Morgunblaðið - 16.01.1996, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 16. JANÚAR 1996
AÐSEIMDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
„Þar sem trygg-
ingar snúast
um fólku
ÞESSI fyrirsögn er
auglýsingaslagorð
stærsta vátrygginga-
félags íslands. Onnur
álíka eru til frá hinum
félögunum. Yfírlýs-
ingar af þessu tagi eru
samdar til þess að
skapa þá ímynd að við-
komandi vátrygginga-
félag láti sig velferð
hins vátryggða miklu
varða og hagsmunum
hans sé borgið í hönd-
um félagsins, bjáti
eitthvað á.
Nú síðustu árin
hafa vátryggingafé-
lögin hins vegar breytt
þannig gagnvart fólki sem á rétt
til skaðabóta fyrir líkamstjón að
fyrmefnd slagorð hljóma sem hrein
öfugmæli, svo mikið bil er milli
orða og athafna félaganna.
Hinn 4. janúar sl. ritaði Atli
Gíslason hrl. prýðilega grein í
Morgunblaðið. Þar rifjar hann upp
á málefnalegan hátt hvernig vá-
tryggingafélögin hafa allar götur
frá 1988 reynt að skerða bætur
fyrir líkamstjón með því að móta
sameiginlegar uppgjörsreglur.
Hæstiréttur hefur ævinlega hnekkt
V átryggingafélögin,
segir Vilhjálmur
H. Vilhjálmsson,
beita órökstuddum
hræðsluáróðri.
þessum reglum nú síðast hinum
alræmdu verklagsreglum frá
31.10. 1991.
Atli rekur einnig skilmerkilega
frumkvæði félaganna að setningu
skaðabótalaga, gagnrýni nokkurra
lögmanna á frumvarpið, hvernig
allsheijamefnd Alþingis hafði þá
gagnrýni að engu, e.t.v. vegna
rangra upplýsinga frá vátrygg-
ingafélögunum er sýndu hærri
bætur eftir fmmvarpinu en skv.
gildandi rétti.
í Morgunblaðinu 10. þ.m. rekur
svo Gestur Jónsson hrl. vinnu sína
og Gunnlaugs Claessen, nú hæsta-
réttardómara. Þeir skiluðu árið
1994 rökstuddu og ítarlegu áliti
um að breyta þyrfti margföldun-
arstuðli skaðabótalaga til að
markmið laganna um fullar bætur
fyrir fjárhagslegt tjón næðist.
Þrátt fyrir tillögu þessara tveggja
hæfu lögfræðinga, var skaðabóta-
lögum ekki breytt á Alþingi 1994-
1995.
Það eð gagnrýnisraddirnar vildu
ekki þagna fól allsheijamefnd Al-
þingis fyrmefndum lögfræðingum
í júní 1995 að skoða málið á nýjan
leik. Það gerðu þeir og skiluðu alls-
heijarnefnd mjög vel rökstuddum
tillögum til breytinga á skaðabóta-
lögunum hinn 10. nóvember.
Samband íslenskra tryggingafé-
laga gerði óvemlegar efnislegar
athugasemdir við tillögu Gests og
Gunnlaugs. Helstu andmæli vom
þau, að tillögurnar myndu leiða til
30% hækkunar vátryggingarið-
gjalda. Þeim röksemdum hefur Jón
Steinar Gunnlaugsson hrl. svarað
skilmerkilega og hrakið í Morgun-
blaðinu 6. þ.m. Hið sama gerir
Gestur Jónsson hrl. á fyrrnefndri
grein sinni.
Þegar þetta mál er skoðað í
heild frá verklagsregl-
um til skaðabótalaga
er bíræfni íslenskra
vátryggingafélaga
með ólíkindum:
1. Þau töldu sig
hafa ígildi lagasetn-
ingarvalds og settu
verklagsreglur sem
áttu að gilda feyrir
alla slasaða með ör-
orku undir 15%.
2. Þau höfðu for-
göngu um eða „létu
búa til skaðabótalög“
eins og einn talsmaður
þeirra orðaði það.
3. Villt var um fyrir
allsheijamefnd Al-
þingis með því að senda henni út-
reiknuð dæmi sem sýndu hlut
hinna slösuðu betri skv. verðandi
skaðabótalögum en skv. þágildandi
rétti.
4. Þau beittu áhrifum sínum á
Alþingi í fyrra til að koma í veg
fyrir réttmætar breytingar á
skaðabótalögum.
Og enn eru þau að, til þess að
koma í veg fyrir að skaðabótalög-
in nái því yfirlýsta markmiði sínu
að bæta raunverulegt fjártjón þess
sem missir aflahæfi vegna slyss.
Vátryggingafélögin hafa ekki
teflt fram marktækum rökum
gegn tillögunum. Þess í stað beita
þau órökstuddum hræðsluáróðri.
Iðgjöld hækka um 30%, forsendur
kjarasamnings bresta, verðbólga
fer af stað aftur og kollvarpar efn-
hagslífinu o.s.frv.
En hver er hin raunverulega
ástæða fyrir þessari andstöðu vá-
tryggingafélaganna? Því er fljót-
svarað. Auður og völd.
Svo sem greint hefur verið frá
opinberlega hafa vátryggingafé-
lögin safnað digrum sjóðum á
undanförnum árum. Að sögn fé-
laganna eru þessir bótasjóðir eign
vátryggingatakanna. Og til hvers
eru þessir sjóðir notaðir?
Keyptir eru hlutir í útgerðarfé-
lögum, fiskvinnslu- og fisksölu-
fyrirtækjum, flutningafyrirtækj-
um, olíufélögum, jafnvel keppt um
bréf í Olíufélaginu hf. Fjármögnuð
eru kaup á S.R. Mjöli, afruglurum
frá Stöð 2 og fleiri dæmi mætti
nefna. Nýjustu hugmyndirnar sem
sagt er frá opinberlega eru stofnun
svokallaðs „heildsölubanka" og
kaup á Búnaðarbanka íslands.
Ótaldar eru þá Iánveitingar til alls
konar hluta frá bílakaupum til
skipakaupa.
Geta þessi félög, auk alls þessa
eða kannski vegna þess, haft áhrif
á það hvemig lög Alþingi setur?
Geta þau hindrað, að slasað fólk
fái fjártjón sitt bætt hér á landi
til að þau geti safnað meira fé og
öðlast aukin völd?
Frá 1. júlí 1993 til dagsins í dag
er málum þannig háttað að fólk
fær verulega skertar bætur fyrir
varanlegt örorkutjón og þeir sem
eru ungir að árum og/eða hafa
enga tekjureynslu fá alls engar
bætur fyrir varanlega örorku sem
er undir 15%, eingöngu óverulegar
miskabætur.
Við svo búið má ekki standa.
Alþingi verður að gera þær breyt-
ingar á skaðabótalögum sem lagt
er til í tillögu þeirra Gests Jónsson-
ar og Gunnlaugs Claessen. Ekkert
bendir til að slík breyting þurfi að
leiða til hækkunar á vátryggingar-
iðgjöldum bifreiða, en fari svo
verður við það að una.
Höfundur er hæstaréttarlögmað-
ur.
Vilhjálmur
H. Vilhjálmsson
Reiknimeistari fortíð-
ar á villigötum
í óskynsamlegri
grein prófessors Jónas-
ar Elíassonar „Há-
skólastefna á villigöt-
um“, Mbl. 9. janúar sl.,
em viðraðar búsorgir
hans vegna naumra
fjárveitinga stjómvalda
til Háskóla íslands. Til-
efni greinarinnar virð-
ist vera sú umkvörtun
Jónasar að Háskóli ís-
lands skuli vera skyld-
ugur að innrita alla sem
hafa stúdentspróf og
æskja þar inngöngu án
þess að þessari skyldu
eða þessum nemendum
fylgi nægjanlegt fjár-
magn. í stað þess að varpa ským
ljósi á þetta alvarlega vandamál sem
Háskóli íslands stendur frammi fyr-
ir, og leggja fram vel grundaðar
tillögur til úrbóta, hellir verkfræði-
prófessorinn fordómum sínum í garð
annarra háskóla og framhaldsskóla
yfir lesendur Mbl. Fomeskjuleg við-
horf og fmmstæð kostnaðargrein-
ing Jónasar em í engu samræmi
við þau sjónarmið nútímamanna að
jafn aðgangur þegnanna að fjöl-
breyttri og vel samkeppnishæfri
menntun sé þjóðinni allri til hags-
bóta. í þessari grein ætla ég ekki
að elta ólar við rangfærslur og fá-
fræði Jónasar um framhaldsskóla-
kerfið en hins vegar verður ekki hjá
því komist að leiðrétta blekkingar
hans um háskólastigið og sér í lagi
um Háskólann á Akureyri.
Fjöldi háskóla
í grein Jónasar ber mest á
bægslagangi og hleypidómum þar
sem ýkjur fáránleikans em notaðar
t.d.: „A sama tíma og HI er skorinn
niður við trog er verið að stofna
hina og þessa „háskóla" vítt og
breitt um landið.“ Eins og allir vita
sem vilja vita starfar aðeins einn
deildaskiptur háskóli utan Reykja-
víkur, þ.e. Háskólinn á Akureyri.
Staðhæfíng Jónasar er því jafn röng
og hún er fáránleg. í greininni er
haldið áfram þessum orðavaðli:
„Hér á landi virðist vera búið að
stofna 30-40 (eða guð má vita hvað
marga) háskóla.“ Staðreyndin er
hins vegar sú að í land-
inu em þrír háskólar
með skilgreinda rann-
sóknaskyldu, þ.e. Há-
skóli íslands, Háskól-
inn á Akureyri og
Kennaraháskóli ís-
lands. Aðrir skólar á
háskólastigi era tíu
talsins og er gert ráð
fyrir að sameina þrjá
þeirra í einn listahá-
skóla og að aðrir þrír
sameinist Kennarahá-
skólanum í einn upp-
eldisháskóla. Eftir
þessa fyrirhuguðu
sameiningu verða skól-
ar á háskólastigi sam-
tals átta og nær allir þeirra á suð-
vesturhorni landsins þannig að
dreifing Jónasar á 30-40 háskólum
vítt og breitt um landið eru hans
Til allrar hamingju, seg-
ir Þorsteinn Gunnars-
son, stefnir almenn þró-
un í háskólamenntun í
átt til meiri ffölbreytni
hugarórar. Rétt er að benda á að
skólar á háskólastigi verður í raun
færri en hinar tíu deildir Háskóla
íslands sem Jónas talar um með
nokkra jfirlæti að séu sjálfstæðir
skólar. I framhaldi af fyrirhugaðri
uppstokkun annars staðar á há-
skólastiginu mætti því umræðan
alveg eins snúast um að koma bönd-
um á deildaskiptingu HÍ. Einu fyrir-
ætlanir um útþenslu á háskólastig-
inu sem vitað er um eru hjá Verzlun-
arskóla íslands en sá mæti skóli
hefur hingað til ekki sýnt neina til-
burði til að dreifa sér vítt og breitt
um landið.
Kostnaður
í grein sinni birtir Jónas línurit
sem á að sýna samanburð á kostn-
aði á hvem nemanda í Háskóla ís-
lands, í Háskólanum á Akureyri,
Tækniskóla íslands og Kennarahá-
skóla íslands. Samkvæmt hans eigin
tölum er kostnaður á hvern nem-
anda í HÍ tæpar 300.000 kr. en i
HA rúmar 400.000 kr. Þessi saman-
burður er hreint ekki svo óhagstæð-
ur fyrir hinn unga háskóla á Akur-
eyri þar eð Háskóli íslands sem
5.700 manna háskóli er gróin stofn-
un og hlýtur auk þess að geta nýtt
sér að einhveiju marki hagkvæmni
stærðarinnar. Við þetta er svo að
bæta að kostnaður á hvem nemanda
í Háskóla íslands er vanmetinn hjá
Jónasi þar eð framlag ríkissjóðs til
ýmissa stofnana Háskóla Islands,
t.d. háskólabókasafns, Raunvísinda-
stofnunar o.fl. stofnana í tengslum
við HÍ, er sleppt. Svo dæmi sé tekið
þá er árlegur rekstrarkostnaður
hinnar glæsilegu Þjóðarbókhlöðu
249 millj. kr. borið saman við 200
millj. kr. rekstrarkostnað Háskólans
á Akureyri. Sé þessi kostnaður
vegna ofangreindra stofnana á veg-
um Háskóla íslands talinn með verð-
ur kostnaður á hvern nemanda í
Háskóla íslands litlu lægri en sam-
svarandi upphæð er við Háskólann
á Akureyri. Kostnaðargreining Jón-
asar stenst því ekki auk þess sem
hann með vísvitandi rangtúlkunum
heldur því fram síðar í greininni að
kennslukostnaður við Háskólann á
Akureyri _sé helmingi hærri en við
Háskóla íslands með því að bera
saman kennslukostnað við HÍ við
heildarrekstrarkostnað HA. Jónas
nefnir ekki heldur allan þann bygg-
ingakostnað Háskóla íslands sem
Happdrætti háskólans fjármagnar
en sem kunnugt er hefur Háskóli
íslands einn háskóla hér á landi
einkaleyfi á slíkri ijáröflunarleið.
Kostnaðargreining Jónasar byggist
á þeirri metnaðarlausu forsendu að
bjóða aðeins upp á nám þar sem
það er ódýrast. En allir vita að nám
er misdýrt eftir eðli þess. Þannig
er nám í verkfræði og tannlækning-
um margfalt dýrara en nám í guð-
fræði og viðskiptafræði svo dæmi
séu tekin. Ef kostnaðargreiningu
Jónasar væri fylgt eftir lægi beinast
við að láta ódýra erlenda háskóla
sjá um að mennta verkfræðinga
landsins. Það gæti sjálfsagt sparað
Þorsteinn
Gunnarsson
Stjórnmálaflokkur
eldri borgara?
Viðhorf eldri
borgara
AÐ undanförnu hef-
ur æ oftar heyrst sú
uppástunga að veijast
megi árásum á kjör
aldraðra með því að
þeir stofni eiginn
stjórnmálaflokk eða
efni til framboðs, þann-
ig verði best varist mis-
vitmm embættis- og
stjómmálamönnum. -
Á þessari hugmynd eru
annmarkar, t.d. þeír,
að aldraðir hafa mis-
munandi hagsmuni,
hafa ekki efnaleg hagsmunasamtök
og enga skýra hagsmunastefnu. -
Lífshlaup þessa aldursskeiðs er ekki
mjög langt, sem kann að ráða
nokkru um framtíðaráætlanir. Þeir
sem fylgjast með fréttum, lesa mál-
gögn eldri borgara og sitja félags-
fundi verða varir við að þar er lítil
umfjöllun um efnaleg hagsmuna-
mál, margs konar önnur „öldmnar-
mál“ eru þar í fyrirrúmi. Hugsan-
lega stafar þetta af því að aldraðir
hafa til skamms tíma verið látnir
finna að þeir séu eins
konar ölmusufólk og
em því þakklátir fyrir
þá mola sem falla af
borðum stjómvalda. -
Þeir sem minnst hafa
era oftast nægjusamir
og of stoltir til að
kvarta, leyna fátækt-
inni.
Nú hefur öldruðum
verið ýtt svo rækilega
út í horn að valdhöfum
þykir áhættulitið að
leggja til atlögu, e.t.v.
vegna þess að þeir búa
ekki yfir því vopni sem
yfirvöld óttast og
hlusta helst þegar því er beitt. -
Illu heilli.
Er stjórnmálaflokkur
fýsilegur kostur?
Hvað myndi vinnast með stofnun
stjórnmálaflokks aldraðra, myndu
ráðamenn vera viðráðanlegri ef af
slíkri stofnun yrði? - Sennilega
ekki og því fylgir áhætta.
Fyrir allmörgum árum efndu
templarar til framboðs, sem féll svo
gjörsamlega um sjálft sig að á það
Aldrei áður hafa stjóm-
völd, segir Árni Brynj-
ólfsson, lagt eins purk-
unarlanst til atlögu við
afkomu aldraðra.
er nánast aldrei minnst, - þeir settu
ofan við að láta reyna á fylgið á
þessum vettvangi. - Eiga samtök
aldraðra að taka slíka áhættu?
Eldri borgarar em nú um 10%
þjóðarinnar óg fer fjölgandi vegna
lengri lífdaga. Þetta má þakka m.a.
betra atlæti og góðu heilbrigðis-
kerfí, sem þeir hafa sjálfir átt þátt
í að skapa og fjármagna. Hæpið er
að fylgispekt þeirra við gömlu flokk-
ana verði aflögð í skyndi, enda hef-
ur flokksfylgi fremur verið í anda
átrúnaðar en málefna. - Svo lengi
má þó brýna að bíti.
FÍokkstryggðin á sínar skýringar
og þá helsta hve upplýsingastreymi
hér hefur til skamms tíma verið
lítið, glöggar hlutlausar upplýs-
ingar eru enn ekki á lausu og oft
matreiddar á torskildu máli. í bar-
Árni Brynjólfsson