Morgunblaðið - 17.10.1996, Page 22

22 FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Að þurrka
burt hrollinn
Þjóðleikhúsið frumsýnir harmleikinn Leitt
hún skyldi vera skækja eftir breska 17.
aldar leikritaskáldið John Ford á Smíða-
verkstæðinu í kvöld. Eru blóðskömm,
ástríður, undirferli, svik og hefndir þar
ofarlega á baugi, eins og Orri Páll
Ormarsson kynntist þegar honum var
sem snöggvast kippt aftur í aldir.
EF ókomnar aldir fá að heyra
hversu heitt við elskuð-
umst, þótt siðir fólks og
samviskunnar lög oss
dæmi hörðum dómi, þá hljóta menn
að sjá að ástir okkar þurrka burt
þann hroll sem á við önnur sifja-
spell,“ segir yngissveinninn Gíóvanni
við systur sína, Önnubellu, eftir að
hafa í níu mánuði notið í leyni henn-
ar holds. Uppgjörið er í nánd og
hvernig getur maður mælt orðum
hans í mót, slík er geðshræringin,
einlægnin - og ástin.
Hann er „hugprúðasti herra sem
nokkur kona hefur kysst“ en hún
„mesta djásn sem náttúran hefur
gert tilraun til að skapa“. Hann er
„krýndur kóngur yfir henni - jafn
voldugur og hann væri kóngur alls
- og hún lifír fyrir hann og engan
annan“. Samt er hin forboðna ást
þeirra andvana fædd og hlýtur að
hafa voveiflegar afleiðingar í för með
sér.
Frá þessum systkinum, sem ganga
óhikað í berhögg við siðareglur sam-
félagsins, er greint í harmleiknum
Leitt hún skyldi vera skækja, sem
breska leikritaskáldið John Ford
skrifaði á öndverðri sautjándu öld
og frumsýnt verður á Smíðaverk-
stæði Þjóðleikhússins í kvöld.
Leikstjóri verksins er Baltasar
Kormákur, sem spreytir sig nú í
fyrsta sinn í því hlutverki í Þjóðleik-
húsinu. Kveðst hann hafa haft auga-
stað á Skækjunni um nokkurra ára
skeið eða frá því hann sá fáein brot
úr verkinu leikin á leiklistarhátíð í
Tampere í Finnlandi. Fékk hann það
meðal annars þýtt fyrir tilstilli Þýð-
ingarsjóðs veturinn 1993-94 og leysti
Karl Agúst Úlfsson verkið af hendi
„með miklum sóma“, svo sem Baltas-
ar orðar það.
Meira návígi
Sumarið 1994 þreytti Baltasar
frumraun sína sem leikstjóri þegar
Flugfélagið Loftur færði upp Hárið í
íslensku óperunni. Upp frá því fóru
hjólin að snúast. „Eftir að ég hafði
sett upp Hárið bauð Stefán Baldurs-
son Þjóðleikhússljóri mér að setja upp
sýningu í Þjóðleikhúsinu. Varð Smíða-
verkstæðið fyrir valinu enda langaði
mig að vinna sýningu þar sem leikar-
amir væru í meira návígi við áhorf-
endur en í Hárinu. Ég stakk vita-
skuld strax upp á Skækjunni enda
vissi ég að erfítt yrði að setja verkið
upp utan Þjóðleikhússins, þar sem ég
þyrfti á svo öflugum leikarahóp að
halda,“ segir Baltasar sem hafði ávallt
Hilmi Snæ Guðnason og Margréti
Vilhjálmsdóttur, sem þá voru að stíga
sín fyrstu skref sem atvinnuleikarar,
í huga sem aðalleikendur.
Varð það að samkomulagi milli
þeirra Stefáns að Skækjan fengi rými
á fjölunum vorið 1996. Var uppfærsl-
unni hins vegar frestað til hausts,
meðal annars þar sem æfíngar á
Hárinu, sem Baltasar setti upp í
Barcelona á liðnum vetri, voru tíma-
frekari en ráð var fyrir gert í upphafí.
Segir Baltasar töfína alls ekki
hafa komið sér illa - þvert á móti.
„Grunnafstaðan var reyndar alltaf
skýr af minni hálfu en það er yfír-
leitt dýrmætt að fá tíma til að ganga
með sýningar I maganum, ekki síst
þegar verk af þessu tagi eru annars
vegar," segir Baltasar og Hilmir
Snær bætir um betur: „Ætli það sé
ekki óhætt að fara að kalla þetta
rússneska uppfærslu."
Leikgerðin sem stuðst er við á
Smíðaverkstæðinu er úr smiðju Balt-
asars sjálfs. „Aðalbreytingin sem ég
gerði var að þurrka hina ýmsu hlið-
arkaraktera, sem þjóna takmörkuðu
hlutverki, út úr verkinu enda er
Smíðaverkstæðið svo lítið leikrými að
það verður bara glundroði ef of marg-
ir eru á sviðinu. Fyrir vikið breytast
áherslur aðeins - sérstaklega verða
aðalkarakteramir skarpari."
John Ford fæddist í Ilsington í
Devonskíri árið 1586 og las lögfræði
áður en hann sneri sér alfarið að
leikritun. Ekki er vitað með vissu
hve mörg verk hann skrifaði, einn
eða ásamt öðrum, en sum þeirra
hafa týnst og önnur orðið eldi að
bráð. Þó er vitað að hann skrifaði
að minnsta kosti sex verk ásamt
Thomasi Dekker og eitt þeirra, The
Witch of Edmonton, hefur verið sagt
eitt áhrifamesta fjölskyldudrama
þess tíma. Á árunum 1628-1638
skrifaði Ford átta leikrit einn síns
liðs og er Leitt hún skyldi vera
skækja þeirra þekktast. Næst því að
vinsældum kemur líkast til The Bro-
ken Heart en af öðrum verkum hans
frá þessum tíma má nefna Love’s
Sacrifice og Perkin Warbeck.
í leikskrá sýningarinnar ritar
Martin Regal að frægð Fords sé til
komin vegna þess að hann skrifaði
nokkra harmleiki þar sem mannlegar
tilfinningar séu teknar til skoðunar
LISTIR
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
SYSTKININ Annabella (Margrét Vilhjálmsdóttir) og Gíóvanni (Hilmir Snær Guðnason) virða
reglur samfélagsins að vettugi. Eiga þau í bijósti sál fulla af sora?
HIPPÓLÍTA hin óforskammaða (Edda Amljótsdóttir) fellur á
eigin bragði og fóstran (Ragnheiður Steindórsdóttir), þjónninn
(Stefán Jónsson), faðirinn (Erlingur Gíslason) og brúðguminn
(Steinn Ármann Magnússon) virðast ekki harma örlög hennar.
og niðurstaða hans sé í stuttu máli
sú að hið illa sé ekki lögmál and-
stætt hinu góða, heldur fylgifískur
mannlegra þjáninga.
Um Skækjuna segir hann: „f sam-
anburði við allt ofbeldið sem við verð-
um vitni að í kvikmyndahúsum og
fjölmiðlum nú á dögum er þetta verk
fremur litlaust. Sama á við séu leik-
rit Fords borin saman við verk Midd-
letons, Kyds eða Websters. Það er
vegna þess að ofbeldið og hryllingur-
inn í Leitt hún skyldi vera skækja
eru ekki aðalatriði í verkinu, heldur
er þetta leikrit um ást í viðjum reglna
og ráðabruggs sem taka ekkert tillit
til sannra ástríðna og valda því að
ástin er ófrægð og eyðilögð. Aðrir
harmleikir Fords staðfesta þetta.
Þögn sorgarinnar og draumurinn um
að dauðinn aðskilji ekki þá sem hafa
elskast eru einkennandi stef í verkum
hans, þótt hann gruni augljóslega,
eins og okkur, að þögnin sé aðeins
stutt hlé og draumurinn um endur-
fundina rætist aldrei.“
Verk Fords hafa ekki í annan tíma
verið færð upp á íslandi og reyndar
er Skækjan hið fyrsta sem þýtt er á
íslenska tungu. Segir Baltasar leik-
skáldið ekki njóta mikillar hylli utan
Bretlands, séu Bandaríkin undanskil-
in, en þar skipi það á hinn bóginn
öndvegi. Skækjan hafí til að mynda
verið færð upp á Broadway nýverið
með Val Kilmer og Jeanne Tripple-
hom, sem margir kannast við af
hvíta tjaldinu, í hiutverkum syst-
kinanna.
Barn síns tíma
En hver eru þessi systkini, Anna-
bella og Gíóvanni? Margrét Vil-
hjálmsdóttir verður fyrst fyrir svör-
um: „Að mínu mati er Ánnabella
bam síns tíma og myndi ekki eiga
heima í nútíma samfélagi. Hún er
vemduð og þótt hana langi til að
streitast á móti hefur hún, þegar
öllu er á botninn hvolft, ekkert val
í lífínu - allt snýst um að finna handa
henni mann.“
Að mati Hilmis Snæs er Gíóvanni
eins konar „ofurmenni“ í skilningi
Nietzsches - hann álíti sig færan í
flestan sjó. „Hann hefur því frum-
kvæðið í sambandi þeirra systkina
og hikar ekki við að bijóta ísinn.
Gíóvanni er í raun í uppreisn gegn
samfélaginu og öllu sem það stendur
fyrir. Trú hans er til að mynda tals-
vert til umfjöllunar en eins og fram
kemur í samskiptum hans við munk-
inn trúir hann meira á sjálfan sig
en nokkuð annað. Kannski stafar það
af því að hann er rökhyggjumaður
og getur því ekki sætt sig við kredd-
ur bókstafstrúarinnar.“
Aðalleikendurnir em á einu máli
um að það hafí verið þraut að setja
sig í spor systkinanna. Hlutverkin
gangi nærri leikaranum og samvinn-
an þurfí að vera mjög náin - í því
samhengi njóti þau góðs af því að
þekkjast vel en Margrét og Hilmir
Snær vora meðal annars bekkjar-
systkin í Leiklistarskóla íslands. Og
Baltasar grípur orðið: „Það er líka
eins gott, því það er ekki hægt að
setja svona sýningu upp nema aðal-
leikararnir þori að koma hvor við
annan.“
Aðrir leikendur í Skækjunni era
Steinn Ármann Magnússon, sem
leikur mann sem Annabella gengur
að eiga til að bjarga mannorðinu,
Stefán Jónsson, sem leikur þjón hans
og umtalverðan örlagavald í verkinu,
Ragnheiður Steindórsdóttir, sem fer
með hlutverk fóstra systkinanna og
Erlingur Gíslason, sem leikur föður
þeirra. Kristján Franklín Magnús er
í hlutverki munks sem reynir að
greiða úr sálarflækjum systkinanna,
einkum Gíóvannis, og Edda Arnljóts-
dóttir leikur harðsvíraða konu sem
fellir hug til eiginmanns Önnubellu.
Leikmynd er eftir Stíg Steinþórs-
son, búninga gera Filippía Elísdóttir
og Indriði Guðmundsson og lýsingu
annast Páll Ragnarsson. Tónlistar-
umsjón hefur Þorvaldur Bjarni Þor-
valdsson.
Minningartónleikar um
Sigríði og Ragnar H. Ragnar
ÁRLEGIR minningartónleikar
um hjónin Sigríði Jónsdóttur og
Ragnar H. Ragnar verða haldnir
föstudagskvöldið 18. október í
ísafjarðarkirkju kl. 20.30.
Þar kemur fram sönghópurinn
Hljómeyki og syngur undij stjórn
Bemharðs Wilkinsonar. Á efnis-
skránni eru lög eftir William
Byrd, Tallis, Hassler, Mend-
elssohn og Hildigunni Rúnars-
dóttur en viðamesta verkið er
Messa eftir Hjálmar Helga
Ragnarsson. Á tónleikunum mun
Hjálmar flytja stutt forspjall um
messuna.
Sigríður og Ragnar H. Ragnar
voru burðarásar í tónlistarlífi
ísfírðinga og létu til sín taka í
félagslífí á ýmsum sviðum.
Ragnar lést árið 1987, en Sigríð-
ur féll frá í mars 1993.
Sönghópurinn Hljómeyki var
stofnaður árið 1974 og hefur
meðal annars gefið út hljómdisk
með kórverkum eftir Hjálmar
Helga Ragnarsson 1991.
Hjálmar samdi messuna á ár-
unum 1982-1989. Að hætti tón-
skálda 16. aldar skrifar Hjálmar
messuna fyrir kór án undirleiks
og án einsöngsradda.
t
>
í
t
I

i
í
I
í
L
L
í
n
t
t
i
í
l
L
i
i
4