Morgunblaðið - 26.09.1996, Qupperneq 38

38 FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNMENNTAVETTVANGUR
LÍF í LUNDÚNUM
í tilefni af hundrað ára
ártíð Williams Morris
var haldin yfirlitssýning
á verkum þessa mikla
listamanns. Bragi
------------------------
Asgeirsson brá sér til
„> Lundúna og skoðaði
sýninguna.
a*
MEGINTILGANGUR Lundúnafar-
ar var að ná í skottið á sýningu á
lífs- og listferli William Morris á
hinu mikla og óviðjafnlega Victoria
og Alberts safni, en rýnirinn hafði
sitthvað lesið um þá einstöku fram-
kvæmd. Hún var sett upp í tilefni
hundruðustu ártíðar þessa mikla
sonar Englands, sem hafði svo
dijúg áhrif á hönnun brúkshluta í
landinu og víða um heim, og verður
án vafa nokkur bið á að önnur slík
verði sett upp.
Þó var ekki svo, að rýnirinn
færi utan til að skrifa um sýning-
una sérstaklega, því lífsverki Mor-
risar hafa verið gerð dijúg skil í
Menningarblaðinu/Lesbók snemm-
sumars, þ.e. 15. júní, og svo er
henni lokið. En það var mikil og
■einstök lifun að sökkva sér niður í
æviverk ofvirka hugsjóna-, drau-
móra- og raunsæismannsins augliti
til auglitis og engin skrif né frá-
sagnir jafnast á við það. Greinarn-
ar hér í blaðinu hefðu mátt birtast
: nokkru fyrr, því sýningin hófst 9.
maí og lauk 1. september. Á úr-
klippuvegg rakst ég á stóra mynd-
skreytta grein úr Berlinginum, sem
birtist nokkrum vikum áður en sýn-
ingin opnaði og fjallaði um þann
mikla sjónmenntaviðburð í Lundún-
um sem í vændum væri. Það verð-
ur stöðugt algengara, að stórblöð
víða um heim séu í viðbragðstöðu
og hermi myndarlega frá slíkum
framkvæmdum svo til sama dag
og þær opna. Telst mikilvæg og
sjálfsögð þjónusta við lesendur,
engu síður en að greina frá mikils-
háttar viðburðum á sviði íþrótta.
Fólk frá fjarlægum heimshorn-
um kemur gagngert til að sækja
heim aðskiljanlegustu framkvæmd-
ir á sjónmenntum. Aðsóknin er slík,
að á stundum þarf að panta að-
göngumiða með löngum fyrirvara
og er fólki hleypt inn í smáhópum
til að ekki yfirfyllist allir salir.
Myndskreyttar sýningarskrár eru á
við stórar bækur og þær eru jafn-
framt bestu, skilvirkustu og hlut-
lægustu heimildir um viðkomandi
listamenn sem fyrirfinnast í heimi
hér. Þetta hef ég nú allt tíundað
áður, en góð vísa er aldrei of oft
kveðin eins og sagt er. Ber sérstak-
lega að árétta, er endurtekið koma
þau glaðbeittu skilaboð fram í ís-
lenzkum dagblöðum, frá penna-
glöðum námsmönnum í útiöndum,
jafnvei virkum listamönnum, að
söfn séu „grafhvelfingar" og
„hundleiðinlegar" stofnanir!
Eitthvað láist þessu fólki að líta
í kringum sig, því skyldi sá gífur-
legi fjöldi fólks á ölium aldri, sem
spókar sig á söfnum og sýningum
er svo er komið, sækja þangað til
að láta sér leiðast, eða gera það
fyrir sýndarmennskuna eina? Ekki
er það reynsla rýnisins miðað við
þær uppljómuðu ásjónur sem hann
sér hvarvetna í sölunum, andlit sem
^einnig eru mörkuð einbeitni við að
meðtaka sem mest og best af því
sem til sýnis er, eða afmarkaðan
hluta þess. Eigi einhver erindi á
þessa staði fyrir opnun þeirra á
morgnana lendir viðkomandi gjarn-
an í biðröð, einnig þótt engin sér-
sýning sé þar þá stundina. Meiri-
hlutinn getur allt eins verið ungt
fólk, og dveljist viðkomandi allan
VICTORIA og Albert safnið, byggt eftir verðlaunateikningu Aston Webb frá 1891,
grunnsteinn lagður 1899, opnað 1901.
LÍNDÚKARNIR sem ásamt mörgu öðru frá ís- UPPDRÁTTUR að veggfóðursskreytingu,
landi voru til sýnis í glerskáp á sýningunni. vatnslitir.
William Morris 1876.
daginn á staðnum, er ekki ólíklegt
að hann eigi samleið með einhveij-
um úr biðröðinni út eftir 7—8 tíma
skoðun! Það hefur í öllu falli komið
fyrir rýninn.
Innst í miðbyggingu hins risa-
stóra listíðasafns, var jafnan stór
hópur fólks sem beið eftir að kom-
ast inn á Morris sýninguna, og inni
fyrir var þröng á þingi. Rýnirinn
átti þó ekki í neinum sérstökum
vandræðum í endurteknum yfir-
ferðum sínum og varð margs vís-
ari, því hún var afar áhugaverð og
vel að henni staðið, ævintýri fyrir
alla sem áhuga hafa á jarðtengdum
hlutum, listhönnun, fagurfræði og
stílsögu. Þá er ekki úr vegi að geta
SKOPMYND af Morris við vefstólinn
eftir Edward Burne-Jones 1888.
þess, að í efnisyfirliti aftast í hinni
miklu og vel hönnuðu sýningar-
skrá/bók, er hvorki meira né minna
en 10 sinnum vísað til íslands.
Áhuga Morris á iandinu, þjóð-
inni, fornsögunum og tveimur ferð-
um hans til þess voru gerð góð skil
í stórum glerskáp úti á gólfi. Þar
voru meðal annars til sýnis nokkrir
ofnir líndúkar frá 17. og 18. öld,
með ísaumi úr ullarþræði, ásamt
teikningum, dagbókum og ýmsum
smáhlutum. Tók ég meira en vel
eftir að margur gesturinn rýndi vel
og vandlega í skápinn og tel að
ígildi þeirrar auglýsingar sem land-
ið fékk þar fyrirhafnarlaust í nær
4 mánuði hafi verið meira en nokk-
urn grunar og trúlega drýgra en
allir samanlagðir Ólympíuleikamir
í Atlanta. Hér sá og upplifði fólk,
þar á meðal ferðalangar frá öllum
heimsálfum, arfínn sem við eigum
langt aftur úr fortíð, sem vel að
merkja er einkum það sem vekur
áhuga þess. Má alveg búast við,
að opinberunin skili okkur þó
nokkrum mikilvægum ferðalöngum
á komandi árum, jafnframt að
óbeini ávinningurinn, sem skilar sér
vitaskuld einnig, verði snöggtum
meiri. Á veggjum í nágrenninu var
svo í annálsformi greint frá ferða-
leiðum um landið og víða komið
við. Brennandi áhuga Morris á Is-
landi má að hluta til rekja til að-
dáunar hans á miðöldum og miðald-
alist í Evrópu, og hér var sagnarit-
un íslendinga meðal þess sem hann
heillaðist af. Einnig kom til náin
vinátta við Eirík Magnússon í Cam-
bridge, svo sem greint var prýði-
lega frá í áðurnefndum greinum í
blaðinu.
William Morris, sem fæddur var
4. marz 1834 og lést 3. október
1896, einungis 62 ára að aldri, lifði
ævintýra- og umbrotasömu lífi.
Hann var af lífi og sál skáld,
rómantíker, handverksmaður, list-
hönnuður, málari, atvinnurekandi,
byltingar- og umhverfissinni. í tvö
ár, 1853-55, stundaði hann guð-
fræði í Oxford ásamt Edward
Burne-Jones, sem seinna varð ná-
inn samverkamaður hans, en snéri
sér að myndlist undir áhrifum
skrifa John Ruskins. Hann varð
fyrir sterkum áhrifum af húsagerð-
arlist og arkitektum, en kynni hans
af málaranum Dante Gabriel Ros-
setti, varð til þess, að hann snéri
sér að málverkinu. Rossetti var
félagi í bræðralagi myndlistar-
manna, sem unnu að endurreisn
listar eins og hún var fyrir tíma
Rafaels, stofnað 1848., og nefndust
félagarnir „PreRaphaelitar", forr-
afaelítar. Burne-Jones varð seinna
óbeinn félagi í þessu bræðralagi,
en Morris lét sér nægja áhrifin.
Sagan segir, að þeir hafi orðið fyr-
ir áhrifum frá hinum svonefndu
þýsku „Nazarenum“ í Róm um
1810, en þeir fengu uppnefnið „alla
Nazarena", vegna hinnar fornu
þýsku hárgreiðslu sóttrar í sjálfs-
mynd Dúrers, sem minnti ítali
neyðarlega á myndir af guðssynin-
um frá Nazaret! Varð svo seinna
að stílheiti og hugtaki í myndlist.
Á árunum 1859-60 lét Morris vin
sinn, arkitektinn Philip Webb,
teikna fyrir sig hús úr rauðum tíg-
ulsteini, í gotneskum stíl og yfir L
formaða undirstöðu á Bexley hæð-
um í Kent, sem hann og félagar
hönnuðu í smáatriðum, Rauða hús-
ið. Þrátt fyrir að Morris snéri sér
aldrei að arkitektúr hafði hann
dijúg áhrif á byggingarlist sam-
tímans og var meðstofnandi í fé-
lagsskap til verndar fornum bygg-
ingum. Hann stofnaði árið 1861
fyrirtækið Morris, Marhall, Faulkn-
er & Co., þar sem m.a. Webb og
Burne-Jones voru samstarfsmenn.
Árið 1875 var fyrirtækið stokkað
upp og hlaut nafnið Morris & Co.,
og var starfandi undir því nafni
allt til ársins 1940. William Morris
var ekki einasta driffjöðrin og aðal-
maðurinn að baki flestra uppkast-
anna, heldur lærði hann til hlítar
allar aðferðirnar í handverkinu frá
útsaumi yfir í gerð veggfóðurs,
vegghengja, litaðs glers í glugga,
málaðra flísa til húsgagnasmíði.
Fjölhæfni hans var þannig yfir-