart eftir að
Nýjar bækur
Falsarinn og
ljótasta kvæðið
hún er sest að í Finn-
landi, umvafin enda-
lausum skógi sem er
harla framandi íslensk-
um augum.
Ævisaga Ástu Sig-
urbrandsdóttur Hin
hljóðu tár er því fylli-
lega er þess virði að
vera færð í letur. Það
hefur Sigurbjörgu
Árnadóttur tekist að
gera af vandvirkni og
allgóðu innsæi, einkum.
þegar líður á bókina og
atburðir heimsstyijald-
arinnar taka völdin í
lífi söguhetjunnar. Þá
tekst þeim í samein-
ingu - skrásetjara og
viðmælanda - að draga fram ýkju-
lausar og einfaldar, en þó ógleyman-
legar leifturmyndir úr stríðinu: „Við
ijúkandi rústir stóð fimm ára stúlka
og hélt um handlegg sem stóð út
undan föllnum húsvegg og kallaði á
mömmu milli þungra ekkasoga"
(86).
Sigurbjörg velur erfiðan frásagn-
arhátt, því sagan öll er lögð Ástu
sjálfri í munn og atburðir þess vegna
séðir frá sjónarhóli hennar. Þetta
form setur skrásetjara mjög þröngar
skorður og satt að segja hefur ís-
lenskum ævisagnariturum farist
þetta misvel úr hendi.
Fyrsta persónu frásögn
býður upp á allgóða
innsýn í sálarlíf aðal-
persónunnar, og per-
sónulega upplifun og
túlkun heimssögulegra
atburða. Hins vegar
kemur þessi frásagnar-
háttur í veg fyrir að
lesandinn fái að sjá
söguhetjuna utan frá
með augum samtíðar-
fólks og/eða skráse-
tjarans sjálfs. Ég verð
að viðurkenna, að eftir
því sem leið á lesturinn
varð ég forvitnari um
þessa manneskju sem
miðlaði þarna af
reynslu sinni. Mig langaði að sjá
hana með augum einhvers annars,
komast út úr henni sjálfri um stund.
Engu að síður virðist skrásetjara
hafa tekist að sneiða hjá stærstu
gildrum þessa frásagnarforms. Stíll
sögunnar er knappur - full knappur
á köflum, en liðkaðst þegar á líður.
Lesandinn fylgir Ástu frá angandi
þanglykt Breiðafjarðar, um regn-
barðar götur Kaupmannahafnar þar
sem hún lærði hjúkrunarstörfin, í
ijúkandi rústir Berlínarborgar í
miðju stríðsfárinu þar sem hríð-
skotabyssurnar gengu látlaust í
ÍJT ER komin bókin
Falsarinn og dómari
hans eftir Jón Hjalta-
son sagnfræðing. Þetta
eru fímm söguþættir
úr fortíð. í fyrsta þætt-
inum greinir frá Þor-
valdi Schovlin sem
falsaði peningaseðil og
var fyrir vikið dæmdur
til að hálshöggvast.
í öðrum þætti fjallar
Jón um auðsæld Jóns
Sigurðssonar á Böggv-
isstöðum og hvernig
honum tókst að brjót-
ast úr fátækt og verða
einn ríkasti íslending-
ur 19. aldar. Þá er skoðunarljósinu
beint að einu umtalaðasta sakamáli
á Norðurlandi ofan-
verðrar 19. aldar,
trippamálinu svokall-
aða. Fjórði þátturinn er
helgaður Snorra Páls-
syni, verslunarstjóra á
Siglufirði.
tjóðskáldið Matthías
Jochumsson á síðasta
orðið en á þessu ári eru
160 ár liðin frá fæðingu
hans. Sagt er frá upp-
runa ljótasta kvæðis er
ort hefur verið um ís-
land fyrr og síðar.
Falsarinn og dómari
hans er innbundin, 182
bls. að lengd, er prentuð
hjá Steinholti hf. og kostar kr.
3.250.
Kristín
Ómarsdóttir
Ævintýri móður
og eiginkonu
ÚT er komin skáldsag-
an Dyrnar þröngu eftir
Kristínu Ómarsdóttur.
í kynningu segir:
„Þessi líflega erótíska
saga hefst á orðunum
„Dyrnar þröngu heitir
borg á Sikileyju, hún
er fáum kunn...“ Þar
segir af ævintýrum ís-
lenskrar móður og eig-
inkonu sem kynnist
Ágústi, ungum og of-
stopafullum elskhuga,
fröken Sonju Lísu Hrís
sem þráir að vera elsk-
uð af jafningja sínum,
hinum blíðlynda Ósk-
ari, myndarlegri móð-
ur hans og fleira fólki sem gæti
minnt á persónur í Lísu í Undra-
landi.
í Dyrunum þröngu gefur höfund-
urinn ímyndunaraflinu
lausan tauminn. Sífellt
ber fyrir augu lesand-
ans ný uppátæki í stíl
og persónusköpun og
textinn er margbreyti-
legur og magnaður.“
Kristín hefur áður
vakið athygli fyrir leik-
rit sín, smásögur og
ljóð, en skáldsagan
Dyrnar þröngu, sem er
önnur skáldsaga Krist-
ínar, er „líkast til að-
gengilegasta verk
hennar til þessa,“ að
sögn forlagsins.
Útgefandi er Mál og
menning. Dyrnar
þröngu er 200 bls., unnin í G. Ben.
Eddu prentstofu hf. Katrín Sigurð-
ardóttir gerði kápuna. Verð 2.980
kr.