Morgunblaðið - 22.05.1996, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
4
Það er hægt
að bæta alla gigt
Anna Ólöf Unnur Stefanía
Sveinbjömsdóttir Alfreðsdóttir
FINNUR þú til í höndunum þegar
þú burstar tennumar á morgnana?
Áttu erfítt með að hneppa skyrtunni?
Er vont að halda á símtólinu? Verkj-
ar þig í þumalinn þegar þú skrifar?
Fimmti hver Islendingur fær gigt.
Margir halda að gigtin sé ellisjúkdóm-
ur en það er misskilningur því jafn-
vel böm geta fengið gigt.
Hundrað tegundir
gigtsjúkdóma
En hvað er gigt? Gigt er sársauka-
fullir kvillar og sjúkdómar í stoðkerfi
líkamans. Það eru til yfír 100 tegund-
ir af gigtarsjúkdómum og orðið gigt
er samheiti yfír þá alla. Meðal al-
gengra gigtarsjúkdóma má nefna
slitgigt, vefjagigt, iktsýki (langvinn
liðagigt), sóragigt (psoriasisgigt) og
hrygggigt. Flestir gigtarsjúkdómar
eru í eðli sínu langvinnir (krónískir).
Einkenni þeirra era fjölbreytileg og
misjafnlega alvarleg - allt frá því
að vera væg yfír í það að vera lífs-
Fimmti hver íslendingur
fær gigt. Unnur Stef-
anía Alfreðsdóttir og
Anna Ólöf Svein-
björnsdóttir fjalla um
námsbraut í iðjuþjálfun
við Háskóla íslands.
hættuleg. Algengustu einkenni gigtar
era stirðleiki, verkir og bólga í liðumj
•vöðvum, sinum og sinafestum. I
mörgum tilvikum era sjúkdómsein-
kennin staðbundin en í öðram út-
breiddari. Sumir gigtarsjúkdómar era
algengari hjá konum s.s. iktsýki og
vefjagigt. Margir tengja gigt við von-
leysi og tilgangsleysi og því að ekk-
ert sé hægt að gera. Þetta er ekki
rétt. Það er hægt að bæta alla gigt.
Markmið iðjuþjálfunar
Það er mikilvægt fyrir gigtveikt
fólk að fá rétta sjúkdómsgreiningu
og að meðferð byiji sem fyrst. Flest-
ir læknar vita að iðjuþjálfar starfa á
Gigtlækningastöðinni. Þeir senda
skjólstæðinga sína í meðferð til iðju-
þjálfa þar sem þeir læra að takast á
við hindranir sem mæta þeim á hveij-
um degi í lífí og starfí. Markmið iðju-
þjálfans er að bæta líðan og lina þján-
ingar skjólstæðingsins. Aðferðimar
sem iðjuþjálfínn beitir til að ná því
markmiði er m.a. fræðsla. í iðjuþjálf-
un lærir viðkomandi ýmis ráð og
aðferðir til að vemda liðina og vinna
rétt. Það er mikilvægt að hver ein-
staklingur taki ábyrgð á eigin heilsu.
Iðjuþjálfínn leiðbeinir líka um val og
notkun á hjálpartækjum sem gera
dagleg störf auðveldari. Hjálpartækin
eru af ýmsum gerðum, s.s. sérhann-
aðir hnífar, lyklakippur, skæri, hjálp-
artæki á baðherbergið og sérhannað-
ir stólar.
Ef verkir era miklir í úlnlið og/eða
þumli er hægt að nota spelku til að
draga úr verkjum og auka þannig
starfsgetu handarinnar eða hvíla
hana. Iðjuþjálfar búa til spelkur og
aðlaga tilbúnar spelkur að þörfum
hvers og eins.
Á Gigtlækningastöðinni era einnig
notaðir bakstrar (50° heitt paraffín-
vaxbað) á hendur og olnboga til að
lina verki og auðvelda hreyfigetu við
æfíngar. Hönnun vinnuumhverfís
skiptir alla miklu máli og ekki síst
þá sem hafa gigtarsjúkdóma. Þjóðfé-
lagið í dag er flókið og sérhæfíng
mikil. Við verðum sérfræðingar á
afmarkaðri sviðum sem eykur ein-
hæfni vinnunar. Einhæft álag gerir
auknar kröfur um góða vinnuaðstöðu.
Iðjuþjálfar fara bæði inn á heimili
og vinnustaði og leiðbeina um vinnu-
umhverfíð. Það eru oft smávægileg
atriði sem þarf að breyta í umhverf-
inu en þau geta skipt sköpum fyrir
þann sem vinnur þar.
Hvíld eykur afköst
Á tímum sparnaðar og aðhalds í
þjóðfélaginu era gerðar sífellt auknar
kröfur um afköst vinn-
andi fólks. Þegar staða
losnar á vinnustað er
oft ekki ráðið í stöðuna
heldur álagi bætt á það
starfsfólk sem fýrir er.
Fólki er nauðsynlegt
að vera meðvitað um
vinnuumhverfí sitt og
kunna réttar vinnuað-
ferðir. Á þann hátt er
hægt að minnka álagið.
Við vitum að það er lík-
amanum nauðsynlegt
að taka sér hlé frá
vinnu með reglulegu
millibili. Það getur ver-
ið nóg að standa upp
frá saumavélinni/tölv-
unni, ganga um vinnu-
staðinn og t.d. gera æfíngar ogteygj-
ur. Þetta er ekki talinn sjálfsagður
hlutur á öllum vinnustöðum. Stuttar
hvíldarstundir auka afkastagetuna
þegar til lengri tíma er litið.
Iðjuþjálfa vantar á
heislugæslustöðvar
Tveir iðjuþjálfar starfa á Gigtlækn-
ingastöðinni. Skjólstæðingar okkar
koma af öllu landinu þar sem engin
önnur göngudeildarþjónusta iðju-
þjálfa fyrir gigtarfólk er fyrir hendi.
Astæða er til að benda heimilislækn-
um á að vera vakandi fyrir þeim
meðferðarmöguleikum sem iðjuþjálf-
ar bjóða upp á. Við höfum orðið var-
ar við að fólk með slitgigt í höndum
er stundum afskipt að þessu leyti.
Margir skjólstæðingar okkar segja
að heimilislæknirinn hefi sagt þeim
að við gigt í höndum sé lítið hægt
að gera. Á heilsugæslustöðvum um
land allt þyrfti að koma á þjónustu
iðjuþjálfa fyrir gigtarfólk. Þannig
kæmist fólk fyrr í meðferð og með-
ferðin yrði markvissari. Fólk þyrfti
þá ekki að koma til Reykjavíkur til
að fá leiðbeiningar og fá útbúnar
spelkur. Það yrði gert í þeirra heima-
byggð. Þetta er spamaður fyrir alla.
Von okkar er að iðjuþjálfar verði starf-
andi á heislugæslustöðvum um Iand
allt. Þekking þeirra nýtist sérstaklega
vel þegar unnið er með manneskjuna
í nánasta umhverfí sínu.
Að lokum viljum við lýsa ánægju
okkar og stuðningi með tillögu Há-
skólaráðs um að hér verði stofnuð
námsbraut í iðjuþjálfun við Háskóla
íslands.
Höfundar eru iðjuþjálfar.
„Fimmti guðspjallamaðurinn“
Athugasemd við grein séra Þóris Jökuls Þorsteinssonar
í NÝLEGRI grein í
Morgunblaðinu eftir
séra Þóri Jökul Þor-
steinsson sóknarprest á
Selfossi, er honum tíð-
rætt um, hvort kirkjan
hafí not fyrir listamenn
í þjónustu sína.
Hann kemst að þeirri
niðurstöðu að kirkjan
þurfi ekki á listamönn-
um á borð við J.S. Bach
að halda, en þeir þurfi
hins vegar á henni að
halda. Þarf kirkjan yfír-
leitt á nokkrum að
halda? Við skulum at-
huga þetta dálítið nán-
ar.
Þegar meistari okkar
og frelsari Jesús Kristur tók að breiða
út boðskap sinn valdi hann sér læri-
sveina. Hvers vegna skyldi hann hafa
gert það? Að sjálfsögðu til þess að
' kenna þeim sinn undursamlega boð-
skap og fá þá síðan til að breiða
hann út. Sem sagt, lærisveinamir
urðu farvegir þess boðskapar, sem
Kristur vildi koma framfæri við heim-
inn. Eftir dauða Jesú voru stofnaðir
hinir fyrstu kristnu söfnuðir, sem
áttu lengi vel í ótrúlegum þrenging-
um og máttu margir þola pislardauða
vegna trúar sinnar.
í aldanna rás hefur
kirkjan átt marga sanna
guðsmenn. Biskupa,
presta, nunnur, munka,
tónskáld, málara, mynd-
höggvara og óbreytta
leikmenn sanntrúaða.
Allt hefur þetta fólk með
starfí sínu og breytni
haldið boðskap Krists
lifandi, þrátt fyrir að
mörg hrapaleg voðaverk
og mistök hafí líka verið
gerð í nafni kristinnar
trúar. Að sjálfsögðu
þurfti þetta mæta fólk
á boðskap Krists að
halda. Hvaða kristinn
maður þarf ekki á hon-
um að halda?
í mínum huga er boðskapur og líf
Krists einungis stórkostlega fögur
saga, ef við lifum ekki eftir boðskap
hans í eigin lífí og höldum honum
þannig lifandi.
Þess vegna þarf kirkjan á sönnum
liðsmönnum að halda, hvort sem þeir
era listamenn eða ekki. Fólk sem er
sanntrúað, einlægt og vill láta gott
af sér leiða. Hinu ber ekki að neita
að listamenn á borð við J.S. Bach,
Da Vinci, Michelangelo, Beethoven,
Rafael, Mozart og margir fleiri hafa
með sínum ótrúlegu listagáfum orðið
Bach hefur oft, segir
Gunnar Kvaran, verið
nefndur fímmti Guð-
spjallamaðurinn.
meiri predikarar en margur biskupinn
og presturinn.
Hefur Þórir Jökull hlustað á hin
magnþrangnu trúarlegu verk J.S.
Bachs? Ef ekki, þá mæli ég eindregið
með því að hann geri það. Veit Þórir
Jökull að Bach ritaði undir mörg
verka sinna „Guði einum til dýrðar".
Segir það ekki sitthvað um hugarfar
hans og guðstrú?
Það dylst engum sem hlustar á
tónverk J.S. Bachs að hér er á ferð-
inni guðlegur innblástur samfara
ótrúlegri snilli, enda hefur Bach oft-
sinnis verið nefndur fímmti Guð-
spjallamaðurinn. Þrátt fyrir þetta
þarf kirkjan ekki á J.S. Bach að halda
að mati Þóris Jökuls.
Allt sem er fagurt, háleitt og ein-
lægt er til gagns fyrir kirkju vora
hvort heldur er á iistasviðinu eða á
öðrum svðum. Þar sem guðstrú og
boðskapur Krists eru í fyrirrúmi er
öllu óhætt.
Höfundur er sellólcikari.
Gunnar
Kvaran
IM Gallup svar-
ar rangfærslum
VEGNA nokkurra athugasemda
og rangtúlkana á niðurstöðum ný-
legrar könnunar IM Gallup fyrir
félagsmálaráðuneytið vill ÍM Gallup
koma eftirfarandi á framfæri:
Markmið þessarar könnunar var að
athuga viðhorf fólks til núverandi
fyrirkomulags á kjara-
samningum og einnig
afstöðu fólks til þátta
sem koma fram í ný-
framlögðu frumvarpi
um stéttarfélög og
vinnudeilur.
Niðurstöður tveggja
spuminga voru birtar í
síðustu viku og var
orðalag þeirra eftirfar-
andi:
1. Ertu ánægð(ur)
eða óánægð(ur) með
núverandi fyrirkomu-
lag kjarasamninga?
2. Ertu sammála
eða ósammála því að
auka völd hins almenna
félaga í verkalýðsfé-
lögum á kostnað stjórna verkalýðs-
félaga og trúnaðarmannaráða, eins
og lagt er til í nýju frumvarpi um
stéttarfélög og vinnudeilur?
ÍM-Gallup vinnur sam-
kvæmt stöðlum og
reglum alþjóðsamtaka
Gallup, segir Skúli
Gunnsteinsson, og
fullyrðingar um leiðandi
spurningar eru
alrangar.
Niðurstöðumar voru í stuttu
máli á þá leið að u.þ.b. tveir af
hverjum þremur sögðust óánægðir
með núverandi fyrirkomulag kjara-
samninga og tæplega 63% sögðust
sammála því að auka völd hins al-
menna félaga í verkalýðsfélögum á
kostnað stjórna og trúnaðarmanna-
ráða verkalýðsfélaga eins og yfir-
lýst markmið frumvarpsins er.
Rangar fullyrðingar
í fjölmiðlum að undanfömu hafa
nokkrir tjáð sig um niðurstöður
könnunarinnar og viðhaft rangar
fullyrðingar sem hér era raktar:
Fullyrt hefur verið að könnunin
sé leiðandi. Það er rangt. Könnun
er aðeins leiðandi ef spurningar
hennar beina með einhveijum hætti
svarendum í að svara á ákveðinn
hátt fremur en annan. í þessu til-
viki er auðvelt að sjá að svo er
ekki. Báðar spumingar em hlut-
laust orðaðar og í jafnvægi og þess
vel gætt að bæði jákvæður og nei-
kvæður svarmöguleiki komi fram í
þeim. Því er allt tal um leiðandi
könnun rangt og lýsir vanþekkingu
þeirra sem halda því fram. Fullyrt
hefur verið að fyrri spurningin gefi
misvísandi niðurstöðu og lýsi fyrst
og fremst óánægju fólks með launa-
kjör en ekki með fyrirkomulag kja-
rasamninga. M.ö.o. að fólk sé að
svara til um allt annað en spurt er
um í könnuninni. Þetta er einkenni-
leg túlkun. Þessi spurning er full-
komlega hlutlaus, skýr og grein-
argóð og samræmist ítrustu kröfum
sem Gallup gerir um allan heim.
Við hjá ÍM Gallup teljum að það
fari ekki á milli mála að spurt er
um fyrirkomulag kjarasamninga en
ekki um launakjör. Ef fólk hefði
misskilið þessa spurningu á þann
hátt að spurt væri um launakjör
ætti það að sýna sig í hárri fylgni
milli tekna og afstöðu til spurning-
arinnar. Fylgnin er óveruleg og nið-
urstaðan sýnir að mikill meirihluti
í öllum tekjuhópum er óánægður
með fyrirkomulag kjarasamninga
og einnig í öllum starfshópum nema
meðal sjómanna, bænda og nem-
enda. Niðurstaða könnunarinnar er
því skýr; fólk er almennt óánægt
með núverandi fyrirkomulag kjara-
samninga. Það kemur þó ekki fram
hvað fólk er óánægt með, enda var
það ekki markmið
könnunarinnar.
Fullyrt hefur verið
að niðurlag spurningar
tvö sé misvísandi, þ.e.
að frumvarpið leggi
ekki til það sem spurt
er um. Eitt helsta
dæmið um að frum-
varpið miði að því að
auka vald almennra
félagsmanna er að
kveðið er á um að
vinnustöðvun þurfi að
samþykkja í almennum
kosningum meðal fé-
lagsmanna í stað þess
að ákvörðunin geti ver-
ið alfarið í höndum
stjóma eða trúnað-
armannaráða verkalýðsfélaganna.
Einnig hefur niðurstaða úr
spumingu tvö verið rangtúlkuð með
því að slíta hana úr samhengi. Sum-
ir leggja eingöngu út frá fyrri hluta
spumingarinnar og segja sjálfgefið
að fólk vilji auka völd almennra
félagsmanna eins og það hafi ein-
göngu verið spurt um það. En mikil-
vægt er að átta sig á að spurningin
snýst um það hvort fólk vilji auka
völd félagsmanna á kostnað stjórna
og trúnaðarmannaráða verkalýðs-
félaganna. Þarna er mikill munur
á og ef niðurstaða þessarar spum-
ingar er jafnsjálfgefín og sumir
segja, hljóta þeir hinir sömu að
vera sammála því að breytingar í
þessa átt séu tímabærar, þ.e. ef
almenningur og kjósendur eiga á
annað borð að hafa eitthvað um
málið að segja.
Verklagsreglur Gallup
Bent skal á að ÍM Gallup er í
alþjóðasamtökum Gallup fyrirtækja
og vinnur samkvæmt þeirra stöðl-
um og vinnureglum. ÍM Gallup sem
og Gallup um allan heim, hefur
gert ijölda mælinga um viðhorf
fólks til ýmissa málefna, samtaka,
stofnana, reglugerða og jafnvel ein-
stakra ráðamanna. Niðurstaða
þeirra hefur verið jafnmismunandi
sem mælingarnar eru margar.
Stjórnvöld og hagsmunahópar í
hveiju landi vinna stöðugt með slík-
ar upplýsingar og leggja mat á
hvernig þær skuli túlka og nota
hveiju sinni. Það kemur því fyrir
að þeir sem eru óánægðir með nið-
urstöður könnunar reyni að kasta
rýrð á framkvæmd könnunar, eins
og hér virðist vera um að ræða.
Gallup sjálfur, George H. Gallup
heitinn, þurfti ósjaldan að svara
fyrir slíkar athugasemdir í fyrstu
tíð þegar þekking á aðferðafræði
kannana var lft.il. Verklagsreglur
um orðalag spurninga hjá ÍM Gallup
eru skýrar. Sérfræðingar ÍM Gallup
búa flestar spurningar til sjálfir eða
breyta þeim og lagfæra eftir frum-
hugmyndum viðskiptavina, enda
hefur ÍM Gallup ávallt lokaorðið
með orðalag spurninganna. Engra
spurninga um viðhorf almennings
til þjóðfélagsmálefna er spurt nema
spumingarnar séu taldar fullkom-
lega hlutlausar og ekki leiðandi.
Þó svo að þessi könnun sé unnin
að beiðni félagsmálaráðuneytisins
hefur það engin áhrif á niðurstöður
könnunarinnar þar sem svarendur
vita ekki fyrir hvern hún er unnin,
auk þess sem orðalag spurninganna
var í höndum ÍM Gallup eins og
áður greindi. Því er ljóst að aldrei
er hægt að kaupa fyrirframgefnar
niðurstöður hjá ÍM Gallup undir
nokkrum kringumstæðum.
Höfundur cr framkvæmdasljóri
ÍM Gallup.
Skúli
Gunnsteinsson
'é
€
G
F’
4
€
I
i
i
i
i
i
(
(
(
{
i
\
I
I
i