Morgunblaðið - 15.09.1996, Qupperneq 32

32 SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Fjölbreytt útgáfa hjá Máli og menningu
Thor
Vilhjálmsson
Helgi
Ingólfsson
Georges
Perec
Peter
Hoegh
Réttsælis
á bókahjólinu
LJÓÐABÆKUR, skáldsögur, barna- og
unglingabækur, ævisögur og fræðibækur
af ýmsu tagi eru meðal útgáfubóka Máls
og menningar í ár og má þá ekki gleyma
tölvu- og hljóðútgáfu sem fer vaxandi hjá
útgáfunni.
Þrjár ljóðabækur komu út í vor hjá Máli
og menningu: Ljós til að mála nóttina eftir
Óskar Árna Óskarsson, Spegill undir íjögur
augu eftir Jóhönnu Sveinsdóttur og Blánótt
— Ljóð Listahátíðar. Á næstunni koma eftir-
taldar ljóðabækur: Valsar úr síðustu sigl-
ingu eftir Lindu Vilhjálmsdóttur, Indíána-
sumar eftir Gyrði Elíasson, Þrítengt eftir
Geirlaug Magnússon, ljóðasafn eftir Árna
Ibsen og Ljóð 1980-81, fyrstu þijár
ljóðabækur Einars Más Guðmundssonar í
einni bók.
Mál og menning gerir að þessu sinni til-
raun með ritröð ungra höfunda, en það eru
fyrstu skáldsögur ungra höfunda í sérstök-
um óspariklæddum flokki. Þrír höfundar
ríða á vaðið. Snákabani er fyrsta skáldsaga
Kristjáns B. Jónassonar. Gerður Kristný og
Andri Snær Magnason hafa áður sent frá
sér ljóðabækur, en nú er komið að skáld-
sagnagerðinni hjá þeim, ný skádsaga Gerð-
ar nefnist Regnbogi í póstinum og Andri
býður upp á Engar smá sögur.
íslandsförin er ný skáldsaga eftir Guð-
mund Andra Thorsson. Böðvar Guðmunds-
son er höfundur skáldsögunnar Lífsins tré
sem er sjálfstætt framhald Vesturfarasög-
unnar Híbýla vindanna. Einar Kárason er
með smásagnasafn og Elísabet Jökulsdóttir
Fiskisögur, eins konar örsögur. Ný skáld-
saga kemur eftir Hallgrím Helgason. Helgi
Ingólfsson, sem áður hefur verið á Rómar-
slóðum í skáldsögum sínum, sækir nú efni
í nútímann í Reykjavík og nágrenni með
gamansamri skáldsögu, Andsælis á auðnu-
hjólinu.
Andvarp márans
Tvær skáldsögur eftir Danann Peter
Hoeg koma út hjá Máli og menningu á ár-
inu báðar í þýðingu Eyglóar Guðmundsdótt-
ur. Hugsanlega hæfir er komin út, en Kon-
an og apinn, nýjasta skáldsaga Hoegs frá
í vor, væntanleg. Jakob forlagasinni og
meistari hans eftir Denis Diderot er „ein
frægasta skáldsaga Frakka fyrr og síðar“
að sögn þýðandans Friðriks Rafnssonar.
Hinsta andvarp mánans er nýjasta bók
Salmans Rushdies, _kom á frummálinu í
fyrra, þýðandi er Árni Óskarsson. Tvær
syrtlur eru nýkomnar: Hlutirnir, víðkunn
skáldsaga eftir Frakkann Georges Perec i
þýðingu Péturs Gunnarssonar og Lambið
og aðrar sögur eftir Spánveijann José Jim-
énez Lozano þýdd af Jóni Thoroddsen og
Kristínu Jónsdóttur. Skáldsaga Carol Shi-
elds „Stone diaries" (íslenskur titill ófund-
inn) er eins konar „ættarsaga" frá Kanada.
Bodil Wamberg er höfundur skáldsögunnar
Hamingjan er huliðsrún sem Björn Th.
Björnsson hefur þýtt.
Fley og fagrar árar kallar Thor Vilhjálms-
son minningar sínar sem eru framhald
bókarinnar Raddir í garðinum sem kom út
1992. Annar rithöfundur, Agnar Þórðarson,
hefur skrifað endurminningar sínar og nefn-
ir þær í tímans vagni.
Bjöm Th. Björnsson er höfundur 12 ís-
lendingaþátta frá Danmörku, Úr plógfari
Geíjunar nefnir hann verkið. Dóra S.
Bjarnason skrifar reynslu- og baráttusögu
móður og fatlaðs drengs og kallar hana
Undir huiiðshjálmi. ísland — Framandi land
er eftir Sumarliða ísleifsson og hefur hann
safnað saman lýsingum útlendinga á land-
inu. í Þjóðsögum Jóns Múla Ámasonar seg-
ir höfundurinn sögur af sjálfum sér og öðr-
um. Össur Skarphéðinsson greinir frá Stór-
urriðanum í Þingvallavatni í samnefndri
bók. Árni Bjömsson hefur endumýjað og
bætt við miklu efni í bók sína Merkisdagar
á mannsævinni svo að úr verður verk sam-
bærilegt við Sögu daganna eftir hann. Jör-
undur Svavarsson og Pálmi Dungal era
höfundar verksins Leyndardómar undir-
djúpanna við ísland, en í því fjalla þeir um
lífríkið á hafsbotni og landgrunni. Margar
ljósmyndir prýða bókina.
Bósa saga er væntanleg í útgáfu Sverris
Tómassonar með myndum eftir Tryggva
Ólafsson. Stefán Steinsson þýðir Gilgames
kviðu. Helgi Hálfdanarson tekur saman
dæmi um orðsnilld Shakespeares sem líta
má á meðal annars sem ábendingar fyrir
ræðumenn; Veröldin er leiksvið er heiti úr-
valsins. íslensk bókmenntasaga, þriðja
bindi, sem Halldór Guðmundsson ritstýrir,
er á útgáfuskrá. Meðal handbóka eru bók
um einhverfu, ritlingurinn Books on Iceland
og Villtir matsveppir á íslandi. Bókin ís-
lenski hesturinn. Litir og litbrigði er eftir
Friðþjóf Þorkelsson og Sigurð A. Magnús-
son. Treasures of Icelandic verse er safn
ljóða á íslensku og ensku með ljósmyndum
eftir Láras Karl Ingason. Ámi Siguijónsson
valdi ljóðin sem era frá miðri síðustu öld
til samtímans.
Ut kemur Ensk-ensk orðabók með ís-
lenskri orðskýringu. Háskólaútgáfan
Heimskringla hefur gefið út læknisfræðileg-
ar orðabækur og eðlisfræðiorðasafn. Hjá
sama forlagi kemur Að hugsa á íslensku
eftir Þorstein Gylfason.
Fyrr á árinu kom tölvuútgáfan íslend-
ingasögur: orðstöðulykill og texti með hand-
bók; margmiðlunardiskurinn Jarðfræði eftir
Sigurð Davíðsson er að koma út, einnig
Ensk-íslensk/íslensk-ensk tölvuorðabók í
samvinnu við Aidamót og Dönsk-íslensk
tölvuorðabók.
Af hljóðútgáfu er það að frétta að út
kemur geisladiskurinn Vetrarferðin eftir
Schubert með Kristni Sigmundssyni og
Jónasi Ingimundarsyni. Ljóð við undirleik
er geisladiskur með ljóðum Bubba Mort-
hens. íslenskur aðall eftir Þórberg Þórðar-
son er gefinn út í samvinnu við Hjóðbóka-
klúbbinn.
Halló! Er einhver þarna?
Margar bama- og unglingabækur koma
út hjá Máli og menningu, allt frá tusku-
og baðbókum fyrir yngstu börnin til ungl-
ingasögunnar Eg sakna þín sem er marg-
verðlaunuð bók eftir Norðmanninn Peter
Pohl þýdd af Sigrúnu Árnadóttur.
Meðal bóka fyrir ung börn eru Tommi
gistir hjá ömmu eftir Kristiina Louhi, Vor
í Ólátagarði eftir Astrid Lindgren og Fríið
hennar Freyju eftir Önnu Cynthia Leplar.
Ragnheiður Gestsdóttir endursegir og
myndskreytir Hlina kóngsson.
ísafold fer í síld eftir Gísla J. Ástþórsson
verður endurútgefin með nýjum myndum.
Guðmundur Páll Ólafsson ritar fræðibókina
Hraunið. Sólveig Traustadóttir er höfundur
bókarinnar Himinninn litar hafið blátt sem
er framhald bókar hennar Himinninn er
allsstaðar. Jólasögur af Frans er ný bók
eftir rómaðan þýskan höfund, Christine
Nöstlinger. Ungfrú Nóra er eftir hollensk-
an verðlaunahöfund Annie M.G. Schmiedt.
Halló! Er einhver þarna? er splunkuný saga
með heimspekilegum vangaveltum eftir
Jostein Gaarder, höfund Veraldar Soffíu,
og kemur bókin út samtímis í mörgum lönd-
um.
Gunnhildur Hrólfsdóttir er höfundur sög-
unnar Hér á reiki. Úlfar Harri Elíasson, 23
ára háskólanemi, sendir frá sér ævintýri,
Sól yfir Dimmubjörgum. Þórarinn Eldjárn
hefur gert nýja þýðingu á Lísu í Undra-
landi eftir Lewis Carroll. Ketilbjörn kaldi —
öðra nafni Eiríkur er eftir Rose Lagercr-
antz. Tvær bækur koma eftir Roald Dahl:
Danni — heimsmeistari og Jakob og risa-
ferskjan.
Fyrir unglinga er sagan Nýr heimur eft-
ir Gillian Cross, Blæjan eftir Inger Bratt-
ström og fyrrnefnd saga, Ég sakna þín eft-
ir Peter Pohl. Saga eftir Þorstein Marelsson
hefur fengið vinnutitilinn Ég get svarið
það. Skáldsaga fyrir unglinga eftir Þórð
Helgason er enn án titils. Leikum leikrit
geymir óbirt leikrit eftir 12 íslenska höf-
unda. Prakkarasaga er táknmálsbók fyrir
heymarlaus börn.
Þegar pabbi dó er endurútgefin bók eftir
Guðrúnu Öldu Harðardóttur með nýjum
myndum. Litli prinsinn eftir Saint-Exupéry
verður gefinn út á ný með litmyndum. Fleiri
endurútgefnar bækur fyrir böm og unglinga
koma út hjá Máli og menningu og sama
er að segja um bækur fyrir fullorðna.
Guðjón Ketilsson hefur opnað sýningu í Norræna húsinu
Engar
u-beygjur
GUÐJÓN Ketilsson myndlistar-
maður hefur opnað sýningu á
verkum sínum í Norræna húsinu
— tréskúlptúram sem engin leið
er að flokka undir neins konar
■ - afturhvarf til eldri gilda í myndlist-
inni, svo sem Aðalsteinn Ingólfs-
son listfræðingur segir í sýningar-
skrá.
Og áfram heldur hann: „Form-
hyggja og prímitífismi módernism-
ans eins og þau birtast í tréskúlp-
túram Siguijóns Ólafssonar, höfða
augljóslega ekki til hans [Guð-
jóns]. Og þótt verk Guðjóns séu
gerð af miklum hagleik, hefur
hann takmarkaðan áhuga á alþýð-
legri hagleikssmíð. Til að komast
nær merkingu þessara tréskúlp-
■ túra verður áhorfandinn í rauninni
að brynja sig gegn hagleik þeirra,
sterkri formrænni nánd þeirra og
áþreifanleikanum sem spinnst af
gælum listamannsins við yfirborð.
Geri hann það, verður honum von-
andi ljóst hve sterkum rótum
skúlptúrar Guðjóns standa í jarð-
. vegi íslenskrar konseptlistar."
Guðjón Ketilsson var síðast á
ferð í Gerðubergi fyrir tveimur
áram. Kveðst hann að hluta til
taka nýjan pól í hæðina nú, þótt
sýningin í Norræna húsinu sé á
vissan hátt beint framhald af
þreifingunum sem þá voru í gangi.
„Ég var búinn að vinna mikið í
mjúkum formum og langaði til
spreyta mig á andstæðunni —
sjónrænt eru verkin á þessari sýn-
ingu því mörg hver harður arki-
tektúr. Skilin era þó aldrei skörp
— verkin skarast með margvísleg-
um hætti — enda er vinnuaðferðin
óbreytt."
Að sögn Aðalsteins á hrein og
tær hlutgerving rýmisins sér stað
í skúlptúrum Guðjóns. Nefnir hann
samstæðurnar, Hús VI og Kufung
og Hannstykkið og Húnstykkið,
sérstaklega í því samhengi. „Áhrif
þeirra stafa ekki af því hve skil-
merkilega þau láta uppi inntak
sitt, heldur þvert á móti, vegna
þess hve einarðlega þau forðast
að láta hanka sig á ákveðnu inn-
taki. Það er ekki fyrr en áhorfand-
Morgunblaðið/Golli
SKÚLPTÚRAR Guðjóns Ketilssonar standa sterkum rótum í
jarðvegi íslenskrar konseptlistar, ef marka má orð Aðalsteins
Ingólfssonar Iistfræðings. Sýningin í Norræna húsinu
stendur til 29. september.
inn er búinn að útiloka alla mögu-
leika að merking þeirra rennur upp
fyrir honum.“
Ólíkir heimar
Guðjón hlaut sex mánaða
starfsdvöl í Sveaborg í Finnlandi
á liðnu ári og er stór hluti verk-
anna á sýningunni unnin þar. Ber
hann þessu listvæna eylandi,
skammt frá Helsinki, vel söguna.
Það sameini ólíka heima. „Það er
þægilegt og gott að dveljast í
Sveaborg. Þar er næðið mikið en
samt stutt í borgarlífíð og Hels-
inki er ákaflega skemmtileg borg.“
Helsti kosturinn við starfsdvöl
að þessu tagi er, að mati Guðjóns,
sá að listamaðurinn fær tíma og
næði til að vera út af fyrir sig.
Brauðstritið er ekki lengur í
brennidepli enda þarf hann ekki
að hugsa um neitt annað en vinn-
una frá morgni til kvölds. „Síðan
hefur það vitaskuld alltaf góð áhrif
á listamenn að skoða sig um.
Myndlistarlífíð í Helsinki og Svea-
borg er sérstaklega öflugt og
margar góðar sýningar í gangi
hveiju sinni. Þá er skúlptúrhefðin
mjög sterk í Finnlandi og það var
virkilega gaman að sjá þessa miklu
verkmenn, Finna, en þeir vinna til
að mynda mikið í tré.“
Guðjón hyggst halda ótrauður
áfram á sömu braut. Hann gerir
sér hugmyndir og skipuleggur sýn-
ingar jafnan langt fram í tímann
og kveðst því vera farinn að huga
að öðrum hlutum. Munu þeir vera
í líkum dúr eða eins og listamaður-
inn orðar það sjálfur: „Það verða
engar u-beygjur hjá mér.“