Morgunblaðið - 09.10.1996, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 9. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Reuter
FÓLK frá Sarajevo kannar líkamsleifar sem fundust í fjöldagröf við þorpið Ahatovici og reynir
að bera kennsl á horfna ástvini. Fórnarlömbin létu lífið í upphafi átakanna árið 1992.
Krajisnik segir Serba
munu taka sæti á þingi
Washington, Sarajevo. The Daily Telegraph, Reuter.
TALSMAÐUR Carls Bildts, sem
stýrir alþjóðlegu uppbyggingastarfí
í Bosníu, fagnaði í gær yfirlýsingu
Momcilo Krajisnik, fulitrúa Serba í
forsætisráði Bosníu, um að þeir væru
reiðubúnir að taka sæti á bosníska
þinginu. Ráðamenn á Vesturlöndum
eru æfír vegna þeirrar ákvörðunar
Bosníu-Serba að vera ekki viðstaddir
setningarathöfn hins nýkjöma þings
Bosníu á laugardag en fjarvera
þeirra hefur ýtt mjög undir efasemd-
ir um að þjóðarbrotin í landinu geti
komið sér saman um stjórn þess.
Bosníu-Serbar báru því við á laug-
ardag að þeim væri ekki óhætt í
Sarajevo, þrátt fyrir miklar örygg-
isráðstafanir. Þá kváðust þeir ekki
geta sætt sig við orðalag eiðstafsins
sem undirritaður var við setningar-
athöfnina.
Þetta vakti hörð viðbrögð á Vest-
urlöndum og á mánudag lýsti John
Kornblum, sendimaður Bandaríkja-
stjómar á Balkanskaga, yfir efa-
semdum um vilja Bosníu-Serba til
að standa við sinn hluta Dayton-frið-
arsamkomulagsins, þar sem þeir
hefðu ákveðið að hunsa þingið aðeins
einum degi eftir að öryggisráð Sam-
einuðu þjóðanna aflétti viðskipta-
banni sínu af Serbum og Bosníu-
Serbum. Sagði Komblum að fjarvera
Serba yrði til þess að Bandaríkja-
menn myndu endurmeta samskipti
sín við þá en eftir að viðskiptabann-
inu var aflétt, hafa stjómvöld í
Bandaríkjunum og á Vesturiöndum
fá vopn í hendi.
Bandaríkjastjórn sendi Krajisnik
„afar harðort bréf“ og breytt afstaða
Bosníu-Serba kom svo fram í viðtali
sem breska útvarpið BBC átti við
Krajisnik á mánudag en þá kvaðst
hann reiðubúinn til samstarfs og
sagðist myndu hvetja þingmenn
Serba til að undirrita eiðstafinn.
Vestrænir sendimenn hafa fagnað
þessum orðum Krajisnik, svo fremi
sem hann standi við þau. Nú sé ekki
annað að gera en bíða og sjá til
hver raunin verði.
Serba beðið í þrjá tíma
Þingmenn múslima og Króata,
sendimenn erlendra ríkja og önnur
fyrirmenni höfðu komið sér fyrir í
Þjóðleikhúsinu í Sarajevo á laugardag
og sinfóníuhljómsveit hafði hafið for-
leik að athöfninni, er ljóst varð að
Serbar myndu ekki láta sjá sig. Er
þeirra hafði verið beðið í þijár klukku-
stundir, hófst athöfnin. Of seint var
að breyta ræðum fulltrúa múslima
og Króata, sem báru m.a. lof á hug-
rekki og friðarvilja sem Serbar sýndu
með því að koma til Sarajevo.
Vestrænir sendi- og samninga-
menn brugðust ókvæða við enda
voru að baki langar og strangar við-
ræður um undirbúning athafnarinnar
til að koma í veg fyrir að einhveijir
þættir hennar færu fyrir bijóstið á
þingmönnum.
Þrátt fyrir yfirlýstan vilja Bosníu-
Serba um að stefna að sjálfstæðu
ríki, var vonast til að þeir myndu
taka þátt í störfum Bosníuþings og
forsætisráðsins. Fjarvera þeirra hef-
ur aukið ótta manna um að kjörnir
fulltrúar Bosníu-Serba séu ófærir um
að sættast á málamiðlanir, auk þess
sem margir telja ástæðu til að efast
um að ýmsar sameiginlegar stofnan-
ir þjóðarbrotanna þriggja séu í raun
starfhæfar.
Vandræðaganginum á Bosníu-
þingi var ekki lokið með íjarveru
Serba, því skömmu eftir að þingfund-
ur hófst, gengu nokkrir þingmenn
Bosníu-Króata af þingi og kröfðust
trygginga af hálfu múslima um að
öryggis og hagsmuna Króata í
Sarajevo yrði gætt. Endurspeglar
þetta ennfremur slæm samskipti
Króata og múslima í sambandslýð-
veldi þeirra.
Króatar eru um 7% borgarbúa og
gera kröfur um að þeim séu tryggð
ákveðin völd í Sarajevo. Óttast þeir
að múslimar muni útiloka þá við stjóm
borgarinnar í krafti meirihluta síns,
eins og raunin hefur verið af beggja
hálfu í mörgum þeim borgum þar sem
múslimar og Króatar deila völdum.
Lebed heimsækir herstjórnarstöð NATO
„Vel stillt
hernaðarvér‘
Mons, Brussel. Reuter.
ALEXANDER Lebed, formaður ör-
yggisráðs Rússlands, heimsótti í gær
stjórnstöð heija Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) í Mons í Belgíu og
leist hershöfðingjanum fyrrverandi
vel á aðstæður, sagði að þar væri
„öflug og vel stillt hernaðarvél“.
Hann lýsti þeirri skoðun sinni að
Rússar hefðu ekki fullnýtt þá mögu-
leika sem svonefnt Friðarsamstarf
NATO, PFP, gæfi þeim og hét því
að Rússar myndu áfram taka þátt í
friðargæslu á vegum bandalagsins í
Bosníu sem rætt er um að verði hald-
ið áfram á næsta ári.
George Joulwan hershöfðingi, yf-
irmaður herafla NATO, sýndi Lebed
bækistöðvamar en fyrst kannaði
rússneski gesturinn heiðursvörð.
Móttökumar sem hann fær minna
helst á viðhöfn þegar þjóðhöfðingjar
koma í heimsókn. Stjórnmálaský-
rendur em flestir á því að Lebed sé
líklegasti eftirmaður Borís Jeltsíns á
forsetastóli. Jeltsín býr sig nú undir
hjartaaðgerð eftir nokkrar vikur en
Lebed hefur ekki farið leynt með það
markmið sitt að verða næsti forseti.
„Við töluðum saman eins og tveir
hermenn,“ sagði Lebed við frétta-
menn í Mons en hann var hershöfð-
ingi í liði rússneskra fallhlífaher-
manna. „Fyrir fallhlífahermenn eru
engin verkefni of erfið,“ sagði Lebed
og brosti breitt.
Hann hefur ekki áður farið í ferða-
lag til Vesturlanda og hefur litla
reynslu af stjórnmálum. Þykir ljóst
að hann reyni að nota heimsóknina
til hins ítrasta í valdabaráttunni í
Kreml. Athygli vekur að hann hefur
dregið mjög úr gagnrýni sinni á fyrir-
hugaða stækkun NATO til austurs
en segir nú að mestu skipti að banda-
lagið flýti sér ekki um of í þeim efn-
um, rétt tímasetning sé mikilvægt
atriði. Þýski hershöfðinginn Klaus
Naumann, formaður hermálanefndar
NATO, sagði í gær að bandalagið
gæti ekki uppfyllt óskir Lebeds um
að seinka áætlunum um stækkun.
Javier Solana, framkvæmdastjóri
NATO, mun hafa lagt til að Rússar
fái að hafa fjölda tengslaforingja í
herstjórnarstöðvunum til að draga
úr ótta þeirra við stækkunina.
Reuter
Flokksþinghafið
FLOKKSÞING íhaldsflokksins
breska hófst í Bournemouth í
gær og á myndinni sjást nauta-
bændur mótmæla stefnu stjórn-
valda í kúariðumálinu. Vilja þeir
m.a. að Douglas Hogg landbún-
aðarráðherra verði vikið.
John Major, forsætisráð-
herra, hafði gert sér vonir um,
að eining og samstaða myndu
ríkja og þingið markaði upphaf
baráttu flokksins vegna þing-
kosninga á næsta ári. Líkurnar
á því að hann gæti einbeitt sér
að því að sauma að Verka-
mannaflokknum þóttu heldur
litlar í gær vegna brotthlaups
Roberts McAIpines lávarðar,
fyrrverandi gjaldkera flokksins,
yfir í raðir Þjóðaratkvæð-
isflokksins um helgina, ásakana
um spillingu í röðum þing-
manna, ásakana úr röðum eigin
flokksmanna um skort á forystu
en einkum vegna vaxandi
ágreinings um Evrópustefnuna.
Hálf til ein milljón heróínneytenda í ESB
Lítil tengsl miili
stefnu stjórnvalda
og fjölda neytenda
Brussel. Reuter.
Leyniskýrsla um
skjalaleynd
Ovarlegt
flug Rússa
Ósló. Morgunblaðið.
RÚSSNESKIR herflugmenn frá
Kólaskaga þykja hafa sýnt víta-
vert gáleysi er þeir hringsóluðu
innan um olíuborpalla undan
Noregsströndum í síðasta mán-
uði. Starfsmenn á borpallinum
Heiðrún sögðu flugmennina
hafa sýnt vítavert gáleysi en þar
sem loftrýmið við borpallana er
alþjóðlegt munu norsk stjóm-
völd ekkert aðhafast.
Atburðurinn átti sér stað í
Norðursjónum 3. september sl.
Starfsmenn á Heiðrúnu tóku þá
eftir því að flugvél, sem nú er
vitað að var rússnesk, stefndi
beint á bortuminn úr austri í
aðeins 60 metra hæð yfir sjó.
Var hún komin mjög nálægt
pallinum, eða í aðeins 300 metra
fjarlægð frá íbúðapallinum, er
hún sveigði loks af leið og flaug
rétt fram hjá öðrum palli.
Áður en flugvélin „straukst"
framhjá Heiðrúnu, þar sem 350
manns starfa, flaug hún í aðeins
40 metra hæð yfir samnefnt
olíuskip og viðgerðarskipið Far
Grip.
HÁLF til ein milljón ESB-borgara
notar fíkniefnið heróín, samkvæmt
tölum, sem Eftirlitsstofnun fíkniefna
og fíkniefnanotkunar í Evrópu birti
í gær. Stofnunin var sett á fót fyrir
tveimur árum, sem liður í baráttu
Evrópusambandsins gegn eiturlyfja-
bölinu.
Samkvæmt þessu nota 0,25% til
0,50% íbúa ESB-ríkjanna þetta
hættulega eiturlyf. Kannabisnotkun
er miklu útbreiddari. í aldurshópnum
18 til 35 ára hafa 10-20% prófað
kannabis að minnsta kosti einu sinni.
I skýrslu stofnunarinnar kemur
fram að það virðist hafa lítil áhrif á
fjölda neytenda hvort stjórnvöld í
viðkomandi aðildarríki framfylgja
ströngu banni við eiturlyfjaneyzlu
eða hvort neyzla „mjúkra" efna er
fijáls. „Það er afar lítið samband á
milli mats á fjölda eiturlyfjasjúklinga
og stefnu stjómvalda," segir Georges
Estievenart, forstjóri eftirlitsstofn-
unarinnar.
Aftur á móti
er talsverður
munur á milli
landa á fjölda
þeirra, sem hafa
prófað kannabis-
efni. í Belgiu,
Finnlandi og Sví-
þjóð hafa um 10%
ungs fólks (18-35 ára) reykt hass
eða marijúana, 20% í Frakklandi,
Þýzkalandi og Bretlandi og 40% í
Danmörku.
Bæði í Bretlandi og á Norðurlönd-
unum hefur neyzla amfetamíns og
„hannaðra" efna á borð við e-pilluna
aukizt mjög á undanförnum árum.
RÁÐHERRARÁÐ Evrópusam-
bandsins hefur neitað að veita
almenningi aðgang að nýrri
skýrslu, sem unnin var að beiðni
ráðsins. Það er ekki nýtt að al-
mannaaðgangur að skjölum ráð-
herraráðsins sé takmarkaður,
en málið er
vandræðalegt
fyrir ráðið
vegna þess að
skýrslan fjallar
um almannaað-
gang að skjöl-
um ráðherrar-
áðsins!
Að sögn European Voice, sem
hefur komizt yfir eintak af
skýrslunni, er hún fyrst og
fremst lýsing á ríkjandi ástandi
og engar krassandi tillögur um
nýbreytni þar að finna. I skýrsl-
unni er fjallað um reynsluna af
tilraunum, sem gerðar hafa ver-
ið siðastliðin tvö ár til að opna
skjöl ráðherraráðsins í auknum
mæli fyrir almenningi.
Skýrslan er hins vegar stimpl-
uð sem „trúnaðarmál" að kröfu
Hollands og Frakklands.
Eftirlitsmenn Evrópusambands-
ins standa nú frammi fyrir því
martraðarkennda verkefni að
þurfa að sannreyna tilvist hálfs
miHjarðs ólífutrjáa í suðlægum
ríkjum sambandsins. Fram-
kvæmdastjórn ESB hyggst
breyta stuðningskerfi sínu við
ólífubændur þannig að þeir fái
greiddan styrk fyrir sérhvert
tré I ræktun, en ekki samkvæmt
magni framleiðslunnar eins og
nú tíðkast. Til þess að koma í
veg fyrir svindl þarf að vera
' hægt að telja trén. Áform eru
uppi um að setja á laggirnar
„Landfræðilegt upplýsinga-
kerfi“ um ólífur í þessu skyni.
EVROPA^