Morgunblaðið - 22.09.1996, Qupperneq 24

24 SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Þorkell
ÞRJÁR kynslóðir forstjóra. Olafur O. Johnson fyrrverandi forstjóri (t.v.) og Friðjyófur Ó. Johnson núverandi forstjóri standa við
hliðina á málverki af Ólafi Johnson, öðrum stofnanda Ö. Johnson & Kaaber.
AFMÆLISKAFFI
HJÁKAABER
Ó. Johnson & Kaaber,
brautryðjandi íslenskrar
heildverslunar, lætur
aldurinn ekki aftra sér
frá því að taka upp
nýjungar, að því er
Friðþjófur Ó. Johnson
forstjóri fyrirtækisins
sagði Hildi Friðriks-
dóttur. Nú þegar hefur
það veitt nokkrum
fyrirtækjum „skjól“
og umsvifin hafa
aukist í kjölfarið.
UM ALDAMÓTIN höfðu
Danir að mestu tögl og
hagldir í verslun og við-
skiptum á íslandi, þrátt
fyrir að íslendingar fengju við-
skiptafrelsi árið 1855. Danir áttu
ennfremur flest verslunarhúsin og
höfðu öll heistu samböndin utan
sem innanlands. Mörgum þjóð-
frelsismanninum þótti því þarft
brautryðjendastarf sem þeir Ólaf-
ur Johnson og Ludvig Kaaber
unnu með því að setja á stofn
fyrstu alíslensku heildverslunina
23. september árið 1906. Ekki var
að sökum að spyija að fljótlega
fylgdu fleiri í kjölfarið.
Hófu þeir félagar starfsemina í
Lækjargötu 4, sem nú er verið að
endurbyggja í Árbæjarsafni, því
svo slysalega vildi til að í flutn-
ingnum 1988 hrundi húsið ofan
af bflpalli í miðri Lækjargötu. Þess
má geta að í Söguspegli, afmælis-
riti Árbæjarsafnsins sem kom út
1992, kemur fram að kaffí tengist
STOFNENDUR Ó. Johnson & Kaaber, f.v. Ludvig Kaaber og Ólafur Johnson. Ekki er vitað hver
tók gömlu myndirnar, en allar eru þær teknar einhvern tíma á tímabilinu 1906-1936.
þessu húsi nokkru áður en þeir
Ludvig og Ólafur komu þar við
sögu. Þar stofnaði Kristín tengda-
móðir Þorláks Ó. Johnson föður
Ólafs Johnson kaffihúsið Hermes
árið 1886. Var kaffístofan sótt af
ýmsum áhrifamönnum og varð
brátt miðstöð félagsmálastarfs og
mennta í bænum. Þar var Verzlun-
armannafélag Reykjavíkur jafn-
framt stofnað 1891.
Með tvær hendur tómar
Þó að barningur hafi verið að
koma fyrirtækinu á fót varð það
brátt mjög umfangsmikið. Ólafur
og Ludvig voru framsýnir og töldu
strax ráðlegt að hafa ekki öll egg-
in í sömu körfu. Auk þess að flytja
inn kaffi, te, öngla, kol o.fl. fluttu ^
þeir út ullarvörur, saltaðar
sauðagærur, físk, lamba- og 1
hrossakjöt. 1
Árið 1923 var stofnuð lýsis-
bræðsla og þeir keyptu tvö lítil
skip, Venus og Júpíter. í kjölfarið
var mikið selt af lýsi tii Bandaríkj-
anna. Síðar keyptu þeir í félagi
við aðra stórt skip, sem hafði ver-
ið notað í Bandaríkjunum til að
fiytja efni í Brooklyn-brúna. Það
skip notuðu þeir til vöruflutninga I
milli landa. Arið 1924 var Kaffi-
brennsla ÓJ & Kaaber sett á stofn
og 1932 bættist við kaffibætis-
verksmiðja eftir að rætt hafði ver-
ið um að banna innflutning á kaffí-
bæti til að spara gjaldeyri.
Ludvig Kaaber seldi sinn hlut í
fyrirtækinu árið 1918 þegar hann
gerðist bankastjóri Landsbanka
Islands en í hans stað varð Arent
Classen meðeigandi Ólafs. Frið-
þjófur Johnson, sonur Ólafs, varð
síðar forstjóri fyrirtækisins ásamt
Magnúsi Andréssyni en þegar )
hann lést um aldur fram árið 1955
tók Ólafur bróðir Friðþjófs við og
starfaði með Magnúsi til ársins
1966 þegar Magnús lést. Gegndi
Ólafur einn forstjórastarfi til árs-
ins 1992 en þá tók Friðþjófur Ó.
Johnson sonur hans við. Ólafur er
nú stjórnarformaður Ó. Johnson &
Kaaber, Heimilistækja _ hf. og
Kaffibrennslu ÓJ & K. „Ég hugsa
að enginn hafí byijað neðar en
ég,“ segir Friðþjófur sposkur á ’
svip þegar hann er spurður hvort
forstjórarnir hafi allir hafíð störf
annars staðar innan fyrirtækisins
og unnið sig upp. „Sjö ára byijaði
ég að vera fyrir starfsmönnum á
lagernum og hef nánast unnið öll
störf í fyrirtækinu."
Endurskipulagning
Þegar Friðþjófur tók við starfi
forstjóra 1992 var kreppa í land- I
inu, stórmörkuðum fór fjölgandi
og þeir voru að stækka. Sömuleið-
is áttu heildverslanir erfitt upp-
dráttar og því spáð að þær myndu
lognast útaf eða sameinast. „Við
urðum því að fara í gegnum stífa
naflaskoðun á allri starfseminni.
Ég deildaskipti fyrirtækinu og lít
á hveija deild sem sjálfstæða ein-
ingu, rekna sem sér fyrirtæki. Við
endurskipulögðum vinnuferlið |
þannig, að maður sem vann í bók-
haldi vinnur ekki endilega í því
núna og menn á lager vinna öðru-
vísi en þeir gerðu. Mitt starfssvið
hefur einnig breyst, þannig að nú
felst það í að fylgjast með innra
umhverfí og miðla upplýsingum,
auk þess að skoða hvaða mögu-
leikar eru utan fyrirtækisins," seg- |
ir Friðþjófur.
Hann segir ennfremur mikla
tæknivæðingu hafa átt sér stað
og hún eigi eftir að ganga mun
lengra. í kjölfarið var starfsfólki
fækkað nokkuð, en nú er þeirri
hagræðingu lokið. „Það verður að
hrósa fólki hér almennt fyrir hvað
það hefur tekið öllum mannabreyt-
ingum vel og eins tæknivæðingu
og endurskipulagningu vinnuferla.
Þetta hefur skilað okkur betri ár-
angri síðustu tvö ár en mörg ár
þar á undan,“ segir hann.
Þó að tæknivæðingin hafí rutt *
sér til rúms í kaffibrennslunni hef-
ur ferlið sáralítið breyst frá 1924.
Vélar sjá um margt af því sem
mannshöndin sá um áður og tölvur
fylgjast með hitastigi og brennslu,
en líklega verður ferlið þó aldrei
svo fullkomið að „mannsnefíð“ gefi
ekki til kynna hvemig til hefur
tekist. „Gæðin eru aftur á móti
mun jafnari og kaffið mun betra '
en það var fyrir nokkrum ámm,“
segir Friðþjófur og bætir við að
vandinn við gæði og bragð kaffis
sé hversu misjöfn uppskeran er.
Taka verði tillit til þess við blöndun-
ina ef ná eigi fram sama bragði.
Kaffi með „karakter"
ÓJ & K hefur í gegnum tíðina i
framleitt fjölda tegunda kaffís.
Sum hafa haldið velli en önnur
dottið upp fyrir. Ríó-kaffi er elsta
tegundin og hefur verið framleitt