Morgunblaðið - 17.12.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1995 B 23
ÞEGAR bandaríski metsölu-
höfundurinn Michael
Crichton skrifaði Júra-
garðinn árið 1990 gat
hann ekki gert sér í hugarlund þá
tæknibyltingu í tölvuteikningum
sem átti eftir að gera bókina að
einni mest sóttu bíómynd sögunnar.
Hann skrifaði spennusögu um ein-
ræktaðar risaeðlur á eyju við Kosta
Ríka byggðar á kjarnasýrum úr
moskítóflugum sem sogið höfðu
blóðið úr eðlunum fyrir tugum millj-
óna ára en varðveist síðan í rafi.
Crichton samdi spennandi frásögn
um leiðangur til eyjarinnar sem
komst í návígi við grameðlur, nas-
hyrningseðlur og þórseðlur svo að-
eins fáeinar séu nefndar og lenti í
miklum og hættulegum ævintýrum.
í leiðinni varaði höfundurinn við
stjórnlausu vísindakapphlaupi; ein-
rækt er ekkert til að hafa í flimting-
um. Samnefnd bíómynd Steven
Spielbergs vakti risaeðlurnar til lífs-
ins á einstakan hátt með nýrri
tölvutækni og fór sigurför um heim-
inn. Meira en 80.000 manns sáu
hana hér á landi.
Eitt er að lýsa Júragarðinum í
bók og annað að sjá hann á filmu
og það er nokkuð sem Crichton
verður að sætta sig við. Myndin var
miklu betri en bókin af því Spiel-
berg gat sýnt okkur risaeðlurnar í
öllu sínu veldi. Þær voru eins raun-
verulegar á hvíta tjaldinu og þær
hefðu aldrei dáið út. Í bókarformi
voru þær aðeins Q'arlægur veru-
leiki. Það sama gildir um nýjustu
Crichtonsöguna, „The Lost World“
eða Týndur heimur. Hún er beint
framhald Júragarðsins og á eftir
að líta mun betur út á hvíta tjaldinu
en í bókarformi. Bókin kom út í
haust í Bandaríkjunum og er komin
í búðir á íslandi.
Crichton virðist ekki leggja sig
neitt sérstaklega fram við fram-
haldssöguna. Hún er aðeins endur-
tekið efni; hann er fyrst og fremst
að uppfýlla kröfuna um framhald
vinsællar myndar. Hann skrifar eins
og hann sé að búa til kvikmynda-
handrit. í þetta sinn virðist hann
gera ráð fyrir möguleikum tölvu-
teikninganna í bíómyndum og eykur
fjölbreytileikann; tvö kameljón úr
ÞÆR eru komnar aftur; úr Júragarðinum.
Framhald Júragarðsins efbir
Michael Crichton, „The Lost
World“, er komin í bókaversl-
anir. Arnaldur Indriðason
kannar hvernig Crichton held-
ur áfram sögunni um einrækt-
uðu risaeðlurnar sem varð að
vinsælustu bíómynd síðustu
áratuga og liðlega 80.000
manns sáu hér á landi
Endurtekið efni;
Michael Crichton.
risaeðluríkinu eru skýrt dæmi þess
í nýju sögunni. „The Lost World“
er byggð upp á ákaflega einfaldan
og nauðalíkan hátt og Júragarður-
inn. Nema það er ekki lengur nauð-
synlegt að útskýra einræktun.
Kenningar Darwins um náttúruval
fá hinsvegar mikið pláss, tilgátur
um þá þætti sem ráða útrýmingu
dýrategunda, atferliskenningar,
kenningar um hlutleysi vísindanna
og margt fleira. Höfundurinn er
þekktur fyrir að kynna sér til hlitar
þau vísindalegu efni sem sögur
hans ljalla um og krydda þær með
vísindalegum texta. Hann setur
umræðuna fram á áhugaverðan
hátt en stundum virkar það svolítið
eins og hann hafi flýtt sér að klára
heimalærdóminn. Nú er hann ekki
að vara við vísindahyggju á villigöt-
um heldur er boðskapurinn um-
hverfisvænn og á þann veg að
maðurinn megi ekki við því lengur
að vera helsti tortímandi lífs á jörð-
inni.
Sagan gerist sex árum eftir at-
burði Júragarðsins og segir frá
hópi vísindamanna og tveimur
krökkum sem komast að því að
handan Júragarðsins er annar risa-
eðlugarður þar sem einræktuðu
eðlurnar eiga upptök sín. Það er
engin ein aðalpersóna í sögunni
frekar en í Júragarðinum en sam-
setningin í hópnum er nákvæmlega
hin sama. Gamall kunningi úr fyrri
bókinni, stærðfræðingurinn Ian
Malcolm (sem Jeff Goldblum lék í
myndinni), snýr aftur með sínar
óreiðukenningar, milljarðamæring-
urinn Richard Levine hefur ódrep-
andi áhuga á risaeðlukenningum,
þveröfuga átt við hina fyrri.
Crichton skrifar ævintýrasögur
út frá möguleikum nýjustu tækni
og vísinda líkt og H.G. Wells og
Mary Shelley gerðu um síðustu alda-
mót. í stað tímaferðalaga og upp-
vakninga eru komnar einræktaðar
risaeðlur undir lok þessarar aldar.
Hann vinnur skemmtilega úr mögu-
leikunum sem vísindaævintýrið býð-
ur upp á í nýju bókinni með fram-
haldsmyndina í huga en bætir í raun
engu við Júragarðinn. Þessi bók
hefði aldrei verið skrifuð nema
vegna vinsælda bíómyndarinnar.
Sara Harding* er einstaklega úr-
ræðagóður dýrafræðingur, Thorne
er þúsundþjalasmiður ferðarinnar
og tveir krakkar fylla að endingu
upp í fjölskyldupakkann, strákur
og stelpa sem eru Iagin við tölvur.
Þetta er nákvæmlega samsetningin
sem gerir fjölskyldumyndir vinsæl-
ar samkvæmt Júragarðskenning-
unni og maður getur séð Crichton
fyrir sér ráða leikara í hlutverkin
um leið og hann skrifaði söguna.
Vondu kallamir eru sem fyrr að
reyna að komast yfír risaeðluegg
til að framleiða í eigin þágu og fer
þar fremstur í flokki hinn
óskemmtilegi Dodgson. Allt eru
þetta klisjukenndar spennusöguper-
sónur fengnar úr margnotuðum
formúlubókmenntum. Einhver leið-
inlegustu einkenni þeirra eru fram-
úrskarandi gáfur og vísindahæfi-
leikar; þau eru hvert um sig fremst
og frægust í heiminum fyrir störf
sín. Jafnvel börnin eru snillingar á
sviði tölvutækni - þó ekki heims-
fræg. Staðlaðar persónurnar. eru
einhliða og óspennandi pappafígúr-
ur enda hefur persónusköpun ekki
verið sterkasta hlið Crichtons. Per-
sónumar eiga vel heima í slakri
Alistair MacLean sögu.
Crichton gengur ágætlega að
drífa frásögnina áfram með stuttum
köflum, sem minna á hraðar klipp-
ingar bíómynda, og læsilegum texta
og einfaldri, ef ekki einfeldnings-
legri, uppbyggingu. Hann leitar
mjög í smiðju fyrri bókarinnar eða
myndarinnar öllu heldur eftir
spennuatriðum þar sem grameðlan
(tyrannosaurus rex) og hinar árás-
argjörnu klóeðlur (velociraptor)
gegna veigamestu hlutverkunum.
Nú kafar Crichton dýpra í kenning-
ar um atferli risaeðlanna studdur
af nýjustu tískukenningum um
hegðun þeirra. Hugmyndir eru fljót-
ar að úreldast í þessum fræðum og
höfundurinn setur það fram á kald-
hæðnislega hátt. í Júragarðinum
var kenningin sú að ef þú stóðst
frammi fyrir grameðlu ættirðu ekki
að hreyfa þig því hún ræðst aðeins
á fómarlamb sem hreyfist. Ein
sögupersónan í Týndum heimi hefði
betur lesið nýjustu kenninguna í
grameðlufræðum sem gengur í
Styðjum íslenska skógrækt
kaupum ísiensk jólatré
SKOGRÆKT
RÍKISINS