Morgunblaðið - 13.07.1996, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 13. JÚLÍ1996
J®Jí>r0iimMi^i$>
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
RAFRÆN ÚTGÁFA
ÍSLENDINGA
SAGNA
GEISLADISKUR með texta allra íslendinga sagna og
orðstöðulykli er kominn út hjá bókaforlagi Máls og
menningar. Diskurinn er einkum ætlaður fræðimönnum,
skólum, bókasöfnum og stofnunum. Hann auðveldar mjög
rannsóknir á orðaforða, stíl, málfræði og bókmenntalegum
einkennum íslendinga sagna. Umfang útgáfunnar má ráða
af því að ef efni disksins væri á bók fyllti það tuttugu til
þrjátíu þúsund prentaðar síður.
Orðstöðulykillinn geymir öll orð íslendinga sagna, að
frátöldum sérnöfnum, og hafa þau verið greind í orð-
flokka. Auk þess hafa allar beygingarmyndir hvers orðs
verið færðar undir eina uppflettimynd. Á disknum er einn-
ig merkingarflokkuð skrá yfir öll nafnorð sagnanna og
skrár með upplýsingum um orðaforða einstakra sagna.
Með þessari merku útgáfu er fræðimönnum á sviði ís-
lenzkrar menningar og á sviði íslenzks þjóðfélags til forna
búið umtalsvert betra aðgengi að nauðsynlegum upplýsing-
um, er varða þessi fræðasvið. Fjölmargar fræðigreinar
eiga hér hlut að máli, svo sem bókmenntafræði, félags-
fræði, lögfræði, mannfræði, málfræði, sagnfræði og þjóð-
fræði. Auk þess gagnast útgáfan öllum þeim sem sinna
ritstörfum og textagerð. Sem dæmi má nefna að einstak-
lingur, sem grípa vill til orðasambands til að skreyta mál
sitt, getur á augabragði kallað það fram á tölvuskjá, þó
hann muni ekki nema eitt eða tvö orð úr þessu tiltekna
orðasambandi.
Geisladiskurinn er handhægt vinnutæki sem kemur mjög
miklu efni á framfæri á aðgengilegan hátt. Hann gefur
og yfirsýn sem ekki var möguleg áður. Þeir, sem að honum
standa, hafa unnið gott og þarft verk sem fagna ber. Það
á eftir að gagnast bæði .almenningi og fræðimönnum um
langa tíð. Vonandi verða innan tíðar sem flest eintök þessa
fræðabrunns í höndum áhuga- og fagfólks um móðurmálið
og íslands sögu.
MEIRITEKJUR AF
SKOÐUN EN VEIÐUM?
HVALASKOÐUN hefur verið að ryðja sér til rúms sem
vaxandi þáttur í ferðaþjónustu víða um heim á undan-
förnum árum og þ.á m. hér. Eftir að Jöklaferðir á Höfn í
Hornafirði hófu fyrir nokkrum árum útsýnissiglingar með
ferðamenn til að skoða hvali, fyrst fyrirtækja, hafa mörg
ferðaþjónustufyrirtæki bætzt við. Nú er farið í hvalaskoð-
unarferðir með ferðamenn frá Grindavík, Reykjavík, Arnar-
stapa, Árskógsströnd, Dalvík, Akureyri, Húsavík og Djúpa-
vogi, svo nokkrir aðrir staðir séu nefndir. Frá ýmsum þess-
um stöðum hafa áður verið stundaðar hvalveiðar.
Dæmi eru um að sjómenn noti báta sína til hvalaskoðun-
arferða að sumarlagi, en einnig eru dæmi um að fyrirtæki
hafi sérstaka báta til þessara nota. Mikill vöxtur hefur
verið í starfseminni og má nefna sem dæmi að 1.500
manns keyptu hvalaskoðunarferðir frá Húsavík í fyrra. í
ár stefnir í mun hærri tölu.
Hvalir eru tignarlegar skepnur og þykir mörgum það
hreint ævintýri að skoða þá innan um önnur stórbrotin
undur íslenzkrar náttúru. Undanfarin ár hafa hvalirnir
verið notaðir til að laða ferðamenn til landsins og er
skemmst að minnast stórbrotinnar ljósmyndar af stökkv-
andi hnúfubaki, sem dreift var víða um heim til landkynn-
ingar. Erlendir sérfræðingar telja að aðstæður til hvala-
skoðunar séu einkar hagstæðar hér á landi. Fram hefur
komið í Morgunblaðinu að hópar brezkra ferðamanna hafi
komið hingað eingöngu til þess að líta hvali augum.
Talið er að á árinu 1994 hafi um 4,6 milljónir manna
farið í hvalaskoðun víða um heim. Áætlað er að fyrir-
tæki, sem bjóða upp á hvalaskoðunarferðir, hafi á því ári
velt um 300 milljónum Bandaríkjadala, eða um 20 milljörð-
um íslenzkra króna. Sé rétt haldið á spöðunum, ættu ís-
lenzk ferðaþjónustufyrirtæki að geta náð talsverðum hluta
þess markaðar, sem greinilega er fyrir ferðir af þessu tagi.
Ekki er víst að þess verði langt að bíða að tekjur af
hvalaskoðun verði meiri en þær tekjur, sem hugsanlega
gætu orðið af hvalveiðum, yrðu þær teknar upp að nýju,
að minnsta kosti ef tekið er mið af þeirri áhættu sem
hvalveiðar hefðu í för með sér á útflutningsmörkuðum
íslands.
Breytingar í matvælafram-
leiðslu á mann 1961-1995
Asía70,6%
S- & M-Ameríka 31,4%
Atríka
Heimiid: FAÖ
-11,6%
a:
1960
1960 =
Landsframleiðsla þróunarríkja 1960-1993
Vísitala
700
600
500
400
300
200
100
0
’65 1970 75
1980
’85 1990 ’93
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 13. JÚLÍ 1996 23
Hvað veldur hægum hagvexti í Afríku?
EINIDURGERÐ HÓLASKÓLA
Mikilvægast að
sitja staðinn vel
Við þá endurgerð skóla-
hússins á Hólum í
sögufræga stað.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
BARNAHÓPUR frá Sauðárkróki í heimsókn á Hólum. Verkpallar eru enn á skólahúsinu þótt fram-
kvæmdir við endurgerð hússins séu langt komnar.
SKÓLAHÚSIÐ á Hólum er
byggt í tvennu lagi. Eldri
helmingurinn var byggður
1910 eftir uppdrætti Rögn-
valdar Ólafssonar húsameistara og
yngri hlutinn, sem er jafnbreiður
eldra húsinu og jafnhár, var byggð-
ur 1927 eftir uppdrætti Guðjóns
Samúelssonar húsameistara. Áður
en eldri hlutinn var byggður var ráð
fyrir því gert að húsið yrði úr timbri.
Alþingi hafði veitt 18.500 kr. til
byggingarinnar. Rögnvaldur Ólafs-
son og Sigurður Sigurðsson skóla-
stjóri fengu því ráðið að húsið yrði
steinsteypt þótt stjórnarráðið hikaði
við vegna þess að það óttaðist að
húsið yrði þá miklu dýrara en fjár-
veitingunni nam.
Jón Bjarnason skólastjóri segir að
húsið hafi verið vel byggt og af
myndugleika. Þótt útveggir hafí ver-
ið steyptir og einn milliveggur eru
aðrir veggir og öll milligólf úr timbri.
Nýrri hlutinn er hins vegar allur
steinsteyptur. Hann segir að húsið
hafi ekki fengið mikið viðhald og
verið illa farið. Eldri hlutinn var óein-
angraður og lak inn um sprungur
og glugga. Húsnæðið hefur verið
tekið til mismunandi nota í gegnum
tíðina, eftir því sem aðstæður hafa
krafíst. Þar hafa verið kennslustofur,
heimavist nemenda og mötuneyti og
þar hefur fjöldi starfsmanna skólans
búið. Þessar breytingar skildu eftir
sig ljót sár á byggingunni.
Mikill undirbúningur
Ákveðið var að taka eldri hlutann
algerlega í gegn og hluta þess nýrri.
Hófust framkvæmdir seint á síðasta
sumri og er áætlað að þeim ljúki um
mitt þetta sumar. Bjöm Kristleifsson
arkitekt hannaði endurgerð hússins
og Trésmiðjan Borg hf. á Sauðár-
króki annast yfírstjóm verksins.
Húsið hefur verið einangrað,
klætt að innan, skipt um burðarbita
eftir þörfum, gólf og loft styrkt og
tekinn út fúi. Allar lagnir hafa verið
endurnýjaðar. Húsið er fjögurra
hæða og mikil lofthæð á miðhæðun-
um en stigar þröngir. Var því sett
lyfta í húsið.
„Auk þess sem við gerum húsið
upp miðað við kröfur nútímans og
þarfir skólans hefur það verið fært
nær sínu upprunalega útliti og feng-
ið fyrri reisn,“ segir Jón. í þessum
tilgangi var skipt um glugga á öllu
SKIPT hefur verið um glugga og allt húsið fengið samræmt út-
lit. Hér er verið að mála þak hússins og kvisti.
húsinu, gert við sprungur og húsið
málað að utan.
Þótt framkvæmdir hafí aðeins
staðið yfir í tæpt ár má rekja aðdrag-
anda breytinganna til ársins 1980
þegar ákveðið var að endurreisa
Ilólaskóla. Þá voru gerðar nokkrar
endurbætur á skólahúsinu og segir
Jón Bjarnason að jafnframt hafi
verið mörkuð sú stefna að húsið
skyldi halda sínu upprunalega útliti,
þótt það yrði lagað að nútíma þörf-
um skólans. Til þess að unnt yrði
að ráðast í framkvæmdirnar án þess
að loka skólanum í vetur þurfti að
undirbúa breytingarnar vel og hag-
ræða námsskipulagi með tilliti til
þeirra. Jón segir að það hafi tekist
þótt þessi mikla framkvæmd hafi
vissulega haft mikil áhrif á starf-
semina.
Kostnaður 72 milljónir
í upphafí var áætlað að kostnaður
við endurbætur á skólahúsinu yrði
72 milljónir kr. og miðast fjárveiting
við það. Jón segir að skólinn muni
halda sig innan þess ramma. Hins
vegar hafi verið gerðar nokkrar
breytingar á verkinu á fram-
kvæmdatímanum. „Þegar farið var
að gera upp húsið fóru menn að
skoða betur heildarsýn verksins og
forgangsröðun var breytt. Upphaf-
lega var áætlað að fresta því að
skipta um hluta glugganna i nýrri
hlutanum en alltaf var ljóst að það
JÓN Bjarnason skólastjóri í
stiga skólahússins.
yrði að gera innan fárra ára. Við
ákváðum hins vegar að laga allt
húsið að utan og skipta um alla
glugga, úr því búið var að setja upp
verkpalla á allt húsið. Með þessu
móti fær húsið alll samræmt útlit.
Þetta þýddi að til þess að geta hald-
ið okkur innan fjárhagsrammans
urðum við að fresta endurgerð
kennslustofa og skrifstofa á hálfri
hæð í nýrri hlutanum,“ segir Jón.
Ekki hefur verið ákveðið um fram-
hald viðgerðanna en skólastjórinn
telur skynsamlegt að Ijúka þeim í
samfelldum áfanga. Segir hann mik-
ið unnið með því átaki sem nú stend-
ur yfír. Búið sé að taka allt húsið í
gegn að utan og endurgerð eldri hluta
þess alveg lokið. Þá sé lyfta komin
í húsið en dtjúgur hiuti heildarkostn-
aðarins er við hana og framkvæmdir
henni tengdar, eða um 15 milljónir kr.
Jón segir að vissulega megi segja
að ódýrara hefði verið að byggja
nýtt hús, ef aðeins væri litið á fer-
metra til skólahalds. „Það kom aldr-
ei til greina. Þetta hús er hluti þess
sem gefur Hólastað gildi og staður-
inn á sér sérstakan sess í huga þjóð-
arinnar. Maður rífur ekki niður
menningarminj ar. “
Heim að Hólum
Er þá komið að hinni ástæðunni
fyrir endurgerð skólahússins og legg-
ur Jón ríka áherslu á hana, það er
að sitja þurfi staðinn með reisn.
„Hólastaður er kominn á traustan
grunn. Skólanum hafa verið falin
afmörkuð verkefni í búnaðarfræðslu
og rannsóknum. Við helgum okkur
fyrst og fremst íslenska hestinum,
fiskrækt og ferðamálum til sveita.
Forsendan fyrir þessu öllu er þó að
staðurinn sé vel setinn. Sé það ekki
gert gengur ekkert annað upp,“ seg-
ir Jón.
Hann segist vissulega finna til
mikillar ábyrgðar í því hlutverki að
stjórna þessum sögufræga stað.
„Það er ákaflega viðkvæmt að sitja
staðinn og ekki þykir öllum það sjálf-
sagt. Ekki eru nema 15-16 ár liðin
síðan starfið lá að mestu niðri og
sterkar voru raddir uppi um að
leggja Hóla í eyði.
Þótt sumum fínnist það hégóma-
girni er það mikilvægt í mínum huga
að landsmenn allir geti sagt „heim
að Hólum“. í þessum orðum felst
einn af hornsteinum íslenskrar þjóð-
menningar. Og sem dæmi um þann
sess sem staðurinn hefur í huga
Skagfirðinga má geta þess að þeir
segja ekki „heim að Hólum“ heldur
aðeins „heimeftir". Til þessa verður
að taka tillit. Staðurinn verður að
hafa eitthvað að bjóða svo fólk geti
litið hingað með virðingu og starfs
fólk og nemendur þurfa að geta feng-
ið lífsfyllingu með veru sinni hér,“
■ segir Jón.
HAGUR Afríku hefur verið
erfiður. Öll 53 lönd heims-
álfunnar teljast til þróun-
arríkja. Hagvöxtur í þess-
um löndum hefur á undanförnum ára-
tugum verið í lágmarki; á sama tíma
og þróunariönd Suðaustur-Asíu hafa
náð allt að 7% árlegum vexti hefur
meðalhagvöxtur Afríkuríkja á mann
ekki einu sinni náð yfir núllið. Þannig
hafa þessi fátæku lönd dregizt enn
meir afturúr hagþróun heimsins.
Þessar staðreyndir eru áhugamönn-
um um þróunarmál verðugt umhugs-
unarefni. Jeffrey Sachs er einn þeirra
sérfræðinga, sem hafa helgað sig
þessu vandamáli. Hann stýrir rann-
sóknarstofnun um alþjóðlega þróun
við Harvard-háskóla í Bandaríkjunum
(The Harvard Institute for Internati-
onal Development). Nýlega birtist eft-
ir hann í vikuritinu The Economist
ritgerð um þetta efni. Hér skal stiklað
á stóru yfir efni hennar.
ALLT frá því ríki Afríku öðluðust
sjáifstæði hafa þau litið til lána-
drottna sinna - annars vegar landa
sem í velfiestum tilfellum eru fyrrum
nýlenduherrar viðkomandi Afríku-
ríkja, hins vegar hinna alþjóðlegu
lánastofnana sem veita fé til þróunar-
aðstoðar. Þessi þróunaraðstoð hefur
frá því þessi ríki steyptust í stöðuga
skuldakreppu á níunda áratugnum
breytzt í eins konar sjálfvirka skipta-
meðferð og á sama tíma hafa stjórn-
arstefnur margra Afríkuríkja tak-
markazt við að því er virðist enda-
laust fundahald með hinum alþjóð-
legu lánastofnunum eins og Alþjóða
Gjaldeyrissjóðnum, Alþjóðabankan-
um og tengdum stofnunum sem og
öðrum lánadrottnum.
Á tímabilinu 1978-1987 var hag-
vöxtur Afríkuríkja neikvæður um sem
nemur 0,7 af hundraði og 1987-1994
var hann -0,6%. Gert er ráð fyrir um
0,6% jákvæðum hagvexti á árinu
1995, en á sama tíma náðu þróunar-
lönd Suðaustur-Asíu metvexti, allt að
7%. Það er því eigi að undra, að hlut-
ur Afríku í flæði erlendra fjárfestinga
er aðeins um 3% af heimsmarkaðnum,
á meðan hlutur þróunarlanda Asíu og
í Kyrrahafi er um 40%.
Þessar tölur sýna, að þær stefnur
sem fylgt hefur verið í þróunaraðstoð
við Afríku hafa ekki skilað árangri.
Sachs bendir á að á áttunda áratugn-
um var fylgt stefnu sem studdist við
vonlausar sósíalískar hagstjórnar-
stefnur í löndum eins og Tanzaníu,
sem leiddi ekki til neins annars en enn
verri skuldastöðu. Leiðandi markmið
hinnar vestrænu þróunaraðstoðar á
níunda áratugnum var svokölluð
„skipulagsaðlögun" (structural adjust-
ment), sem tók betra tillit til markað-
arins, en vantaði forgangsröðun að-
gerða til umbóta. Þetta leiddi til þess
að á tíunda áratugnum er sjónum
beint að „góðri stjórnun" þróunarland-
anna, þ.e.a.s. meiri áherzla er lögð á
að afrískar ríkisstjórnir fylgi skilvirk-
um stjórnunaraðferðum.
Áætlanir alþjóðastofnananna
gallaðar
Þrátt fyrir að „skipulagsaðlögun“ hafi
skilað nokkrum árangri, þ.e.a.s. leitt
til aukins vaxtar í nokkrum Afríku-
löndum, segir Sachs þær áætlanir
Aþjóða Gjaldeyrissjóðsins (IMF) og
Alþjóðabankans vera alvarlega gall-
aðar. IMF hugsi ekki um annað en
verðlagsstöðugleika og Alþjóðabank-
anum sé fyrirmunað að fínna rétta
forgangsröðun. Reglan hjá bankanum
sé sú að hlaða þróunaraðstoðarlán sín
slíkum fjölda skilyrða, að veikar,
skuldum hlaðnar ríkisstjórnir neyðist
til að setja á virðisaukaskatt, nýjar
tollaregiur, framkvæma umbætur á
ríkisstarfsmannakerfinu, einkavæð-
ingu og fleira - og þetta allt innan
strangra tímamarka, vanalega aðeins
nokkurra mánaða.
Stærsti gallinn við þessar áætlanir
eru þó, að dómi Sachs, að
þær stefndu ekki að meiri
hagvaxtaraukningu en 1-2
af hundraði, á meðan
reynslan frá þróunarlönd-
um Suðaustur-Asíu sýndi
að hægt væri að ná 5%
hagvexti þar sem þróunaraðstoð við
fátæk lönd skilaði árangri. Hinn við-
varandi lági hagvöxtur í Afríku sé
ekkert lögmál, það sé hægt að ná
asískum vexti í Áfríku. Af 53 ríkjum
Afríku hafa 3 náð vexti sem kemur
„Nýr Afríkusáttmáli“
Þróunarað-
stoð hefur
ekki skilað
árangri
nærri þeim asíska: Botsvana, Máritíus
og nú síðast Úganda.
Að sögn Sachs hafa rannsóknir
sýnt, að hagvöxtur á mann stjórnast
af eftirfarandi fjórum meginatriðum.
• Upprunalegu tekjustigi
landsins, þar sem fátækari
lönd hafa tilhneigingu til
hraðari vaxtar en ríkari;
• að hve miklu leyti við-
________ komandi land tekur mið af
markaðsiögmálum, sem fel-
ur í sér hve opið það er fyrir viðskipt-
um, hversu frjáls heimamarkaðurinn
er, að framleiðslan sé frekar í höndum
einkaaðila en opinberra, vernd eignar-
réttarins og lága jaðarskatta;
• sparnaðarstig landsins, sem er ná-
tengt sparnaðarstigi ríkisins sjálfs;
og síðast en ekki sízt
• þættir tengdir landfræðilegri legu
og auðlindum viðkomandi lands. Lönd
sem ekki hafa aðgang að sjó og lönd
sem hafa ofgnótt einstakra
auðlinda hafa tilhneigingu
til að dragast aftur úr
strandríkjum og löndum
sem ekki búa yfir miklum
náttúruauðlindum.
Að teknu tilliti til þessara
fjögurra atriða má skýra að mestu
hví Afríkuríki hafa ekki náð meiri
vexti en raun ber vitni. Háir tollmúrar
og aðrar viðskiptahindranir, of háir
skattar, mjög lágt sparnaðarstig og
erfiðar landfræðilegar aðstæður, með-
„Dögun
hraðs vaxtar
um gervalia
Afriku"
Lokatillaga Sachs, sú sem hann
nefnir „stærstu uppsprettu stuðnings"
frá ríku löndunum, er jafnframt sú
sem hann segir hina ódýrustu. Hin
ríku lönd Evrópu, Ameríku og Japan
ættu að hleypa „Nýjum Afríkusátt-
mála“ af stokkunum, sem tryggði
opinn aðgang afrískra framleiðsluvara
á markaðina, og þar sem þaú skuld-
byndu sig til að veita Afríku
raunverulega aðstoð við að
fella álfuna inn í efnahags-
kerfí heimsins. Þessi skujd,-
binding myndi hjálpa til að
sanna fyrir báðum aðilum
að hið langa tímabil efna-
hagslegrar jaðartilvistar Afríku væri
lokið; slíkt myndi hleypa krafti í af-
rískar sem og vestrænar þjóðir til að
yfirstíga allar hindranir á veginum til
„nýrrar dögunar hraðs vaxtar um
gervalla Afríku“.
Hjaltadal, sem nú er á
lokastigi, er hugað að
halds en jafnframt reynt
að gefa húsinu fyrri reisn
með því að færa það nær
upprunalegu útliti. í
samtaii við Helga
Bjarnason kemur fram
að Jón Bjarnason skóla-
stjóri telur síðarnefnda
þáttinn afar mikilvægan
í því að sitja vel þennan
VAXTARHRAÐI flestra Afríkuríkja hefur ekki getað haldið í við
hraða fólksfjölgunar og hefur því t.d. matvælaframleiðsla á mann
í álfunni minnkað á undanförnum áratugum.
Þróunar-
aðstoð við
Afríku end-
urskoðuð
Hagþróun í Afríkuríkjum hefur verið mjög
hæg á undanfömum áratugum, þrátt fyrir
alla veitta þróunaraðstoð. Sérfræðingar hafa
ekki verið á einu máli um ástæður þessa.
Auðunn Arnórsson kynnti sér kenningar eins
bandarísks sérfræðings um hagvöxt í Afríku.
al annars hátt hlutfall aðgangsleysis
að sjó (15 af 53 löndum eru umkringd
landi) og það hve háð mörg lönd eru
útflutningi náttúrulegra hráefna eru
allt atriði sem dæmigerð eru fyrir
hagkerfi Afríkuríkja.
Lega og auðlindir landa munu þó
ekki vera það sem gerir útslagið með
að hagvöxtur Afríkuríkja sé svo lág-
ur, að dómi Sachs, heldur fyrst og
fremst skortur á fijálsum viðskiptum,
skortur á hvatningu fijáls markaðar
og skortur á almennum sparnaði.
Eftir að hafa brotizt undan valdi
nýlenduveldanna féllu flest Afríkuríki
í þá gryfju að loka hagkerfum sínum
og treysta á sjálfsþurftabúskap í nafni
sjálfstæðis. Oft nýttust stofnanir frá
nýlendutímanum eins og stjórnarráð
landbúnaðarins hinum nýju ríkisstjórn*
um sem tæki tii að efla tök sín á hög-
um viðkomandi landa, sem þýddi aukna
miðstýringu og útilokun markaðsafl-
anna.
Lengi leiddu tilraunir Vesturlanda
til þróunaraðstoðar við þessi ríki að-
eins til þess að hrun miðstýringarkerf-
anna frestaðist um hríð. Erlendar
skuldir þróunarlandanna hrönnuðust
upp. Nú eru það einmitt hinar himin-
háu erlendu skuldir sem eru mörgum
Afríkulöndum mestur fjötur um fót á
leið þeirra til umbóta.
Skuldaeftirgjöf nauðsynleg
Sachs ieggur til, eins og reyndar
margir aðrir, að veita skuldugustu þró-
unarlöndum Afríku rausnarlega eftirg-<;
jöf skulda til að gera þeim mögulegt
að „byija upp á nýtt“. Hægt er að tína
til fjölda dæma um að skuldaeftirgjöf
hafi leitt til nýs hagvaxtarskeiðs:
Þýzkaland 1953, Indónesía 1969 og
nú síðast Pólland, Egyptaland og fleiri.
Eftir stendur spurningin, hvort þró-
unaraðstoð (hinna velmegandi landa)
geti stutt hagvöxt í Afríku.
Niðurstaða Sachs er sú, að þróun-
araðstoð grípi þá aðeins, að hún sé
takmörkuð í tíma (og verki þar með
ekki ánetjandi) og sé hluti heildará.;
ætlunar sem byggir á markaðsmíð-
aðri vaxtarstefnu. Vandamálið hing-
að til hefur verið að bæði þessi skil-
yrði hefur vantað: að þiggja aðstoð
hefur orðið eins konar lífsstíll margra
ríkja og áætlanir IMF og Alþjóða-
bankans hafa sjaldan tekið mið af
vaxtarstefnu.
Áður en erlend þróunarhjálp missir
allt traust fyrir kaldhæðni og þreytu,
verður að enduruppbyggja hana á
grundvelli framkvæmanlegra mark-
miða. í fyrsta lagi ætti þróunaraðstoð
að grundvallast á mun meira vali;
hún ætti aðeins að vera veitt iöndum
sem grípa til skilvirkra ráðstafana til
að koma á markaðs- og útflutnings-
stýrðum hagvexti. í öðru lagi ætti
hver aðstoðaráætlun að vera tak-
mörkuð í tíma. Það myndi hjálpa
umhótasinnuðum ríkisstjórnum að
standa við sínar skuldbindingar á
fyrstu stigum. Aðstoðaráætlanir, sem
fjöruðu út eftir fyrirfram tilkynntum
kvarða - rausnarlegar í upphafi,
minnkandi síðar - myndu krefjast
hæfilegrar einbeitingar af afrískum
stjórnendum.
Það færi hinum velmegandi löndum
heims vel að stýra meira fjármagni
til hjálpar svæðisbundnum aðstoðará-
ætlunum, svo sem til að opna landlukt-
um löndum aðgang að höfnum. Auk-
inn (fjárhagslegur) stuðningur við
friðargæzlu á ólgusvæðum er jafn-
framt þarfur.
þörfum nútíma skóla-