Morgunblaðið - 15.09.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1996
JAPANSKAR SKYLMINGAR
KENDO
Skylmingar í hlííðarbúningi þar sem einlæg ástund er sett
ofar keppni. Göfiig og krefjandi iþrótt sem eflir líkama og hug.
Kennari: Ingólfur Björgvinsson 3.Dan
IAIDO
List japanska sverðsins, felst í einstaklingsbundnum
æfingum á fyridram ákveðnum hreyfimynstrum
(kata) sem eru afrakstur þrotlausrar viðleitni
samuraianna til fullkomnunar á liðnum öldum
Kennari: Tryggvi Sigurðsson 4.Dan
MEISHINKAN DOJO
Upplýsingar í símum 555 27 25 og 587 «<48 eftir kl.18.
MORGUNBLAÐIÐ
Langar þig í mest spennandi
skólann í bmiumi
CH Langar þig að vita hvar latnir vinir þínir og vandamenn
hugsanlega og líklegast eru 1 dag og hversu öruggt meint sam-
band við þá og þessa undarlegu heima er með aðstoð miðla?
DLangar þig að vita hvað eru afturgöngur, líkamningar,
alfar, huldufólk, fjarskynjun, fyrirboðar, berdreymi, svifjógar,
ærsladraugar eða bara hvers vegna skilaboð koma að handan?
D°g 'angar Þ*g að setjast í skemmtilegan og svo sannarlega
spennandi skóla 1 glaðværum og jákvæðum hópi nemenda
eitt kvöld í viku eða eitt Iaugardagseftirmiðdegi í viku, þar
sem farið er ítarlega 1' máli og myndum sem og í námsefni
yfir allt sem lýtur að framhaldslífi okkar jarðarbúa eins og
mest og best er vitað um það á hnettinum í dag fyrir hófleg
skólagjöld? -Ef svo er þá áttu ef til vill samleið með oldcur
og hundruðum ánægðra nemenda sl. fjögur misseri.
Þrir- byrjunarbekkir hejja brátt nám í Sálarrannsóknum 1 nú
á haustönn '96. Skráning stendur yfir. Hringdu og fáðu allar
nánari upplýsingar um mest spennandi skólann sem í boði er
i dag. Yfir skráningardagana er svarað í síma Sálarrannsóknar-
skólans alla daga vikunnar kl. 14-19.
Sálarrannsóknarskólinn
- mest spennandi skólinn í bænum -
Vegmúia 2,
sími 561 9015 og 588 6050,
T I L
Frá 16. september höfum
við opið frá kl. 9-17
Skandia
LAUGAVEGI 170 • S(MI 540 50 BO • FAX 540 50 81
hvarf öll. Við sigldum með Goða-
fossi frá Kaupmannahöfn og kom-
um til íslands 5. desember 1938.“
Læknirinn fór í Bretavinnuna
Til íslands komu þau ríkisfangs-
laus. Var ekki aðkoman erfið?
„Það hefði getað orðið erfitt,
en Islendingarnir vinir okkar voru
svo hjálpsamir. Það beið okkar
íbúð, ef ég man rétt þá áttu Skúli
Þorsteinsson og Anna Sigurðar-
dóttir þessa kjaliaraíbúð á Vífils-
götunni. Anna var ein af þeim sem
hafði verið barnapía mín í Berlín.
Eg man líka eftir Þórarni Jóns-
syni tónskáldi, sem mjög oft
bauðst til að passa mig á kvöldin,
því þá gat hann ótruflaður spilað
á píanóið okkar. Fleira fólki man
ég eftir sem oft hafði komið til
okkar, svo serri óperusöngvurun-
um Maríu Markan og Pétri Jóns-
syni, Halldóri Hansen lækni og
fleirum. Við vorum fyrst á Vífils-
götunni, fengum svo íbúð á Lind-
argötu og loks keyptum við hús,
Sólvang, sem hafði verið sum-
arbústaður úti á Seltjarnarnesi,
þar sem nú heitir Lindarbraut.
Eg veit ekki hvernig þau leystu
þetta fjárhagslega. Við vorum
peningalaus en fundum ekki til
þess vegna þess að það var svo
vel tekið á móti okkur. Það var
aldrei erfitt að vera hér.
Mamma kenndi tungumál, síð-
ustu árin þýsku í Háskólanum.
Pabbi vann stundum sem verka-
maður í Bretavinnunni, víst í
hitaveituskurðum. Hann hafði
ekki lækningaleyfi og fékk það
ekki fyrr en rétt áður en við fór-
um. Sjálfur var ég sendur í sveit
tvö fyrstu sumrin eins og aðrir
bæjarkrakkar. Var á Grímsstöðum
á Mýrum og Þrastarhóli í Eyja-
firði, skammt frá Möðruvöllum,
og seinna vann ég við gerð hita-
veitugeymanna í Öskjuhlíðinni.
Okkur leið vel hérna og vorum
þakklát fyrir að vera hér. Það var
betra en að vera í fangelsi í Þýska-
landi. Sérstaklega var þetta mér
til góðs. Ég var á þeim aldri að
ég hefði sjálfsagt verið tekinn í
herinn í lok stríðsins og sendur til
vígstöðvanna.
Ég veit ekki af hveiju pabbi
fékk ekki leyfí til að stunda lækn-
ingar hér, hvort það er rétt að
læknarnir hafi staðið á móti því,
en ég veit að læknar vísuðu samt
oft fólki til hans. Hann talaði ekki
íslensku og átti erfitt með að læra
tungumál. Það var erfitt fyrir
hann. Hann fékk ekki leyfið fyrr
en við höfðum verið hér í hálft
sjöunda ár. Hver kom því loksins
í gegn að hann fékk leyfi til að
stunda hér almennar lækningar
með sérstökum lögum 11. desem-
ber 1944 veit ég ekki. En næstum
sama dag barst leyfið til að kom-
ast til Bandaríkjanna.“
Þá var úr vöndu að ráða, en það
varð úr að þau færu vestur um
haf. „Ég man vel eftir þessu. Ég
held að það hafi aðallega verið
mín vegna, þau töldu að það yrði
betra fyrir mig að komast til náms
þar. Ég hafði lokið gagnfræða-
prófi frá Ingimarsskólanum og
byrjaði í Verslunarskólanum. Ég
hafði hug á að fara einhvern tíma
í rafmagnsverkfræði. Hafði unnið
hjá Rafveitu Hafnarfjarðar í rúmt
ár og Ieist vel á það. Við vorum
alltaf í biðstöðu.
Þegar ég hugsa um það eftir
á, var þetta ekki rétt ákvörðun
fyrir þau. Þeim leið ekki vel í
Bandaríkjunum. Þau áttu að vera
hér kyrr. Þau voru ríkisfangslaus,
það tók 10 ár að fá íslenskan ríkis-
borgararétt. Ekkert land var til-
greint á bráðabirgðapassa þeirra.
Pabbi þurfti að byija aftur að
reyna að fá lækningaleyfi þar og
það gekk hægt með enskuna. Þeg-
ar hann hafði loks tekið tilskilið
læknispróf var hann orðinn 67 ára
gamall. Hann gerist þá ráðgefandi
sérfræðingur við Kingsbridge
Home for the Ages og Professi-
onal Hospital í Yonkers, auk fleiri
starfa. 1947 ákvað hann að fara
til Islands til að athuga með að
taka aftur upp þráðinn hér, en þó
hann kæmi gekk það ekki vegna
tungumálsins. Mamma reyndi ekki
að fá læknisleyfi í Bandaríkjunum.
Hún vann í verksmiðju og kenndi
í menntaskóla og einkaskóla, þeim
sama sem ég fór í fyrst eftir að
við komum. Þar hitti ég konu
mína, Helenu. Þrettán árum
seinna hitti ég hana aftur fyrir
hreina tilviljun, þá ekkju með dótt-
ur, og við giftum okkur. Og eign-
uðumst son saman, Karl Einar.
- Finnst honum hann eiga ræt-
ur á íslandi?
„Já, í mörg ár eftir að við flutt-
ÖRLðt
BLANDAfiRAR
FJÖLSKYLDU
DR. KARL M. Kroner, tauga-
læknirinn sem flúði til íslands
undan nasistum.
um til Bandaríkjanna hélt ég að
ég mundi koma aftur til íslands.
Það var það mikill íslendingur í
mér að ég hélt að til þess mundi
koma fyrr eða síðar. En svo varð
ekki, því ég fékk starf þar. Ég
hefí kennt verkfræði í 30 ár í
University of Massachusettes.
Hafði áður verið við háskólann í
Maine og New York University.
En er núna hættur fyrir 8 árum,
kominn yfir sjötugt."
Ríkisfangslaus til Vesturheims
„Eg man vel eftir því þegar við
fórum með Fjallfossi 5. apríl
1945. Þá voru þrír dagar til stríðs-
loka í Evrópu. Ég hefi skrifað þá
sögu fyrir afkomendur mína. Is-
lendingar voru þá búnir að missa
flest stærri farþegaskip sín. M.a.
það sem við áttum fyrst að fara
með. Eimskip sá þá til þess að
skipin sem eftir voru gætu tekið
nokkra farþega, rýmdu til svo að
urðu 6 pláss fyrir farþega á Fjall-
fossi, þar af vorum við þrjú.“ Á
farþegalistanum sem hann hefur
útvegað sér má sjá að við nöfn
þeirra þar sem er skráð þjóðerni
stendur „none“, hjá hinum stend-
ur íslendingar.
„Við fórum í skipalest til ír-
lands, 8 skip saman. Tveimur
klukkustundum eftir að við fórum
af stað skaut kafbátur á skipið á
undan okkur í skipalestinni og
sökkti því. Við sigldum í sveig
fram hjá því sökkvandi og áfram.
Við komum til Belfast. Þar tók
við stærri skipalest með 120 skip-
um. Stríðið var búið, en allir vissu
að kafbátarnir mundu ekki vita
það vegna bannsins við að hafa
samband. En af því að við vorum
minnsta skipið og hægfara var
ákveðið að skipalestin biði ekki
eftir okkur. Við sáum hvert skip-
ið af öðru sigla fram úr okkur
og við vorum skilin eftir ein. Við
þurftum að stoppa í Halifax til
að taka kol og sigldum síðan
gegnum Cape Cod Canal í Banda-
ríkjunum. Þar heyrðum við að
kvöldið áður hefði þýskur kafbát-
ur sökkt skipi þar rétt fyrir utan.
Þó hálfur mánuður væri síðan
stríðinu lauk höfðu kafbátsmenn
ekki frétt það. Við vorum 25 daga
á leiðinni."
Karl faðir hans dó 1954 og Irm-
gard móðir hans 1973. Þau höfðu
bæði óskað eftir að aska þeirra
yrði jarðsett á íslandi. „Rétt áður
en mamina dó komu 30-40 íslend-
ingar saman og sendu henni í átt-
ræðisafmælisgjöf stóra bók, teikn-
ingar Mayers úr Gaimards-leið-
angrinum 1836 og með árituðum
nöfnum þeirra allra. Þetta var
nokkrum vikum áður en hún dó.
Henni þótti afskaplega vænt um
það.“
Klaus segir að þau hafí alltaf
verið mjög velkomin á fslandi.
Þegar breski herinn kom var í
fyrstu óvíst hveijir þar voru á ferð.
Sumir Þjóðveijar í Reykjavík voru
hræddir um að þýski herinn væri
að koma. Þau áttu marga vini í
þeirra hópi, því þýska fólkið hafði
oft samkomur á heimili einhvers
þeirra. „Faðir minn óttaðist ekkert
þegar Bretar komu eins og sumir
aðrir sem höfðu komið undir svip-
uðum kringumstæðum, því hann
vissi að við vorum á svarta listan-
um hjá þýska ræðismanninum
Gerlach og þangað mundu Bretar
fara fyrst.“
Heimsækir lifandi og látna
Hann nefnir vini sem hann
hefur haldið sambandi við.
Skólabróðir hans úr gagnfræða-
skólanum, Jón Sigurjónsson,
fylgdi honum í viðtalið. Þeir lásu
saman, Jón hjálpaði honum með
stærðfræðina og hann hjálpaði
Jóni með þýskuna. Marga fleiri
nefnir hann hér og fyrir norðan.
„Við höfum komið hingað oft, að
meðallagi fimmta hvert ár, en það
er aldrei tími til að hitta alla. Á
vormisseri 1979 vann ég hér við
Háskóla íslands í leyfi frá há-
skólanum mínum og þá kom fjöl-
skyldan með. Sonur minn og
stjúpdóttir hafa komið með okkur
oftar.
Það sem mér finnst merkileg-
ast hér er hve vegirnir eru orðnir
góðir, maður getur ferðast svo
miklu hraðar núna. Ég var ein-
mitt í gær fyrir norðan. Allt fólk-
ið sem ég var hjá í sveitinni er
látið og búin seld. Á Mörðuvöllum
þekkti ég Eggert Davíðsson og
Ásrúnu, dóttur Þórhalls á Þrast-
arhóli. Þau eru dáin, en þau áttu
þrjár dætur, Sólveigu, Kristínu
og Þórhöllu. Hjá okkur í Banda-
ríkjunum höfum við haft nokkra
íslenska krakka og Þórhalla er
ein af þeim.
Fyrir norðan kom ég í Möðru-
vallakirkju. Hún var opin og ég
fór inn. Kirkjan er svo falleg og
ég var alveg hissa hve vel henni
er haldið við. Einu sinni fyrir
löngu þegar móðir mín og ég
heimsóttum hana tókum við eftir
því að gamla Guðbrandarbiblían
frá 1594 lá þarna. Okkur fannst
hættulegt að hafa svo gamla bók
þar. Hvað mundi gerast ef eldur
kæmi upp? Svo við ákváðum í
Bandaríkjunum að senda kirkj-
unni eldtraustan skáp til að
geyma hana í. Um daginn sá ég
að skápurinn er þarna enn, þó
gamla biblían sé þar ekki lengur.
Hún er komin í Þjóðarbókhlöðuna.
I staðinn er komin litprentun af
henni og þá er auðvitað í lagi að
hafa hana óvarða. Aftur á móti
veit ég ekkert hvað er geymt í
læstum skápnum, ef það er þá
eitthvað. En mér þótti gaman að
sjá þetta.
Eitt kom í huga minn fyrir norð-
an, að ég var ekki að heimsækja
fólk heldur grafir. Margir vinir
mínir eru látnir. Það minnti mig
á að ég er að verða gamall sjálf-
ur,“ voru lokaorð Klaus Erlends
Kroner áður en hann ók út á flug-
völl og hélt til Bandaríkjanna á
eftir konu sinni, sem hafði farið á
undan honum af því að hann mátti
til með að hitta svo marga vini,
lifandi og. látna. i
Á