Morgunblaðið - 20.03.1996, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Háeffarar
EINN af þingmönn-
um stjórnarliðsins,
Árni Mathiesen, full-
yrðir í grein í Alþýðu-
blaðinu í síðustu viku,
að upplýsingar við-
skiptaráðherra um af-
skriftir ríkisbankanna
hafi verið til þess ætl-
aðar að koma höggi á
undirritaðan. Erfitt er
raunar að sjá, hvernig
hann hefur þá hugsað
sér að komast hjá að
slá fleiri flugur í því
höggi. En stjórnar-
þingmaðurinn hlýtur
að vita hvað hann er
að segja og hefir vafa-
laust upplýsingar sínar frá fyrstu
hendi úr ríkisstjórn.
En þegar upplýsingarnar lágu
fyrir var ráðherrann spurður álits
á þeim og vafðist svarið ekki fyrir
honum. Oábyrgir menn bæru á
þessu alla ábyrgð, en því mætti
kippa í liðinn með því að einkavæða
bankana þá myndu stjórnendur
strax taka að stjórna af festu og
ábyrgð.
Nú Iiggur auðvitað beinast við
Öll reynsla úr íslenzkri
bankastarfsemi, segir
Sverrir Hermannsson,
snýr röksemda-
færslu ráðherrans
alveg á haus.
að fínna þessum orðum stað með
samanburði í afskriftarmálum og
útlánatöpum við stóra háeffið í
bankarekstri, sjálfan íslandsbanka.
En þá kemur á daginn að þar a.m.k.
er ekki að finna sannanir fyrir orð-
um bankamálaráðherrans. Hvort
heldur sem framlög í afskrift-
arreikning eru reiknuð sem hlutfall
af heildareign, eða töp-
uð útlán, sem hlutfall
af heildarútlánum, á
því tímabili sem ráð-
herrann tiltók í svari
sínu á Alþingi, hefir
íslandsbanki vinning-
inn, sbr. meðfylgjandi
súlurit.
En að öðru er að gá
í þessu sambandi. Þeg-
ar Utvegsbankinn var
sameinaður háeffun-
um þremur - Iðnaðar-
banka, Alþýðubanka
og Verzlunarbanka -
tók ríkið að sér að
greiða öll vafasöm útl-
án Útvegsbankans -
upp á 700 milljónir að sagt var -
með peningum skattborgaranna,
auk þess sem annar heimanmundur
ríkisins við bankasameininguna
nam yfir tvö þúsund milljónum
króna. Það hefði nú ekki verið ónýtt
fyrir Landsbankann ef ríkið hefði
t.d. tekið að sér að greiða fyrir
hann töpin vegna SÍS eða af fisk-
eldinu, svo dæmi séu tekin. En af
því sem Útvegsbankinn gekk inn í
Islandsbanka dauðhreinsaður af öll-
um fortíðarvanda, hljóta hin miklu
útlánatöp hans að stafa frá háeff-
unum þrem, sem fyrr greinir, eða
af ábyrgðaleysi eftir að stóra háeff-
ið, íslandsbanki, var stofnað.
Öll reynsla úr íslenzkri banka-
starfsemi snýr þess vegna rök-
semdafærslu ráðherrans alveg á
haus þegar hann ályktar að ráðið
til að draga úr útlánatöpum sé há-
effun. Á hinn bóginn má virða hon-
um til vorkunnar, að hann þekkir
ekkert til bankastarfsemi.
Þó er undarlegt hversu maðurinn
er seinheppinn að þessu leyti, eins
og hann virtist hafa staðgóða þekk-
ingu á ýmsum háeff fyrirtækjum,
þar sem ábyrgðin hefir setið í fyrir-
rúmi. Starfsfólk Eignarleigunnar
Lindar háeff upplýsir t.d. að Finnur
Ingólfsson hafi verið þar eins og
grár köttur kvölds og morgna og
Sverrir
Hermannsson
Umferðaröryggi
í Artúnsbrekku
NÝLEGA var sú
ákvörðun tekin á Al-
þingi, að draga.úr fram-
lögum ,til þjóðvegagerð-
ar á höfuðborgarsvæð-
inu um 36%, én um 17%
annars staðar á landinu.
Þetta endurspeglar ekki
aðeins samsetningu
samgöngu- og fjárlaga-
nefnda Alþingis, heldur
einnig ranglátt kosn-
ingafyrirkomulag og
kjördæmaskipan í land-
inu. Aðeins einn nefnd-
armaður af níu í sam-
göngunefnd kemur frá
Reykj avíkurkjördæmi
og enginn þingmaður
Reykvíkinga á sæti í íjárlaganefnd,
en hana skipa tíu fulltrúar.
Ekki er ætlunin, að rekja hér
Umferðaröryggi í
Reykjavík má ekki
fórna, segir Olafur F.
Magnússon, fyrir þá
fyrirgreiðslupólitík, sem
enn tíðkast á Alþingi.
dæmi um óhagkvæmar fjárfestingar
og aðra sóun á almannafé, vegna
þeirrar fyrirgreiðslupólitíkur, sem
hlýst af þessu fyrirkomulagi. Hins
vegar er það ætlun
mín, að andmæla
þeirri óheillaráðstöfun,
sem frestun á lokafrá-
gangi á tvöföldun ak-
brauta í Ártúnsbrekku
er. Vegna áðumefnds
niðurskurðar treystir
Vegagerð ríkisins sér
ekki til að ljúka fram-
kvæmdum í Ártúns-
brekku í einum
áfanga, þannig að
flöskuháls myndast
neðst í brekkunni.
Þetta felur í sér slysa-
hættu, því um 50.000
bílar aka daglega um
Ártúnsbrekku.
Ég þykist þess fullviss, að borg-
arfulltrúar í Reykjavík munu beita
sér í þágu borgarbúa í þessu máli
og að sérstaklega verði þrýst á þing-
menn Reykvíkinga, að þeir hnekki
þessari ákvörðun og standi þannig
undir nafni.
Tvöföldun þjóðvegarins í Ártúns-
brekku er arðbær framkvæmd, sem
dregur verulega úr siysahættu, sé
rétt að henni staðið. Greið umferð
um stofnbrautir stuðlar, bæði beint
og óbeint, að auknu umferðarör-
yggi, því hún dregur úr óþörfum
akstri um íbúðarhverfi.
Umferðaröryggi í Reykjavík má
ekki fórna fyrir þá fýrirgreiðslupóli-
tík, sem enn tíðkast á Álþingi.
Höfundur er læknir og fuHtrúi í
umferðarnefnd Reykjavíkur.
Ólafur F.
Magnússon
Framl. á afskr.reikn. af heildareign.
1990-1994 Meðaltal á ári
LÍ 2,138
ÍB 1,382
Bl 616
Landsbanki Búnaðarbanki
íslandsbanki
Töpuð útlán sem hlutf. af heildarútl.*
1990-1994 Meðaltat á ári
LÍ 1.494
ÍB 971
BÍ 446

.andsbanki Búnaðarbankí
Islandsbanki
miðjan dag og áleit hann raunar
vera sérstakan ráðgjafa fram-
kvæmdastjórans, Þórðar Yngva
Guðmundarsonar. Enda uppskar
Þórður Yngvi laun erfiðis síns og
ábyrgðar með því að Utanríkisráðu-
neytið gerði hann að sérlegum íjár-
málaráðgjafa yfír Flugstöðinni í
Keflavík. Og ef Finn skyldi skorta
éitthvað á í þekkingu sinni á Lind
háeff, þá eru hæg heimatökin hjá
honum að leita til fóstra síns, Stein-
gríms Hermannssonar, yfirmanns
Bankaeftirlitsins, um upplýsingar,
því hann hefir fengið nákvæmar
skýrslur um starfsemi Lindar háeff
og er vís til liðsinnis ef hann má
vera að vegna Agnesarmála.
Þá hefði nú Finnur getað teflt
fram öðru glæsilegu háeffdæmi,
sem er Kögun háeff með Gunnlaug
Sigmundsson í fyrirrúmi, sem
vegna frammistöðu sinnar þar og
ábyrgðamikilla starfa í Þróunarfé-
laginu hefir verið falin enn meiri
ábyrgð á hendur sem oddviti háeff-
nefndar ríkisbankanna. í hálft ár
hefir Kögunarmaðurinn að vísu
engu komið í verk nema ausa
Landsbankann og starfsmenn hans
auri á opinberum fundi fyrir
skemmstu, en í honum er eftir sem
áður veiðurin meiri, eins og Björn
í Mörk rpyndi hafa orðað það.
Og þannig áfram af háeffurum,
sem hafa verið trúir yfir litlu og
þess vegna settir yfir mikið.
Og nú þegar Steingrímur Her-
mannsson er orðinn sérlegur tals-
maður ríkisstjórnarinnar í vaxta-
málum og peningamálum getur
undirritaður ekki látið hjá líða að
lýsa undrun sinni og hneykslun yfir
því sem segir í bók Þorvaldar Gylfa-
sonar prófessors, á bls. 75:
„Og nú er svo komið, að sá
stjórnmálaleiðtogi landsins, sem
jafnan hefur verið hægt að
treysta bezt til að fjalla óskyn-
samlega um efnahags- og íjár-
mál þjóðarinnar á undanförnum
árum, er orðinn bankastjóri
Seðlabanka íslands. Yfirgrips-
mikil vanþekking hans á efna-
hagsmálum er rómuð langt út
fyrir landsteinana."
Það eru vonandi fleiri en undirrit-
aður, 'sem eru hissa á þessum upp-
lýsingum. A.m.k. geta allir verið
sammála um að oftar megi satt
kjurt liggja.
Að lokum má ég til með að óska
forsætisráðherranum mínum til
lukku að hafa slíka burðarása að
styðjast við sem þeir eru þremenn-
ingarnir Finnur, Gunnlaugur og
Steingrímur. Ekki veitir honum af
nú þegar hann í annað sinn hefir
snúið varaformanninn sinn og fjár-
málaráðherra í sundur eins og fúa-
spýtu. En þótt fleira kunni að fúna
fyrir honum getur hann þó huggað
sig við að erfingjarnir munu verða
þeim mun fylgispakari við flokkinn,
þessir, sem Þorsteinn Pálsson er
búinn að arfleiða að lunganum úr
þjóðarauðnum og selja annað „til
rimelige priser“.
Höfundur er bankastjóri.
Helgi Hálfdanarson
ÍFYRRA
NÚ í febrúar var fluttur í út-
varpi þáttur, sem sagt var að
áður hefði verið þar á dagskrá
„í maí í fyrra“.
Um það gat enginn efazt, að
þessi „maí í fyrra“ var síðast lið-
inn maí-mánuður. Þó kann ein-
hver að hafa velt því ögn fyrir
sér, hvort hér hafi ráðið gömul
og góð málvenja. Víst er, að nokk-
urt los hefur verið á þeirrí venju.
Svo hefur tíðkazt um orðin „í
fyrra“, að á milli þess, að svo sé
talað, og þess tímamarks, sem til
er vísað, sé liðið eitt heilt missiri,
sumar eða vetur. Ef á vetrardegi
er sagt „í fyrra“, er því átt við
atburð á síðast liðnum vetri. Um
útvarpsþáttinn, sem frá var greint
hér í upphafi, hefði samkvæmt
því verið betur sagt: „Þáttur þessi
var áður fluttur í maí síðast liðn-
um,“ vegna þess að þá var komið
fram á sumar, þó skammt væri.
í orðabók Menningarsjóðs er
skýringin á þessum orðum helzt
til óglögg. Þar segir, að „í fyrra“
merki: á síðasta ári. Það er að
vísu rétt, ef liðið er heilt sumar
eða heill vetur. 1 janúar þætti víst
flestum fráleitt að segja „í fyrra“
um það sem gerðist í desember á
síðasta ári. Hins vegar getur „í
fyrra“ átt við atburð á sama ári.
Til dæmis er í desember hægt að
segja „í fyrra“ um það sem gerð-
ist í marz það sama ár, því liðið
hefur heilt sumar í milli.
Ef á vetri er sagt „í fyrrasum-
ar“, er samkvæmt sömu reglu átt
við sumarið á undan síðast liðnum
vetri, en ekki það sumar sem síð-
ast lauk. Það sumar kallast þá
ekki „fyrrasumar", heldur „(síð-
astjliðið sumar“ eða „sumar
(sem) leið“. í slíkum dæmum
getur orðið álitamál, hvort ekki
sé ráð að tiltaka heldur ártalið.
Annars gilda að nokkru leyti
aðrar reglur um orðliðinn „fyrra-“
en orðasambandið „í fyrra“, og
fer þar einkum eftir því hvort
síðari liður orðsins vísar til árstíð-
ar eða dægurs, svo sem greint er
í orðabók Menningarsjóðs.
Vert er að hafa það í huga,
að þau tímamörk, sem hér um
ræðir, þykja ekki sem skýrust,
þó bundin séu tyllidögum, og er
notkun þessara orða því einatt
nokkuð óráðin, og svo mun lengi
verið hafa. Þar mun það ekki sízt
valda lausungu, að átt er við árs-
tíðir en ekki almanaksár. Og þá
bætir það varla úr skák, að ekki
er jafnt á komið með sumri og
vetri, þegar ártölin blanda sér í
málið; því sumarið er allt á sama
árinu, en vetrinum nægir ekki
minna en tvö ártöl.
Á það skal minnzt að lokum,
að æ oftar heyrist sagt sem svo:
„Þetta vildi til síðasta surnar" í
stað þess að fylgja íslenzkri mál-
hefð og segja „í fyrrasumar“ eða
„í sumar (sem) leið“ eða „á liðnu
sumri“ eftir því hvað við á. Eins
er sagt: „Það gerðist síðasta
sunnudag" í staðinn fyrir „á
sunnudaginn var“, sem er mál-
venja, og „næsta þriðjudag" í
stað „á þriðjudaginn kemur“. Þá
er einnig farið að segja: „Hann
kom á mánudeginum“ í stað
málvenjunnar „á mánudaginn". í
fyrri dæmunum er vitaskuld á
ferðum enskt orðbragð, sem vitn-
ar eins og svo margt annað um
vítaverða vanrækslu skólanna.
Ljóst er að of margir kennarar
leggjast það undir höfuð að gera
nemendum nógu glögga grein
fyrir þeim atriðum, sem orðuð eru
eftir öðrum leiðum í móðurmálinu
en í erlendu máli. Hvaðan þágu-
fallið i síðasta dæminu er ættað
skal ósagt látið.
Þó að hér hafi fremur verið
fram haldið þeirri reglunni um
orðasambandið „í fyrra", að tekið
sé mið af missirum en ekki al-
manaksárum, verður því ekki
neitað, að ártalaviðmiðun sækir
æ meir á málvitund margra, og
eins og fyrr segir, hlýzt af því
nokkurt misræmi. Þá verða jólin
1995 að teljast ,jólin í fyrra“
undir eins í ársbyrjun 1996, og
væri það reyndar í samræmi við
orðabók Menningarsjóðs.